„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 

 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 

 

 

 

Anna Solska 

 

 

 

Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego 
odzieży 743[01].Z4.02 
 

 

 

 

 

Poradnik dla ucznia 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  1 

Recenzenci: 
mgr Wiesława Paciorek 
mgr inż. Ewelina Śmiszkiewicz  
 
 
 
Opracowanie redakcyjne:  
mgr inż. Anna Solska 
 
 
 
Konsultacja: 
mgr Ewa Figura 
 
 
 

 
 

 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  743[01].Z4.02 

„Opracowywanie  dokumentacji  procesu  produkcyjnego  odzieży”,  zawartego  w  modułowym 
programie nauczania dla zawodu krawiec. 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom  2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  2 

SPIS  TREŚCI

 

 

 

1.  Wprowadzenie 

3 

2.  Wymagania wstępne 

4 

3.  Cele kształcenia 

5 

4.  Materiał nauczania 

6 

4.1.  Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego  

6 

4.1.1.  Materiał nauczania 

6 

4.1.2.  Pytania sprawdzające 

14 

4.1.3.  Ćwiczenia 

14 

4.1.4.  Sprawdzian postępów 

21 

4.2.  Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych  

22 

4.2.1.  Materiał nauczania 

22 

4.2.2.  Pytania sprawdzające 

24 

4.2.3.  Ćwiczenia 

24 

4.2.4.  Sprawdzian postępów 

28 

4.3. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego 

29 

4.3.1  Materiał nauczania 

29 

4.3.2.  Pytania sprawdzające 

58 

4.3.3.  Ćwiczenia 

59 

4.3.4.  Sprawdzian postępów 

62 

5.  Sprawdzian osiągnięć 

63 

6.  Literatura 

68 

 
 

 
 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  3 

1.  WPROWADZENIE

  

 

Poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  przyswajaniu  wiedzy  dotyczącej  zasad  opracowywania 

dokumentacji  procesu  produkcyjnego  odzieży  oraz  w  kształceniu  umiejętności  odczytywania 
i opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej, dokumentacji normowania zużycia 
materiałów  odzieżowych  oraz  dokumentacji  organizacyjno-produkcyjnej  w przedsiębiorstwie 
odzieżowym. 

W poradniku zamieszczono: 

−

 

wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć ukształtowane, abyś bez 
problemów mógł korzystać z poradnika, 

−

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

−

 

materiał  nauczania  –  wiadomości  teoretyczne  niezbędne  do  opracowania  treści  jednostki 
modułowej, 

−

 

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, 

−

 

ćwiczenia,  które  pomogą  Ci  zweryfikować  wiadomości  teoretyczne  oraz  ukształtujesz 
wiadomości praktyczne, 

−

 

sprawdzian postępów, 

−

 

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie 
materiału całej jednostki modułowej, 

−

 

literaturę uzupełniającą. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 

 

Schemat układu jednostek modułowych 

743[01].Z4 

Przemysłowa produkcja odzieży 

743[01].Z4.01 

Organizowanie procesu  

produkcyjnego w przedsiębiorstwie 

odzieżowym 

743[01].Z4.03 

Wykonywanie operacji  

technologicznych w procesie  

wytwarzania wyrobów  

odzieżowych  

 

743[01].Z4.02 

Opracowywanie dokumentacji  

procesu produkcyjnego odzieży 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  4 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: 

−

 

przestrzegać  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpożarowej 
oraz ochrony środowiska, 

−

 

określać właściwości materiałów odzieżowych,  

−

 

rozpoznawać materiały odzieżowe, 

−

 

dobierać  materiały  podstawowe  i  dodatki  krawieckie  do  podstawowych  wyrobów 
odzieżowych, 

−

 

określać zastosowanie maszyn i urządzeń odzieżowych, 

−

 

charakteryzować funkcje odzieży, 

−

 

rozróżniać grupy asortymentowe odzieży, 

−

 

określać zasady wykonywania rysunku technologicznego w odzieżownictwie, 

−

 

wykonywać rysunek modelowy wyrobu odzieżowego na sylwetce podstawowej, 

−

 

wykonywać formy i szablony elementów odzieży, 

−

 

wykonywać modelowanie konstrukcyjne i wtórne podstawowych wyrobów odzieżowych, 

−

 

objaśniać graficzne zapisy ściegów, szwów i węzłów technologicznych, 

−

 

wykonywać ściegi i szwy maszynowe, 

−

 

wykonywać połączenia elementów odzieży, 

−

 

stosować techniki obróbki termicznej, 

−

 

charakteryzować proces produkcji odzieży, 

−

 

charakteryzować typy produkcji konfekcyjnej, 

−

 

dobierać metody organizacji produkcji odzieży do typów produkcji konfekcyjnej, 

−

 

rozróżniać systemy organizacji produkcji odzieży, 

−

 

posługiwać się terminologią dotyczącą produkcji odzieży, 

−

 

korzystać z różnych źródeł informacji, 

−

 

współpracować w grupie. 

 
 
 
 
 
 
 
 
   
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  5 

3.  CELE KSZTAŁCENIA

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: 

−

 

określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego, 

−

 

scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru odzieży, 

−

 

scharakteryzować elementy składowe dokumentacji techniczno-technologicznej, 

−

 

określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej, 

−

 

wykonać  wybrane  elementy  dokumentacji  techniczno-technologicznej  gotowego  wyrobu 
odzieżowego lub bieliźniarskiego, 

−

 

zastosować  informacje  zawarte  w  dokumentacji  techniczno-technologicznej  wyrobów 
odzieżowych i bieliźniarskich oraz na przywieszkach wyrobów gotowych, 

−

 

określić  kolejne  czynności  wynikające  z  graficznego  zapisu  węzłów  technologicznych 
w wyrobie odzieżowym i bieliźniarskim, 

−

 

zastosować normy ściegów i szwów, 

−

 

wykonać schemat strukturalny wyrobu odzieżowego lub bieliźniarskiego, 

−

 

zastosować zasady normowania zużycia materiałów odzieżowych, 

−

 

wykonać układy szablonów zgodnie z planem produkcji wyrobów odzieżowych, 

−

 

wskazać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów, 

−

 

obliczyć normę zużycia materiałów dla pojedynczej sztuki odzieży i dla partii wyrobów, 

−

 

wykonać dokumentację konstrukcji wyrobów odzieżowych lub bieliźniarskich, 

−

 

określić zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym, 

−

 

scharakteryzować elementy składowe dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej, 

−

 

określić zasady opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej, 

−

 

odczytać zadania produkcyjne zawarte w karcie operacji stanowiska pracy przedstawione 
w formie graficznej i opisowej, 

−

 

posłużyć się dokumentacją organizacyjno-produkcyjną, 

−

 

sporządzić kalkulację kosztów związanych z wykonaniem wyrobu odzieżowego, 

−

 

zaplanować formy współpracy w zespole, 

−

 

scharakteryzować  zasady  stosowania programu komputerowego wspomagającego proces 
przygotowania produkcji odzieży. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  6 

4.  MATERIAŁ NAUCZANIA

 

 

 

4.1.  Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu 

odzieżowego  

 

4.1.1.  Materiał nauczania 

 

 

Dokumentacja 

procesu 

produkcyjnego 

jest 

podstawą 

wytwarzania 

odzieży 

w przemysłowych  zakładach  odzieżowych.  Elementy  składowe  dokumentacji  procesu 
produkcyjnego  są  ściśle  określone  w  statucie  każdego  przedsiębiorstwa  odzieżowego. 
Dokumenty  dokumentacji  procesu  produkcyjnego  dotyczą  działalności  produkcyjnej 
i ekonomicznej.  Dokumentację  procesu  produkcyjnego  można  podzielić  na  techniczną 
i ekonomiczną.  

Dokumentacja  techniczna  w  przedsiębiorstwie  odzieżowym  jest  zbiorem  dokumentów, 

które  określają  konstrukcję  i  technologię  według  której  powinien  być  wykonany  wyrób 
odzieżowy.  Zawiera  metody  wytwarzania  odzieży  i  rodzaj  maszyn  i  urządzeń,  które  należy 
zastosować  w  procesie  technologicznym.  Określa  parametry,  jakie  powinien  mieć  ten  wyrób, 
normy,  którymi  należy  posługiwać  się  w  procesie  produkcji  oraz  rodzaj  użytych  na  wyrób 
materiałów odzieżowych.  

Dokumentacja  techniczna  zwana  techniczno-technologiczną  w  przemysłowych  zakładach 

odzieżowych  opracowuje  się  w  etapach.  W  pierwszym  etapie  na  podstawie  założeń 
projektowych  wykonuje  się  dokumentację  techniczną  wzoru  odzieży  nazywaną  również 
skróconą  dokumentacją  techniczną.  Dokumentacja  ta  umożliwia  wyprodukowanie  modelu 
odzieży pierwowzoru we wzorcowni.  

Dokumentacja techniczna wzoru odzieży zawiera: 

−

 

rysunek  projektu  plastycznego  modelu  odzieży  zwany  rysunkiem  modelowym.  Rysunek 
ten przedstawia zewnętrzny wygląd modelu odzieżowego na sylwetce z przodu i tyłu i jest 
podstawą  do  opracowania  form  modelowych  dla  zaprojektowanego  wzoru  odzieży  na 
wymiary  reprezentanta  grupy  typologicznej  oraz  jest  częścią  składową  dokumentacji 
techniczno – technologicznej wyrobu odzieżowego. Technikę wykonania rysunku projektu 
plastycznego  zamieszczono  w  poradniku  dla  ucznia  743[01].Z3.01  Organizowanie 
procesu technologicznego w krojowni s. 9, 

−

 

opis modelu odzieżowego, który określa charakterystyczne cechy danego rodzaju i wzoru 
odzieży, 

−

 

komplet  szablonów  podstawowych  wzoru  odzieży,  które  wykonano  na  wymiary 
reprezentanta danej grupy typologicznej, 

−

 

tabelę wymiarów modelu wyrobu odzieżowego, 

−

 

rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków dla danego wzoru odzieży,  

−

 

rysunek układu szablonów dla jednej sztuki odzieży, 

−

 

krótki  opis  obróbki  technologicznej  podstawowych  węzłów  technologicznych 
i montażowych. 
Dokumentacja techniczna wzoru odzieży wraz z uszytym modelem odzieży i procentówką 

są podstawą  do zawierania umów z odbiorcami w zakresie sprzedaży danego wzoru odzieży. 
Prezentacja wzoru odzieży i zawieranie transakcji kupno – sprzedaż odzieży produkcji seryjnej 
lub masowej może odbywać się na giełdach odzieżowych, targach odzieżowych krajowych lub 
międzynarodowych oraz w salonach przyzakładowych. 

W  drugim  etapie  po  uzyskaniu  zamówienia  na  wykonany  na  podstawie  dokumentacji 

technicznej  wzoru  odzieży  model  opracowuje  się  dokumentację  techniczno-technologiczną 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  7 

wyrobu  odzieżowego  dla  wszystkich  planowanych  do  produkcji  wielkości  odzieży.  Przykład 
dokumentacji  techniczno-technologicznej  bluzki  damskiej  opisano  w  poradniku  ucznia  jednostki 
modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 9. 
Część  dokumentów  ze  skróconej  dokumentacji  technicznej  wchodzi  w  skład  dokumentacji 
techniczno-technologicznej. 
Dokumentację opracowują pracownicy w dziale przygotowania produkcji.  

Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego powinna zawierać: 

−

 

rysunek projektu plastycznego modelu odzieży zwany rysunkiem modelowym, 

−

 

rysunek techniczny wyrobu odzieżowego, 

−

 

opisową  część  dokumentacji,  w  tym:  opis  modelu  odzieżowego,  wymagania  techniczne, 
które  zawierają  aktualne  normy  i  przepisy  związane  z  procesem  produkcyjnym,  kontrolę 
jakości z przechowywaniem i konserwacją danego wyrobu odzieżowego, tabelę wielkości 
odzieży, wykaz materiałów odzieżowych i dodatków, 

−

 

zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych, 

−

 

opis obróbki technologicznej wyrobu odzieżowego, 

−

 

tabelę wymiarów wyrobu odzieżowego, 

−

 

dokumentację konstrukcji wyrobu odzieżowego, 

−

 

rysunki układów szablonów wyrobów odzieżowych. 
Zasady  opracowania  dokumentacji  techniczno-technologicznej  wyrobu  odzieżowego 

są ściśle  określone  w  statucie  każdego  przedsiębiorstwa  odzieżowego.  Dokumentacja 
techniczno  –  technologiczna  wyrobu  odzieżowego  może  być  opracowana  w  postaci 
oddzielnych dokumentów tworzących kompletną dokumentację lub w postaci karty technicznej 
wyrobu, w której informacje konstrukcyjno-technologiczne dotyczące wyrobu odzieżowego są 
zapisane na jednej ewentualnie dwóch stronach. 

Takie  składniki  dokumentacji  techniczno-technologicznej  jak  rysunek  projektu 

plastycznego  modelu  odzieży  i  opis  modelu  odzieżowego  są  wykonywane  we  wzorcowni 
podczas opracowywania wzoru odzieży.  

Podstawą  do  wykonania  rysunku  technicznego  wyrobu  odzieżowego  są:  uszyty  model 

odzieży i szablony wzorcowe.  
Rysunki  te  są  przydatne  podczas  przeprowadzania  ostatecznej  kontroli  jakości  wyrobu 
odzieżowego.  Ułatwiają  one  dokładne  sprawdzanie  zgodności  wymiarów  odzieży  z  tabelą 
wymiarów. 
Rysunki  techniczne  przedstawiające  sposób  wykonania  określonego  elementu  wyrobu 
odzieżowego nazywane są rysunkami technologicznymi. Rysunki technologiczne stosowane są 
w  przypadku,  gdy  określony  element  wymaga  bardziej  skomplikowanej  operacji 
technologicznej.  Coraz  częściej  występuje  graficzne  przedstawienie  obróbki  technologicznej 
zamiast słownego opisu wykonania operacji technologicznych (węzłów technologicznych). 

Węzłem  technologicznym  w  wyrobie  odzieżowym  nazywa  się  miejsce  połączenia  dwóch 

lub  więcej  wykrojów  elementów  odzieżowych  lub  montażu  elementów  odzieżowych  za 
pomocą szwów lub innych połączeń (rys. 5 i 6).  

Rysunek  dyspozycyjny  (warsztatowy)  zawiera  informacje  dotyczące  sposobu  wykonania 

operacji technologicznej i jest wykonywany na kartach operacji. 

Zasady wykonywania rysunków dyspozycyjnych 
Do graficznego zapisu operacji technologicznych wykorzystuje się: 

−

 

rzut  prostokątny  wyrobu  odzieżowego  lub  węzła  technologicznego  danego  wyrobu, 
tzw. widok, 

−

 

przekrój wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego danego wyrobu, 

−

 

rzut aksonometryczny ukośny węzła technologicznego. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  8 

Rysunki  widoku  wykonuje  się  w  dowolnej  skali  z  zachowaniem  proporcji.  Rysunki 

przekrojów  powstają  przez  przecięcie  wyrobu  odzieżowego  lub  węzła  technologicznego 
wyrobu  płaszczyzną  wyobrażalną  i  odrzucenie  tych  części  wyrobu  odzieżowego  lub  węzła 
technologicznego  wyrobu,  które  znajdują  się  przed  płaszczyzną  przekroju.  Rysunki 
przekrojów  wykonuje  się  w  dowolnej  skali  w  stosunku  do  rysunków  widoku.  Rysunki  rzutu 
aksonometrycznego  przedstawiają  węzły  technologiczne  wyrobu  odzieżowego  w  sposób 
poglądowy  i  wykonuje  się  je  w  przypadku,  gdy  przedstawionej  operacji  nie  da  się  pokazać 
na rysunkach:  widoku  i  przekroju.  Przykłady  rysunków  dyspozycyjnych  zamieszczono 
w poradniku  na  rysunkach  (1  i  2)  oraz  przykłady  chronologicznego  wyszczególnienia 
zabiegów technologicznych w tabeli 1 i 2 – opracowanie własne. 
a) 

 

b) 

 

 

c) 

 

Rys. 1. Rysunki dyspozycyjne wykonania rozporka w tyle marynarki męskiej (letniej) a) widok rozporka,  

b) przekrój rozporka, c) rzut aksonometryczny rozporka 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  9 

Tabela  1.  Chronologiczna  kolejność  czynności  technologicznych  wykonania  rozporka  w  tyle  marynarki 

męskiej. 

 

Numer  

zabiegu 

Wyszczególnienie zabiegów 

technologicznych  dla wybranych 

elementów wyrobu 

Rodzaj  

zabiegu 

Typ  

wyposażenia 

1. 

Przyklejenie wkładu klejowego do 
rozporka  

P 

Żelazko elektryczno-parowe,  

stół prasowalniczy 

2. 

Obrzucenie rozporka 

M 

Obrzucająca 3-nitkowa 

overlock 

3. 

Zaprasowanie rozporka 

P 

Żelazko elektryczno-parowe,  

stół prasowalniczy 

4. 

Zszycie tyłów według oznaczeń 

M 

Maszyna dwuigłowa 

z zawijaczem 

5. 

Podwinięcie dołu i przestębnowanie 
obrębu w dole 

M 

Stębnówka  

6. 

Nacięcie rozporka 

R 

Nożyce 

7. 

Stębnowanie rozporka – spód 

M 

Stębnówka 

8. 

Stębnowanie rozporka – wierzch 

M 

Stębnówka 

9. 

