asystnet_osoby_niepełnosprawnej_346[02].Z1.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Charakterystyka modeli i metod pracy socjalnej

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Charakterystyka narzędzi pracy socjalnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Charakterystyka diagnozy społecznej oraz sposoby monitorowania

pracy socjalnej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Projektowanie działań nastawionych na zmianę sytuacji

osoby niepełnosprawnej

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Sposoby nawiązywania kontaktu z osobą niepełnosprawną i jej

otoczeniem

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Charakterystyka zadań polityki społecznej w Polsce

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Charakterystyka modeli i metod pracy socjalnej

4.1.1. Materiał nauczania

Praca socjalna jest procesem złożonym, który podlega licznym przeobrażeniom. Wśród

linii rozwoju pracy socjalnej wyróżniamy trzy modele pracy socjalnej:
1) model pracy socjalnej, w którym głównym przesłaniem jest wiara w człowieka, w siebie

jako przedstawiciela profesji społecznej i wiara w warunki zewnętrzne, sprzyjające
człowiekowi i jego rozwojowi,

2) model pracy socjalnej zracjonalizowanej, ukierunkowanej na identyfikację problemu i na

rozwiniętą diagnozę zróżnicowanych społecznie grup ryzyka (np. kobiet samotnych,
rodzin wielodzietnych, bezrobotnych),

3) model pracy socjalnej – nadziei w możliwość zmian, w możliwość przekształceń

i respektu dla wspólnych reguł życia społecznego. Podstawową kategorią pojęciową  jest
w  tym  modelu  relacja  społeczna,  relacja  pomocy,  relacja  opieki.  Celem  zaś  tak
pojmowanej  pracy  socjalnej  jest  ułatwienie  podopiecznemu,  klientowi  nawiązanie
właściwych

relacji

z samym sobą, z pracownikiem socjalnym, z innymi ludźmi, ze światem zewnętrznym
[15, s.42].

Metody pracy socjalnej
Metoda pracy z indywidualnym przypadkiem

Pionierką pracy z przypadkiem jest Mary Richmond. Twierdziła ona, że „na pracę

z przypadkiem składają się procesy, które przez świadome dokonywanie indywidualnych
aktów dostosowania się jednostki do otoczenia rozwijają osobowość” [20, s. 98-99].

Metodę pracy z indywidualnym przypadkiem można zdefiniować jako pomoc jednostce

w  przezwyciężaniu  jej  trudności  [24,  s.  44].  Polega  na  pomocy  jednostkom  w  sprawach
zarówno  zewnętrznych,  dotyczących  otoczenia,  jak  i  indywidualnych,  dotyczących  wnętrza
osoby. Koncentruje się na jednostce, nie ignorując jednak dobra społecznego. A zatem można
przyjąć,  że  praca  z  przypadkiem  jest  sposobem  pomocy,  który  powinien  polegać  na
opracowaniu  diagnozy  przypadku  oraz  planu  powstania  i  podjęcia  działań  profilaktycznych,
kompensacyjnych  lub  terapeutycznych,  angażując  jednostkę  w  cały  proces  pomocy  dla  jej
dobra oraz dobra społecznego.
Metoda indywidualnych przypadków

Studium przypadku (case study) składa się na charakterystykę jednostkowych losów

ludzkich oraz diagnozę społeczną.

Praca z przypadkiem (case work) to opracowanie planu pracy i prowadzenie przypadku.

Etapy pracy z przypadkiem

Praca z przypadkiem musi obejmować dwa podstawowe komponenty:

−

studium przypadku (case study) – tzw. rozpoznanie, obejmuje charakterystykę losów,

sytuację wewnętrzną lub zewnętrzną jednostki w kontekście problemów, które ma
prowadzić do diagnozy społecznej i stać się podstawą opracowania planu pracy,

−

praca z przypadkiem (case work) – powinna być oparta na sformułowanym wspólnie

z klientem planie pracy, obejmować działania o charakterze ratowniczym,
kompensacyjnym lub terapeutycznym [9, s. 260], która składa się z czterech etapów:

−

etap skoncentrowany na rozpoznaniu, który prowadzi do diagnozy przypadku – polega

na identyfikacji i analizie sytuacji jednostki w kontekście problemu, z którym się
boryka. Poszerzonym nie tylko o informacje uzyskane od samego klienta, ale także

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

potwierdzone przez osoby z jego najbliższego otoczenia. Na podstawie krytycznej
analizy zebranego materiału pracownik socjalny formułuje wnioski diagnostyczne,

−

etap opracowywania planu postępowania z przypadkiem powinien określać co, kiedy

i jak  ma  czynić  pracownik  socjalny  w  odniesieniu  do  klienta  i  jego  rodziny,  aby
uruchomić proces pomocy, rewalidacji, terapii. Powinien być ukierunkowany zarówno
na  wzmocnienie  istniejących  systemów  wsparcia  w  otoczeniu  społecznym  klienta,
korygowaniu  korzystnych  jego  elementów,  udzielaniu  instytucjonalnych  form
wsparcia,  jak  również  kształtowanie  korzystniejszych  z  punktu  widzenia  pomocy
postaw  i zachowań  osoby  niepełnosprawnej.  Plan  powinien  zawierać  aspekty  zmian,
które mają być efektem działań pomocowych,

−

etap prowadzenia przypadku według opracowanego planu – nie ma określonych ram

czasowych,  są  określone  cele  terapii  przez  klienta  w  porozumieniu  z  pracownikiem
socjalnym.  Sposób  prowadzenia  przypadku  wynika  z  potrzeb  klienta.  Powinien
przebiegać  w  sposób  elastyczny  i  dopuszczać  korygowanie  diagnozy,  aby  uzyskać
najlepszy skutek.

−

etap zakończenia – jest on sygnałem, że pracownik ma zaufanie do zdolności

samodzielnego rozwoju klienta, sam zaś pracownik staje się zasobem, który służy
klientowi w ukierunkowaniu jego funkcjonowania w określonym środowisku
[10, s. 92].

W pracy socjalnej z przypadkiem wyróżniamy następujące modele:

Model  psychospołeczny  (twórczynią  tego  modelu  była  Mary  Richmond)  –  uwzględnia  on
z  jednej  strony  strukturę  psychologiczną  człowieka,  z  drugiej  kontekst  społeczny  w  którym
jednostka  żyje.  Kontekst  społeczny  w  pracy  z  przypadkiem  musi  być  postrzegany    szeroko,
a  więc  nie  tylko  rodzina,  ale  i  sąsiedzi,  przyjaciele,  pracodawcy  oraz  instytucje  o  wymiarze
lokalnymi globalnym, organizacje  społeczne, placówki ochrony zdrowia, pomocy  społecznej
i inne instytucje państwowe [10, s. 96].
Model  funkcjonalny  (stworzony  przez  Jessie  Taft  i  Wirginię  Robinson)  –  zakłada,  że
jednostka  odgrywa  dużą  rolę  w  dokonywaniu  wyborów  i  nawiązywaniu  takich  relacji
z  otoczeniem,  które  sprzyjają  kreowaniu  samego  siebie.  Ujmuje  metodę  indywidualnego
przypadku jako metodę takiego administrowania usługami społecznymi, by zostały one w jak
najlepszy sposób użyte dla dobra  jednostki i społeczeństwa. Traktuje case  work jako proces,
w którym zadania i świadczenia społeczne są udostępnione jednostce [10, s. 97].
Model  zorientowany  na  rozwiązywanie  problemów  (rozwinięty  przez  Helen  Perlman)  –
koncentruje  się  na  osobie,  która  ma  problem,  poszukiwaniu  możliwych  jego  rozwiązań,
podjęcia decyzji i działaniu ukierunkowanym na pokonaniu problemu. Ważne jest, aby osoba
potrzebująca  pomocy  wskazała  problem,  a  pracownik  socjalny  wspomógł  ją  jedynie
w  identyfikacji  problemu  i  ewentualnym  ukierunkowaniu  oraz  wsparciu  w  procesie  jego
rozwiązywania.
Model  modyfikacji  zachowań  (rozwinięty  przez  Edwina  Thomasa)  –  przyjmuje,  że
zachowania  jednostki  przypadają  głównie  na  dziedzinę  reakcji,  zostały  one  wyuczone
w  procesie  wytwarzania  odruchów,  a  więc  podlegają  tym  samym  prawom  uczenia  się,  tzw.
zachowania  normalne.  Ponadto  zachowania  jednostki  podatne  są  na  modyfikację  poprzez
staranne zastosowanie tego co wiadomo o uczeniu się i modyfikacji [10, s. 98].

W stosowaniu metod indywidualnych przypadków wyróżnia się następujące zasady:

−

zasadę akceptacji – polegającą na respektowaniu podopiecznego jako osoby ze wszystkimi

jego problemami, trudnościami, przez zrozumienie jego nieporadności, szacunek dla jego
osobistych wyborów i decyzji,

−

zasada komunikacji – asystent i osoba niepełnosprawna mają prawo się nie zgadzać czy też

prezentować odmienne preferencje co do sposobu postrzegania lub rozwiązywania
problemu, ale muszą się rozumieć,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zasada indywidualizacji – asystent powinien dostrzegać, że każda osoba niepełnosprawna

jest wyjątkowa i ma specyficzne potrzeby i ograniczenia,

−

zasada uczestnictwa – podopieczny powinien być w stanie przełamać swoją niechęć do

aktywności i odzyskać równowagę psychiczną oraz zaangażować wszystkie swoje siły
w procesie działań korygujących i naprawczych, musi od samego początku aktywnie
i świadomie uczestniczyć w tym procesie,

−

zasada zaufania i poszanowania prywatności – osoba niepełnosprawna musi mieć

świadomość, że wszystkie informacje jakich udziela podczas wywiadu zostaną użyte
wyłącznie do rozwiązania jego problemów i w takim zakresie w jakim on sobie życzy,

−

zasada samoświadomości – zarówno asystent jak i osoba niepełnosprawna mają własny

system motywacji i oceny zjawisk. Należy jednak umieć oddzielić stosunki
z podopiecznym od osobistych preferencji i przeżyć [10, s. 99-100].

Opracowywanie diagnozy indywidualnego przypadku

Procedura opracowania diagnozy indywidualnego przypadku jest złożona i obejmuje

kolejne etapy działań zgodnie z metodologią pracy z indywidualnym przypadkiem, poddając
analizie określone elementy sytuacji indywidualnej i społecznej jednostki. Schemat diagnozy
podopiecznego instytucji opiekuńczej powinien zawierać:

−

dane osobowe (nazwisko, wiek, miejsce zamieszkania),

−

zdefiniowanie problemu, który dotyczy podopiecznego (w początkowej fazie warto

nadmienić,  co  zadecydowało  o  zainteresowaniu  się  tym  przypadkiem  poprzez  ujawnione
w ostatnim  czasie:  trudności  adaptacyjne,  materialne,  zdrowotne,  interpersonalne,  np.
ciągłe  konflikty  z  personelem  lub  współmieszkańcami,  manifestowanie  wrogości,
kłamstwa, itp.),

−

określenie technik i narzędzi gromadzenia materiału diagnostycznego o jednostce – chodzi

o  wskazanie  wykorzystywanych  technik  i  narzędzi  używanych  do  opisu  przypadku  np.
skorzystanie  z  analizy  dokumentu  (np.  karty  leczenia  szpitalnego),  przeprowadzanie
rozmów  z  ludźmi  z  najbliższego  otoczenia  –  współlokatorem,  rodziną  sąsiadami,  itd.),
wykorzystywanie  danych  znajdujących  się  w  wywiadzie  środowiskowym,  zastosowanie
zaplanowanej bądź spontanicznej obserwacji,

−

opis (charakterystyka) podopiecznego:

a) w kontekście cech psychospołecznych, fizycznych lub zdrowotnych, np.:

