Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska rodziców nad dziećmi o ile jest 
wykonywana prawidłowo nie podlega żadnej ingerencji z 
zewnątrz. Jeśli jednak jedno albo oboje rodziców nie wykonują 
tej władzy lub wykonują ją wadliwie – sąd rodzinny może 
podjąć stosowne działania zmierzające do wyeliminowania 
nieprawidłowości.

Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej jest najostrzejszym środkiem 
ingerencji sądu opiekuńczego w sferę stosunków między rodzicami a 
dziećmi, przez jego zastosowanie bowiem rodzice tracą całkowicie tę 
władzę. Ze względu na tak daleko idące skutki pozbawienia władzy 
rodzicielskiej sąd może je orzec tylko wtedy, gdy stosowane dotychczas 
łagodniejsze środki nie dały rezultatu, bądź gdy z uwagi na drastyczne 
okoliczności danego przypadku jest oczywiste, że stosowanie środków 
łagodniejszych byłoby niecelowe. 

Art. 111 § 1 przewiduje trzy rodzaje przyczyn pozbawienia władzy: a) 
trwałą przeszkodę w jej wykonywaniu; b) nadużywanie tej władzy; c) 
rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka. Pierwsza 
przyczyna może być niezawiniona, dwie następne muszą zawierać w 
sobie element winy rodziców. Mimo to pozbawienie władzy, jak już 
powiedziano, nie ma charakteru kary wobec rodziców, sąd opiekuńczy 
zatem w orzeczeniu nie stwierdza, czy orzekł pozbawienie władzy z winy, 
czy bez winy rodziców. 

Trwała przeszkoda to przeszkoda, która według wszelkich przewidywań 
nie ustanie albo wprawdzie ustanie, ale nie można się spodziewać, by 
nastąpiło to przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletności. 
Zaniedbywanie przez rodziców ich obowiązków względem dziecka 
uzasadnia pozbawienie władzy rodzicielskiej tylko wtedy, gdy ma 
charakter rażący. Za takie mogą być uznane zaniedbania poważne, np. 
pijaństwo, marnotrawstwo, prowadzenie rozwiązłego trybu życia, 
uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka. 

Skutkiem pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu 
praw i obowiązków składających się na tę władzę, a na ich miejsce 
wchodzi opieka. Rodzice jednak nie tracą innych praw i obowiązków, 
jakie przysługują im względem dziecka z tytułu stosunku rodzicielskiego. 
Korzystają więc ze stanu cywilnego pochodzenia dziecka od nich, 

1

zachowują prawo do alimentów od dziecka, prawo dziedziczenia po nim - 
jeżeli nie zostali uznani za niegodnych dziedziczenia ( art. 928 § 1 k.c.). 
Dziecko również w takiej sytuacji zachowuje prawo do alimentacji oraz 
prawo do dziedziczenia po rodzicach. Prawo osobistej styczności z 
dzieckiem, jako nie stanowiące elementu władzy rodzicielskiej, 
przysługuje rodzicom bez względu na pozbawienie ich tej władzy, chyba 
że sąd opiekuńczy orzeknie zakaz tego prawa. 

Ustanie przyczyny pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej nie 
powoduje automatycznie jej odżycia. Art. 111 § 2 stanowi bowiem, że 
sąd opiekuńczy może wówczas władzę tę przywrócić. 

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej jest wolny od opłat.

2