Zamocowanie rozporka 

M 

Stębnówka 

 
 
a) 

 
 

 

 
 
 
 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 10 

b)   

A – A                                                 

c)  

    

                               

 

Rys. 2. Rysunki dyspozycyjne kołnierza wykładanego: a) widok kołnierza, b) przekrój kołnierza, c) rzut 

aksonometryczny skośny kołnierza 

 

Tabela 2. Zestawienie zabiegów technologicznych wykonania kołnierza wykładanego.  

Nr 

zabiegu 

Wyszczególnienie zabiegów 

technologicznych 

Rodzaj  

zabiegu 

Typ wyposażenia 

1. 

Przyklejenie 

wkładu 

klejowego 

kołnierza wierzchniego 

M 

Prasa do klejenia 

2. 

Zeszycie  kołnierza  wierzchniego 
z kołnierzem spodnim 

M 

Stębnówka 

3. 

Wycięcie naroży 

R 

Nożyce 

4. 

Wywrócenie kołnierza 

R 

Przyrząd do formowania 
naroży 

5. 

Przeprasowanie kołnierza 

R 

Żelazko elektryczno-parowe,  
stół prasowalniczy 

6. 

Przestębnowanie kołnierza 

M 

Stębnówka 

7. 

Zeszycie obłożeń przodu i tyłu 

M 

Stębnówka 

8. 

Rozprasowanie szwów 

R 

Żelazko elektryczno-parowe,  
stół prasowalniczy 

9. 

Obrzucenie obłożeń 

M 

Maszyna obrzucająca 
trzynitkowa – overlock 

10. 

Wszycie kołnierza do podkroju szyi 

M 

Stębnówka 

11. 

Doszycie obłożeń do podkroju szyi 

M 

Stębnówka 

12. 

Prasowanie krawędzi przodu 

R 

Żelazko elektryczno-parowe,  
stół prasowalniczy 

13. 

Prasowanie kołnierza 

R 

Żelazko elektryczno-parowe,  
stół prasowalniczy 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 11 

Zamiast  słownego  opisu  obróbki  technologicznej  coraz  częściej  przedstawia  się  dany 

wyrób odzieżowy na schematach strukturalnych (rys. 3). 
a) 

 

 
 
 
 
 

b)                   

A – A

                                                                       

B – B

  

                         

Rys. 3. Przykłady schematów strukturalnych spódnicy damskiej a) przód i tył spódnicy damskiej, b) schematy 

strukturalne 

 

Wymagania  techniczne  określają  warunki  jakie  powinny  być  spełnione,  aby  wyrób 

odzieżowy  uznano  za  w  pełni  użytkowy.  Zawierają  podstawowe  normy  i  warunki,  których 
przestrzeganie jest niezbędne przy produkcji określonego wyrobu. 
W  wymaganiach  technicznych  normy  dotyczą  metod  kontroli  jakości,  technologii  wykonania 
połączeń  nitkowych,  połączeń  klejowych,  cechowania,  składania,  opakowania,  transportu, 
przechowywania  wyrobów  konfekcyjnych  i  zasad  użytkowania  wyrobów  włókienniczych, 
w tym stosowania znaków informacyjnych. Ważne jest, aby wszystkie zastosowane normy były 
właściwie dobrane do rodzaju asortymentu. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 12 

Opis  obróbki  technologicznej  podaje  sposób  wykonania  odzieży  z  podziałem  na  fazy 

technologiczne,  tj.  krojenie,  klejenie  i  formowanie,  szycie,  prasowanie  i  wykończanie 
oraz pakowanie.  Podstawą  do  opracowania  obróbki  technologicznej  są:  model  wyrobu 
odzieżowego, rysunki technologiczne i wymagania techniczne. Dokument ten jest podstawą do 
opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej.  

Zestawienie  elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego jest 

dokumentem  pomocniczym  w  procesie  technologicznym.  Dokument  ten  jest  potrzebny 
w krojowni  dla  pracowników,  którzy  układają  szablony  na  tkaninie.  Po  ułożeniu  szablonów 
porównują z tym dokumentem liczbę elementów ułożonych na warstwie tej tkaniny. Potrzebny 
jest  również  dla  pracowników  kompletujących  wykroje  różnych  elementów  odzieży  np. 
kieszeni,  przodów,  obłożeń  w  krojowni  lub  w  rozdzielni  a  czasami  w  szwalni.  Zależy 
od przyjętej  w  zakładzie  organizacji.  Przykład  dokumentu  zamieszczono  w  poradniku 
dla ucznia 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 12. 
Przykład dokumentu opracowany jest w postaci tabeli.  
 

Tabela. Zestawienie konstrukcyjnych części składowych bluzki damskiej (fragment). 

Rodzaj materiału odzieżowego 

Lp.  Wyszczególnienie elementów 

Tkanina zasadnicza  Wkład klejowy 

1 

Przód 

2 

 

2 

Tył 

1 

 

 

 

 

 

 

W  główce  tabeli  wymienione  są  materiały  odzieżowe użyte do produkcji wyrobu, z boku 

jego  elementy  konstrukcyjne,  a  w  kolumnach  liczba  części  tego  elementu  wykrojonych 
z danego materiału. 

Tabela  wymiarów  wyrobu  odzieżowego  przedstawia  zestaw  wymiarów  elementów 

konstrukcyjnych  wyrobu  odzieżowego  dla  określonej  liczby  wielkości  odzieży.  Tabela  ta  jest 
opracowana  na  podstawie  wymiarów  wyrobu  odzieżowego.  Wymiary  są  podane  dla  każdej 
wielkości odzieży z uwzględnieniem wielkości tolerancji. Przykład dokumentu opracowany jest 
w postaci tabeli.  

 

Tabela. Tabela wymiarów na bluzkę damską – wymiary w cm (fragment). 

Wyszczególnienie  

Wielkość odzieży i jej wymiary 

Wzrost 

152 

158 

164 

170 

176 

Obwód klatki piersiowej 

88 

92 

92 

96 

96 

100 

100 

104 

100  104 

Obwód bioder 

96 

100 

100 

104 

104  108 

108 

112 

108  112 

Dopuszczalne  

odchylenie

 

 

60 

 

60 

 

61,5 

 

61,5 

 

63 

 

63 

 

64,5 

 

64,5 

 

66 

 

66 

 

1,0 

1. Tył 
a)  długość tyłu  
b) szerokość tyłu 

38 

39 

39 

40 

40 

41 

41 

42 

41 

42 

0,5 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W  główce  tabeli  wpisane  są  wielkości  zgodnie  z  normą  klasyfikacji  wielkości  odzieży, 

z boku  nazwy  odcinków  konstrukcyjnych  odzieży,  a  w  kolumnach  wymiary  odcinków 
konstrukcyjnych,  które  odpowiadają  danej  wielkości  odzieży.  Oznaczenia  odcinków 
konstrukcyjnych  cyfrowoliterowe  w  tabeli  powinny  być  zgodne  z  oznaczeniami  na  rysunku 
technicznym danego wyrobu. Wymiary odzieży podane w wykonanej tabeli wymiarów wyrobu 
odzieżowego należy sprawdzić z wymiarami szablonów w siatce stopniowania szablonów.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 13 

 

Siatka stopniowania szablonów przodu bluzki damskiej (przykład).

 

 

Przy  produkcji  masowej  i  seryjnej  należy  uszyć  wyrób  odzieżowy  (wtórowzór)  lub  serię 

próbną  wyrobów  odzieżowych  wykrojonych  na  podstawie  szablonów  wykonanych  metodą 
stopniowania  w  celu  sprawdzenia  prawidłowości  narysowanych  szablonów.  Po  wykonaniu 
poprawek 

w 

szablonach 

wtórowzorów, 

należy 

skorygować 

wymiary 

odcinków 

konstrukcyjnych w tabeli wymiarów wyrobu gotowego.  

Dokumentacja  konstrukcyjna  wyrobu  odzieżowego  zawiera  komplet  szablonów 

przemysłowych  dla  określonej  liczby  wielkości  odzieży  danego  modelu  odzieżowego 
oraz komplet  szablonów  pomocniczych.  Etapy  wykonywania  szablonów  przemysłowych 
są zgodne z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym. Na przykład: 

−

 

szablony  wzorcowe  zwane  podstawowymi  są  opracowywane  na  podstawie  wymiarów 
reprezentanta  grupy  typologicznej  we  wzorcowni.  Szablony  te  mogą  być  wykonane 
z cienkiego  papieru  i  zawierają  następujące  oznaczenia: podstawowe linie konstrukcyjne, 
nazwę  rodzaju  wyrobu  odzieżowego,  nazwę  elementu  odzieżowego,  wielkość  odzieży 
i grupę  typologiczną,  szerokości  szwów  i  podwinięć,  punkty montażowe,  położenie  nitki 
osnowy  w  tkaninie  oraz  ostemplowane  krawędzie  i  naroża.  Szablony  wzorcowe  służą 
do otrzymywania wykrojów elementów wzoru odzieży i dalszego opracowania.  

−

 

szablony  przemysłowe  są  opracowywane  na  podstawie  rysunku  siatki  stopniowania 
szablonów  podstawowych  w  dziale  przygotowania  produkcji.  Szablony  przemysłowe 
mogą  być  wykonane  z  grubego  papieru,  kartonu,  preszpanu  lub  innego  materiału. 
Szablony  przemysłowe  zawierają  następujące  oznaczenia:  położenie  nitki  osnowy 
w tkaninie, zaznaczone linią prostą bieg kolumienek oczek w dzianinie i przędzinie, nazwę 
rodzaju  wyrobu  odzieżowego,  nazwę  elementu  odzieżowego,  wielkości  odzieży  i grupę 
typologiczną  i  ostemplowane  krawędzie  i  naroża.  Szablony  przemysłowe  służą 
do wykrawania  elementów  wyrobów  odzieżowych  lub  tworzenia  rysunków  układów 
szablonów. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 14 

−

 

szablony  pomocnicze  są  opracowywane  na  podstawie  szablonów  przemysłowych. 
Są to wycinki  szablonów  przemysłowych  i  służą  do  nanoszenia  pomocniczych  linii 
i oznaczeń  na  wykrojach  elementów  wyrobów  odzieżowych  w  procesie  przygotowania 
do produkcji  i na  elementach  odzieży  w  procesie  produkcji  odzieży  np.  położenia 
zaszewek, rozmieszczenia dziurek, punktów montażowych czy linii krawędzi kołnierza.  

Szablony  przemysłowe  wycinane  są  za  pomocą  specjalnych  urządzeń  mechanicznych 
do wycinania  szablonów  lub  z  zastosowaniem  odpowiedniego  programu  komputerowego 
do drukowania  szablonów  na  ploterze,  opisywania  i  wycinania  z  kartonu  za  pomocą 
automatycznego urządzenia krojczego zwanego cutter. 
 

4.1.2. Pytania sprawdzające 

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jakie elementy składowe zawiera dokumentacja procesu produkcyjnego? 
2.  Jakie znasz rodzaje dokumentów w dokumentacji technicznej wzoru odzieży? 
3.  Jakie  znasz  rodzaje  dokumentów  w  dokumentacji  techniczno-technologicznej  wyrobu 

odzieżowego? 

4.  Jakie  są  zasady  opracowywania  dokumentów  w dokumentacji techniczno-technologicznej 

wyrobu odzieżowego? 

5.  Jakie  informacje  są  zawarte  w  wymaganiach  technicznych  dokumentacji  techniczno-  

-technologicznej wyrobu odzieżowego? 

6.  Jakie  rodzaje  rysunków  zawiera  dokumentacja  techniczno-technologiczna  wyrobu 

odzieżowego? 

7.  Jakie znasz rodzaje szablonów odzieżowych?  
 

4.1.3.  Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Sklasyfikuj  elementy  składowe  dokumentacji  procesu  produkcyjnego  i  wskaż 

ich zastosowanie. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  charakterystykę  dokumentacji  procesu 

produkcyjnego, 

2)  rozpoznać elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego, 
3)  dokonać  analizy  treści  na  podstawie  informacji  zawartych  w  częściach:  technicznej 

i ekonomicznej, 

4)  zapisać  przy  nazwach  elementów  składowych  dokumentacji  procesu  produkcyjnego 

krótką ich charakterystykę. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

przykłady opracowanych dokumentacji procesu produkcyjnego, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 15 

Ćwiczenie 2 
 

Porównaj  zawartość  skróconej  dokumentacji  technicznej  wzoru  odzieży  z  dokumentacją 

techniczno-technologiczną wyrobu odzieżowego.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  charakterystykę  elementów  składowych 

dokumentacji  technicznej  wzoru  odzieży  i  dokumentacji  techniczno-technologicznej 
wyrobu odzieżowego, 

2)  rozpoznać rodzaje dokumentów w wyżej wymienionych dokumentacjach, 
3)  porównać treści zawarte w poszczególnych elementach składowych dokumentacji, 
4)  zapisać w tabeli nazwy podobnych dokumentów i nazwy odmiennych dokumentów, 
5)  określić zastosowanie dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-

technologicznej wyrobu odzieżowego. 

 
Wzór tabeli do ćwiczenia 2 

[Źródło: opracowanie własne]

 

Analiza składników dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-technologicznej  

wyrobu odzieżowego. 

Podobne dokumenty  

Różne dokumenty 

Dokumentacja 

techniczna wzoru 

odzieży 

Dokumentacja techniczno- 

-technologiczna wyrobu 

odzieżowego 

Dokumentacja techniczna 

wzoru odzieży 

Dokumentacja techniczno- 

-technologiczna wyrobu 

odzieżowego 

 

 

 

 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

dokumentacja  techniczna  wzoru  odzieży  i  dokumentacja  techniczno  –  technologiczna 
wyrobu odzieżowego tego samego wzoru odzieży,   

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 
Ćwiczenie 3 

Określ  zasady  opracowania  dokumentacji  techniczno-technologicznej  gotowego  wyrobu 

odzieżowego. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  zasad  opracowania 

dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego, 

2)  rozpoznać rodzaje dokumentów, 
3)  określić  zasady  opracowywania  dokumentacji  techniczno-technologicznej  gotowego 

wyrobu odzieżowego, 

4)  zapisać  krótką  charakterystykę  zasad  opracowywania  dokumentacji  techniczno-  

-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 16 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

dokumentacja techniczno-technologiczna wybranego asortymentu odzieżowego,  

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 
Ćwiczenie 4 

Wykonaj rysunek techniczny bluzki damskiej. 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad wykonywania rysunku 

technicznego wyrobu odzieżowego, 

2)  wykonać rysunek techniczny bluzki damskiej, 
3)  narysować  na  rysunku  technicznym  linie  wymiarowe  odcinków  konstrukcyjnych 

poszczególnych elementów bluzki damskiej, 

4)  oznaczyć  linie  wymiarowe  odcinków  konstrukcyjnych  elementów  odzieży  na  rysunku 

za pomocą cyfr i liter, 

5)  dokonać analizy i oceny jakości wykonania ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, krzywik, 

−

 

rysunek modelowy bluzki damskiej, 

−

 

model bluzki damskiej, 

−

 

komplet szablonów bluzki damskiej, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 5 

Wykonaj opis modelu spódnicy damskiej. 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  na  temat  zasad  opracowywania  opisu 

modelu wyrobu gotowego, 

2)  rozpoznać zasady opracowywania opisu modelu wyrobu gotowego,  
3)  wykonać opis modelu spódnicy damskiej, 
4)  dokonać analizy i oceny wykonanego ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

model spódnicy damskiej, 

−

 

rysunek modelowy spódnicy damskiej. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 17 

Ćwiczenie 6 

Opracuj wymagania techniczne dla bluzki damskiej, które stanowią składnik dokumentacji 

techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  opracowywania 

wymagań technicznych, 

2)  określić  normy  i  obowiązujące  przepisy  w  zakresie  technologii,  przechowywania, 

opakowania,  transportu  i  użytkowania  odzieży  oraz  metod  kontroli  jakości  wyrobów 
odzieżowych, 

3)  sporządzić tabelę wielkości odzieży dla bluzki damskiej, 
4)  rozpoznać rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, 
5)  określić  warunki  wykonania:  dobrać  maszyny  podstawowe  i  specjalne,  określić  ściegi 

maszynowe i szwy, 

6)  zapisać dane według wzorów podanych poradniku ucznia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

katalog norm i obowiązujących przepisów dotyczących branży odzieżowej, 

−

 

katalogi materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, 

−

 

modeli bluzki damskiej, 

−

 

katalogi maszyn i urządzeń odzieżowych, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 

Ćwiczenie 7  

Wykonaj  rysunek  dyspozycyjny  kołnierza  na  stójce  w  bluzce  damskiej  oraz  zapisz 

chronologicznie  zabiegi  technologiczne  występujące  podczas  wykonywania  tego  węzła 
technologicznego. 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  zasad  wykonywania 

rysunków dyspozycyjnych węzłów technologicznych, 

2)  wykonać rysunek widoku kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 
3)  wykonać rysunek przekroju kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 
4)  wykonać rysunek rzutu prostokątnego skośnego kołnierza na stójce w bluzce damskiej, 
5)  zapisać  chronologicznie zabiegi technologiczne występujące podczas wykonywania węzła 

technologicznego, 

6)  dokonać oceny i analizy wykonanych rysunków. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz gładkiego papieru formatu A4, 

−

 

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, 

−

 

model bluzki damskiej z kołnierzem na stójce, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 18 

Ćwiczenie 8 

Określ  kolejne  czynności  wynikające  z  graficznego  zapisu  węzła  technologicznego 

na przykładzie przedstawionym poniżej. 
a)                                                                  b)          A-A                         c) 

 

        

 

   

 

 

 

Rysunek do ćwiczenia 8 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  zasad  opracowania 

graficznego zapisu węzła technologicznego w wyrobie odzieżowym, 

2)  określić rysunek 8 a), 
3)  określić rysunek 8 b), 
4)  określić rysunek 8 c), 
5)  określić  kolejne  czynności  wynikające  z  graficznego  zapisu  węzła  technologicznego 

w wyrobie odzieżowym, 

6)  zapisać przy nazwie rysunku krótką charakterystykę. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 

Ćwiczenie 9 

Opracuj  dokument  „Zestawienie  elementów  składowych  szablonów  przemysłowych 

wyrobu odzieżowego” dokumentacji techniczno-technologicznej. 