–  ocena stanu zdrowia,
–  ocena wyglądu (zadbany, czysty, brudny, zaniedbany),
–  ujawnione  potrzeby  (manifestacja  zewnętrzna  potrzeb,  np.  chęć  zwrócenia  na

siebie uwagi),

b) w kontekście placówki, w której przebywa:

– krótka charakterystyka dotychczasowego zachowania,
– pozycja podopiecznego wśród innych mieszkańców placówki, pełnione funkcje

lub role w placówce.

c) w kontekście środowiska rodzinnego:

–  sytuacja socjalno-bytowa rodziny, liczba dzieci,
–  status społeczny rodziny (w oparciu o dotychczasowe osiągnięcia),
–  ewentualny  opis  sytuacji  trudnych  w  rodzinie  (np.  bezrobocia,  alkoholizmu,

powodów, dla których podopieczny znalazł się w placówce),

– postawa najbliższej rodziny w stosunku do podopiecznego (częstotliwość

odwiedzin, wsparcie psychiczne, materialne),

– opis możliwości i zasobów własnych podopiecznego, które mogą być

wykorzystane do rozwiązania jego trudnej sytuacji życiowej (zainteresowania,
hobby, zakres czynności wykonywanych samodzielnie, poziom sprawności
fizycznej, itp.),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) wnioski diagnostyczne wynikające z dogłębniejszej charakterystyki jednostki – na

podstawie  analizy  przypadku  wynikającej  ze  zgromadzonych  danych  możemy
przypuszczać,  że  podopieczny  może  przejawiać  trudności  (jakie?)  i  zaburzenia
(jakie?)  przyczyną  ujawnionego  problemu  mogą  być:  ...  stawiamy  nasz  wniosek
diagnostyczny,

e) dotychczas zastosowane formy pracy z podopiecznym zależą od specyfiki problemu,
f) plan pracy z przypadkiem powinien opierać się na ocenie dotychczas zastosowanych

form  pracy  pod  kątem  ich  efektywności  np.  Czy  zaobserwowano  jakieś  pozytywne
zmiany?  W  oparciu  o  efekty  pracy  uzupełniamy  pracę  z  przypadkiem  i  staramy  się
wdrożyć, np.:
–  skierowanie na zajęcia terapeutyczne o charakterze indywidualnym lub grupowym,
–  nawiązanie  współpracy  z  osobami,  które  mają  kontakt  z  podopiecznym  i  mogą

wspomóc nasze działania (lekarz, terapeuta, ksiądz),

– skierowanie na inne zajęcia specjalistyczne i nawiązanie współpracy z instytucjami

mającymi kontakt z podopiecznym lub jego rodziną w kierunku koordynacji
planowanych działań (np. szpital, hospicjum),

– inne propozycje oparte na zdiagnozowanych systemach wsparcia, potencjalnych

możliwościach podopiecznego lub jego otocznia [10, s. 101-104].

Metoda pracy grupowej

Prekursorką pracy z grupą była Clara A. Kaiser. Do niniejszego opracowania za wiodącą

przyjmiemy  definicję  Allana  Browna,  który  twierdzi,  ze  praca  grupowa  stwarza  kontekst,
w którym  jednostki pomagają  sobie  nawzajem i może dawać  jednostkom  i grupom  możność
wpływu  i  zmian  w  zakresie  problemów  osobistych,  grupowych,  organizacyjnych
i  społecznych.  Praca  z  grupą  jest  metodą  łagodzenia  i  eliminowania  przeszkód  na  drodze
interakcji  społecznej  oraz  osiągania  społecznie  pożądanych  celów.  Jednostka  pozostaje  tu
głównym przedmiotem troski, grupa zaś narzędziem rozwoju i zmian [19].

Rodzaje grup stosowanych w metodzie pracy grupowej:

– grupy rozwojowo-wychowawcze znajdują zastosowanie głównie w pracy wśród dzieci,

młodzieży i dorosłych (w domach kultury, klubach, świetlicach, dziennych domach
pomocy oraz internatach czy domach dziecka).

– grupy rewalidacyjne mają zastosowanie wśród grup dzieci, młodzieży i dorosłych

zagrożonych dewiacjami, nieprzystosowaniem lub już dotkniętych tymi zjawiskami.
Mogą być organizowane w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, ogniskach
wychowawczych, świetlicach środowiskowych, domach pomocy społecznej.

– grupy psychoterapeutyczne nastawione na działania ratownicze i opiekuńcze

w  stosunku  do  osób  nieprzystosowanych  społecznie,  przejawiających  zachowania
dewiacyjne  o  zabarwieniu  patologicznym.  Mogą  one  być  prowadzone  w  poradniach
specjalistycznych,  świetlicach  terapeutycznych  i  innych  placówkach  opiekuńczo-
wychowawczych, resocjalizacyjnych [10, s. 108-109].

Etapy pracy z grupą

Tworzenie grupy – na tym etapie jednostki z różnymi oczekiwaniami i doświadczeniami

społecznymi wkraczają do nieznanej sobie zbiorowości, by stworzyć grupę. Nowi uczestnicy
szukają  osób,  do  których  od  „pierwszego  wejrzenia”  mogą  poczuć  sympatię  lub  z  którymi
mogliby  się  „trzymać”.  Inni  ostrożnie  badają  jak  dalece  mogą  zbliżyć  się  z  innymi
i zaangażować w pracę z grupą.
Prowadzący  pracę  metodą  grupową  może  wykorzystać  znane  i  wskazywane  na  tym  etapie
techniki, a przede wszystkim:
–  ułatwić  poznanie  się  uczestników  grupy,  stwarzając  od  samego  początku  okazje  do

współdziałania poszczególnych osób z innymi (np. stosując ćwiczenia typu „poznajmy
się”),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– wyraźnie omówić cel tworzenia grupy i przeprowadzić dyskusję w której wszyscy

mogliby się do tego ustosunkować oraz ujawnić i poznać swoje oczekiwania,

–  ustalić i omówić pewne „prawa” obowiązujące w grupie oraz wzajemne zobowiązania,
–  przedstawić własną koncepcją swojej roli i sposobów pracy z grupą,
–  zadbać  o  to,  aby  wszyscy  mogli  „zaistnieć  w  grupie”  i  dać  poznać  innym  swoje  silne

strony,

– uruchomić wzajemną pomoc i współodpowiedzialność oraz poczucie bezpieczeństwa,
– stworzyć atmosferę zrozumienia (opartą także na pewnych technikach prawidłowej

komunikacji [10, s. 112].

Stabilizacja struktury i norm grupy

Na tym etapie prowadzący grupę powinien świadomie podejmować działania:

– ukierunkowujące określenie pożądanego miejsca każdego z członków grupy w jej

strukturze,

– podtrzymujące własną indywidualność członków grupy z jednoczesną identyfikacją z jej

normami i celami funkcjonowania,

– korygujące zachowania niezgodne z przyjętymi wcześniej zasadami,
– intensyfikowanie współpracy w grupie, prowadzące do pierwszych wspólnych sukcesów.

Techniki pracy z grupą wykorzystywane na tym etapie to przede wszystkim sprawna

komunikacja:  poznawanie  elementów  komunikacji  werbalnej  i  niewerbalnej,  stosowanie
informacji  zwrotnej  –  umiejętność  parafrazowania,  dzielenie  się  wrażeniami  i  uczuciami
dotyczącymi  wspólnych  spraw.  Ważnym  zadaniem  jest  też  orientowanie  grupy  do  różnych
reakcji  w  stosunku  do  problemu,  przemyślenie  konsekwencji  danych  zachowań.  W  pracy
z grupą  na  tym  etapie  wskazane  jest  używanie  sformułowań  warunkowych,  trybu
przypuszczającego,  które  sygnalizują  swobodę  decyzji  i  różnorodność  wyborów,
a prowadzącemu grupę umożliwiają stymulowanie procesu.

Modelowanie, trenowanie i kształtowanie to techniki, których wspólną cechą jest

nauczanie  pożądanych  zachowań.  Modelowanie  to  zachowanie,  które  ma  być  wzorem  dla
innych członków  grupy.  Trenowanie  to  kierowanie  i  instruowanie  w  procesie wykonywania
zadań,  które  mają  udoskonalić  pewne  umiejętności,  np.  aktywizacja  mniej  aktywnych
członków grupy, przez wzmacnianie u nich tych zachowań, w których ożywiają się.
Na  tym  etapie  mogą  być  także  wykorzystywane  techniki  inscenizacyjne  (psychodrama,
socjodrama) [10, s. 112].
Realizacja  celu  grupowego  –  to  najbardziej  produktywny  etap  procesu  grupowego.  Można
przyjąć,  że  na  tym  etapie  uczestnicy  procesu  grupowego  umieją  już  współdziałać,  znają  się
i rozumieją  na tyle dobrze  by  mieć zapewnione poczucie  bezpieczeństwa, przynależności do
niej.  Grupa  powinna  być  samorządna  i  działać  na  zasadzie  odpowiedzialnej  autonomii  oraz
powinna  być  zdolna  do  wytworzenia  środków  i  ustalenia  granic  swoich  własnych  zmian.
W związku powyższym techniki pracy będą uwarunkowane przez charakter grupy.
Ocena  pracy  z  grupą  i  decyzja  o  jej  dalszym  losie  –  jest  stałym  elementem  korygującym
działania  w  grupie  ze  względu  na  cele  i  realizuje  się  sprawnie  dzięki  informacji  zwrotnej
i wielokrotnej  weryfikacji  pewnych  działań  w  danym  cyklu  procesu  grupowego.  Jest  także
nieodzownym  elementem  pracy  grupowej  w  momencie  osiągania  przez  nią  planowanych
rezultatów lub w momencie konieczności zakończenia procesu grupowego. Ewaluację należy
przeprowadzić  nie  tylko  podczas  dyskusji,  ale  także  pisemnie,  wykorzystując
kwestionariusze,  opracowane  specjalnie  do  tego  celu  przez  uczestników  lub  prowadzącego
grupę,  opinię  uczestników  lub  prowadzącego  grupę,  opinie  uczestników,  ich  wytwory  itp.
Zakres  i  wyniki  oceny  powinny  być  przedyskutowane  ze  wszystkimi  uczestnikami  grupy.
Ogólnie  rzecz  ujmując  należy  dążyć  do  tego,  aby  jak  najszybciej  uczestnicy  grupy  zaczęli
radzić  sobie  sami.  Ma  ich  to  przygotować  do  zakończenia  pracy  grupy  jako  naturalnego
środowiska [10, s.114-115].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Modele pracy z grupą
Model celów społecznych – praca z grupami według tego modelu przybiera charakter zajęć
kreatywnych,

rekreacyjno-sportowych,

rozwojowo-wychowawczych,

umiejętności

rekreacyjnych, itp.
Model  celów  naprawczych  –  oznacza,  że  jednostki  będące  uczestnikami  zajęć  grupowych
już  przejawiają  określone  dewiacje  lub  patologie  i  są  nośnikami  określonych  problemów
indywidualnych.  Model  ten  może  mieć  szerokie  zastosowanie  w  instytucjach
resocjalizacyjnych

wychowawczo-opiekuńczych,

poradniach

specjalistycznych,

świadczeniach rodzinnych, ośrodkach terapeutycznych, a realizowany jest przez grupy
rewalidacyjne, resocjalizacyjne, socjalizacyjne, terapeutyczne.

Model celów opartych na wzajemności – podstawą pracy grupowej według tego

modelu staje się wzajemny system pomocy w grupie. przyjmuje on, że jednostkę można
zbadać, zrozumieć i leczyć tylko w kontekście licznych systemów i podsystemów
społecznych, do których ona należy [10, s. 116-117].
Zasady pracy grupowej:

−

zasada kształtowania autonomii grupy,

−

zasada stosowania wiedzy naukowej w organizacji procesu grupowego,

−

zasada świadomego i intencjonalnego kierowania interakcją w grupie,

−

zasada samowiedzy i świadomego czerpania z własnych zasobów,

−

zasada akceptacji grupy i rozumnej empatii,

−

zasada uznania autonomii grupy,

−

zasada konstruktywnego stosowania ograniczeń,

−

zasada indywidualizacji,

−

zasada świadomego równoważenia konfliktów w grupie,

−

zasada komunikacji [10, s. 118-119].