 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  poradniku  dla  ucznia  przykład  dokumentu  „Zestawienie  elementów 

składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego”, 

2)  określić zasadę opracowania dokumentu, 
3)  przygotować tabelę do ćwiczenia, 
4)  zapisać  nazwy  elementów  wyrobu  odzieżowego  i  liczbę  ich  części  z  poszczególnych 

materiałów odzieżowych, 

5)  określić możliwości zastosowania wyżej wymienionego dokumentu. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 19 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania: ołówek, linijka, 

−

 

model wyrobu odzieżowego, 

−

 

szablony elementów wyrobu odzieżowego, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 10 

Porównaj  wymiary  odcinków  konstrukcyjnych  elementów  wyrobu  odzieżowego 

z odpowiednimi  danymi  zapisanymi  w  tabeli  wymiarów  dla  dowolnego  gotowego  wyrobu 
odzieżowego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zastosowania  tabeli 

wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 

2)  zmierzyć odcinki konstrukcyjne elementów wyrobu odzieżowego zgodnie z oznaczeniami 

na rysunku technicznym, 

3)  zapisać wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego, 
4)  porównać  wyniki  pomiarów  odcinków  konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego 

z danymi zapisanymi w tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 

5)  zapisać wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, taśma centymetrowa, 

−

 

szablony elementów wyrobu odzieżowego, 

−

 

model wyrobu odzieżowego, 

−

 

tabela wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 

−

 

rysunek techniczny wyrobu odzieżowego, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 

Ćwiczenie 11 

Opracuj  tabelę  wymiarów  gotowego  wyrobu  odzieżowego  na  podstawie  rysunku 

technicznego  i  tabeli  wielkości  odzieży  modelu  wyrobu  odzieżowego.  Rodzaj  wyrobu 
odzieżowego do wyboru: spodnie, spódnica lub bluzka damska. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  poradniku  dla  ucznia  zagadnienia  dotyczące  zasad  opracowania  tabeli 

wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego, 

2)  opracować tabelę według wzoru podanego w tym rozdziale, 
3)  wykonać pomiary poszczególnych odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego, 
4)  wypełnić  tabelę  –  wpisać  nazwy  odcinków  konstrukcyjnych  i  ich  symbole  oraz  wyniki 

pomiarów odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego, 

5)  obliczyć wymiary odcinków konstrukcyjnych dla pozostałych wielkości odzieży, 
6)  wpisać wyniki obliczeń do tabeli, 
7)  określić  dopuszczalne  odchylenia  od  wymiarów  odcinków  konstrukcyjnych  i  wpisać 

do tabeli. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 20 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania,  

−

 

przybory do kreślenia, 

−

 

rysunek techniczny wykonanego wyrobu odzieżowego, 

−

 

tabela wielkości odzieży, 

−

 

model wybranego do ćwiczeń wyrobu odzieżowego, 

−

 

normy lub akty normatywne z tabelami wymiarów ludzkich figur, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 
Ćwiczenie 12 

Wykonaj komplet szablonów przemysłowych dla bluzki damskiej na podstawie szablonów 

wzorcowych (podstawowych). 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  wykonywania 

szablonów przemysłowych, 

2)  narysować komplet szablonów dla bluzki damskiej, 
3)  zapisać  na  szablonach  elementów  bluzki  damskiej  oznaczenia  odpowiadające  normom 

szablonów przemysłowym. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze gładkiego papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

przybory kreślarskie, 

−

 

komplet szablonów podstawowych bluzki damskiej w skali 1:5, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 

Ćwiczenie 13 

Opracuj skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  opracowywania 

dokumentacji technicznej wzoru odzieży, 

2)  dokonać analizy wykonanych ćwiczeń 1÷10, 
3)  wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej, 
4)  zaprezentować pracę. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusze papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

przybory kreślarskie, 

−

 

zbiór norm i przepisów branżowych obowiązujących w odzieżownictwie, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 21 

−

 

przykładowa skrócona dokumentacja techniczna wzoru odzieży, 

−

 

katalog materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich, 

−

 

żurnale mody odzieżowej, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 

4.1.4.  Sprawdzian postępów 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego? 

 

 

2)  scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru 

odzieży? 

 

 

3)  scharakteryzować  elementy  składowe  dokumentacji  techniczno- 

-technologicznej wyrobu odzieżowego? 

 

 

4)  określić 

zasady 

opracowywania 

dokumentacji 

techniczno- 

-technologicznej wyrobu odzieżowego? 

 

 

5)  wykonać  elementy  dokumentacji  techniczno-technologicznej  wyrobu 

odzieżowego? 

 

 

6)  wykonać  rysunki  dyspozycyjne  węzłów  technologicznych  wyrobów 

odzieżowych?  

 

 

7)  zastosować  informacje  zawarte  w  wymaganiach  technicznych 

w dokumentacji  techniczno-technologicznej  wyrobu  odzieżowego 
w produkcji odzieży? 

 

 

8)  wykonać szablony przemysłowe wyrobu odzieżowego? 

 

 

9)  wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru odzieży? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 22 

4.2.  Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych 

 

4.2.1.  Materiał nauczania 

 

 

Zasady  ustalania  norm  zużycia  materiałów  odzieżowych  w  przemysłowych  zakładach 

odzieżowych  są  podobne.  Różnice  występują  głównie  w  technice  pomiarów  powierzchni 
szablonów  elementów  wyrobów  odzieżowych  i  wskaźników  wypadów  wewnętrznych 
niezbędnych  do  obliczania  i  ustalania  normy  zużycia  materiałów  odzieżowych.  Dużą  uwagę 
zwraca  się  na  maksymalne  wykorzystanie  powierzchni  rozkrawanych  materiałów  wierzchnich 
zasadniczych i dodatków odzieżowych. 

Podstawą  normowania  zużycia  materiałów  na  wyroby  odzieżowe  w  produkcji  seryjnej 

i masowej,  które  produkowane  są  z  jednego  rodzaju  materiału  i  w  różnych  wielkościach  są 
normy średnioważone. Normy średnioważone określają niezbędną ilość materiału odzieżowego 
do  wykonania  jednostkowego wyrobu. Średnioważoną normę zużycia materiału odzieżowego 
na  wyrób  odzieżowy  ustala  się  na  podstawie  długości  i  szerokości  układów  szablonów  dla 
wszystkich wielkości odzieży danej serii produkcyjnej i procentowego udziału tych wielkości w 
całej serii produkcyjnej. 

Normy  zużycia  materiałów  odzieżowych  opracowuje  się  zgodnie  z  procedurą  przyjętą 

w danym przedsiębiorstwie odzieżowym na podstawie: 

−

 

dokumentacji 

techniczno-technologicznej 

wyrobu 

odzieżowego 

przewidzianego 

do produkcji, 

−

 

szablonów elementów wyrobu odzieżowego przewidzianego do produkcji, 

−

 

procentowego  udziału  poszczególnych  wielkości  wyrobu  odzieżowego  w  serii 
produkcyjnej tzw. procentówki, 

−

 

branżowych lub zakładowych wskaźników wypadów wewnętrznych, 

−

 

instrukcji dotyczącej układania szablonów dla określonych materiałów odzieżowych. 
W  zależności  od  sposobu  ustalania  długości  układu  szablonów  wyrobu  odzieżowego 

i przeznaczenia norm rozróżnia się normy: teoretyczne, techniczne, faktyczne i kalkulacyjne. 
Normę teoretyczną zużycia materiałów odzieżowych oblicza się na podstawie wzorów. Zasady 
ustalania  norm  teoretycznych  zamieszczono  w  poradniku  dla  ucznia  jednostki  modułowej 
743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 21.  
Wskaźniki  wypadów  wewnętrznych  dla  podstawowych  rodzajów  wyrobów  odzieżowych 
wykonanych  z  tkanin  gładkich,  w  pasy  i  w  kratę  opracowano  w  Centralnym  Ośrodku 
Badawczo  –  Rozwojowym  Przemysłu  Odzieżowego  [Źródło:  Poradnik  Inżyniera. 
Włókiennictwo T. II s.209].  
 

Tabela 3. Przykłady wskaźników wypadów wewnętrznych 

Wskaźnik wypadów wewnętrznych [%] 

Rodzaj wyrobu odzieżowego 

Tkanina gładka 

Tkanina w pasy 

Tkanina w 

kratę 

Koszule męskie z długim rękawem  
i kołnierzem na stójce 

9,5 

9,5 

10,1 

Kostiumy damskie wełniane 

10,0 

11,3 

13,0 

Płaszcze damskie z rękawami wszytymi  
dwuczęściowymi 

17,0 

18,5 

19,5 

Spodnie męskie wełniane  

6,2 

- 

- 

Marynarki męskie wełniane z kieszeniami ciętymi  
i klapkami 

14,0 

15,5 

- 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 23 

Wskaźniki  wypadów  wewnętrznych  nie  są  wielkościami  normowanymi,  służą  jedynie 

do wstępnych obliczeń norm teoretycznych zużycia materiału.  

Norma  techniczna  zużycia  materiału  odzieżowego  wynika  z  rzeczywistego  ułożenia 

kompletu  szablonów  dla  określonych  wielkości  odzieży  na  powierzchni  odniesionej  do 
szerokości  materiału  odzieżowego.  Racjonalne  wykorzystanie  powierzchni  krojonych 
materiałów odzieżowych uzyskuje się przez ułożenie kilku kompletów szablonów dla różnych 
wielkości w jednym układzie szablonów. Przy układaniu szablonów należy uwzględniać straty 
na nierówności,  strzępiące  się  brzegi  materiałów  oraz  na  straty  przy  odcinaniu  materiału 
na końcach  nakładów.  Naddatki  na  straty  brzegowe  materiałów  odzieżowych  zależą 
od rodzaju  materiałów.  Przeciętna  wielkość  naddatków  wynosi:  dla  materiału  wąskiego 
0,5 cm;  dla  materiału  szerokiego  1,0  cm;  dla  welwetu,  weluru,  pluszu,  frotte  o  szerokości 
ponad  1,10  m  2,0  cm;  dla  podszewki  jedwabnej  strzępiącej  się  o  szerokości  ponad  1,10  m 
1,5 cm. 

Rodzaje  układów  szablonów  i  zasady  ich  opracowania  oraz  obliczanie  średnioważonej 

normy  technicznej  zużycia  materiałów  odzieżowych  i  faktycznego  wskaźnika  wypadów 
wewnętrznych  zamieszczono  w  poradniku  dla  ucznia  jednostki  modułowej  743[01].Z3.01 
Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 22÷23.  

Norma  faktyczna  zależy  od  wielkości  odzieży  i  rodzaju  układu  oraz  szerokości  i  jakości 

materiału  szablonów  odzieżowych.  Norma  faktyczna  określa  dokładnie  zużycie  materiału 
odzieżowego na jednostkę wyrobu po dokonaniu rozkroju materiału.  

Norma kalkulacyjna służy do ustalania jednostkowej ceny wyrobu. Podstawą do ustalenia 

normy  kalkulacyjnej  zużycia  materiału  odzieżowego  jest  jednostkowe  zużycie  materiałów, 
ustalone  dla  zbliżonej  do  średnioważonej  wielkości  odzieży  danej  serii  produkcyjnej 
lub aktualnego zamówienia.  

Wyliczenie  normy  kalkulacyjnej  zużycia  materiałów  opiera  się  na  ustalonej  jednostkowej 

normie technicznej zużycia materiałów odzieżowych, zwiększonej o straty powstałe w wyniku 
resztek  dla  wszystkich  materiałów  odzieżowych  oraz  straty  z  powodu  kurczliwości  tylko 
dla materiałów wełnianych i wełnianych z udziałem powyżej 50% włókien syntetycznych. 

Wskaźniki  strat  nie  należy  stosować  dla  dodatków  odzieżowych,  materiałów 

skóropodobnych  z  tworzyw  sztucznych.  Zasadę  obliczania  normy  kalkulacyjnej  opisano 
w poradniku  dla ucznia  jednostki  modułowej  743[01].Z3.01  Organizowanie  procesu 
technologicznego w krojowni s. 24. 

Zasady  normowania  materiałów  odzieżowych  w  produkcji  miarowej  lub  usługowej 

znacznie  różnią  się  od  normowania  materiałów  odzieżowych  w  przemysłowych  zakładach 
odzieżowych.  

Wielkość  normy  zużycia  materiałów  w  produkcji  miarowej  lub  usługowej  zależy  od 

wzrostu i obwodów klienta, fasonu odzieży, szerokości i wzoru materiału.  

Od  wzrostu  klienta  zależy  długość  odzieży.  Zależnie  od  rodzaju  odzieży  mierzy 

się odpowiednie długości np.: 

−

 

w płaszczu: długość tyłu płaszcza i długość rękawa, 

−

 

w marynarce: długość tyłu marynarki i długość rękawa, 

−

 

w spodniach: długość zewnętrzna spodni, 

−

 

w żakietach: długość tyłu żakietu i długość rękawa, 

−

 

w spódnicach: długość spódnicy po linii boku, 

−

 

w sukniach: długość sukni i długość rękawa, 

−

 

w bluzkach: długość bluzki i długość rękawa. 
Do wymiarów długości elementów wyrobu odzieżowego należy doliczyć 10% sumy tych 

wymiarów na szwy i podwinięcia. Obwody klienta nie mają większego wpływu na zwiększenie 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 24 

zużycia materiału odzieżowego, wyjątek stanowią figury tęgie i otyłe. Normę zużycia materiału 
odzieżowego należy zwiększyć około 20%. 

Fasony fantazyjne odzieży w fałdy, kontrafałdy, klosze, draperie, marszczenia mają wpływ 

na zwiększenie  zużycia  materiału  odzieżowego.  Podobnie  na  normę  zużycia  materiału  mają 
wpływ  różne  szerokości  materiału  odzieżowego  od  0,70  do  około  1,60  m.  Dlatego  ważne 
jest, aby  ustalając  normę  zużycia  materiału  dla  wyrobu  odzieżowego  określi  szerokość 
materiału podstawowego, podszewki, wkładów klejowych i wkładów ocieplających.  

Wzór materiałów odzieżowych taki jak: krata, pasy, desenie jednokierunkowe mają wpływ 

na zwiększenie  normy  zużycia  materiału  na  wyrób  odzieżowy  i  zależnie  od  wielkości  wzoru 
należy zwiększyć normę od 2 do 8%. 

Na  przykład:  normę  zużycia  materiału  odzieżowego  dla  sukienki  damskiej  z  gładkiego 

materiału odzieżowego o szerokości 0,90 m oblicza się w następujący sposób: 

−

 

dwie długości sukienki damskiej, 

0,98 m x 2 = 

  1,96m 

−

 

długość rękawa 

 

+0,58m 

 

Razem    2,54m 

−

 

10% na podwinięcia 

 

+0,26m 

Razem    2,80m 

 

Norma zużycia materiału odzieżowego na sukienkę damską w przybliżeniu wynosi 2,80 m. 

Dokładną  normę  zużycia  materiału  odzieżowego  można  określić  mając  dane:  rodzaj  wyrobu 
odzieżowego,  fason,  wymiary  klienta, szerokość  i deseń  materiału na  podstawie  wykonanego 
układu szablonów.  

 

4.2.2. Pytania sprawdzające

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jakie znasz rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych? 
2.  Jakie  znasz  zasady  normowania  materiałów  odzieżowych  w  przemysłowych  zakładach 

odzieżowych? 

3.  Jak ustala się teoretyczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 
4.  Jakie znasz rodzaje układów szablonów? 
5.  Jak ustala się techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 
6.  Jak ustala się średnioważoną techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych? 
7.  Jak ustala się normę kalkulacyjną na wyrób odzieżowy? 
8.  Jak ustala się normę zużycia materiałów odzieżowych dla bielizny pościelowej i stołowej? 
9.  Jakie znasz zasady normowania materiałów odzieżowych?  

 

4.2.3.  Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Oblicz  normę  teoretyczną  zużycia  materiału 

tr

N   zasadniczego  na  bluzkę  damską 

o wielkości  164/96/104,  której  powierzchnia  szablonów  wynosi 

sz

P =  1,38  m

2

,  a  wskaźnik 

wypadów  wewnętrznych  dla  grupy  bluzek 

w

W =  9,5%.  Szerokość  materiału  zasadniczego 

wynosi 0,80 m. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  ustalania  normy 

teoretycznej zużycia materiałów odzieżowych, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 25 

2)  odszukać wzór, 
3)  wykonać obliczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

kalkulator, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, 

−

 

poradnik dla ucznia omawianej jednostki. 

 
Ćwiczenie 2 
 

Wykonaj  układ szablonów łączony, symetryczny dla bluzki damskiej wykonanej z tkaniny 

bawełnianej gładkiej o szerokości 1,40 m.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  treści  dotyczące  zasad  wykonywania  układów 

szablonów, 

2)  rozpoznać rodzaje układów szablonów, 
3)  ustalić kierunek ułożenia szablonów bluzki damskiej na tkaninie gładkiej, 
4)  wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem, 
5)  dokonać analizy i oceny jakości wykonania układu szablonów. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A3, 

−

 

przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka, 

−

 

dwa komplety szablonów bluzki damskiej w skali 1:5, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. 

 
Ćwiczenie 3 

Wykonaj  układ  szablonów  łączony,  symetryczny  dla  spodni  damskich  ze  sztruksu. 

Szerokość materiału wynosi 1,40 m. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  sposobu  wykonywania 

układów szablonów dla tkanin z wyraźnym jednokierunkowym włosem, 

2)  rozpoznać rodzaje układów szablonów, 
3)  wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem, 
4)  zapisać pełną nazwę układu szablonów. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A3, 

−

 

przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka, 

−

 

dwa komplety szablonów spodni damskich w skali 1:5, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 26 

Ćwiczenie 4 

Oblicz  średnioważoną  normę  techniczną 

tech

ŚWN

  zużycia  materiału  odzieżowego 

podstawowego  na  żakiet  damski  na  podstawie  przykładowo  ustalonych  danych  technicznych 
długości  układów  i  procentowego  udziału  poszczególnych  układów  szablonów  dla  danej  serii 
produkcyjnej: 
N

1

 = 2,74 m.     K

1

 = 10% 

N

2

 = 2,76 m.     K

2

 = 15% 

N

3

 = 2,80 m.     K

3

 = 15% 

N

4

 = 2,84 m.     K

4

 = 20% 

N

5

 = 2,78 m.     K

5

 = 20% 

N

6

 = 2,76 m.     K

6

 = 20% 

n = 2 [szt.] 
gdzie: 
N

1,2…n

 – techniczna długość układu, 

K

1,2…n

 – procentowy udział poszczególnych układów szablonów w danej serii produkcyjnej, 

n – liczba sztuk kompletów szablonów odzieży w układzie szablonów. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  ustalania 

średnioważonej normy technicznej zużycia materiału odzieżowego, 

2)  odszukać wzór, 
3)  wykonać obliczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

kalkulator, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, 

−

 

poradnik dla ucznia omawianej jednostki. 

 
Ćwiczenie 5 

Oblicz normę kalkulacyjną 

k

N  dla żakietu damskiego z tkaniny wełnianej mając dane: 

N

j

 = 1,38 m jednostkowe zużycie materiału odzieżowego w danej serii produkcyjnej, 

W

r

 = 0,6 % wskaźnik strat na resztkach, 

W

s

 = 0,7 % wskaźnik strat z tytułu skurczu materiału odzieżowego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  informacje  dotyczące  zasad  ustalania  normy 

kalkulacyjnej, 

2)  odszukać wzór, 
3)  wykonać obliczenia. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 27 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

kalkulator, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, 

−

 

poradnik dla ucznia omawianej jednostki. 

 
Ćwiczenie 6 

Ustal  teoretyczną  normę 

tr

N   zużycia  materiału  odzieżowego  na  spódnicę  damską 

z elanobawełny mając dane: szerokość tkaniny b = 1,40 m i wskaźnik wypadów wewnętrznych 
W

w

 = 12,5%. Oblicz powierzchnię szablonów spódnicy damskiej 

sz

P  znaną Ci metodą. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  treści  dotyczące  metod  obliczania  powierzchni 

szablonów wyrobów odzieżowych, 

2)  ustalić metodę obliczania szablonów, 
3)  odszukać wzory, 
4)  obliczyć powierzchnię szablonów spódnicy damskiej, 
5)  obliczyć teoretyczną normę zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

arkusz papieru formatu A3, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

kalkulator, 

−

 

przybory kreślarskie, 

−

 

katalogi materiałów odzieżowych, 

−

 

komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5, 

−

 

waga analityczna, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. 

 
Ćwiczenie 7 

Wykonaj układ szablonów pojedynczy, symetryczny dla spódnicy damskiej z elanobawełny 

o szerokości b = 1,40 m. Oblicz faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych 

w

W . 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  wykonać układ zgodnie z poleceniem, 
2)  odszukać wzór, 
3)  obliczyć faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 28 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru milimetrowego formatu A3, 

−

 

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, 

−

 

komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01. 

 
Ćwiczenie 8  

Wskaż różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  charakterystykę  zasad  normowania  materiałów 

odzieżowych  w  przemysłowych  zakładach  odzieżowych  i  usługowych  zakładach 
odzieżowych,  

2)  dokonać porównań zasad na podstawie opisów, 
3)  zapisać  krótką  charakterystykę  przemysłowego  normowania  materiałów  i  usługowego 

normowania materiałów, 

4)  zapisać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01, 

−

 

poradnik dla ucznia omawianej jednostki modułowej

.

 

 

4.2.4.  Sprawdzian postępów

 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  określić rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych? 

 

 

2)  określić zasady normowania materiałów odzieżowych  

w przemysłowych zakładach odzieżowych? 

 

 

3)  określić rodzaje układów szablonów? 

 

 

4)  obliczyć normę teoretyczną zużycia materiału odzieżowego? 

 

 

5)  wykonać układy szablonów odzieżowych? 

 

 

6)  obliczyć średnioważoną normę techniczną zużycia materiału 

odzieżowego na wyrób odzieżowy?  

 

 

7)  ustalić normę kalkulacyjną zużycia materiału odzieżowego? 

 

 

8)  zastosować zasady normowania dla różnych rodzajów materiałów 

odzieżowych? 

 

 

9)  scharakteryzować usługowe normowanie materiałów? 

 

 

 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 29 

4.3.  Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu 

odzieżowego 

 

4.3.1.  Materiał nauczania

 

 
Zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym. 

Normowanie  pracy  jest  to  zagadnienie  ściśle  związane  z  racjonalną  organizacją  pracy 

w przedsiębiorstwie  odzieżowym.  Zadaniem  normowania  pracy  jest  ustalenie  właściwego 
czasu na jednostkę produkcji np. na wyrób odzieżowy w określonych warunkach wytwarzania. 

Normowanie czasu pracy służy do:  

−

 

ulepszanie istniejącej organizacji pracy i ujawnianie niedociągnięć w procesie strat, 

−

 

ustalanie właściwej wielkości zespołu produkcyjnego, czyli liczby pracowników w zespole 
produkcyjnym, niezbędnej ilości maszyn, 

−

 

określania zdolności produkcyjnej, 

−

 

planowania kosztów robocizny bezpośredniej, 

−

 

oceny pracy poszczególnych pracowników. 
Czas  pracy  w  przedsiębiorstwie  odzieżowym  liczy  się  od  momentu  jej  rozpoczęcia 

do zakończenia.  Dla  potrzeb  normowania  czas  pracy  pracownika  dzieli  się  na:  czas  pracy 
normowany  i  czas  pracy  nienormowany.  Schemat  podziału  czasu  roboczego  przedstawiono 
poniżej.  

 

 

 

Klasyfikacja czasu pracy pracowników [3, s. 103]. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 30 

Czas normowania obejmuje: 

−

 

czas  pracy  głównej,  podczas  którego  pracownik  wykonuje  główną  czynność 
technologiczną  lub  zabieg  technologiczny  na  obrabianym  przedmiocie  pracy:  zszycie 
boków spodni damskich, 

−

 

czas  pracy  pomocniczej,  podczas  którego  pracownik  wykonuje  pomocnicze  czynności 
technologiczne  niezbędne  do  wykonania  głównej  czynności  technologicznej:  podłożenie 
przedniej i tylnej nogawki spodni damskich pod stopkę maszyny, 

−

 

czas  przygotowawczo  –  zakończeniowy,  czas  przeznaczony:  na  przygotowanie 
stanowiska pracy do podjęcia pracy, sprzątanie stanowiska pracy po zakończeniu pracy, 

−

 

czas  obsługi  stanowiska  pracy:  czas  obsługi  organizacyjnej  stanowiska  pracy:  zapisanie 
wykonanej pracy i czas obsługi technicznej stanowiska pracy: założenie nici, wymiana igły, 

−

 

czas  przerw  na  odpoczynek  i  potrzeby  naturalne:  czas  na  posiłek,  czas  na  potrzeby 
fizjologiczne.  Czas  przerw  na  odpoczynek  przewidziany  jest  w  zakładowym  regulaminie 
pracy. 

Czas nienormowany obejmuje przerwy nieplanowane: 

−

 

czas  przerw  zależy  od  pracownika:  opuszczenie  stanowiska  pracy,  naprawa  wadliwie 
wykonanych czynności lub braków produkcyjnych, 

−

 

czas  przerw  niezależnych  od  pracownika:  z  przyczyn  technicznych  jak  awarii  maszyny 
i z przyczyn organizacyjnych jak brak surowca. 

Czas przerw niezależnych od pracownika nazywa się postojem i podlega dokładnej rejestracji. 
Pracownik za czas stracony na postój otrzymuje wynagrodzenie zgodnie ze stawką osobistego 
zaszeregowania.  W  każdym  przedsiębiorstwie  odzieżowym  dozór  techniczny  powinien  dążyć 
do skrócenia czasu nienormowanego lub do całkowitego eliminowania go. 
Techniczna  norma  pracy  (TN)  –  czas  niezbędny  do  wykonania  określonego  wyrobu 
odzieżowego lub jego elementu w danych warunkach organizacyjno-technicznych.  
Techniczna norma pracy jest sumą czasu wykonania (t

w

) i czasu uzupełniającego (t

u

) 

u

w

t

t

TN

+

=

 

gdzie: 

TN  – techniczna norma pracy, 

w

t – norma czasu wykonania operacji technologicznej lub wyrobu odzieżowego, 

u

t – norma czasu uzupełniającego. 

Czas  uzupełniający  jest  sumą  czasu  pracy  przygotowawczo  –  zakończeniowego  (t

pz

),  czasu 

obsługi stanowiska pracy (t

o

) oraz czasu przerw przeznaczonego na odpoczynek (t

f

). 

Metody normowania pracy 
Metoda  sumaryczna  polega  na  ustaleniu  normy  czasu  na  daną  operację  technologiczną 
sumarycznie  bez  podziału  pracy  na  elementy  składowe  na  czynności  główne  i  pomocnicze 
z pominięciem analizy warunków techniczno-organizacyjnych, w których ma być wykonywany 
wyrób odzieżowy. 
Wyróżnia się następujące odmiany tej metody:  

−

 

metoda  statystyczna  –  normę  czasu  pracy  na  wykonanie  operacji  opracowuje 
się na podstawie  danych  statystycznych  np.  z  wykonania  norm  pracy,  ilości  zużytego 
czasu na wykonanie określonej pracy w minionym okresie, 

−

 

metoda  szacunkowa  doświadczalna  –  normę  czasu  pracy  na  wykonanie  operacji  ustala 
się na  podstawie  doświadczenia  technika  normowania,  który  w  przeszłości  ustalał  już 
normę czasu pracy na wykonanie podobnej operacji, 

−

 

metoda  porównawcza  –  normę  czasu  pracy  na  wykonanie  operacji  ustala  się  przez 
porównanie całej normowanej operacji z podobnymi operacjami wykonywanymi na innym 
stanowisku, dla którego normę czasu już ustalono. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 31 

Metodę  sumaryczną  stosuje  się  głównie  do  ustalania  norm  czasu  wykonania  operacji 

technologicznej lub wyrobu odzieżowego przy wytwarzaniu małych serii produkcyjnych. 

Metoda  analityczna  technicznego  normowania  czasu  trwania  operacji  technologicznej 

elementu  danego  wyrobu  odzieżowego  opiera  się  na  szczegółowej  analizie  czynników 
decydujących  o  wielkości  normy  czasu  jej  wykonania  są  to:  wyposażenie  stanowisk 
w maszyny,  urządzenia  i  przyrządy,  szyty  asortyment  produkcji,  stosowane  materiały 
odzieżowe,  technologie  i  parametry  obróbki,  długość  serii  produkcyjnej,  metody  i  systemy 
organizacji pracy. 
Wyróżnia się następujące odmiany tej metody: 

−

 

metoda  analityczno-obliczeniowa,  która  polega  na  ustalaniu norm czasu  na poszczególne 
operacje  technologiczne  wyrobu  odzieżowego  w  warunkach  laboratoryjnych,  jeszcze 
przed uruchomieniem produkcji, 

−

 

metoda  analityczno-doświadczalna  służy  do  ustalania  norm  czasu  wykonania  operacji 
technologicznych  wyrobu  odzieżowego  na  podstawie  pomiarów  czasu  trwania  pracy 
bezpośrednio na stanowisku pracy w zespole produkcyjnym. 

 
Metody obserwacji i pomiaru czasu pracy 

Chronometraż  jest  to  metoda  pomiaru  czasu wykonania  operacji  technologicznej  wyrobu 

odzieżowego  na  stanowisku  pracy  pracownika.  Za  pomocą  chronometrażu  ustala  się  czas 
główny i pomocniczy konania operacji technologicznej.  

Na podstawie wyników badań uzyskanych metodą chronometrażu można: 

−

 

ustalić normę czasu pracy dla nowej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego, 

−

 

zbadać  i  ocenić  istniejącą  normę  czasu  pracy  dla  określonej  operacji  technologicznej 
wyrobu odzieżowego, 

−

 

zmienić  metody  pracy  i  ustalić  nową  normę  czasu  pracy  dla  operacji  technologicznej 
wyrobu odzieżowego. 
Przed  przystąpieniem  do  pomiarów  chronometrażowych  należy  dokładnie  zapoznać 

się z dokumentacją 

techniczno-technologiczną 

i 

organizacyjno-produkcyjną, 

wybrać 

pracownika  na  stanowisku  realizującego  badane  zadanie  lub  operację  technologiczną,  ustalić 
liczbę  pomiarów  oraz  przygotować  i  wypełnić  kartę  chronometrażową  i  sekundomierz 
z podwójnym mechanizmem lub deskę chronometrażową z czterema sekundomierzami.  

Wyniki pomiarów wpisuje się do karty chronometrażowej w rubrykach „pomiary”. Wzory 

karty  chronometrażowej  stosowane  są  zgodnie  z  procedurą  przyjętą  w  danym 
przedsiębiorstwie odzieżowym. Przykład karty chronometrażowej przedstawiono poniżej. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 32 

 

Karta chronometrażowa [6, s. 131]. 

 

Opracowanie wyników pomiarów 
Obliczanie współczynnika zwartości chronoszeregu statystycznego według wzoru: 
 

min

max

t

t

K

=

 

gdzie: 

K – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego, 

max

t

 – maksymalna wartość pomiaru, 

min

t

 – minimalna wartość pomiaru. 

Wielkości  współczynnika  zawartości  chronoszeregu  uzależnia  się  od  typu  produkcji,  czasu 
trwania  badanej  czynności  i  rodzaju  operacji  technologicznej  wyrobu  odzieżowego.  Wyniki 
pomiarów przyjmuje się za prawidłowe, jeżeli 
 

dop

K

K

≤

 

gdzie: 

K  – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego, 

dop

K

 – dopuszczalny współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego. 

 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 33 

Tabela 4. Dopuszczalne wielkości współczynnika zwartości chronoszeregów [3, s. 125]. 

Współczynnik zwartości szeregu 

)

(

.

dop

K

 

Typ produkcji 

Czas trwania czynności 

Prace  

maszynowo-ręczne 

Prace ręczne 

Masowa 

do 0,10 min 
0,11÷0,30 min 
ponad 0,30  

1,5 
1,3 
1,2 

2,0 
1,7 
1,5 

Wielkoseryjna 

do 0,10 min 
0,11÷0,30 min 
ponad 0,30 

1,8 
1,5 
1,3 

2,5 
2,0 
1,8 

Średnioseryjna 

– 

1,7 

2,5 

Małoseryjna 

– 

2,0 

3,0 

 
Jeżeli współczynnik K przekracza dopuszczalne granice, należy chronoszereg oczyścić, tzn. nie 
należy uwzględniać przy dalszych wyliczeniach czasu pomiaru największego i najmniejszego.  
Wyliczenie  wartości  średniej  arytmetycznej  wielkości  czasu  wykonania  badanej  czynności 
według wzoru:  

n

t

t

t

t

n

sr

+

+

+

=

...

2

1

 

gdzie: 

śr

t  – średnia arytmetyczna czasu wykonania badanej czynności, 

n

t

t

t

...

,

2

1

  –  jednostkowe  czasy  wykonania  czynności  zapisanych  poziomo  w  karcie 

chronometrażu,  

n  - liczba wykonanych pomiarów. 

 
Wyliczone  średnie  arytmetyczne  czasu  wykonania  wszystkich  czynności  badanej  operacji 
technologicznej wyrobu odzieżowego należy zsumować.   

[min]

...

2

1

n

śr

śr

śr

w

t

t

t

t

+

+

+

=

 

gdzie: 

w

t  – czas wykonania badanego zabiegu technologicznego, 

n

śr

śr

śr

t

t

t

...

,

2

1

 – średnie arytmetyczne wielkości czasu wykonania badanych czynności. 

Jeśli badania  przeprowadza  się  na  kilku stanowiskach, na których pracownicy wykonują takie 
same  operacje  technologiczne  należy  wszystkie  te  średnie  wielkości  pomiarów  czasu 
zsumować i wyliczyć dla nich średnią arytmetyczną.  

Średnie  czasy  wykonania  dla  poszczególnych  elementów,  jak  i  całej  operacji 

technologicznej wyrobu odzieżowego, są podstawą do opracowania technicznej normy pracy. 