Metoda organizowania środowiska.

W szerokim ujęciu może ona odnosić się do pracy socjalnej, opiekuńczej

i  wspomagającej  rozwój,  a  polega  na  ulepszaniu  sytuacji  społeczności  lokalnej
zjednoczonymi  wysiłkami  instytucji  społecznych  i  organizacji,  mobilizujących  wszelkie  siły
społeczne,  do  działań  opartych  na  wspólnym  planie,  wypracowanych  za  pomocą
odpowiednich badań kompleksowych [9, s. 260].

W wąskim rozumieniu metoda organizowania środowiska to sposób pobudzania

i organizowania środowiska w sytuacji, gdy na użytek pracy socjalnej jest uruchamiana jakaś
akcja.  W  wąskim  sensie  metoda  ta  ma  zwykle  zastosowanie  w  odniesieniu  do  jednej  grupy
klientów (ludzi starych, chorych, niepełnosprawnych itp.). Zasadniczym celem organizowania
środowiska  jest  w  każdym  przypadku  wspomaganie  jego  rozwoju,  aktywizowanie,
inspirowanie  do  pozytywnych  zmian.  przekształcanie  wadliwych  struktur  i  elementów
zachowań, postaw w tym środowisku [10, s. 121].
Etapy organizowania środowiska
1.  Rozpoznawanie  czyli  diagnoza  potrzeb,  braków  i zagrożeń  danego  środowiska  na rzecz

którego  podejmujemy  działanie.  Rozpoznanie  dotyczy  tu  nie  tylko  diagnozy  instytucji
i  organizacji  zdolnych  do  prowadzenia  samodzielnej  pracy  społecznej,  ale  także
nieprofesjonalnych  sił  społecznych  (np.  wolontariuszy,  którzy  mogą  być  włączeni  do
planowanych  działań).  Odrębnego  rozpoznania  wymagają  potrzeby,  braki  i  zagrożenia
środowiska, na rzecz którego działania mają być ukierunkowane.

2. Organizowanie zespołu pracy, które polega na podziale zadań między instytucje, zespoły

ludzi oraz zorganizowanie sprawnego systemu przepływu informacji. Jest to przede

wszystkim włącznie do działań wszystkich tych profesjonalistów i nieprofesjonalistów,
którzy na etapie rozpoznania zostali wyłonieni jako osoby właściwie umotywowane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i kompetentne do realizacji planów ulepszeń. Ważną rolę odgrywa tu sprawny system
komunikacji i przekazywania informacji np. czasu i miejsca spotkań zespołu itp.

3. Planowanie

koordynacja

działań

opiekuńczo-wspomagająco-rozwojowych

systematyczne  rejestrowanie  i  analizowanie  potrzeb    środowiska  na  rzecz  którego
podejmujemy  działania.  Planowanie  wymaga  zdefiniowania  już  skonkretyzowanych
celów  działań  oraz  wskazanie  realnych  sposobów  realizacji.  Na  tym  etapie  następuje
zasadniczy podziała zadań i zaangażowanie sił środowiska.

4. Wtórne pobudzanie – czyli ciągła, dalsza inspiracja i umacnianie zespołu pracy oraz

poszczególnych  jego  ogniw.  Ten  etap  wydaje  się  uzasadniony  ze  względu  na  fakt,  iż
w  miarę  obejmowania  działalnością  wspierającą  lub  rozwojową  osób  i  grup
w środowisku  lokalnym  narastają  trudności  i  bariery.  W  wyniku  pierwszych
niepowodzeń  lub  frustracji  niektórzy  członkowie  zespołu  tracą  chęć  do  działania  i  chcą
się  wycofać.  W  związku  z  tym  musi  występować  weryfikacja  ludzi,  ich  motywacji
i realnych  możliwości.  Bardzo  pomocne  może  tu  okazać  się  jakieś  przedsięwzięcie,
którego efekty będą szybko widoczne i odczuwane przez uczestników działania.

5. Systematyczne ulepszanie środowiska, czyli poprawianie warunków życia w najszerszym

rozumieniu. Można tutaj dokonywać takich przedsięwzięć jak np. usuwanie barier
architektonicznych

dla

niepełnosprawnych,

stworzenie

środowiskowego domu

samopomocy bądź zorganizowanie imprezy otwartej dla całej społeczności lokalnej
(np. festynu, ogniska).

6. Kontrola i doskonalenie – rejestracja zjawisk, zdarzeń, wskaźników, które świadczą

o jakości  celowości  podejmowanych  działań.  Nieodzownym etapem  zakończenia  każdej
akcji  socjalnej  jest  kompleksowa  jej  ocena  Może  być  zrealizowana  w  postaci
skumulowanych  danych  o  kolejnych  etapach  działań  i  udziale  poszczególnych  osób.
Winna  również  obrazować  opinie  od  adresatów  działań  w  środowisku  lokalnym
[10, s. 123-125].

Zasady organizowania środowiska:

−

organizacja społeczności na rzecz pomocy społecznej zajmuje się ludźmi i ich

potrzebami. Jej celem jest wzbogacenie ludzkiego życia przez coraz skuteczniejsze
dostosowywanie zasobów do potrzeb pomocy społecznej,

−

głównym klientem organizacji społeczności jest społeczność rozumiana jako osiedle,

miasto, gmina, kraj, naród. Ponadto w szybkim tempie wzrasta społeczność
międzynarodowa,

−

organizacja społeczności wychodzi z założenia, że społeczność należy rozumieć

i akceptować w jej obecnym miejscu i stanie,

−

świadczenia zdrowotne i socjalne dotyczą wszystkich członków społeczności,

−

zmienność ludzkich potrzeb i rzeczywistość związków między ludźmi, wśród ludzi i grup

stanowi  dynamikę  procesu  organizacji  społeczności.  Podstawową  wartością  jest
akceptacja  pojęcia  zmiany  rozumianego  jako  trwały  proces  ulepszania,  doskonalenia,
dojrzewania, jako celu organizacji społeczności [23, s. 96]. Jednocześnie należy pamiętać,
że  wybierając  środowisko  jako  cel  zmiany  musimy  wspólnie  ze  społecznością  lokalną
zdecydować na jakich jego elementach skoncentrują się ich działania [5, s. 99],

−

podstawową prawdą jest współzależność wszystkich wątków organizacyjnej „tkaniny”

pomocy społecznej. Żadna instancja nie może skutecznie funkcjonować sama dla siebie,
lecz spełnia swe funkcje w odniesieniu do innych,

−

Organizacja społeczności dla celów pomocy społecznej należy do trzonu pracy socjalnej

[23, s.96].

Praca socjalna ze społecznością opiera się na pewnych podstawowych przesłankach:

−

społeczności ludzkie wypracowują umiejętność radzenia sobie ze swoimi problemami,

−

ludzie chcą i potrafią zmienić siebie i otoczenie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ludzie powinni mieć swój udział w przygotowaniu i nadzorowaniu zmian wprowadzanych

w ich społeczności,

−

samodzielne, podmiotowe zmiany w życiu społeczności mają większe znaczenie

i żywotność niż zmiany narzucone,

−

podejście całościowe może uporać się z problemami, którym działania cząstkowe nie są

w stanie zaradzić,

−

demokracja wymaga współudziału w sprawach społeczności i ludzie muszą posiąść

odpowiednie umiejętności,

−

społeczności ludzkie często potrzebują pomocy w zorganizowaniu się do zaspokojenia

swoich potrzeb tak samo jak jednostki potrzebują w zaspokojeniu swoich [23, s. 97].

Komitet ds. Organizacji Społeczności Krajowego Stowarzyszenia Pracowników Socjalnych
określił kilka konkretnych technik przydatnych w praktyce ze społecznością:

−

strukturalizacja,

−

akcja socjalna,

−

zarządzanie,

−

opracowanie formalne,

−

konsultacje z ekspertami,

−

edukacja i promocja,

−

pokazy,

−

przygotowanie planów [23, s. 111].

Niebezpieczeństwem metody jest przyjęcie założenia, ze społecznością lokalną można

sterować,  oraz  że  politykę  socjalną  można  tworzyć  poprzez  organizacje  i  instytucje,  a  nie
przez konkretnych  ludzi. Teoria pracy socjalnej  nie  formułuje  jasnej koncepcji  posługiwania
się  tą  metodą.  Wiadomo  jednak,  że  jest  to  działanie  wymagające  inicjatywy  grupowej
[14, s. 69]. Jednocześnie  należy pamiętać, iż posługując się omawianą  metodą uruchamiamy
siły  i  procesy,  których  prawdziwe  źródła  nie  są  nam  znane.  Dlatego  asystentowi  powinno
towarzyszyć poczucie realizmu oraz wyobraźnia socjologiczna [27, s. 156].
Techniki pracy socjalnej

We wstępnym etapie kontaktów z klientem wykorzystuje się różne techniki badawcze tj.

wywiad  (służy  do  zebrania  informacji  o  kliencie  i  jego  sytuacji  podczas  bezpośredniej
rozmowy  z  nim),  obserwacja  (ukierunkowane,  zamierzone  oraz  systematyczne  postrzeganie
badanego przedmiotu, procesu  lub zjawiska),  badanie dokumentów, techniki socjometryczne
(stosowane w pracy z grupami), lustracja (stosowana w pracy na rzecz społeczności lokalnej –
mapy  zasobów).  Za  ich  pomocą  zmierza  się do  poznania  jakim  człowiekiem  jest  klient  i  co
jest  jego  problemem,  w  jakich  warunkach  żyje,  jak  wpływa  na  niego  rodzina,  środowisko,
w jakiej  sytuacji  prawnej  się  znajduje,  co  należy  brać  pod  uwagę  w  związku  z  jego
problemem, itp.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś, przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są 3 podstawowe modele pracy socjalnej?
2.  Jakie znasz główne założenia modeli pracy socjalnej?
3.  Jakie znasz metody pracy socjalnej?
4.  Co oznaczają zwroty: „case study” i „case work”?
5.  Jakie znasz modele pracy z przypadkiem?
6.  Czym charakteryzuje się modele pracy z grupą?
7.  Jakie są zasady organizowania środowiska?
8.  Jakie znasz techniki pracy socjalnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj podstawowe założenia metod pracy socjalnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować założenia metod pracy socjalnej,
2)  przygotować tabelę wg wzoru,
3)  wpisać do tabeli nazwy metod pracy socjalnej ich podstawowe założenia,
4)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru A4,

–

przybory do pisania,

–

linijka,

–

wzór tabeli:

Lp. Nazwa metody

Podstawowe założenia

1. Jest skierowana do……………………………………….
……………………………………………………………...
2. Ma na celu……………………………………………….
……………………………………………………………...
3. Charakteryzuje się ………………………………………
………………………………………………………………

– poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij poniższe zdania:

1. Model pracy socjalnej ukierunkowanej na identyfikację problemu i na rozwiniętą

diagnozę

zróżnicowanych

społecznie

grup

ryzyka

model

pracy

socjalnej..................................................................................................................................

2. Podstawową relacją w modelu pracy socjalnej nadziei w możliwość zmian jest

relacja......................................................................................................................................

3. Grupy rozwojowo-wychowawcze znajdują zastosowanie głównie w pracy w takich

placówkach jak ......................................................................................................……..

4. Grupy

rewalidacyjne

mogą

mieć

zastosowanie

placówkach

(jakich?)

......................................................................................................……...........……...............

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Grupy psychoterapeutyczne mogą być prowadzone w..........................................................

……………………………………………………………………………............................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować zdania do uzupełnienia,
2)  określić założenia pracy socjalnej,
3)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru A4,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Określ techniki pracy socjalnej. Która z wymienionych technik jest niezbędna w pracy

z osobą niepełnosprawną?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić techniki pracy socjalnej,
2)  wybrać technikę niezbędną w pracy z osobą niepełnosprawną,
3)  uzasadnić swój wybór,
4)  wziąć udział w dyskusji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru A4,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić metody pracy socjalnej?