Fotografia czasu pracy jest to metoda pomiaru czasu  wszystkich zjawisk zachodzących 

na stanowisku pracy i w kolejności ich występowania.  
Fotografię  czasu  pracy  przeprowadza  się  najczęściej  przez  cały  dzień  pracy.  Na  podstawie 
wyników badań uzyskanych metodą fotografii czasu pracy ustala się: 

−

 

normy czasu uzupełniającego (t

pz

, t

o

, t

f

),  

−

 

wielkości strat czasu pracy i ich przyczyny, 

−

 

przyczyny niedociągnięć w organizacji pracy na stanowiskach pracy. 

Fotografia może być prowadzona na jednym stanowisku pracy tzw. indywidualna lub na kilku 
stanowiskach pracy (grupowa lub zespołowa).  
Przed  przystąpieniem  do  przeprowadzenia  fotografii  czasu  pracy  należy  wybrać  obiekt 
badawczy  jedno  stanowisko  pracy  lub  grupę  stanowisk  pracy  i  przygotować  odpowiednią 
dokumentację,  tj.  arkusz  obserwacyjny  indywidualnej  fotografii  dnia  pracy  lub  arkusz 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 34 

obserwacyjny  zespołowej  fotografii  dnia  pracy.  Przykłady  wzorów  druków  przedstawiono 
w poradniku.  W  arkuszach  obserwacyjnych  w  układzie  chronologicznym  rejestruje  się 
wszystkie  zjawiska  zachodzące  w  ciągu  całego  dnia  pracy  pracownika  na  stanowisku  pracy 
od czasu rozpoczęcia  do  czasu  zakończenia  zachodzącego zjawiska.  W zestawieniu wyników 
pomiarów  pomija  się  czas  wykonania  (czas  główny  i  czas  pomocniczy),  a  pozostały  czas 
należy  podzielić  na  klasę  przerw  (czas  normowany)  i  klasę  strat  (przerwy  w  pracy 
nie przewidziane w regulaminie pracy).  

Jeśli  przeprowadzono  więcej  niż  jedną  fotografię  dnia  pracy,  wówczas  należy  wyliczyć 

średnie  wielkości  poszczególnych  zjawisk,  które  występowały  podczas  obserwacji  nawet, 
gdy zjawiska te nie występowały we wszystkich obserwacjach.  
 
 

 

 

Karta indywidualnej fotografii czasu roboczego [6, s. 133].

 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 35 

 

Arkusz obserwacyjny zespołowej fotografii dnia pracy [6, s. 134]. 

 

Obserwacje migawkowe 

Obserwacje  migawkowe  są  to  krótkie  obserwacje  poszczególnych  stanowisk  pracy, 

rejestrowanie  spostrzeżeń  i  określenie  na  ich  podstawie  propozycji  czasu  przerw  w  stosunku 
do czasu pracy w dowolnym zespole produkcyjnym.  
Na podstawie wyników badań metodą obserwacji migawkowych można ustalić: 

−

 

w jakim czasie dnia pracy pracownicy najlepiej pracują, a kiedy ich tempo pracy słabnie, 

−

 

w jakim stopniu są wykorzystane maszyny i urządzenia, 

−

 

jak duże są przerwy w pracy i z jakich przyczyn one powstają. 
Procentowy  udział  zarejestrowanych  zjawisk  dla  poszczególnych  frakcji  wylicza 

się w stosunku do ogółu przeprowadzonych obserwacji według wzoru:  

%

100

⋅

=

n

a

P

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 36 

gdzie: 

P  – wielkość frakcji [%], 
a  – liczba obserwacji danej frakcji, 
n  – ogólna liczba obserwacji. 

Po  wyliczeniu  procentowego  udziału  poszczególnych  frakcji  w  ogólnej  liczbie  obserwacji 
przeprowadza się analizę pracy na danym stanowisku pracy.  

Dokumentacja  ekonomiczna  w  przedsiębiorstwie odzieżowym jest zbiorem dokumentów, 

które  występują  w  procesie  produkcyjnym  i  określają  organizację  procesu  technologicznego 
wyrobów  odzieżowych,  koszt  procesu  technologicznego,  ceny  wyrobów.  Obejmuje  ona 
między innymi: 

−

 

dokumentację  planowania  produkcji  i  realizacji  planu  produkcji  dla  zespołów 
produkcyjnych:  krojowni,  klejowni,  szwalni  itp.  Zadania  zespołów  produkcyjnych 
podawane  są  w  jednostkach  naturalnych  –  sztukach,  wzory  dokumentów  planowania 
wewnętrznego zakłady odzieżowe opracowują na podstawie własnych regulaminów, 

−

 

dokumentację  materiałową,  która  obejmuje  normy  materiałowe.  Charakterystykę 
składników  dokumentacji  materiałowej  opisano  w  rozdziale  4.2  omawianej  jednostki 
modułowej, 

−

 

dokumentację  organizacyjno-produkcyjną,  która  jest  projektem  organizacji  procesu 
technologicznego  dla  danego  wyrobu  odzieżowego  w  konkretnych  warunkach 
technicznych, 

−

 

dokumentację  przebiegu  produkcji,  która  obejmuje  między  innymi:  metryczkę  obiegową 
załączoną  do  paczki  wykrojów  przekazywanej  z  krojowni  do  szwalni,  kwit  Wzór  K-2 
przychodowo  –  rozchodowy,  który  służy  do  przekazywania  wykrojów  do  szwalni 
i gotowych wyrobów do magazynu.  

 

 

…………………..                                                                 Wzór K-2 

          Przedsiębiorstwo 

 

Kwit Nr__________ 

rozchodowo – przychodowy 

Zespół Nr …………… do Zespołu Nr……….  

  do Magazynu ………. 

 
Nr wzoru …………… 
Asortyment ………………… 

Przekazano ilość 

Z tego w gatunku 

Wzrost rozm. 

Nr  

zlecenia 

Ogółem 

zn. jak. 

I 

II 

III 

Braki 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Razem 

 

 

 

 

 

 

 
………..............                       ………..............                      …………........... 

               data                                                            zdający                                                           przyjmujący 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 37 

−

 

zawiera dokument kontrolny przepływu robót w toku w zespole produkcyjnym, w którym 
pracownik  wytypowanego  stanowiska  pracy  w  grupie  obróbkowej  przekreśla  numery 
w okienkach  zawierających  liczby  od  1  do  1000.  Przekreślone  numery  odpowiadają 
numerom wykonanych operacji. Istnieją na świecie nowoczesne rozwiązania organizacyjne 
do kontrolowania przebiegu produkcji w toku. Po wykonaniu pracy na danym stanowisku 
komputer  samoczynnie  rejestruje  narastającą  liczbę  operacji. Dane  o  wykonanej  pracy są 
przekazywane do bazy danych oraz do wyliczenia zarobków pracownika, 

−

 

dokumentację  zarobkową,  która  zawiera  cennik  robocizny  bezpośredniej,  opracowany 
na podstawie podziału technologicznego zabiegów dla danego wzoru odzieży i kartę pracy 
z określonego  zlecenia  produkcyjnego  lub  zapisu  komputerowego  dla  akordu 
indywidualnego. W przypadku akordu zbiorowego np. w krojowni wypełnia się dokument 
wykonania pracy dla zespołu oraz sporządza się zestawienie z podziałem zarobku między 
pracowników według liczby przepracowanych godzin i grupy zaszeregowania, 

−

 

dokumentację klasyfikacji jakościowej gotowych wyrobów odzieżowych przekazywanych 
do  magazynu  oraz  zawierająca  informacje  dotyczące  oceny  pracy  brakarzy  wyrobów 
gotowych i jakości wyrobów sprzedanych, reklamowanej przez odbiorców, 

−

 

dokumentację  kosztów  wytwarzania  odzieży,  która  służy  do  oceny  rentowności  danego 
wyrobu. 

Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego określa: 

−

 

liczbę osób uczestniczących bezpośrednio w realizacji procesu technologicznego, 

−

 

zakres prac na każdym stanowisku pracy, 

−

 

kolejność wykonywanych prac w zespole produkcyjnym, 

−

 

czas niezbędny na wykonanie danej pracy, 

−

 

wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia, 

−

 

rozmieszczenie stanowisk pracy na salach produkcyjnych. 
Dokumentację  organizacyjno-produkcyjną  opracowuje  się  na  podstawie  dokumentacji 

techniczno-technologicznej  danego  wzoru  odzieżowego,  normatywów  czasu  pracy  zabiegów 
technologicznych niezbędnych do wykonania danego wzoru odzieży, uszytego wzoru odzieży, 
ustalonego systemu organizacji produkcji oraz istniejących w zakładzie warunków techniczno-
organizacyjnych. 

Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna zawiera następujące dokumenty: 

−

 

chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych, 

−

 

podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy, 

−

 

wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy, 

−

 

plan rozmieszczenia stanowisk pracy, 

−

 

kartę operacji. 
Chronologiczne  zestawienie  zabiegów  technologicznych  (tabela  5)  opracowuje  się  dla 

wydziałów:  krojowni,  szwalni,  prasowalni  i  wykończalni.  W  dokumencie  tym  wpisuje  się 
wszystkie  zabiegi  technologiczne  niezbędne  do  wykonania  danego  wyrobu  odzieżowego 
według kolejności ich występowania w procesie produkcji.  

Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych wykonuje się dwoma sposobami: 

−

 

dla  systemów  organizacji  produkcji  odzieży,  w  których  występują  zespoły  obróbkowe, 
montażowe  i  wykończeniowe,  chronologiczne  zestawienie  sporządza  się  oddzielnie 
dla każdego elementu odzieży np. dla przodów, tyłu, rękawów. Wyżej wymieniony sposób 
dotyczy  takich systemów  organizacji produkcji jak: synchro, potok z synchronizowanymi 
grupami obróbkowymi i taśmy sekcyjnej. 

−

 

dla  systemu  taśmowego  chronologiczne  zestawienie  opracowuje  się  bez  podziału 
na elementy  składowe  wyrobu  odzieżowego  jedynie  wyszczególnia  się  wszystkie  zabiegi 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 38 

technologiczne  niezbędne  do  wykonania  danej  sztuki  odzieży  według  kolejności 
ich występowania w procesie produkcji. 
Następnie ustala się normę czasu wykonania poszczególnych zabiegów technologicznych. 
Najczęściej  podstawą  do  ustalenia  normy  czasu  służą  branżowe  normatywy  czasu 

konfekcjonowania  zawarte  w  katalogach  czasów  konfekcjonowania  lub  norma  czasu 
wykonania ustalona jest przy szyciu wtórowzorów lub próbnych partii wyrobów odzieżowych 
w  danym  zakładzie  odzieżowym.  W  tabeli  wpisuje  się  w  oddzielnych  kolumnach  normy 
czasowe  zabiegów  technologicznych  ręcznych  i  maszynowych.  Suma  czasów  wszystkich 
zabiegów technologicznych określa normowany czas wykonania danego wyrobu odzieżowego. 
W  ostatniej  kolumnie  tabeli  wpisuje  się  dane  dotyczące  wyposażenia  stanowiska  pracy. 
Przykład  chronologicznego  zestawienia  zabiegów  technologicznych  bluzki  damskiej  (rys.  4) 
opracowano  na  podstawie  rysunków  technologicznych  i  przekrojów  szwów  (rys.  5  i  6)  – 
opracowanie  własne.  W  praktyce  coraz  częściej  opis  słowny  wykonania  operacji 
technologicznej  wyrobu  odzieżowego  zastępuje  się  sposobem  graficznym:  rysunki 
technologiczne  wyrobów  odzieżowych,  przekroje  węzłów  technologicznych  i  przekroje 
szwów. 
  
 

 

Rys. 4. Rysunek modelowy bluzki damskiej. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 39 

 

 

Rys.  5. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (przód) i przekroje szwów (węzłów technologicznych). 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 40 

 

Rys.  6. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (tył) i przekroje szwów (węzłów technologicznych). 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 41 

Tabela 5. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych bluzki damskiej. 

Norma czasu 

[min/100] 

Nr 

zabiegu 

Nazwa zabiegu technologicznego 

Ręczne  

Maszynowe  

Rodzaj maszyn i urządzeń 

1 

2 

3 

4 

5 

 

1 

 

2 

 

3 

I Szykowanie wykrojów  
Sprawdzenie elementów wyrobu pod 
względem ilościowym i jakościowym  
Numerowanie wykrojów 
 
Kompletowanie elementów bluzki 
damskiej i dostarczenie ich na  
stanowiska pracy 

 

0,65 

 

0,85 

 

1,20 

 

– 

 

– 

 

– 

 
 
 
Przyrząd do numerowania 
wykrojów 
Stół 

 

Razem 

2,70 

– 

 

 

4 

 

5 

 

6 

 

7 

 

8 

 

II Obróbka klejowa 
Przyklejenie wkładu klejowego do 
wierzchniego kołnierza 
Przyklejenie wkładu klejowego do 
spodniej stójki 
Przyklejenie wkładu klejowego do 
wierzchniej części mankietu (x2) 
Przyklejenie wkładu klejowego do  
górnej części kieszeni (x2) 
Przyklejenie wkładu klejowego do plis 
przodu (x2) 

 

– 

 

– 

 

– 

 

– 

 

– 

 

0,50 

 

0,54 

 

0,54 

 

0,55 

 

0,72 

 

 
Prasa do klejenia 
 
Prasa do klejenia 
 
Prasa do klejenia 
 
Prasa do klejenia 
 
Prasa do klejenia 

 

Razem 

– 

2,75 

 

 

9 

10 
11 

 

12 
13 
14 

 

15 

III Kołnierz i stójka 
Zszycie kołnierza 
Ścięcie naroży 
Wywrócenie kołnierza 
 
Stębnowanie krawędzi kołnierza 
Zszycie stójki z kołnierzem 
Wywinięcie stójki 
 
Prasowanie kołnierza  

 

– 

0,27 
0,45 

 

– 
– 

0,22 

 

0,33 

 

1,40 

– 
– 

 

0,80 
1,38 

– 

 

– 

 
Stębnówka 
Nożyce 
Przyrząd do formowania 
naroży 
Stębnówka 
Stębnówka 
Przyrząd do formowania 
naroży 
Żelazko elektryczno-  
parowe 

 

Razem  

1,27 

3,58 

 

 

16 
17 

 

18 

 

19 

 

20 

 

21 

 

22 

 

23 

 

24 

 

25 

IV Mankiet, kieszeń, rękaw 
Zszycie boków mankietów 
Wywrócenie i wyrównanie mankietów 
 
Prasowanie mankietów  
 
Podwinięcie i przestębnowanie górnej 
krawędzi kieszeni 
Zaprasowanie szwów boków  
kieszeni według szablonu 
Obrzucenie jednej krawędzi plisek  
rozporka 
Przyszycie plisek do krawędzi  
rozporków w rękawach 
Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi 
rozporków w rękawach 
Przestębnowanie plisek wzdłuż szwów 
zszycia z rękawem 
Przestębnowanie krawędzi plisek 

 

– 

0,60 

 

0,30 

 

– 

 

0,43 

 

– 

 

– 

 

0,61 

 

– 

 

- 

 

1,20 

- 

 

- 

 

0,35 

 

- 

 

1,40 

 

2,15 

 

- 

 

0,96 

 

1,57 

 
Stębnówka  
Przyrząd do formowania 
naroży 
Żelazko elektryczno-  
parowe, Stół prasowalniczy 
Stębnówka  
 
Żelazko elektryczno-  
parowe, Stół prasowalniczy 
Overlock 
 
Stębnówka 
 
Żelazko elektryczno-  
parowe, Stół prasowalniczy 
Stębnówka 
 
Stębnówka 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 42 

26 
27 
28 

 

29 

 

30 
31 
32 
33 

 

34 

 

35 

 

36 

Nacięcie górnej części rozporka 
Zszycie plisek w górnej ich części 
Zszycie górnych brzegów plisek z  
rękawem 
Obrzucenie krawędzi zszycia plisek z  
rękawem 
Zamocowanie plisek 
Zszycie rękawów 
Obrzucenie krawędzi zszycia rękawów 
Stębnowanie krawędzi zszycia  
rękawów 
Zaprasowanie szwów rękawów 

 

Odszycie wierzchniej części mankietu 
z rękawem 
Podwinięcie i przestębnowanie  
mankietów 

0,20 

- 
- 

 

- 

 

- 
- 
- 
- 

 

0,50 

 

- 

 

- 

- 

0,50 
1,15 

 

0,60 

 

2,27 
2,45 
2,05 
2,29 

- 

 
 

1,98 

 

2,38 

Nożyce 
Stębnówka 
Stębnówka 
 
Overlock 
 
Stębnówka 
Stębnówka 
Overlock 
Stębnówka 
 
Żelazko elektryczno -  
parowe, Stół prasowalniczy 
Stębnówka 
 
Stębnówka 

 

Razem  

2,64 

23,30 

 

 

37 
38 

 

39 

V Tył 
Doszycie karczka do tyłu bluzki 
Obrzucenie krawędzi zszycia karczka z 
tyłem bluzki 
Stębnowanie karczka na linii zszycia z 
tyłem  

 

- 
- 

 

- 

 

1,50 
1,30 

 

0,89 

 
Stębnówka 
Overlock 
 
Stębnówka  

 

Razem  

- 

3,69 

 

 

40 
41 

 

42 

 

43 
44 

 

45 

 

46 

 

47 

 

48 

VI Przód 
Zszycie zaszewek piersiowych 
Zaprasowanie zaszewek piersiowych 
do dołu 
Obrzucenie jednej krawędzi plis  
zapięcia 
Doszycie plis z krawędziami przodów 
Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi 
plis 
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi  
zszycia z przodami 
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi 
przodów 
Oznaczenie miejsca przyszycia  
kieszeni według szablonu 
Naszycie kieszeni do przodów bluzki 

 

- 

0,65 

 

- 

 

- 

1,50 

 

- 

 

- 

 

0,83 

 

- 

 

0,82 

- 

 

1,65 

 

2,27 

- 

 

1,83 

 

1,73 

 

- 

 

2,28 

 
Stębnówka 
Żelazko elektryczno-  
parowe, Stół prasowalniczy 
Overlock 
 
Stębnówka 
Żelazko elektryczno-  
parowe, Stół prasowalniczy 
Stębnówka 
 
Stębnówka 
 
Szablon pomocniczy, kreda 
 
Stębnówka      

 

Razem  

2,98 

10,58 

 

 

49 

 
 

50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 

 

57 
58 
59 

VII Montaż 
Zszycie boków bluzki z  
podłożeniem wszywki etykiety  
wewnętrznej i łatki 
Zszycie barków bluzki 
Obrzucenie barków bluzki 
Obrzucenie boków bluzki 
Stębnowanie barków bluzki 
Stębnowanie boków bluzki 
Obrzucenie dołu bluzki 
Podwinięcie i przestębnowanie dołu 
bluzki 
Wszycie rękawów do podkroju pach 
Obrzucenie krawędzi wszycia rękawów 
Stębnowanie wzdłuż wszycia rękawów 

 

 

- 

 
 

- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 

 

- 
- 
- 

 

1,92 

 
 

0,83 
0,94 
1,76 
0,82 
1,87 
1,12 
1,82 

 

2,56 
1,63 
2,36 

 
Stębnówka 
 
 
Stębnówka 
Overlock 
Overlock 
Stębnówka 
Stębnówka 
Overlock 
Stębnówka 
 
Stębnówka 
Overlock 
Stębnówka 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 43 

 

60 

 
 

61 

Wszycie wierzchniej stójki do podkroju 
szyi wraz z podłożeniem firmowej 
wszywki 
Podwinięcie i przestębnowanie stójki 

 
 

- 

 

- 

 

2,75 

 
 

2,98 

 
Stębnówka 
 
 
Stębnówka            

 

Razem  

- 

23,36 

 

 

62 

 

63 

 

64 

 

65 

 

66 

 

67 

 

68 

 

69 

 
 

70 

 

71 

 

72 

 

73 

 

74 
75 

 

76 

VIII Wykończenie 
Oznaczenie miejsc wykonania dziurek 
w przodzie według szablonów (6 szt.) 
Oznaczenie miejsc wykonania dziurek 
w pliskach rękawów (2 szt.) 
Oznaczenie miejsc wykonania dziurek 
w mankietach (4 szt.) 
Wykonanie dziurek w przodzie według 
oznaczeń 
Wykonanie dziurek w pliskach  
rozporków według oznaczeń (2szt.) 
Wykonanie dziurek w mankietach  
według oznaczeń (4 szt.) 
Oznaczenie miejsc przyszycia guzików 
w przodzie według szablonu (6 szt.) 
Oznaczenie miejsc przyszycia guzików 
w pliskach rozporków według 
szablonu (2 szt.) 
Oznaczenie miejsc przyszycia guzików 
w mankietach według szablonu (4 szt.) 
Przyszycie guzików w przodzie według 
oznaczeń (6 szt.) 
Przyszycie guzików w pliskach  
rozporków według oznaczeń (2 szt.) 
Przyszycie guzików w mankietach  
według oznaczeń (4 szt.) 
Przyszycie zapasowego guzika do łatki 
Oczyszczenie bluzki z nici i odklejenie 
numerków kontrolnych 
Prasowanie końcowe bluzki damskiej 

 

0,90 

 

0,30 

 

0,60 

 

- 

 

- 

 

- 

 

1,08 

 

0,36 

 
 

0,72 

 

- 

 

- 

 

- 

 

- 

1,08 

 

2,30 

 

 

- 

 

- 

 

- 

 

2,40 

 

0,80 

 

1,60 

 

- 

 

- 

 
 

- 

 

2,28 

 

0,76 

 

1,52 

 

0,36 

- 

 

- 

 
Szablon pomocniczy, kreda 
 
Szablon pomocniczy, kreda 
 
Szablon pomocniczy, kreda 
 
Dziurkarka 
 
Dziurkarka 
 
Dziurkarka 
 
Szablon pomocniczy, kreda 
 
Szablon pomocniczy, kreda 
 
 
Szablon pomocniczy, kreda 
 
Guzikarka 
 
Guzikarka 
 
Guzikarka    
 
Guzikarka  
Nożyce, stół 
 
Żelazko elektryczno-  
parowe, Stół prasowalniczy 

 

Razem  

7,34 

9,36 

 

 

77 
78 

 

79 

IX Pakowanie 
Zapięcie guzików (12 szt.) 
Składanie, etykietowanie i pakowanie 
bluzki 
Kompletowanie bluzek damskich  
według wielkości  

 

1,09 
0,90 

 

0,30 

 

- 
- 

 

- 

 
Stół 
Stół, worek foliowy,  
wieszak 
-  

 

Razem  

2,29 

- 

 

19,09 

76,98 

 

 

Łączny normowany czas wykonywania 
bluzki damskiej 

96,07 

 

 

Podział  procesu  technologicznego  i  wyposażenie  stanowisk  pracy  (tabela  7)  przedstawia 

zadania produkcyjne  dla  każdego  stanowiska pracy w projektowanym zespole produkcyjnym. 
Zadania  dla  stanowisk  pracy  powinny  być  przydzielone  zgodnie  z  zasadami  przyjętej 
organizacji  pracy  np.  operacje  technologiczne  dla  określonego  stanowiska  powinny  być 
jednorodne,  czas  ich  wykonania  zgodny  z  rytmem  pracy  zespołu  produkcyjnego  lub 
wielokrotny  rytmowi,  wielkości  odchylenia  czasu  wykonywania  operacji  organizacyjnej  od 
planowanego rytmu pracy zespołu może się różnić 10÷20%. Dokument ten opracowuje się na 
podstawie  chronologicznego  zestawienia  zabiegów  technologicznych.  Rytm  pracy  zespołu 
wylicza się według wzoru:  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 44 

N

T

R

n

=

 

gdzie: 

R  – rytm pracy zespołu [min], 

n

T   –  normowany  czas  wykonywania  wszystkich  zabiegów  technologicznych  danego  wyrobu 

odzieżowego [min], 

N  – planowana liczba osób zespołu produkcyjnego jednej zmiany roboczej.  

Liczbę pracowników w poszczególnych grupach obróbkowych wylicza się według wzoru: 

R

T

N

nI

I

=

 

gdzie: 

I

N – liczba pracowników I grupy obróbkowej, 

nI

T   –  czas  wykonania  I  elementu  wyrobu  odzieżowego  lub  elementów  wyrobu odzieżowego 

I grupy obróbkowej [min], 

R  – rytm pracy zespołu [min]. 

Podobnie  należy  postępować  podczas  wyliczania  liczby  pracowników  w  pozostałych  grupach 
obróbkowych, montażowych i wykończeniowych.  

Dopuszczalne  odchylenia  czasu  wykonywania  operacji  organizacyjnej  od  rytmu  pracy 

zespołu dla zespołu wielosekcyjnego wylicza się według wzoru: 
Przykład: wielkość odchylenia od rytmu pracy zespołu wynosi ± 15% 
 

t

R

R

t

R

R

+

=

−

=

max

min

               

)

15

,

0

(

)

15

,

0

(

max

min

⋅

+

=

⋅

−

=

R

R

R

R

R

R

 

gdzie: 

min

R

 – rytm pracy zespołu minimalny [min], 

max

R

 – rytm pracy zespołu maksymalny [min], 

R  – rytm pracy zespołu [min]. 

t   –  dopuszczalne  odchylenie  czasu  trwania  operacji  technologicznej  od  rytmu  pracy  zespołu 

[min]. 
Liczba  osób  na  równoległych  stanowiskach  pracy  oznacza  dwóch  lub  więcej  pracowników, 
którzy  wykonują  tę  samą  operację  organizacyjną  np.  wszywanie  kołnierza  do  podkroju  szyi. 
Wylicza się według wzoru:    

R

t

N

w

=

 

N   –  liczba  pracowników,  którzy  wykonują  daną  operację  organizacyjną  na  stanowiskach 

równoległych,  

w

t – czas wykonywania danej operacji organizacyjnej [min.] 

R  – rytm pracy zespołu. 

Przykład  opracowanego  podziału  procesu  technologicznego  i  wyposażenia  stanowisk  pracy 
przedstawiono  w  tabeli  –  opracowanie  własne  (dane: 

n

T =96,07  min  z  chronologicznego 

zestawienia  zabiegów  technologicznych  bluzki  damskiej  w  poradniku  dla  ucznia,  N =40 
pracowników).  
 
Ustalenie rytmu pracy zespołu produkcyjnego 

N

T

R

n

=

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 45 

[min]

4

,

2

40

07

,

96

=

=

R

 

 

t

R

R

t

R

R

+

=

−

=

max

min

         

min

76

,

2

)

15

,

0

4

,

2

(

4

,

2

min

04

,

2

)

15

,

0

4

,

2

(

4

,

2

max

min

=

⋅

+

=

=

⋅

−

=

R

R

 

 

Tabela 6. Granice rytmu pracy zespołu na równoległych stanowiskach pracy [min]. 

Liczba osób  wykonująca 

operację organizacyjną 

min

R

 

R

 

max

R

 

1 

2,04 

2,4 

2,76 

2 

4,08 

4,8 

4,52 

3 

6,12 

7,2 

8,28 

4 

8,16 

9,6 

11,04 

 

Asortyment: Bluzka damska 
System organizacji produkcji odzieży: Potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi 
Rytm pracy zespołu: 2,39 min 

 

Tabela 7. Przykładowy podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy [opracowanie własne] 

 

Norma czasu 

]

100

min

[

 

Zabiegów technolog. 

Nr 

operacji 

Nr 

zabiegu 

Wyszczególnienie 

zabiegów 

technologicznych 

Ręcznych  Maszynowych 

Operacji 

Liczba 

osób 

Wyposażenie 

stanowiska  

pracy 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

 

1 

 
 
 

1 

 
 
 
 
 

2 

 

3 

I Szykowanie 
wykrojów i obróbka 
klejowa 
Sprawdzenie 
elementów wyrobu 
odzieżowego pod 
względem 
jakościowym 
i ilościowym   
Numerowanie 
wykrojów 
Kompletowanie 
elementów bluzki 
damskiej 
i dostarczenie ich na 
stanowiska pracy 

 
 
 

0,65 

 
 
 
 
 

0,85 

 

1,20 

 
 

 
 

- 

 
 
 
 

2,70 

1 

 
 
Stół  
 
 
 
Przyrząd do 
numerowania 
wykrojów 
 

2 

4 

 

 

 

5 

 
 

6 

 
 
 

7 

 

 

8 

Przyklejenie wkładu  
klejowego do 
wierzchniego 
kołnierza 
Przyklejenie wkładu  
klejowego do spodniej  
stójki 
Przyklejenie wkładu  
klejowego do 
wierzchniej części 
mankietu (x2) 
Przyklejenie wkładu  
klejowego do górnej 
części kieszeni (x2) 
Przyklejenie wkładu  
klejowego do plis 
przodu 

 

0,50 

 

 

 

0,44 

 
 

0,54 

 
 
 

0,55 

 

 

0,72 

2,75 

1 

Prasa do  
klejenia 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 46 

3 

 
 

9 

16 

II Grupa drobnych  
elementów 
Zszycie kołnierza  
Zszycie boków  
mankietów 

 

 
 

1,40 
1,20 

 

2,60 

 

 

1 

 

Stębnówka  

4 

10 
11 
17 

 
 

47 

Ścięcie naroży 
Wywrócenie kołnierza 
Wywrócenie 
i wyrównanie 
mankietów 
Oznaczenie miejsca  
przyszycia kieszeni 
według szablonu 

0,27 
0,45 
0,60 

 

0,83 

 

2,15 

1 

 
 
Nożyce 
Przyrząd do 
formowania 
naroży 

5 

12 

 

13 

 

19 

Stębnowanie krawędzi  
kołnierza 
Zszycie stójki 
z kołnierzem 
Podwinięcie  
i przestębnowanie 
górnej krawędzi 
kieszeni 

 

0,80 

 

1,38 

 

0,35 

2,53 

1 

Stębnówka  

6 

 
 

37 

 

40 

III Grupa przodów, 
tyłów i rękawów 
Doszycie karczka 
z tyłem bluzki  
Zszycie zaszewek  
piersiowych 

 

 
 

1,50 

 

0,82 

2,32 

1 

Stębnówka  

7 

21 

 

 

38 

 
 

42 

Obrzucenie jednej 
krawędzi plisek 
rozporka 
Obrzucenie krawędzi 
zszycia karczka z 
tyłem bluzki 
Obrzucenie jednej 
krawędzi plis zapięcia 

 

1,40 

 
 

1,30 

 
 

1,65 

4,35 

2 

Overlock 

8 

22 

Przyszycie plisek do  
krawędzi rozporków  
w rękawach 

 

2,15 

2,15 

1 

Stębnówka  

9 

43 

Doszycie plis z 
krawędziami przodów 

 

2,27 

2,27 

1 

Stębnówka  

10 

31 

Zszycie rękawów 

 

2,45 

2,45 

1 

Stębnówka  

11 

14 

 
 

15 
18 

 

20 

 

 

23 

 
 
 

34 

Wywinięcie stójki 
 
 
Prasowanie kołnierza 
Prasowanie mankietów 
Zaprasowanie szwów  
bocznych kieszeni 
według szablonu 
Przewinięcie  
i zaprasowanie 
krawędzi rozporków w 
rękawach 
Zaprasowanie szwów  
rękawów 
 

0,22 

 
 

0,33 
0,30 

 

0,43 

 
 

0,61 

 
 

0,50 

 

2,39 

1 

Przyrząd do 
formowania 
naroży 
 
 
 
 
 
Żelazko  
elektryczno-  
parowe, stół 
prasowalniczy 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 47 

 

12 

24 

 

 

 

25 

 
 

26 

 

27 

 

28 

Przestębnowanie plisek 
wzdłuż szwów zszycia  
z rękawem 
Przestębnowanie plisek 
wzdłuż krawędzi 
złożenia 
Nacięcie górnej części  
rozporka  
Zszycie plisek w 
górnej ich części 
Zszycie górnych 
brzegów plisek 
z rękawami 

 
 
 
 
 

 

 

0,20 

0,96 

 

 

 

1,57 

 
 
 
 

0,50 

 

1,15 

4,38 

2 

 
 
Stębnówka 
Nożyce 

13 

29 

 
 

32 

Obrzucenie krawędzi 
zszycia plisek z 
rękawem 
Obrzucenie krawędzi 
zszycia rękawów 

 

0,60 

 
 

2,05 

2,65 

1 

Overlock 

14 

30 

Zamocowanie plisek 

 

2,27 

2,27 

1 

Stębnówka 

15 

33 

Stębnowanie krawędzi 
zszycia rękawów 

 

2,29 

2,29 

1 

Stębnówka 

16 

35 

 
 

36 

Odszycie wierzchniej 
części mankietu 
z rękawem 
Podwinięcie  
i przestębnowanie  
mankietów 

 

1,98 

 
 

2,38 

4,36 

2 

Stębnówka 

17 

41 

 
 

44 

Zaprasowanie 
zaszewek piersiowych 
do dołu 
Przewinięcie  
i zaprasowanie 
krawędzi plis 

0,65 

 
 

1,50 

 

2,15 

1 

Żelazko  
elektryczno-  
parowe, stół 
prasowalniczy 

18 

39 

 

 

45 

 
 

46 

Stębnowanie karczka 
na linii zszycia z tyłem 
Stębnowanie plis 
wzdłuż krawędzi 
zszycia z przodami 
Stębnowanie plis 
wzdłuż krawędzi 
przodów 

 

0,89 

 

 

1,83 

 
 

1,73 

4,45 

2 

Stębnówka 
 

19 

48 

Naszycie kieszeni do 
przodów bluzki 

 

2,28 

2,28 

1 

Stębnówka 
 

20 

 

49 

 
 
 

50 

IV Grupa montażu 
Zszycie szwów boków 
bluzki z podłożeniem 
wszywki, etykiety  
wewnętrznej i łatki 
Zszycie barków bluzki 

 

 

1,92 

 
 
 

0,83 

2,75 

1 

Stębnówka 
 

21 

51 

 

52 

Obrzucenie krawędzi  
barków bluzki 
Obrzucenie boków 
bluzki 

 

0,94 

 

1,76 

2,70 

1 

Overlock 

22 

57 

Wszycie rękawów do  
podkroju pach 

 

2,56 

2,56 

1 

Stębnówka 
 

23 

53 

 

Stębnowanie barków 
bluzki 

 

0,82 

 

2,69 

1 

Stębnówka 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 48 

54 

Stębnowanie boków 
bluzki 

1,87 

24 

55 

 

58 

Obrzucenie dołu bluzki 
Obrzucenie krawędzi 
wszycia rękawów 

 

1,12 

 

1,63 

2,75 

1 

Overlock 

25 

59 

Stębnowanie wzdłuż  
wszycia rękawów 

 

2,36 

2,36 

1 

Stębnówka 
 

26 

60 

Wszycie wierzchniej 
stójki do podkroju szyi 
wraz  
z podłożeniem 
firmowej wszywki 

 

2,75 

2,75 

1 

Stębnówka 
 

27 

56 

 
 

61 

Podwinięcie  
i przestębnowanie dołu 
bluzki 
Podwinięcie i 
przestębnowanie stójki 

 

1,82 

 
 

2,98 

4,80 

2 

Stębnówka 
 

28 

 
 

75 

 
 

 

 

62 

 
 
 

63 

 
 
 

64 

V Grupa 
wykończeniowa 
Oczyszczenie bluzki 
z nici i odklejenie 
numerków kontrolnych  
Oznaczenie miejsc 
wykonania dziurek 
w przodzie według 
szablonu (6 szt.)  
Oznaczenie miejsc 
wykonania dziurek 
w pliskach rozporków 
według szablonu  
Oznaczenie miejsc 
wykonania dziurek 
w mankietach według 
szablonu 

 
 

0,95 

 

 

 
 

0,90 

 
 
 

0,30 

 
 
 

0,60 

 

 

2,75 

1 

Nożyce, 
szablon 
pomocniczy, 
kreda 

29 

65 

 
 

66 

 
 
 

67 

Wykonanie dziurek 
w przodzie według 
oznaczeń (6szt.) 
Wykonanie dziurek 
w pliskach rozporków 
według oznaczeń 
(2szt.) 
Wykonanie dziurek 
w mankietach według 
oznaczeń (4 szt.) 