□

2) scharakteryzować metody pracy socjalnej?

□

3) określić modele pracy socjalnej i dokonać ich charakterystyki?

□

4) określić do kogo skierowane są poszczególne metody pracy socjalnej?

□

5) podać przykłady zastosowania w praktyce poszczególnych metod

pracy socjalnej?

□

6) zastosować pracę z konkretnym typem grupy w odpowiedniej

placówce bądź instytucji do tego przeznaczonej?

□

7) określić podstawowe techniki pracy socjalnej?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Charakterystyka narzędzi pracy socjalnej

4.2.1. Materiał nauczania

Kontrakt socjalny

Cristina de Robertis definiuje kontrakt socjalny jako umowę z podopiecznym, polegającą

na  wspólnym  uzgodnieniu  celów  i  projektu  działania  między  pracownikiem  socjalnym
a klientem,  na  wyjaśnieniu  i  wspólnej  negocjacji  wyboru  możliwych  rozwiązań  pożądanej
zmiany trudnej  sytuacji oraz określaniu na  jej  podstawie  form i czasu trwania pracy. Należy
pamiętać,  ze  metoda  jest  jedynie  sposobem,  a  nie  celem  samym  w  sobie  W  pracy  socjalnej
metoda  jest  sposobem  działania,  lecz  nie  definiuje  celów  ani  wartości,  do  których  się
odnosimy.  Metoda  jest  instrumentem  służącym  do  osiągnięcia  wcześniej  określonych  celów
i musi być podporządkowana tym wartościom i celom [3, s. 86].
Etapy kontraktu socjalnego:
1.  Ustalenie  wspólnych  celów.

Cel musi być możliwy do weryfikacji w trakcie pracy nad

przezwyciężeniem trudności osoby/rodziny. Prawidłowo sformułowany cel musi być:
–  osiągalny,
–  jasno sprecyzowany,
–  pozytywnie sformułowany,
–  możliwy do zmierzenia,
–  wspólny dla realizatorów.
Cele  szczegółowe  kontraktu  socjalnego,  muszą  być  ponumerowane  według  kolejności
realizacji – muszą być wyznaczone priorytety [26, s. 15].

2. Zdefiniowanie problemów i celów operacyjnych – należy wybrać problem, który przez

podopiecznego jest odczuwany jako życiowy i do którego rozwiązania ma on szczególną
motywację oraz wybrać problemy, które są możliwe do – przynajmniej częściowego
rozwiązania [3, s.72].

3. Opracowanie planu pracy i jego strukturalizacja w czasie – na tym etapie dokonuje się

podziału  zadań,  form  pracy  lub  podejmowanej  przez  obie  strony  umowy  aktywności,
ustalenia częstotliwości spotkań, czasu trwania. Na tym etapie wskazanie efektów działań
pozwala  osobie,  z  którą  zawarty  jest  kontrakt,  zrozumieć  do  czego  dąży,  realizując
określony  cel  szczegółowy.  Działania  natomiast są to  konkretne  zaplanowane  czynności,
których podejmowanie zapewnia realizację celów kontraktu socjalnego [26, s.16-17].

4. Ewaluacja realizacji uzgodnień i wyników pracy – umowa staje się cennym narzędziem

na etapie dokonywania oceny sytuacji klienta w czasie trwania kontraktu, gdyż uprzednio
ustalone – za obopólną zgodą – cele zmiany oraz całkowity czas trwania działania
umożliwiają ewaluację zmian, jakie zaszły i celów, które zostały osiągnięte. Chcąc ocenić,
musimy odpowiedzieć sobie na pytania:

– po co chcemy oceniać i dla kogo?
– co chcemy oceniać (działania, sposób ich realizacji, zaangażowanie w wykonanie

zadania)?

–  kto ma oceniać i jak?
–  kiedy będziemy oceniać?
–  jak wykorzystujemy wyniki oceny?

Biorąc pod uwagę realizację działań, oceniać możemy, np.:

– Czy zaplanowane w kontrakcie socjalnym działania zostały wykonane, a jeśli nie to co

jest tego powodem?

–  Czy metody realizacji działań były właściwie dobrane?
–  Umiejętność wykonania jakiegoś zadania.
–  Zaangażowanie osoby w realizację działania [26, s.17-18].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej

z dnia 1 marca 2005 r. w sprawie

wzoru  kontraktu  socjalnego  (Dz.U  z  dnia  16  marca  2005  r.)  na  podstawie  art.  108  ust.  2
ustawy  z dnia  12  marca  2004  r.  o  pomocy  społecznej  (Dz.U.  Nr  64,  poz.  593,  Nr  99,  poz.
1001  i  Nr  273,  poz.  2703)  ustalono  wzór  kontraktu  socjalnego,  który  jest  określony
w załączniku do rozporządzenia [22].
WZÓR

(pieczęć ośrodka

pomocy społecznej)

Data zawarcia kontraktu socjalnego:
....................................

KONTRAKT SOCJALNY
określający sposób współdziałania między osobą/rodziną a ośrodkiem pomocy
społecznej w zakresie rozwiązywania trudnej sytuacji życiowej
(art. 108 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593,
z późn. zm.))

CZĘŚĆ I

USTALENIA KONTRAKTU SOCJALNEGO

I. Strony kontraktu socjalnego
1. Dane osoby/rodziny

zawierającej kontrakt socjalny:

Nazwisko

2 Imię

Adres zamieszkania/pobytu

4 PESEL

Nazwisko

2 Imię

Adres zamieszkania/pobytu

4 PESEL

2. Dane pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej:

Nazwisko

Imię

Nr telefonu kontaktowego

II. Ocena sytuacji życiowej osoby/rodziny i ustalone w związku z tą sytuacją cele (plan pracy
socjalnej):
1. Przyczyny trudnej sytuacji życiowej: ......................................................................................
  .....................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
  .....................................................................................................................................................
2.  Możliwości  osoby/rodziny  pozwalające  na  rozwiązanie  trudnej  sytuacji  życiowej:
.......................................................................................................................................................
  .....................................................................................................................................................
  .....................................................................................................................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3.  Ograniczenia  osoby/rodziny  lub  bariery  w  środowisku  powodujące  utrudnienia
w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej: ...............................................................................
  .....................................................................................................................................................
  .....................................................................................................................................................
  .....................................................................................................................................................
4.  Cele,  które  ma  osiągnąć  osoba/rodzina,  umożliwiające  przezwyciężenie  trudnej  sytuacji
życiowej:
  4.1. cel lub cele główne

...........................................................................................................

4.2. cele szczegółowe i przewidywane efekty działania:
a) ..................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) ..................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
c) ...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
d) ..................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
e) ...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
III. Dla osiągnięcia celów, o których mowa w pkt II.4, strony podejmują następujące
działania

Pani/Pan

...............................
     (imię i nazwisko)

działanie

w terminie:

Pracownik socjalny działanie

w terminie:

Pani/Pan

...............................
      (imię i nazwisko)

działanie

w terminie:

Pracownik socjalny działanie

w terminie:

IV.  W  przypadku  braku  możliwości  wynegocjowania  kontraktu  socjalnego  stronom
przysługuje  prawo  do  wystąpienia  do  kierownika  ośrodka  pomocy  społecznej
o rozstrzygnięcie kwestii spornych.
V.  Ocena  realizacji  działań  ustalonych  w  kontrakcie  socjalnym  nastąpi  w  dniu
..................................................................................................................................................... .
VI.  Strony  kontraktu  socjalnego  mogą,  przed  dniem  oceny  realizacji  ustalonych  w  nim
działań, uzgodnić konieczność wprowadzenia zmian kontraktu socjalnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

VII.  Ustalenia  dotyczące  sposobu  przekazywania  ewentualnych  świadczeń,  w  tym  pomocy
pieniężnej, korespondencji i innych:
    ...................................................................................................................................................
    ...................................................................................................................................................
    ...................................................................................................................................................
VIII.  Osoba/rodzina  zawierająca  kontrakt  socjalny  została  zapoznana  z  treścią  art.  11  ust.  2
oraz art. 109 ustawy z dnia 12  marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593,
z późn. zm.).
IX.  Kontrakt  socjalny  został  sporządzony  w  dwóch  jednobrzmiących  egzemplarzach,  po
jednym dla każdej ze stron.

.............................................................           ........................................................................
   (data i podpis osoby                                                          (data, podpis i pieczątka
zawierającej kontrakt socjalny)                                              pracownika socjalnego)

.............................................................         .........................................................................
   (data i podpis osoby                                                           (data, podpis i pieczątka
zawierającej kontrakt socjalny)                                               pracownika socjalnego)

CZĘŚĆ II

OCENA REALIZACJI DZIAŁAŃ USTALONYCH W KONTRAKCIE SOCJALNYM

I. Ocena dokonana przez strony oraz wnioski z realizacji poszczególnych postanowień
kontraktu socjalnego ustalonych w dniu ..............:

  ....................................................................................................................................................
  ....................................................................................................................................................
  ....................................................................................................................................................
   1.  Kontrakt  socjalny  jest  realizowany  zgodnie  z  ustaleniami  –  nie  wymaga  dokonywania
zmian.
   2.  Kontrakt  socjalny  wymaga  wprowadzenia  zmian  i  podjęcia  przez  strony  następujących
działań:

Pani/Pan

...............................
     (imię i nazwisko)

działanie

w terminie:

Pracownik socjalny działanie

w terminie:

Pani/Pan

...............................
      (imię i nazwisko)

działanie

w terminie:

Pracownik socjalny działanie

w terminie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

II.  W  przypadku  braku  możliwości  wynegocjowania  zmian  kontraktu  socjalnego  stronom
przysługuje  prawo  wystąpienia  do  kierownika  ośrodka  pomocy  społecznej  o rozstrzygnięcie
kwestii spornych.
III.  Ocena  realizacji  zmian  wprowadzonych  do  kontraktu  socjalnego  nastąpi  w  dniu
...................................................................................................................................................

IV. Strony kontraktu  socjalnego  mogą, przed  dniem  oceny  realizacji  zmian  wprowadzonych
do  kontraktu  socjalnego,  uzgodnić  konieczność  wprowadzenia  dodatkowych  zmian
w kontrakcie socjalnym.
V. Osoba/rodzina zawierająca kontrakt socjalny została zapoznana z treścią art. 11 ust. 2 oraz
art. 109 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, z późn.
zm.).
VI. Sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

…………………………............................

.........................................................

   (data i podpis osoby                                                                    (data, podpis i pieczątka
zawierającej kontrakt socjalny)                                                       pracownika socjalnego)

………………………..................................

........................................................

(data i podpis osoby (data, podpis i pieczątka
zawierającej kontrakt socjalny) pracownika socjalnego)

_________

W przypadku rodziny wpisać w kolejnych rubrykach dane wszystkich członków rodziny,

których będą dotyczyć postanowienia kontraktu socjalnego.

W odniesieniu do podstawowej przyczyny powodującej trudną sytuację życiową,

z uwzględnieniem indywidualnych cech osoby (osób) podpisujących kontrakt socjalny.

Wpisać osoby będące stronami, z którymi zawiera się kontrakt socjalny, zgodnie z tabelą

w pkt I.

W kolejnych rubrykach wpisać zobowiązania odnośnie do celów szczegółowych, o których

mowa w pkt II.4.2: a), b), c), d),e).

Wypełnić w odniesieniu do celów określonych w kontrakcie socjalnym.

W kolejnych rubrykach wpisać zobowiązania odnośnie do celów szczegółowych, o których

mowa w części I w pkt II.4.2: a),b), c), d), e).

Do kolejnej oceny stosuje się część II wzoru kontraktu socjalnego.