 

2,40 

 
 

0,80 

 
 
 

1,60 

4,80 

2 

Dziurkarka 

30 

68 

 
 
 

69 

 
 
 
 

70 

Oznaczenie miejsc 
przyszycia guzików 
w przodzie według 
szablonu (6 szt.) 
Oznaczenie miejsc 
przyszycia guzików 
w pliskach rozporków 
według szablonu (2 szt.)  
Oznaczenie miejsc 
przyszycia guzików 
w mankietach według 
szablonu (4 szt.) 

1,08 

 
 
 

0,36 

 
 
 
 

0,72 

 

2,16 

1 

Szablon  
pomocniczy, 
kreda 
 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 49 

31 

71 

 
 

72 

 
 
 

73 

 
 

74 

Przyszycie guzików 
w przodzie według 
oznaczeń (6 szt.) 
Przyszycie guzików 
w pliskach rozporków 
według oznaczeń 
(2 szt.) 
Przyszycie guzików 
w mankietach według 
oznaczeń (4 szt.) 
Przyszycie zapasowego 
guzika do łatki 

 

2,28 

 
 

0,76 

 
 
 

1,52 

 
 

0,36 

4,92 

2 

Guzikarka  

32 

76 

Prasowanie końcowe 
bluzki damskiej 

2,30 

 

2,30 

1 

Żelazko  
elektryczno-  
parowe, stół 
prasowalniczy 

33 

 

77 

 

78 

 
 

79 

VI Grupa pakowania 
Zapięcie guzików 
(12 szt.) 
Składanie, 
etykietowanie 
i pakowanie bluzki  
Kompletowanie bluzek 
damskich według 
wielkości 

 

1,09 

 

0,90 

 
 

0,30 

 

 

2,29 

1 

Worek 
foliowy,  
wieszak 

 

 

Razem 

19,09 

76,62 

95,71 

40 

 

 

Podział  procesu  stanowi  podstawę  do  uruchomienia  produkcji  i  kierowania  pracą 

w zespole produkcyjnym. 

Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy opracowuje się na podstawie podziału 

procesu  technologicznego.  Wykres  ten  pozwala  szybko  w  sposób  wizualny  dokonać  oceny 
prawidłowości sporządzonego podziału procesu technologicznego.  

Przykład  wykresu  równomiernego  obciążenia  stanowisk  pracy  przedstawia  rysunek  7 

(opracowanie własne). 

 

Legenda: 

 Operacje ręczne 

 Operacje prasowalnicze maszynowe 

 Operacje prasowalnicze ręczne 

 Operacje maszynowe – pozostałe  

Rys. 7. Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 50 

Z wyżej przedstawionego wykresu obciążenia stanowisk pracy wynika, że czas wykonania 

wszystkich  operacji  organizacyjnych  nie  przekracza  dopuszczalnej  granicy  rytmów: 
minimalnego  i maksymalnego (2,03÷2,75 min). Podział procesu technologicznego na operacje 
organizacyjne w przedstawionym przykładzie opracowano prawidłowo. 
Plan rozmieszczenia stanowisk pracy 

Na  podstawie  planu  podziału  procesu  technologicznego  i  wyposażenia  stanowisk  pracy 

projektuje  się  plan  rozmieszczenia  stanowisk  pracy  i  grup  obróbkowych  w  skali  1:50 
lub 1:100. 

Wielkości 

powierzchni 

użytkowej 

pomieszczeń 

produkcyjnych 

ustala 

się na podstawie  wskaźników  normatywnych  lub  średnich  wielkości  dla  poszczególnych 
stanowisk.  Średnie  wskaźniki  powierzchni  użytkowej,  wymaganej  dla  jednego  stanowiska 
pracy w: 

−

 

szwalni odzieży lekkiej f = 4,5÷8 m

2 

, 

−

 

szwalni odzieży ciężkiej f = 4,5÷12 m

2

, 

−

 

prasowalni odzieży lekkiej f = 10÷15 m

2

, 

−

 

prasowalni odzieży ciężkiej f = 15÷20 m

2

 [2, s. 254] 

Powierzchnię sali produkcyjnej wylicza się według wzoru: 

f

N

S

s

⋅

=

 

gdzie: 

N  – liczba pracowników zatrudnionych w szwalni na jednej zmianie, 

s

S  – powierzchnia użytkowa szwalni [m

2

], 

f  – wskaźnik powierzchni użytkowej na jedno stanowisko w szwalni [m

2

]. 

W  tym  przypadku  wielkość  zespołu  (N)  dostosowuje  się  do  dysponowanej  powierzchni 

użytkowej sali produkcyjnej (S

s

). 

Plan  ustawienia  stanowisk  pracy  w  zespole  produkcyjnym  projektuje  się  w  następującej 
kolejności: 

−

 

na  arkuszu  papieru  należy  narysować  plan  sali  produkcyjnej  (długość  i  szerokość  sali 
produkcyjnej)  i  zaznaczyć  wszystkie  przedmioty  na stale umiejscowione, np. filary, okna, 
drzwi, gniazda wtykowe, 

−

 

zaplanować  drogi  transportu  przedmiotów  pracy  (wykrojów,  półfabrykatów,  wyrobów 
gotowych)  i  ustalić  odpowiedni  rodzaj  przenośników  i  wieszako  –  wózków  oraz 
typowego  sprzętu  do  transportu  międzyoperacyjnego,  wybrać  kierunki  przebiegu  dróg 
transportowych między grupami obróbkowymi, 

−

 

ustalić  wymiary  maszyn  i  urządzeń  odzieżowych,  stołów  przenośnikowych,  stołów 
pomocniczych innego sprzętu, 

−

 

rozmieścić maszyny i urządzenia szwalnicze, prasowalnicze oraz stoły zgodnie z zasadami 
międzyoperacyjnego  przekazywania  elementów,  które  są  charakterystyczne  dla 
poszczególnych systemów organizacji produkcji odzieży w szwalni. 

−

 

Najpierw  należy  ustawić  stoły  taśmowe  następnie  rozmieścić  maszyny,  stoły 
prasowalnicze, stoły do prac ręcznych i inne sprzęty, 

−

 

sprawdzić prawidłowość zaprojektowanego planu ustawienia stanowisk pracy i przebiegu 
procesu technologicznego na stanowiskach, w grupach i w całym zespole, 

−

 

sprawdzić  szerokość  głównego  traktu  komunikacyjnego  wzdłuż  lub  wszerz  sali 
produkcyjnej (1,5÷2,2 m), szerokość dróg transportowych miedzy grupami obróbkowymi 
(1,2 m) oraz wielkość odstępów od słupów (0,3÷0,5) i od ścian (1,0÷1,2 m). 

Wszystkie  maszyny  i  urządzenia  powinny  być  oznaczone  umownymi  symbolami  i  numerami 
stanowisk  pracy.  Rysunek  8  przedstawia  przykładowy  plan  rozmieszczenia  stanowisk  pracy 
przy  szyciu  bluzki  damskiej  systemem  potok  z  synchronizowanymi  zespołami  obróbkowymi. 
Do  obliczeń  i  opracowania  projektu  przyjęto  dane  z  przykładów  podanych  w  poradniku  dla 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 51 

ucznia. Powierzchnię sali produkcyjnej należy wyliczyć według wzoru podanego w poradniku 
dla ucznia mając dane:  

f  = 8[m

2

];  N  = 40 osób. 

 

f

N

S

s

⋅

=

             

320

8

40

=

⋅

=

s

S

[m

2

] 

 

Szerokość  sali  produkcyjnej  H=12  [m] (założono w przykładzie),  a długość  sali produkcyjnej 
wyliczono według wzoru: 

H

S

L

s

=

 

gdzie:  

L  – długość sali produkcyjnej w [m] 

s

S  – powierzchnia sali produkcyjnej w [m

2

]  

H  – szerokość sali produkcyjnej w [m] 

 

  

7

,

26

12

320

=

=

L

[m] 

 
 
Tabela 8. Przykładowe zestawienie maszyn i urządzeń  [opracowanie własne]. 

Lp. 

Nazwa maszyny i urządzenia  

Ilość  

1 

Maszyna stębnowa 

22 

2 

Maszyna obrzucająca – overlock 3-nitkowy 

5 

3 

Dziurkarka  

2 

4 

Guzikarka  

2 

5 

Prasa do klejenia – klejarka 

1 

6 

Żelazko elektryczno-parowe  

3 

7 

Stół prasowalniczy 

3 

8 

Stół do prac ręcznych 

5 

9 

Przyrząd do numerowania wykrojów 

1 

10 

Przyrząd do formowania naroży 

1 

 

Tabela  8  –  zestawienie  maszyn  i  urządzeń jest  dokumentem pomocniczym,  który  ułatwia 

projektowanie  planu  rozmieszczenia  stanowisk  pracy.  W  przykładowym  projekcie 
rozmieszczenia 

stanowisk 

pracy 

szycia 

bluzki 

damskiej. 

W 

systemie 

potok 

z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi zaprojektowano cykl produkcyjny zamknięty.  

W zespole produkcyjnym zaplanowano sześć zespołów:  

−

 

I Szykowanie wykrojów i obróbka klejowa, 

−

 

II Grupa drobnych elementów, 

−

 

III Grupa przodów, tyłu i rękawów, 

−

 

IV Grupa montażu,  

−

 

V Grupa wykończeniowa, 

−

 

VI Grupa pakowania. 

 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 52 

 

Legenda: 

 kompletowacz                                                                 

   dziurkarka/ guzikarka 

 szykowacz                                                                 

 prasowanie ręczne stojące 

 prasa do klejenia                                                        

 kontrola jakości 

 regał na wykroje                                                            

 stół pomocniczy 

 

 stębnówka                                                                                      

 stół pomocniczy 

prasowanie ręczne elementów                                             

 wieszakowózek 

 prasowanie ręczne wyrobów gotowych  

 

Rys. 8. Plan rozmieszczenia stanowisk pracy w systemie potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi  

[opracowanie własne] 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 53 

Ponadto  w  zespole  produkcyjnym  przewidziano  stanowiska  pracy  kompletowania 

elementów  bluzki  damskiej  przed  montażem  oraz  stanowisko  kontroli  jakości  gotowej  bluzki 
damskiej.  W  przypadku  produkcji  podobnych  wzorów  odzieży  (bluzki  damskiej)  można 
wykorzystać  opracowaną  dokumentację  organizacyjno  –  produkcyjną  po  wprowadzeniu 
odpowiednich  zmian  i  uzupełnień.  Typową  dokumentację  organizacyjno  –  produkcyjną  dla 
wyrobów odzieżowych stosuje się najczęściej w krojowni. 
 
Karta operacji 
Karta  operacji  jest  dokumentem,  który  zawiera  niezbędne  operacje  dotyczące  zadań 
produkcyjnych  dla  poszczególnych  stanowisk  pracy.  Karta  operacji  jest  wycinkiem  podziału 
procesu technologicznego i spełnia funkcję informacyjną i instruktażową dla pracownika. Treść 
operacji  organizacyjnej  wpisana  jest  do  karty  operacji.  W  karcie  operacji  oprócz  opisu 
wykonania  zabiegów  technologicznych  przedstawia  się  dodatkowo  na  rysunkach 
instruktażowych  przekroje  szwów  lub  węzłów  technologicznych.  Przykład  karty  operacji 
(tabela 9).  
 

Tabela 9. Karta operacji [opracowanie własne]. 

Numer  

operacji  

organ. 

Numer  

zabiegu  

technol

. 

Nazwa zabiegu  

technologicznego 

Czas trwania 

[min] 

Uwagi  

1 

2 

3 

4 

5 

18 

39 
45 
46 

Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem 
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami 
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów 

0,89 
1,83 
1,73 

 

 

 

Razem 

4,45 

 

 

 

Szczegółowy opis wykonania zabiegów 

Nr  
zabiegu 

Opis wykonania zabiegu technologicznego 

39 
45 

 

46 

Karczek przestębnować w odległości 0,5 cm od linii zszycia karczka z tyłem. 
Plisy  przestębnować  wzdłuż  krawędzi  zszycia  plis  z  przodami  po  wierzchniej  stronie  plis  
w odległości 0,5 od linii zszycia plis z przodami 
Plisy przestębnować w odległości 0,5 cm od krawędzi przodu. 

Nr  
zabiegu 

Graficzny zapis zabiegów technologicznych 

39 

 
 
 
 
 
 
 
 

45 
46 

Stębnowanie karczka na linii przyszycia 

 

 
Stębnowanie plisy wzdłuż krawędzi zszycia z przodami 
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów 
 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 54 

Kalkulacja kosztów związanych z wykonaniem wyrobu odzieżowego 
W  przemysłowym  zakładzie  odzieżowym  koszty  wytwarzania  wyrobu  odzieżowego  wylicza 
się na podstawie: 

−

 

kosztów materiałów bezpośrednich, 

−

 

kosztów robocizny bezpośredniej z narzutami na płace, 

−

 

kosztów wydziałowych. 

Dla  potrzeb  kalkulacyjnych  materiały  dzieli  się  na:  bezpośrednie  i  pośrednie.  Materiały 
bezpośrednie  są  zawarte  w  wyrobie  odzieżowym,  a  zużycie  ich  na  jednostkę  wyrobu 
da się wyliczyć przy zastosowaniu metod normowania materiału odzieżowego podstawowego, 
podszewki, guzików, nici. 
Koszty materiałów bezpośrednich oblicza się według wzorów: 

c

N

K

k

m

k

⋅

=

 

gdzie: 

k

m

K

– koszt materiałów krojonych,  

k

N  – norma kalkulacyjna  

c – cena zakupu jednego metra 

c

n

K

d

⋅

=

 

gdzie:  

d

K  – koszt dodatków krawieckich niekrojonych, 

n  – ilość sztuk użytych w wyrobie, 
c  – cena zakupu (jednej sztuki) 

d

m

mb

K

K

K

k

+

=

 

gdzie: 

mb

K

 – koszt materiałów bezpośrednich, 

k

m

K

 – koszt materiałów krojonych, 

d

K  – koszt dodatków krawieckich niekrojonych. 

Koszt  konfekcjonowania  wynika  z  czasu  konfekcjonowania  ustalonego  dla  danego  wzoru 
odzieżowego,  czyli  techniczna  norma  pracy.  Czas  konfekcjonowania  wyrobów  odzieżowych 
obejmuje  wszystkie  fazy  procesu  technologicznego  tj.:  krojenie,  szycie,  prasowanie, 
wykończanie,  pakowanie.  Przedsiębiorstwa  odzieżowe mają  własne  zakładowe  katalogi  norm 
czasu wykonania poszczególnych elementów odzieży i wyrobów odzieżowych.  
Koszt konfekcjonowania wylicza się na podstawie wzoru: 

c

T

K

n

⋅

=

 

 
gdzie:  

K  – koszt konfekcjonowania [zł/szt.] 

n

T  – czas konfekcjonowania [min/szt.] 

c  – koszt jednej normominuty

 

[zł/min] 

Koszt  konfekcjonowania  służy  również  do  obliczania  stawek  płacowych  za  poszczególne 
operacje organizacyjne. 
Koszty wydziałowe wylicza się mnożąc koszty: materiałów bezpośrednich i konfekcjonowania 
oraz procentowy wskaźnik kosztów wydziałowych (narzutu). 
Na koszt wytwarzania wyrobu odzieżowego składa się koszt materiałów bezpośrednich, koszt 
konfekcjonowania i koszty wydziałowe. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 55 

Cena netto = koszty własne + zysk planowany 
gdzie: 
koszty własne = koszty wytwarzania + koszty ogólne + koszty sprzedaży (koszty wytwarzania 
x procentowy wskaźnik narzutu). 
gdzie: 

Koszty  własne  =  koszty  wytwarzania  +  koszty  ogólne  (koszty  wytwarzania  pomnożone 
przez procentowy wskaźnik narzutu) + koszty sprzedaży 
Cena sprzedaży brutto =Cena netto + Podatek VAT 

Wzór dokumentu „Wniosek cennikowy” zamieszczono w poradniku 

 

 
Wniosek cennikowy nr ……………………….. 
 

od zlec. …………………………………………………. 
asortyment ……………………………………………… 
WZÓR ………………………………………………….. 
WG……………………..FK……………………………. 
 

Lp. 

Cena 

zakupu 

Norma kalkulacyjna 

Nazwa artykułu 

% narzutu 

Wartość 

1. 1. 

 

 

 

 

1. 2. 

 

 

wkładka 

 

1. 3. 

 

 

dodatki niekrojone 

 

1. 4. 

 

 

opakowanie 

 

1. 0. 

Razem materiały bezpośrednie 

 

2. 1. 

Akord bezpośredni 

 

 

2. 2. 