Kwestionariusz wywiadu środowiskowego jest podstawowym narzędziem pracy

pracownika  socjalnego.  Kwestionariusz  wywiadu  pozwala  na  poruszenie  zagadnień
dotyczących samego klienta, jego rodziny, dotykających go problemów, a  jednocześnie dane
demograficzne, informacje o sytuacji zawodowej, mieszkaniowej, zdrowotnej itp.
Wzór  kwestionariusza  wywiadu  środowiskowego  zawarty  jest  w  Dzienniku  Ustaw  z  dnia
4 maja 2005 r. nr 77 poz. 672 [21].

Kwestionariusz wywiadu środowiskowego składa się z IX części, które odpowiednio

dotyczą:
– osób ubiegających się o przyznanie świadczeń pomocy społecznej oraz dziecka

kierowanego do placówki opiekuńczo-wychowawczej (część I),

– osób, o których mowa w art. 103 ustawy z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

(część II),

– osób, o których mowa w art. 103 ustawy z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

(część III),

– osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej (część IV),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaj dysfunkcji

Cele

Przewidywane efekty działań

Nabycie umiejętności
dostosowywania wyglądu
zewnętrznego do potrzeb sytuacji
życiowej

Ubranie jest czyste, wyprasowane, dostosowane do
pory roku, buty wyczyszczone, ciało umyte, włosy
uczesane, dłonie czyste, paznokcie obcięte

Przyjęcie postawy aktywnej
w pokonywaniu trudności
życiowych

Uczestniczenie w warsztatach dla osób bezrobotnych
i nabywanie umiejętności potrzebnych na rynku
pracy. Zgłoszenie się i uczestniczenie w
kursach/szkoleniach zawodowych. Wiedza o swoich
zasobach i możliwościach oraz brakach i
ograniczeniach. Zdobywanie informacji na temat
możliwości podjęcia pracy w miejscu zamieszkania
i poza nim. Aktywne poszukiwanie pracy (np.
składanie dokumentów w kolejnych zakładach pracy
codziennie). Współpraca z asystentem osoby
niepełnosprawnej w przezwyciężaniu trudności
związanych z brakiem pracy.

Nabycie umiejętności
swobodnego nawiązywania
kontaktów społecznych

Umiejętność rozpoczynania rozmów i zmiany ich
tematów. Samodzielne załatwianie spraw w urzędzie
pracy.

Zdobycie kwalifikacji
potrzebnych na rynku pracy

Uzyskanie świadectwa ukończenia kursu. Uzyskanie
zaświadczenia o kwalifikacjach.

bezrobocie

Nabycie umiejętności
autoprezentacji i poszukiwania
pracy

Wiedza o swoich zasobach, możliwościach, ale także
brakach ograniczeniach. Umiejętność rozpoczęcia
rozmowy z pracodawcą. Umiejętność zainteresowania
pracodawcy swoimi zasobami i możliwościami.
Samodzielne opracowanie dokumentów, takich jak
CV, podanie o pracę. Wiedza na temat możliwości
podjęcia pracy w miejscu zamieszkania i poza nim.
Poszukiwanie pracy przez rozmowy ze znajomymi,
przegląd ofert pracy e prasie, Internecie, składanie
dokumentów w zakładach pracy itp.

Utrzymywanie trzeźwego stylu
życia lub utrzymanie abstynencji
(cel formułowany tylko wtedy,
kiedy jest diagnoza
o uzależnieniu)

Podjęcie i ukończenie terapii w ośrodku, poradni
leczenia uzależnień. Nie spożywanie napojów
zawierających alkohol nawet w małych ilościach.

Uzależnienie,

współuzależnienie

Zbudowanie oparcia społecznego Uczestniczenie w grupach wsparcia/klubach dla

trzeźwych alkoholików; działalność w grupach
wsparcia dla rodzin osób uzależnionych od alkoholu.

Długotrwała lub ciężka
choroba,
niepełnosprawność

Zapewnienie odpowiedniej
opieki medycznej
i pielęgnacyjnej.

Chory otrzymuje zapisane od lekarza leki.
Zaspokajane są potrzeby fizjologiczne, bytowe
i społeczne chorego. Chory nie ma odleżyn ani
odparzeń. Wykonywane są zabiegi zlecone przez
lekarza. Osoba chora jest czysta. Czysta jest również
pościel i pokój chorego.

Zapewnienie możliwości
zaspokojenia potrzeb
fizjologicznych i bytowych.

Chory jest pod opieką opiekunki środowiskowej
i rehabilitanta. W pomoc zaangażowane jest
hospicjum domowe.

Zapewnienie możliwości
zaspokojenia potrzeb kontaktów
społecznych i kulturalnych.

Osobę chorą odwiedzają wolontariusze.

Dostosowanie mieszkania do
potrzeb osoby niepełnosprawnej.

Są środki finansowe na dostosowanie mieszkania do
potrzeb osoby niepełnosprawnej. Zamontowano
uchwyty w łazience, zlikwidowano progi
w mieszkaniu. Osoba niepełnosprawna może w miarę
samodzielnie funkcjonować w swoim mieszkaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaplanuj odpowiednie działania do sformułowania celów w kontrakcie socjalnym (część

III kontraktu socjalnego).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się ze sformułowymi celami kontraktu socjalnego,
2)  przeanalizować III część kontraktu socjalnego (załącznik 1.),
3)  zaplanować odpowiednie działania,
4)  zaprezentować efekty ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru A4,

–

przybory do pisania,

–

wzór III części kontraktu socjalnego (załącznik 1).

Załącznik 1. wzór III części Kontraktu socjalnego.
4. Cele, które ma osiągnąć osoba/rodzina, umożliwiające przezwyciężenie trudnej sytuacji
życiowej:
4.1. Cel lub cele główne

Nabycie przez Panią X umiejętności prowadzenia gospodarstwa

domowego........................................................................................
4.2. Cele szczegółowe i przewidywane efekty działania:
a) nabycie umiejętności dbania o higienę osobistą.......................................................................
.......................................................................................................................................................
b) nabycie umiejętności sporządzania posiłków…......................................................................
.......................................................................................................................................................
c) nabycie umiejętności dbania o wygląd mieszkania..................................................................
.......................................................................................................................................................
d) nabycie umiejętności organizowania wolnego czasu...............................................................
.......................................................................................................................................................
e) nabycie umiejętności gospodarowania środkami finansowymi................................................
Przewidywane efekty działań:
Ad. a) Pani X ciało umyte, włosy uczesane, dłonie czyste, paznokcie obcięte.
Ad.  b)  Pani  X  potrafi  przygotować  śniadanie,  kolację  oraz  dwudaniowy  obiad,  potrafi
odpowiednio  dobrać  produkty  żywnościowe,  podawać  posiłki  w  czystych  naczyniach  oraz
porach dnia wyznaczonych do ich spożycia.
Ad. c) W domu  jest czysta podłoga, brak śladów kurzu na  meblach, odkurzony dywan, brak
pajęczyny  na  ścianach,  naczynia  pozmywane,  ułożone  w  miejscu  dla  nich  przeznaczonym,
ubrania złożone w szafie, stół czysty.
Ad. d) Pani X dzieli obowiązki domowe pomiędzy wszystkich członków rodziny, zaprzestaje
ciągłego  oglądania  TV,  podczas  wykonywania  prac  domowych  koncentruje  się  na
wykonywanej  czynności,  nie  przerywa  jej  na  obejrzenie  serialu,  poświęca  czas  wolny  na
odpoczynek na świeżym powietrzu, zabawę z dziećmi, bądź swoje hobby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zaprezentuj jedną z części kwestionariusza wywiadu środowiskowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze wzorami kwestionariusza zamieszczonymi w Dzienniku Ustaw z dnia 4

maja 2005 r., nr 77, poz. 672,

2) skopiować jedną część kontraktu socjalnego,
3) zaprezentować kopię kwestionariusza środowiskowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru A4,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

Dziennik Ustaw z dnia 4 maja 2005 nr 77, poz. 672.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić czym jest kontrakt socjalny?

□

2) określić jakimi cechami charakteryzuje się prawidłowo sformułowany cel?

□

3) sformułować zawierane w kontrakcie socjalnym cele główne i szczegółowe

na podanym przykładzie?

□

4) jasno sformułować działania jakie wykona osoba, z którą zawiera

się kontrakt socjalny?

□

5) zanalizować wzór części kwestionariusza wywiadu środowiskowego

zawartymi w Dzienniku Ustaw z dnia 4 maja 2005 nr 77 poz. 672?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Charakterystyka diagnozy społecznej oraz sposoby

monitorowania pracy socjalnej

4.3.1. Materiał nauczania

Termin „diagnoza” zapożyczony jest z języka medycznego i oznacza „poznanie”

(diagnosis), definiowany jest jako „rozpoznanie jakiejś choroby poprzez jej symptomy
[3, s. 141]. Współczesna interpretacja tego terminu podkreśla dwa jego składniki:

−

zebranie potrzebnych danych,

−

krytyczne ich opracowanie w drodze rozumowania.

Diagnoza jest obecnie terminem mało używanym w pracy socjalnej. Termin ocena

wydaje się bardziej odpowiedni do wyjaśnienia postępowania podejmowanego w pracy
socjalnej. Diagnoza stawia klienta w postawie biernej, a pracownika w zaangażowanej. Ocena
zakłada natomiast uczestnictwo klienta, czyli jest to pojęcie bardziej adekwatne dla pracy
socjalnej, która stawia na partnerstwo [3, s.141].

W zależności od fazy działania wyróżnia się następujące oceny (P. Vinter) [3, s.141]:

Ocena  wstępna  –  to  pierwsza  ocena  klienta  i  jego  sytuacji.  Ma  ona  charakter  intuicyjny,
spontaniczny.  W większym  stopniu oparta jest na odniesionym wrażeniu,  niż  na  faktach. Jej
celem jest ocena czy samodzielnie będzie się prowadzić daną sprawę, czy też kieruje się daną
osobę do kompetentnej instytucji.
Ocena operacyjna – służy wskazaniu celów i stworzeniu projektu działania. Dokonuje się jej
w trakcie pierwszych kontaktów i pierwszych działań. Ocena operacyjna zakłada konieczność
uprzedniego zapoznania się z problemem przy udziale klienta. Następuje po przeprowadzeniu
analizy sytuacji. Oceny operacyjne dokonuje się w miarę podejmowania działań. Poddaje się
ją weryfikacji i uaktualnieniu.
Ocena  końcowa  rezultatów  działania  –  to  przybliżony  pomiar  zmian,  jakie  się  dokonały.
Ocena  ta  zmierza  do  zakończenia  metodycznego  działania  oraz  doprowadzenia  do  końca
podjętych zobowiązań. Jest ona konsekwencją oceny rezultatów działania.

Cechy charakteryzujące ocenę:

– skupia się na trudnościach, które należy rozwiązać,
–

jest procesem ciągłym i dynamicznym, jest zawsze prowizoryczna,

–

subiektywność oceny,

–

aspekt ideologiczny oceny,

–

uczestniczy w niej podopieczny [3, s. 134-139].
Diagnoza społeczna oznacza rozpoznanie warunków życia jednostki i rodziny na

podstawie objawów, w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości w danej dziedzinie,
a następnie rozpoznanie sił jednostki i jej najbliższego środowiska tak by terapia,
kompensacja, profilaktyka lub ratownictwo było racjonalne i skuteczne [12, s. 23].

Grupy błędów diagnostycznych:

1. Błędy obserwacji:

–

niespostrzeganie istniejących cech,

–

wywoływanie przez diagnozę objawów,

–

spostrzeganie objawów w zmienionej ilościowej lub jakościowej postaci,

–

spostrzeganie objawów nieistniejących.

2. Błędy rozumowania:

–

niezupełna eliminacja – odrzucanie elementów nieistotnych,

–

błąd fałszywej przyczyny – mylenie ze skutkami,

–

błąd atrybucji – przypisywanie osobie cech, których nie posiada,

–

nieprawidłowe odczytywanie objawów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Błędy techniczne:

−

np. źle skonstruowany wywiad [18].

Diagnoza zawiera w sobie szereg aspektów, które S. Ziemski nazywa „Diagnozami

cząstkowymi”. Diagnoza rozwinięta ma pięć etapów, które wzajemnie się uzupełniają:
1. Aspekt identyfikacyjny – diagnoza przyporządkowująca, diagnoza klasyfikacyjna albo

typologiczna.
Zbiera  się  dane  i  na  tej  podstawie  określa  stan  rzeczy,  dążąc  do  jego  wielokrotnego
wyjaśnienia  –  szuka  się  odpowiedzi  na  pytanie  –  do  jakiego  znanego  (z  literatury  lub
doświadczenia  praktycznego)  typu  należy  badany  stan  rzeczy  –  diagnoza
przyporządkowująca  (klasyfikacyjna,  typologiczna);  diagnoza  ta  zaszeregowuje  badane
zjawiska  do  pewnego  etapu,  jest  ona  wstępnym  określeniem  badanego  stanu  rzeczy  –
klasyfikuje klienta do jednej z grup dyspanseryjnych, np.: alkoholizm, nie jest to problem
lecz klasa co jeszcze niczego nie wyjaśnia.

2. Aspekt genetyczny – diagnoza genetyczna – skupia się na przyczynach trudności.

Jakie są przyczyny danego stanu rzeczy – diagnoza genetyczna, czyli kazualna –
przyczynowe wyjaśnianie danej sytuacji, poszukiwanie wyjaśnianie uwarunkowań
objawów spotykanych w środowisku – ustalanie jaka jest przyczyna danego zjawiska.

3. Aspekt celowościowy – diagnoza znaczenia.

Jakie ma znaczenie dany składnik/czynnik badanego stanu rzeczy – dla jego całokształtu –

diagnoza celowościowa – szczególnie ważna w tych przypadkach, gdy rozpoznajemy stan
rzeczy, który zawiera w sobie lub jest uwarunkowany zjawiskami sprzężonymi: inaczej –
diagnoza  znaczenia  –  wyjaśnia  znaczenie  dla  danego  układu  –  jednostki,  rodziny,
występujących  objawów  dysfunkcyjnych  oraz  ustala  stopień  jego  szkodliwości  np.:  czy
niepełnosprawność  klienta  jest  zasadniczą  przyczyną  jego  bezrobocia,  czy  też  ma
znaczenie minimalne, gdyż faktycznie posiada on bardzo niskie kwalifikacje zawodowe.

4. Aspekt fazy – diagnoza fazy.

W jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy – diagnoza fazy – ważna ze

względu na zmienność przedmiotu działania: ustala się w jakim stadium znajduje się
badane zjawisko – wstępnym, rozwiniętym, końcowym.

5. Aspekt rozwojowy, czyli prognostyczny – diagnoza prognostyczna [18]. A zatem aby

zdiagnozować daną sytuację.
Jak dalej będzie rozwijał się dany stan rzeczy – diagnoza rozwojowa, prognostyczna –

wskazuje  co  się  będzie  działo  dalej,  w  jakim  kierunku  zjawisko  się  rozwija  lub  rozwinie.
Należy  pamiętać,  ze  nie  w  każdym  przypadku  diagnozowania  występują  wszystkie  aspekty
diagnozy i nie zawsze wszystkie są jednakowo ważne. Jednak przynajmniej dwa, pośród ww.,
powinny  być  w  każdym  przypadku  uwzględnione  w  czynnościach  diagnostycznych,
a  mianowicie:  diagnoza  przyporządkowująca;  diagnoza  genetyczna  lub  przyczynowa
[3, s. 143-152].
Zakres diagnozy społecznej (wg M. Richmond):
–  wiek, płeć (cechy zdeterminowane przez naturę),
–  sytuacja zawodowa,
–  sytuacja materialna,
–  sytuacja rodzinna,
–  sytuacja bytowa,
–  sytuacja zdrowotna,
–  zainteresowania,
–  możliwości samodzielnego pokonania trudności, itp.
Konieczne jest badanie tzw. ścieżek życia:
–  ścieżka rodzinna,
–  ścieżka edukacyjna,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–  ścieżka zawodowa,
–  ścieżka aktywności społecznej,
–  ścieżka systemu wartości.

Podsumowując można powiedzieć, że diagnoza – ocena sytuacji klienta – powinna

składać się z następujących elementów:
–  przyczyny trudnej sytuacji życiowej oraz źródła tych przyczyn,
–  mocne strony osoby, rodziny i zasoby środowiska,
–  słabe strony osoby/rodziny oraz ograniczenia, bariery i przeszkody w środowisku.

Trzeba zaznaczyć, że diagnoza nie jest czymś ostatecznym. W miarę budowania

prawidłowej współpracy między klientem a asystentem osoby niepełnosprawnej zmienia się
również diagnoza. Zdarza się również, że w życiu klienta nagle następują takie wydarzenia,
które powodują całkowitą zmianę diagnozy – oceny [26, s. 5].
Monitorowanie działań pracy socjalnej

Monitorowanie zawiera w sobie kilka działań, które mają na celu zastosowanie wobec

podopiecznego pewnych środków przymusu i nadzoru. Do takich zaliczamy:
a)  kontynuowanie pracy,
b)  narzucanie wymogów i ograniczeń,
c)  nadzorowanie.

Wszystkie one narzucają działanie przy użyciu autorytetu. Źródłem autorytetu są przepisy

prawa,  instytucje  społeczne,  kompetencja  i  doświadczenie  zawodowe  pracownika.  Na  tym
etapie  pracy  z  podopiecznym  nie  można  zapomnieć,  że  ma  on  prawo  do  decydowania
o  własnym  życiu  zgodnie  z  własną  wolą  i  nikt  nie  może  nakłonić  go  do  zmodyfikowania
wyboru jego drogi życiowej jeśli on sam tego nie chce [3, s. 200].

Kontynuacja pracy – rozumiemy tu spotkania i wizyty domowe z podopiecznymi

z którymi już nie prowadzi się stałej pracy, ale u których pojawia się obawa o pojawienie się
okresowych trudności. Spotkania te mają na celu sprawowanie dyskretnego nadzoru. Tę
formę stosuje się przede wszystkim wobec jednostek lub rodzin rzadziej wobec grupy
podopiecznych.

Narzucanie wymagań i ograniczeń – działania te wywodzą się z modelu relacji między

rodzicami  i  dziećmi.  Rodzice  posiadają  autorytet  w  jaki  wyposaża  ich  pełniona  przez  nich
rola., stosują ograniczenia  i  nakazy oraz mają wymagania w  stosunku do swoich dzieci. Ten
typ  działania  jest  często  używany  w  celu  pobudzania  i  mobilizacji  podopiecznego,
nakłonienia  go  do  działania.  Nakładane  na  podopiecznego  wymagania  muszą  być
współmierne,  to  jest  dla  niego  możliwe  do  wykonania  pod  względem  fizycznym,
intelektualnym i emocjonalnym. Narzucanie ograniczeń przybiera pewne aspekty zbliżone do
stawiania wymagań. Chodzi o stworzenie pewnych ram, w których praca jest możliwa.

Działanie mające na celu odcięcie podopiecznego od pewnych zachowań lub szybkie

wykrycie trudności podopiecznego. Mają one na celu normalizację, to znaczy doprowadzenie
do tego aby podopieczny respektował normy społeczne (nie kradł, nie pił, wydatkował
pieniądze pochodzące z zasiłku rodzinnego) [3, s. 201-207].

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest diagnoza?
2.  Jakie znasz cechy dobrej diagnozy?
3.  Z jakich trzech podstawowych elementów powinna składać się diagnoza społeczna?
4.  Jaki jest zakres diagnozy społecznej?
5.  Jakie znasz grupy błędów diagnostycznych?
6.  Jakie są znasz środki przymusu i nadzoru?
7.  Jakie są cechy środków przymusu i nadzoru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Projektowanie działań nastawionych na zmianę sytuacji osoby

niepełnosprawnej

4.4.1. Materiał nauczania

Projekt socjalny jest to ograniczone w czasie i przestrzeni społecznej przedsięwzięcie

o  charakterze  pomocowym.  Zwykle  jest  on  kojarzony  z  określonym  programem  pomocy,
zmian  lub  akcją  socjalną  w  ramach  danej  instytucji  lub  środowiska.  Projekt  powstaje
w następujących fazach:
1.  Konceptualizacji – spojrzenie na projekt z punktu racjonalnego działania.
2.  Operacjonalizacji – konkretyzacja celu głównego i celów szczegółowych.
3.  Ewaluacji –  nie tylko ocena celów i metod realizacji projektu, lecz również ocena  zmian

u tych, do których działanie zostało skierowane, a także wszystkich pozostałych
uczestników projektu [10, s. 138].

Asystent osoby niepełnosprawnej jest jednym z elementów biorących udział w projekcie

obok  instytucji,  która  go  zatrudnia,  prowadzenia  swojej  polityki  socjalnej  i  podopiecznych,
którymi  mogą  być:  jednostka,  grupa,  rodzina,  społeczność  oraz  instytucje  współpracujące
w  jego  realizacji.  Pracownik  socjalny  prowadzi  działania  metodyczne,  tzw.  profesjonalne
i  świadome  formy  aktywności,  które  nastawione  są  na  pozytywną  modyfikacje  sytuacji
w której znajduje się podopieczny. Złożona realizacja projektu wiąże się z przyjęciem pewnej
strategii  działania,  którą  można  zdefiniować  jako  sztukę  zaangażowania  całego  zbioru
środków  na  rzecz  osiągnięcia  celów.  W  określeniu  strategii  można  brać  pod  uwagę  takie
komponenty  jak:  zasoby  ludzkie,  materialne,  instytucjonalne  i  czasowe;  cechy
osobowościowe i predyspozycje indywidualne osób biorących udział w projekcie.

Generalnie projekt socjalny nastawiony jest na dokonywanie zmian jednostkowych,

grupowych i środowiskowych, które są ściśle związane z realizacją zadań pomocy społecznej
[10, s.140].
Socjologiczne, psychologiczne i pedagogiczne wymiary projektu

Aspekt socjologiczny projektu wiąże się z założeniem, że współczesne społeczeństwo

umożliwia i akceptuje projekty nastawione na pobudzanie inicjatyw oraz aktywności
jednostkowych i środowiskowych, które warunkują rozwój społeczny.

Aspekt psychologiczny wiąże się ze stawianiem pytań, co do psychologicznych źródeł

czy  zasadności  projektu,  jak  i  jego  skutków,  które  za  sobą  pociągnie,  zwłaszcza  zaś  zmian
osobowościowych.  Zastosowanie  podejścia  psychologicznego  sprawi,  że  w  projektowaniu
działania  metodycznego  pracownik  socjalny  musi  uwzględniać  pragnienia,  potrzeby,
oczekiwania i indywidualne predyspozycje jednostki lub grupy i świadomie ukierunkowuje je
w  ten  sposób,  by  jednostka  lub  grupa  poczuła  się  wzmocniona  i  dowartościowana  w  swej
autonomii.

Aspekt pedagogiczny polega na uruchamianiu czynników „siły społecznej”, na

ulepszaniu  środowiska  życia.  Wyraża  się  ona  w  takich  cechach  jak:  globalność
(wykorzystywanie  całokształtu  wiedzy  o  człowieku),  dynamika  (aktywny  stosunek  do
rzeczywistości),  kompensacja  (uzupełnianiem  braków),  wartościowanie  (wychowawcze
podejście do pracy socjalnej).
Powstawanie projektu  i jego realizacja. Na projekt socjalny składają się: analizy problemu
społecznego – sytuacji jednostki, grupy, instytucji; teorie stanowiące uzasadnienie podjętych
działań;

cele

wywoływania

zmian

jednostkowych,

grupowych,

środowiskowych

ukierunkowane na działalność pomocniczo-wychowawczą [10, s. 144].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Etapy projektu socjalnego
1. Zdefiniowanie problemu socjalnego jednostki, grupy, środowiska lokalnego, który staje

się  potencjalnym  obiektem  działań  socjalnych.  Np.  dotychczasowe  formy  pomocy
społecznej  niepełnosprawnemu  podopiecznemu  w  formie  wsparcia  terapeuty,
pracowników  domu  pomocy  społecznej,  innych  podopiecznych  –  nie  dają  rezultatów,
a wręcz następuje pogorszenie funkcjonowania jednostki w domu pomocy społecznej. Dla
asystenta  osoby  niepełnosprawnej  może  stanowić  to  problem  i  pewne  wyzwanie  do
zmiany dotychczasowych działań.

2. Wstępna analiza problemu – może ona dotyczyć rozmiaru pojawiającego się problemu

i działań, które dotychczas były podejmowane.

3. Usytuowanie problemu w kontekście teorii społecznych, stanowiących uzasadnienie

projektowanych zmian.

4. Określenie celu projektu oraz zadań, którym jego wdrażanie ma służyć. Celem projektu

usprawniania pomocy osobom niepełnosprawnym może być stworzenie punktu
konsultacyjno-terapeutycznego dla osób niepełnosprawnych, w którym radą służyliby nie
tylko specjaliści, ale także inne osoby niepełnosprawne, które radzą sobie znacznie lepiej
z podobnym problemem.

5. Opracowanie założeń metodologicznych:

a) związanych z diagnozowaniem potrzeb jednostek, grup – które są podmiotem działań

socjalnych  (opracowanie  metod,  technik,  narzędzi  badawczych,  służących  analizie
sytuacji,  np.  studium  przypadku  jednego  niepełnosprawnego  podopiecznego,
wzbogacone  wywiadami  z  innymi  osobami  niepełnosprawnymi,  pensjonariuszami
domu  pomocy  społecznej,  wywiadami  z  najbliższą  rodziną,  personelem  domu
pomocy społecznej, czy też analizą zgromadzonej dokumentacji i statystyk.

b) związanych z realizacją projektu (dobór metody.)

6. Analiza założeń metodologicznych w kontekście potrzeb jednostkowych i społecznych

zgodnie z możliwościami realizacyjnymi. Muszą być uwzględnione warunki lokalowe,
zasoby personelu i akceptacja samych członków projektu do których jest on skierowany.

7. Ustalenie planu pracy:

a) zdefiniowanie kolejnych etapów działań metodycznych podejmowanych w ramach

projektu,

b) przyjęcie i uzgodnienie z osobami biorącymi udział w projekcie form i metod

realizacji,

c)  określenie kompetencji i zadań osób i instytucji uczestniczących w projekcie,
d)  sprecyzowanie materialnych i strukturalnych aspektów projektu,
e)  określenie ram czasowych projektowanego działania.

8. Wdrażanie projektu, w ramach którego powinno następować systematyczne

weryfikowanie przyjętych założeń i ich zgodności z planem w formie wymiany informacji
między osobami biorącymi udział w projekcie.

9. Analiza recepcji projektu przez jego uczestników, która powinna następować w końcowej

fazie realizacji. Może być dokonana na podstawie wypowiedzi, frekwencji, obserwacji
zajęć.

10. Opracowanie wniosków dotyczących: recepcji projektu, czynników sprzyjających

i utrudniających proces realizacji oraz rekomendacji praktycznych, które mogą być
wykorzystane w doskonaleniu profesjonalnego działania socjalnego w następnych
projektach [10, s. 145-148].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jednostkowych i środowiskowych. Natomiast uwzględnienie indywidualnych potrzeb,
pragnień i oczekiwań wzmocni osobę w jej poczynaniach.

Adresaci projektu
Projekt adresowany jest do osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim – Pana X.
Partnerzy przy realizacji projektu
Wolontariusz – osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim od kilku lat, znakomicie

funkcjonująca w środowisku.

Psycholog
Rodzina adresata projektu
Cele projektu
Wzajemna wymiana doświadczeń w zakresie samoobsługi osoby poruszającej się na

wózku inwalidzkim oraz wzajemne wsparcie w rozwiązywaniu codziennych problemów
związanych z niepełnosprawnością oraz wsparcie psychologiczne w momentach trudnych dla
Pana X.

Sposób oceny projektu
Zebranie informacji zwrotnych od uczestników spotkań, zebranie anonimowych

informacji zwrotnych od samego Pana X, oraz jego rodziny na temat jego funkcjonowania po
przeprowadzeniu projektu.

Harmonogram zadań

Lp.

Zadania

Realizator

Termin

Dogłębna analiza problemów osoby
niepełnosprawnej oparta na zebranym
materiale.

Asystent osoby
niepełnosprawnej

Od 9.IX-20.IX.07

Rozmowy z Panem X, jego rodziną
wolontariuszem, psychologiem,

Asystent osoby
niepełnosprawnej

Od 22.IX- 29.IX.07

Spotkania Pana X z wolontariuszem

wolontariusz

1 x w tygodniu w okresie
od 2.XI do VIII.
Częstotliwość spotkań
może być dostosowywana
do potrzeb Pana X.

Spotkania Pana X z psychologiem

Psycholog
Rodzina Pana X

1 x w tygodniu w okresie
od 2.XI do VIII.
Częstotliwość spotkań
może być dostosowywana
do potrzeb Pana X

Dyskusja – wzajemna wymiana
spostrzeżeń co do efektów działań

Asystent osoby
niepełnosprawnej
Psycholog
Rodzina Pana
Pan XWolontariusz

! raz w miesiącu przez
okres realizacji projektu

Spotkanie podsumowujące efekty
podjętych działań ocena realizacji
projektu.

j/w

VIII 2008

Koszty realizacji projektu

Rodzaj wydatku

Jednostka

Koszt w zł

Ilość jednostek

Udział własny

Psycholog

Godzina

1200 zł

Asystent

osoby

niepełnosprawnej

Godzina

1600 zł

telefon

Impuls

0,35

100

35,00

Koszt dojazdu

Bilet

2,00

160

Pożądane rezultaty projektu:

−

systematyczny udział w spotkaniach z wolontariuszem, psychologiem,

−

poprawa samopoczucia psychicznego Pana X,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

poprawa funkcjonowania fizycznego, większa samodzielność w wykonywaniu

codziennych czynności,

−

nabycie motywacji do dalszej pracy nad sobą,

−

ogólna poprawa relacji z rodziną i najbliższymi.

Możliwość kontynuacji projektu
Po zakończeniu projektu z Panem X, może on zostać wykorzystany do pomocy innej

osobie w podobnej sytuacji. Może mieć miejsce zamiana ról Pana X – to On tym razem
będzie pomagał.

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj fazy projektu socjalnego do właściwych im definicji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić fazy projektu socjalnego,
2)  zapoznać się z definicjami faz,
3)  przyporządkować definicje do nazw faz projektu socjalnego,
4)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  arkusz papieru A4,
–  przybory do pisania,
–  karta ćwiczeń:

Fazy projektu

Definicje

Konceptualizacja

konkretyzacja celu głównego i celów
szczegółowych

Operacjonalizacja

nie tylko ocena celów i metod realizacji
projektu, lecz również ocenia zamian u tych,
do których działanie zostało skierowane,
a także wszystkich pozostałych uczestników
projektu

Ewaluacja

spojrzenie na projekt z punktu racjonalnego
działania

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić etapy projektu socjalnego?

□

2) podać przykład projektu pomocy osobie niepełnosprawnej?

□

3) scharakteryzować podstawowe cechy projektu socjalnego?

□

4) określić fazy projektu socjalnego?

□

5) określić czym jest konceptualizacja, operacjonalizacja

i ewaluacja w projekcie socjalnym?

□

6) napisać samodzielnie projekt socjalny?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Sposoby nawiązywania kontaktu z osobą niepełnosprawną

i jej otoczeniem

4.5.1. Materiał nauczania

Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub i psychiczny trwale lub okresowo

utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych,
zgodnie z normami prawnymi i społecznymi [25].

Kolejna definicja uznaje za niepełnosprawną osobę, która posiada odpowiednie

orzeczenie  wydane  przez  organ  do  tego uprawniony  lub osoba,  która takiego  orzeczenia  nie
posiada,  lecz  odczuwa  ograniczenie  sprawności  w  wykonywaniu  czynności  podstawowych
dla  swojego  wieku  (zabawa,  nauka,  praca,  samoobsługa).  Na  podstawie  tej  definicji  można
wyodrębnić dwie podstawowe grupy osób niepełnosprawnych:
–  osoby  niepełnosprawne  prawnie,  tj.  takie,  które  posiadają  aktualne  orzeczenie  wydane

przez organ do tego uprawniony,

– osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, tj. takie, które nie posiadają odpowiedniego

orzeczenia, ale mają całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania
czynności podstawowych [11, s. 36].

Zadaniem polityki społecznej jest tworzenie mechanizmów oraz instytucji ułatwiających

osobom niepełnosprawnym oraz ich rodzinom integrację w środowisku zamieszkania,
w pracy oraz w społeczeństwie jako całości [6, s.144].

Niepełnosprawność

posiada

swoje

regulacje

prawne

zarówno

prawie

międzynarodowym  jak  i  krajowym.  W  polskim  ustawodawstwie  zapis  dotyczący  osób
niepełnosprawnych  znalazł  się  w  Konstytucji  RP,  której  art.  67  gwarantuje  prawo  do
zabezpieczenia  społecznego  ze  względu  na  inwalidztwo,  a  władze  publiczne  zostały
zobowiązane  do  zapewnienia  osobom  niepełnosprawnym  opieki  zdrowotnej  (art.  68),
udzielania

osobom

niepełnosprawnym

pomocy

zabezpieczeniu

egzystencji,

przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej (art.69).

Z myślą o asekuracji ryzyka niepełnosprawności powołano Państwowy Fundusz

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Środki Funduszu są przeznaczone na
finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej leczniczej osób niepełnosprawnych
[6, s. 148-150].

Autorzy zajmujący się problematyką niepełnosprawności wyróżniają następujące rodzaje

rehabilitacji, poprzez które osoby niepełnosprawne powinny czuć się integralnym elementem
społeczeństwa:
– fizyczną – obejmuje usprawnianie funkcji fizycznych, pozostaje w sferze działań

medycyny i współdziałających z nią rehabilitantów, fizykoterapeutów, nauczycieli
wychowania fizycznego,

– psychiczną – skoncentrowana na psychicznych funkcjach i problemach osób

niepełnosprawnych. Do grona pracowników służby zdrowia włączono psychologów oraz
innych profesjonalistów i nieprofesjonalistów (rodzina, przyjaciele, wolontariusze,
członkowie grup samopomocy), których zadaniem jest udzielanie pomocy i wsparcia
psychicznego,

– społeczną zmierzającą do eliminowania ograniczeń związanych z funkcjonowaniem

społecznym osoby niepełnosprawnej (min. rehabilitacja zawodowa ) [11, s. 31-33].

Definicja rehabilitacji zakłada takie usprawnienie funkcji fizycznych, psychicznych

i społecznych osób, u których wystąpiło ograniczenie sprawności tych funkcji by nastąpiło
przystosowanie do możliwie niezależnego, samodzielnego funkcjonowania społecznego
tychże osób [11, s. 29].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nie sposób wyobrazić sobie realizacji tego zadania bez kontaktów osób

niepełnosprawnych ze społeczeństwem oraz bez poznawania otaczającego świata. Tylko
w ten sposób może dojść do integracji społecznej osób niepełnosprawnych oraz ich
usamodzielnienia w życiu codziennym [8].

Poza formalnymi (jak rehabilitacja) sposobami nawiązywania współpracy z osobami

niepełnosprawnymi istnieją nieformalne do których zaliczamy:
1. Stwarzanie społecznych pól osobom niepełnosprawnym, na których mogliby się rozwijać

i żyć godnie [13, s.11] dzięki wprowadzaniu nauczania integracyjnego od początku
edukacji dzieci – od przedszkola, po szkołę podstawową i kolejne stopnie edukacji.

2. Ułatwianie osobom niepełnosprawnym udziału we wszystkich sferach życia społecznego

poprzez likwidację barier architektonicznych.

3. Tworzenie Warsztatów Terapii Zajęciowej gdzie organizowane są imprezy integracyjne

takie jak:

wycieczki autokarowe, igrzyska sportowe, spotkania okolicznościowe,

spotkania przy ognisku, plenerowe zabawy integracyjne, zabawy taneczne (dyskoteki),
piesze spacery do lasu i w pole oraz kilkudniowe pobyty poza siedzibą WTZ.

4. Wykorzystywanie różnego rodzaju terapii w celu nawiązania kontaktu z osobą

niepełnosprawną np. biblioterapia, socjoterapia, muzykoterapia.

5. Tworzenie grup wsparcia dla osób niepełnosprawnych oraz ich rodzin przy różnego

rodzaju stowarzyszeniach, instytucjach typu OPS.

6. Projekty wdrażania osób niepełnosprawnych na rynek pracy tworzone przez Powiatowe

Urzędy Pracy (Centra Aktywizacji Osób Niepełnosprawnych Zawodowo), tworzenie
zakładów pracy chronionej.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak można zdefiniować pojęcie niepełnosprawności.
2.  Co to znaczy, że osoba jest niepełnosprawna tyko biologicznie?
3.  Co to jest rehabilitacja?
4.  Jakie znasz rodzaje rehabilitacji?
5.  Jakie znasz sposoby nawiązywania kontaktu z osobą niepełnosprawną?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zalety biblioterapii oraz jej znaczenie w nawiązywaniu kontaktów z osobami

niepełnosprawnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zalety biblioterapii,
2)  wyjaśnić znaczenie biblioterapii w nawiązywaniu kontaktu z osobą niepełnosprawną,
3)  dokonać analizy propozycji innych uczniów,
4)  zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru A4,

–

przybory do pisania,

–

numery lub kserokopie czasopism: „Opieka – Wychowanie – Terapia” 2001, nr 1,

s. 29–31, oraz „Bibliotekarz” 1991, nr 1, s. 16–20.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ sposoby nawiązywania współpracy z osobą niepełnosprawną, które dają

w praktyce najlepsze rezultaty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym nawiązywania współpracy z osobą

niepełnosprawną,

2)  określić sposoby nawiązywania współpracy,
3)  wybrać sposoby pomocy dające w praktyce najlepsze rezultaty,
4)  uzasadnić swój wybór,
5)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów:

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wyjaśnić czym jest biblioterapia?

□

2) określić zalety biblioterapii w nawiązywaniu współpracy z osobami

niepełnosprawnymi?

□

3) skorzystać z czytelni i czasopism w bibliotece?

□

4) wymienić kilka sposobów nawiązywania współpracy

z osobą niepełnosprawną oraz je scharakteryzować?

□

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Charakterystyka celów i zadań polityki społecznej w Polsce

4.6.1. Materiał nauczania

Polityka społeczna – przyjęty i realizowany przez władzę publiczną i organizacje

pozarządowe zespół długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania
problemów społecznych. W zakres zainteresowań polityki społecznej wchodzą zagadnienia
prawne, polityczne, socjologiczne, ekonomiczne w następujących obszarach:

−

polityka demograficzna (ludnościowa) i polityka rodzinna,

−

polityka edukacyjna (oświatowa),

−

polityka kulturalna,

−

polityka ochrony zdrowia,

−

polityka mieszkaniowa,

−

polityka migracyjna,

−

polityka zatrudnienia (przeciwdziałanie bezrobociu, kształtowanie płac i warunków

bezpieczeństwa pracy),

−

polityka zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej (szeroko rozumiana pomoc

społeczna),

−

polityka ochrony środowiska naturalnego,

−

polityka prewencji i zwalczania zjawisk patologii [7].

Julian Auleytner określa politykę społeczną jako działalność państwa i samorządowych

organizacji pozarządowych, których celem jest wyrówywanie szans życiowych grup
społeczeństw ekonomicznych i socjalnie najsłabszych [2, s. 20].
Cele polityki społecznej:
1)

zwalczanie niedomagań w dziedzinie procesu dystrybucji,

wspieranie lub tłumienie pewnego systemu gospodarczego lub jego części,

zwalczanie sprzeczności (antagonizmów) społecznych,

wspieranie dobra wspólnego poprzez wpływ na stosunki klas społecznych należących
do wspólnoty,

zapewnienie trwałego osiągania celów społecznych,

dążenie do równowagi między wymogami etycznymi i politycznymi,

kształtowanie położenia różnych warstw społecznych (w szczególności potrzebujących
ochrony),

utrzymanie i wzmocnienie wewnętrznych, materialnych powiązań w społeczeństwie,

integracja grup społecznych w społeczeństwo jako całość,

10)  regulowanie stosunków między grupami społecznymi,
11)  wspieranie wolności i godności ludzi pracy,
12)  dążenie do porządku życia zbiorowego ludzi,
13)  ochrona grup społeczno-ekonomicznych, które wskutek swojej zależności ekonomicznej

są szczególnie narażone na szkody, krzywdy, niebezpieczeństwa i kłopoty,

14)  zapobieganie i łagodzenie zaburzeń i konfliktów w przebiegu procesów społecznych,
15)  poprawa gospodarczej i społecznej pozycji większości osób,
16)  zapewnienie minimalnych standardów socjalnych,
17)  poprawa warunków pracy i bytu szerokich warstw ludności,
18)  eliminowania źródeł powstawania i przeciwdziałanie przejawom patologii społecznej,
19)  zapewnienie  bezpieczeństwa  socjalnego,  zaspokojenie  potrzeb  wyższego  rzędu,

zapewnienie ładu społecznego [2, s.10-11].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wśród wszystkich tych celów polityka społeczna jako działalność wyróżnia takie cele

jak:
– wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb ludności w różnym

wieku,

–  tworzenie równego dostępu w korzystaniu z obywatelskich praw,
–  usuwanie nierówności społecznych,
–  asekurowanie przed ryzykiem życiowym [6, s. 12].

W przypadku wyrównywania szans chodzi tu przede wszystkim o równy dostęp do

wyżywienia, zdrowia, mieszkania, edukacji raz pomocy materialnej w przypadku zdarzeń
losowych i niezdolności do pracy.

Polityka społeczna zajmuje się zarówno warunkami życia społeczeństwa, jak

i stosunkami międzyludzkimi w środowisku pracy i środowisku zamieszkania. W zakres
zainteresowań nauki o polityce społecznej wchodzą różnego rodzaju polityki szczegółowe,
np.

polityka

ludnościowa,

rodzinna,

polityka

zatrudnienia,

edukacji,

płac

i dochodów z pracy, polityka ochrony pracy, ochrony środowiska, zabezpieczenie społeczne,
polityka zdrowia, mieszkaniowa, migracyjna, pomoc społeczna, planowanie i prognozowanie
społeczne.  Istotny  w  definiowaniu  polityki  społecznej  jest  fakt  zawierania  w  nich
podstawowych  wartości  socjalnych:  wolność,  równość,  godność  osoby  ludzkiej
i sprawiedliwość.  A  także  wpływ  realizowanej  polityki  społecznej  na  cztery  sfery  życia:
pracę, dobrobyt, kulturę społeczną i ład społeczny [6, s. 10-12].

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak można zdefiniować pojęcie polityki społecznej?
2.  Jakie są cele polityki społecznej?
3.  Jakie są cele polityki społecznej definiowanej jako działanie?
4.  Jakie znasz polityki szczegółowe?
5.  Jakie wartości socjalne zawierają definicje polityki społecznej?
6.  Na jakie sfery życia ma wpływ realizowana polityka społeczna?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz spośród podanych celów polityki społecznej, cele definiowanej jako działalność.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z listą celów polityki socjalnej,
2)  określić cele definiowane jako działalność,
3)  wypisać na arkuszu papieru właściwe cele,
4)  zaprezentować efekty ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– lista wybranych celów polityki społecznej na foliogramie:

–  zwalczanie niedomagań dziedzinie procesu dystrybucji,
–  tworzenie równego dostępu w korzystaniu z obywatelskich praw,
–  utrzymanie i wzmocnienie wewnętrznych, materialnych powiązań w społeczeństwie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..........................................................................................................................

Stosowanie metod pracy socjalnej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Andrzejewska A.: Biblioterapia w podmiotowym podejściu do osób niepełnosprawnych.

Opieka – Wychowanie – Terapia 2001, nr 1, s. 29-31

2.  Auleytner J.: Polityka społeczna. Teoria a praktyka, Warszawa 1997
3.  De Robertis C.: Metodyka działania w pracy socjalnej. BPS, Katowice 1998
4.  Dziennik Ustaw z dnia 16 marca 2005 r.
5.  Garvin  Ch.,  Seabury  B.:  Działania  interpersonalne  w  pracy  socjalnej.  BPS,  Katowice

1998

6. Głąbicka K.: Polityka społeczna państwa polskiego u progu członkostwa w Unii

Europejskiej. ITeE, Radom 2004

7.  http://wikipedia.ogr/wiki/polityka_ spo%C5%82eczna
8.  http://www.wtzbarwice.imax.com.pl/Uslugi/uslugi.html
9.  Kamiński A.: Funkcje pedagogiki społecznej. PWN, Warszawa 1982
10.  Kantowicz E.: Elementy teorii i praktyki pracy socjalnej. Olsztyn 2001
11.  Kwaczyńska-Butrym  Z.:  Niepełnosprawność  –  specyfika  pomocy  społecznej.  Katowice

1998

12. Lalak D., Pilch T. (red.): Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej.

Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1999

13.  Maciejewska J.: Jaka Integracja. Edukacja i Dialog 2006, nr 8, s. 7-11
14.  Mikołajewicz W.: Praca socjalna jako działanie wychowawcze. BPS, Katowice 1999
15.  Murynowicz-Hatka  E.:  Modele  pracy  socjalnej  i  profesje  społeczne.  W:  Praca  socjalna

w poszukiwaniu metod i narzędzi, red. Małgorzata Orłowska, L. Malinowski. Wyd.
„Żak”, Warszawa 2000

16. Ossowski R.: Biblioterapia niepełnosprawnych. Bibliotekarz 1991, nr 1, s. 16-20
17. Pilch T.: Zasady badań pedagogicznych. Wydawnictwo Akademickie, „Żak”, Warszawa

1998

18. Podstawy pracy socjalnej. Materiały ze szkolenia dla aspirantów pracy socjalnej MOPS

w Radomiu, Radom 2006

19. Praca socjalna w Polsce. Materiały z VII Zjazdu Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy

Socjalnej, Katowice 1999

20. Richmond M.: What is Social Casework? Nowy Jork 1922
21. Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2005r. w sprawie

przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Dzienniku Ustaw z dnia 4 maja 2005 nr 77,
poz.672

22. Rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 1 marca 2005r w sprawie wzoru

kontraktu socjalnego. Dz. U z dnia 16 marca 2005r. na podstawie art. 108 ust. 2 ustawy
z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; Dz. U. Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001
i Nr 273, poz. 2703

23. Skidmore R., Thackeray M.: Wprowadzenie do pracy socjalnej. BPS, Katowice 1998
24. Szmagalski J.: Praca socjalna w poszukiwaniu skutecznych metod w: Praca socjalna –

służbą człowiekowi. Wyd. Akad. „Żak”, Warszawa 1998

25. Ustawa z 26 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych. Dz.U. nr 123, poz.776

26. Włoch A., Domaradzki P.: Kontrakt socjalny. Przewodnik dla pracowników socjalnych

ośrodków pomocy społecznej. W: Praca socjalna 2005, nr 4, s. 21-100

27. Wódz K.: Praca socjalna w środowisku zamieszkania. BPS, Katowice 1998