Pozostałe 

wynagrodz. 

prac. 

bezpośrednio 

produkcyjnych (2.1.* % narzutu)  

 

 

2. 3. 

Razem pozycja 2.1. + 2.2. 

 

 

2. 4. 

Narzuty na płace (2.3. * % narzutu) 

 

 

2. 0. 

Robocizna bezpośrednia z narzutami (2.3. + 2.4.) 

 

 

3. 0. 

Koszty obróbki obcej 

 

 

4. 0. 

Koszty wydziałowe (2.0. * % narzutu) 

 

 

5. 0. 

Koszty wytwarzania (1.0.+2.0.+3.0.+4.0.) 

 

 

6. 0. 

Koszty ogólne (5.0. * % narzutu) 

 

 

7. 1. 

Marże i prowizje 

 

 

7. 2. 

Koszty licencji 

 

 

7. 3. 

Koszty obsługi handlowej 

 

 

7. 4. 

Koszty pozostałe 

 

 

7. 0. 

Koszty sprzedaży 

 

 

8. 0. 

Koszty własne (5.0.+6.0.+7.0.) 

 

 

9. 0. 

Zysk planowany 

 

 

10. 0. 

Cena netto I gat. (ewidencja) – 8.0.+9.0. 

 

 

11. 0. 

Podatek VAT (10.0. * % narzutu) 

 

 

12. 0. 

Cena sprzedaży I gat. brutto (10.0.+11.0.) 

 

 

 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 56 

Wspomaganie komputerowe w procesie przygotowania produkcji odzieży 

W  przemysłowych  zakładach  odzieżowych  coraz  częściej  do  opracowania  dokumentacji 

techniczno  –  technologicznej,  dokumentacji  normowania  materiałów  odzieżowych 
i dokumentacji  organizacyjno  produkcyjnej  są  stosowane  oprogramowania  komputerowe. 
Stosowanie  programów  komputerowych  pozwala  w  krótkim  czasie,  z  dużą  dokładnością 
na wykonanie  dokumentów  niezbędnych  w  procesie  przygotowania  produkcji  i  realizacji 
procesu technologicznego odzieży.  
Za  pomocą  programu  komputerowego  do  konstrukcji  szablonów  przy  pomocy  digitalizacji, 
wykonuje  się  szablony  na  podstawie  siatki  konstrukcyjnej  lub  modyfikacji  i  modelowania 
posiadanych już w bazie danych komputera szablonów odzieżowych.  
Przykład  szablonu  opracowanego  z  zastosowaniem  programu  komputerowego  zamieszczono 
na rysunku 9.     

 

 

Rys. 9. Szablon przodu koszuli damskiej 164/96/104 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 57 

Stopniowanie  szablonów  wykonuje  się na wszystkie  wielkości  odzieży  zawarte  w danym 

zamówieniu. 

Stopniowanie  szablonów  z  zastosowaniem  programu  komputerowego  skraca  czas 

stopniowania szablonów do około 90% w porównaniu do metod ręcznych. 

Przykład  wystopniowanego  szablonu  przodu  koszuli  damskiej  zamieszczono  na  

rysunku 10. 

 

 

 

Rys. 10. Stopniowanie szablonu przodu bluzki damskiej 

 

Wystopniowane  szablony  wyrobu  odzieżowego  mogą  być  wydrukowane  na  ploterze 
w naturalnej wielkości na kartonie, a następnie wycięte za pomocą automatycznego urządzenia 
krojczego cutter lub przekazane do tworzenia układów szablonów. 

W  projektowanych  układach  szablonów  wyrobów  odzieżowych  za  pomocą  programu 

komputerowego  uwzględnia  się  wszystkie  założenia  technologiczne  np.  oszczędne  zużycie 
materiału  odzieżowego,  dostosowanie  układu  szablonów  do  wzoru  materiału  odzieżowego, 
wykonywanie 

różnych 

układów 

szablonów 

jednokierunkowych, 

dwukierunkowych, 

pojedynczych,  łączonych,  symetrycznych,  asymetrycznych.  Podczas  pracy  operator  posiada 
pełną  kontrolę  nad  prawidłowością  układanych  elementów  wyrobów  odzieżowych 
oraz otrzymuje  na  bieżąco informacje o długości uzyskiwanego układu szablonów i wielkości 
wskaźników  wypadów  wewnętrznych.  Przykład  układu  szablonów  koszuli  damskiej 
wykonanego przy zastosowaniu programu komputerowego zamieszczono na rysunku 11. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 58 

 

 

Rys. 11. Układ szablonów koszuli damskiej 

 

Wykonany układ szablonów może być wydrukowany na drukarce w skali 1:10 czyli w postaci 
miniaturki  układu  szablonów  lub  na  ploterze  w  naturalnej  wielkości  na  podklejanym  z  jednej 
strony papierze do wykorzystania w krojowni. 

Układy  szablonów  mogą  być  kierowane  do  wykonywania  elementów  wyrobu 

odzieżowego z materiału odzieżowego przez automatyczne urządzenie krojcze zwane cutter. 
Opracowane  szablony  wyrobu  odzieżowego,  wystopniowane  szablony  i  zaprojektowane 
układy szablonów danego wyrobu odzieżowego są katalogowane w bazie danych komputera.  

Programy  komputerowe  do  opracowania dokumentacji technicznej  wyrobu odzieżowego 

pozwalają  na  wykonanie  opisów  materiałowych,  konstrukcyjnych  i  technologicznych  oraz 
wytycznych  dla  celów  organizacyjno-produkcyjnych  w  krojowni,  szwalni,  prasowalni 
i wykończalni.  

 

4.3.2. Pytania sprawdzające 

 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Jak klasyfikuje się czas dnia pracy pracowników bezpośrednio produkcyjnych? 
2.  Jakie znasz metody normowania pracy? 
3.  Jakie  znasz  metody  obserwacji  i  pomiaru  czasu  pracy  w  przemysłowych  zakładach 

odzieżowych? 

4.  Jakie elementy składowe zawiera dokumentacja organizacyjno-produkcyjna? 
5.  Jakie 

znasz 

sposoby 

opracowania 

chronologicznego 

zestawienia 

zabiegów 

technologicznych? 

6.  Jak oblicza się rytm pracy zespołu?  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 59 

7.  Jakie  informacje  są  zawarte  w  dokumencie  „Podział  procesu  technologicznego 

i wyposażenie stanowisk pracy”? 

8.  Jakie  dane  są  niezbędne  do  sporządzania  wykresu  równomiernego  obciążenia  stanowisk 

pracy? 

9.  Jakie  znasz  zasady  projektowania  planu  rozmieszczenia  stanowisk  pracy  w  sali 

produkcyjnej? 

10. Jakie informacje są zawarte w karcie operacji stanowiska pracy? 
11. Jak  sporządza  się  kalkulację  kosztów  związanych  z  wykonywaniem  określonego  wyrobu 

odzieżowego? 

12. Jaki  znasz  rodzaj  prac  wykonywanych  na  komputerze  w  dziale  przygotowania  produkcji 

odzieży?  

 
4.3.3.  Ćwiczenia 

 

 

Ćwiczenie 1  

Sklasyfikuj czas dnia pracy pracowników bezpośrednio produkcyjnych. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  kryteria  klasyfikacji  czasu  pracy  pracownika 

w szwalni, 

2)  rozróżnić rodzaje prac wykonywanych w ciągu dnia pracy w szwalni, 
3)  zapisać  przy  rodzaju  czas  pracy  krótką  jej  charakterystykę  i  nazwy  wykonywanych 

czynności. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 
Ćwiczenie 2 
 

Oblicz czas wykonania t

w 

zabiegu technologicznego wszycia kołnierza do podkroju bluzki 

damskiej  badanego  metodą  chronometrażu,  jeżeli  wartość  średnich  arytmetycznych  wielkości 
czasu wykonania badanych czynności wynoszą: 

−

 

pobranie bluzki damskiej do wszycia kołnierza 

min

08

,

0

1

=

śr

t

, 

−

 

pobranie kołnierza                                            

min

06

,

0

2

=

śr

t

, 

−

 

podłożenie pod stopkę maszyny                       

min

08

,

0

3

=

śr

t

, 

−

 

wszycie kołnierza                                             

min

80

,

0

4

=

śr

t

, 

−

 

wyjęcie bluzki spod stopki                               

min

60

,

0

5

=

śr

t

, 

−

 

sprawdzenie prawidłowości wszycia kołnierza  

min

02

,

0

6

=

śr

t

, 

−

 

odłożenie bluzki damskiej                                 

min

02

,

0

7

=

śr

t

.  

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 60 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  zasad  stosowania  metody 

chronometrażowej do ustalania czasu wykonania zabiegu technologicznego, 

2)  zapisać wzór, 
3)  wykonać obliczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

kalkulator, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 3  

Oblicz  techniczną  normę  czasu  TN   wykonania  operacji  zszycia  boków  bluzki  damskiej 

w konkretnych  warunkach  techniczno-organizacyjnych  mając  dane:  czas  wykonania  danej 
operacji technologicznej t

w

 = 2,2 min i czas uzupełniający, który wynosi t

u

 = 0,2 min. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  zasad  obliczania 

technicznej normy czasu wykonania operacji technologicznej, 

2)  odszukać wzór, 
3)  wykonać obliczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

kalkulator, 

−

 

poradnik dla ucznia. 

 
Ćwiczenie 4  

Scharakteryzuj  zasady  opracowania  elementów  składowych  dokumentacji  organizacyjno- 

-produkcyjnej i określ ich przeznaczenie. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  opisy  dokumentów  dokumentacji  organizacyjno- 

-produkcyjnej, 

2)  rozróżnić poszczególne dokumenty dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej, 
3)  zapisać przy nazwie dokumentu krótką jego charakterystykę i określić jego przeznaczenie. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

dokumentacja organizacyjno-produkcyjna bluzki damskiej, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 61 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 
Ćwiczenie 5  

Wykonaj  rysunek  technologiczny  spódnicy  damskiej  podstawowej  z  tkaniny  wełnianej 

i zaprojektuj przekroje szwów. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zasady  przedstawiania  wyrobów  odzieżowych 

na rysunkach technologicznych, 

2)  rozróżnić rodzaje szwów w spódnicy damskiej, 
3)  wykonać rysunek technologiczny przodu i tyłu spódnicy damskiej, 
4)  zaprojektować przekroje szwów w spódnicy damskiej, 
5)  dokonać analizy jakości wykonania ćwiczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

2 arkusze papieru formatu A4, 

−

 

przybory do kreślenia: ołówek, linijka, krzywiki, gumka, 

−

 

model spódnicy damskiej, 

−

 

normy szwów, 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 
Ćwiczenie 6  

Na  podstawie  podziału  procesu  technologicznego  bluzki  damskiej  na  operacje 

organizacyjne  opracuj  kartę  operacji  stanowiska  pracy,  a  zadania  produkcyjne  przedstaw 
w formie opisowej i graficznej. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  zasad  opracowania  karty 

operacji stanowiska pracy, 

2)  wybrać  trzy  operacje  organizacyjne  z  podziału  procesu  technologicznego  na  operacje 

organizacyjne  bluzki  damskiej  na  podstawie  dokumentu  zamieszczonego  w  poradniku 
dla ucznia, 

3)  przygotować tabelę „Karta operacji” według wzoru w poradniku dla ucznia, 
4)  wykonać ćwiczenie zgodnie z poleceniem, 
5)  dokonać oceny prawidłowości wykonania dokumentu. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

3 arkusze papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

przybory do kreślenia: ołówek, linijka, krzywiki, gumka, 

−

 

dokumentacja organizacyjno-produkcyjna bluzki damskiej, 

−

 

dokumentacja techniczno-technologiczna bluzki damskiej, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 62 

−

 

poradnik dla ucznia, 

−

 

literatura zgodna z punktem 6 poradnika. 

 
Ćwiczenie 7  

Sporządź kalkulację kosztów związanych z wykonaniem spódnicy damskiej. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:  

1)  odszukać  w  materiałach  dydaktycznych  zagadnienia  dotyczące  zasad  ustalania  norm 

zużycia  materiału  odzieżowego  i  dodatków  na  spódnicę  damską  oraz  zasad  ustalania 
technicznej normy czasu wykonania spódnicy damskiej, 

2)  ustalić normę zużycia tkaniny i dodatków krawieckich na spódnicę damską, 
3)  obliczyć  wartość  materiału  odzieżowego  podstawowego  i  dodatków  krawieckich 

na podstawie podanych cen, 

4)  ustalić według cennika cenę robocizny, 
5)  dokonać obliczenia kosztu konfekcjonowania, 
6)  zapisać wyniki obliczeń w arkuszu kalkulacji kosztów wykonania spódnicy damskiej. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−

 

arkusz papieru formatu A4, 

−

 

przybory do pisania, 

−

 

kalkulator, 

−

 

cennik  materiałów  odzieżowych  podstawowych  i  dodatków  krawieckich,  z  których 
ma być uszyta spódnica damska, 

−

 

norma  zużycia  materiałów  odzieżowych  podstawowych  i  dodatków  dla  danej  spódnicy 
damskiej, 

−

 

wzory dokumentów, 

−

 

opracowana tabela

.

 

 

4.3.4.  Sprawdzian postępów 

 

 
Czy potrafisz: 

 

Tak 

 

Nie 

1)  sklasyfikować czas dnia pracy pracowników bezpośrednio 

produkcyjnych? 

 

 

2)  określić zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym? 

 

 

3)  rozróżnić części składowe dokumentacji  

organizacyjno-produkcyjnej? 

 

 

4)  określić zasady opracowania dokumentacji  

organizacyjno-produkcyjnej? 

 

 

5)  odczytać zadania produkcyjne w karcie operacji stanowiska pracy? 

 

 

6)  posłużyć się dokumentacją organizacyjno-produkcyjną?  

 

 

7)  sporządzić kalkulację kosztów związanych z wykonaniem wyrobu 

odzieżowego? 

 

 

8)  określić zasady stosowania programu komputerowego 

wspomagającego proces przygotowania produkcji odzieży? 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 63 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 

 

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 
4.  Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

– 

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 15, 17, 20 są z poziomu podstawowego, 

– 

zadania 11, 13, 14, 16, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego. 

Do każdego zadania są dołączone 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. 

5.  Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej 

rubryce  znak  X.  W  przypadku  pomyłki  błędną  odpowiedź  zaznacz  kółkiem,  a następnie 
ponownie zakreśl odpowiedź prawidłową. 

6.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.  
7.  Jeśli  udzielenie  odpowiedzi  będzie  Ci sprawiało trudności, wtedy  odłóż  jego  rozwiązanie 

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.  Na rozwiązanie testu masz 30 minut.  

Powodzenia! 

 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

  

 

 

1.  Zbiór  dokumentów,  które  określają  konstrukcję  i  technologię  wykonania  wyrobów 

odzieżowych to dokumentacja 
a)  normowania czasu pracy. 
b)  normowania norm zużycia materiałów. 
c)  techniczna. 
d)  przebiegu produkcji. 
 

2.  Zewnętrzny wygląd modelu odzieżowego na sylwetce z przodu i tyłu przedstawia rysunek 

a)  techniczny. 
b)  modelowy. 
c)  technologiczny. 
d)  instruktażowy. 
 

3.  Wymagania  techniczne  w  dokumentacji  techniczno-technologicznej  zawierają  między 

innymi 
a)  aktualne  normy  i  przepisy  związane  z  procesem  produkcyjnym,  kontrolą  jakości 

i konserwacją wyrobu odzieżowego. 

b)  wymiary  elementów  konstrukcyjnych  wyrobu  odzieżowego  przeznaczonego 

do produkcji przemysłowej. 

c)  sposób wykonania odzieży z podziałem na fazy technologiczne, ogniwa produkcyjne i 

operacje organizacyjne. 

d)  istotne,  charakterystyczne cechy modelu odzieżowego przygotowanego do produkcji 

seryjnej. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 64 

4.  Instrukcja  o  sposobie  wykonania  wyrobu  odzieżowego  z  podziałem  na  fazy 

technologiczne (krojenie, klejenie, szycie, prasowanie, wykończenie, pakowanie) znajduje 
się w 
a)  zestawieniu elementów składowych szablonów odzieży. 
b)  opisie modelu wyrobu odzieżowego. 
c)  wymaganiach technicznych. 
d)  opisie obróbki technologicznej wyrobu odzieżowego. 

 
5.  Zestaw  wymiarów  wyrobu  odzieżowego  dla  określonej  liczby  wielkości  odzieży 

jest zamieszczony w dokumentacji techniczno-technologicznej w tabeli  
a)  wymiarów ciała. 
b)  wymiarów szablonu odzieżowego. 
c)  wymiarów wyrobu odzieżowego. 
d)  wielkości odzieży. 

 
6.  Do  nanoszenia  pomocniczych  linii  i  oznaczeń  na  wykrojach  elementów  wyrobów 

odzieżowych w procesie przygotowania produkcji odzieży służą szablony 

a)  pomocnicze. 
b)  podstawowe. 
c)  przemysłowe. 
d)  wzorcowe. 

 
7.  Układy szablonów są podstawą do ustalania  

a)  teoretycznej normy zużycia materiału odzieżowego. 
b)  faktycznej normy zużycia materiału odzieżowego. 
c)  kalkulacyjnej normy zużycia materiału odzieżowego. 
d)  technicznej normy zużycia materiału odzieżowego. 

 
8.  Dwa  komplety  szablonów  spodni  damskich  ze  sztruksu  należy  ułożyć  w  układzie 

szablonów  
a)  łączonym i dwukierunkowym. 
b)  łączonym i jednokierunkowym. 
c)  asymetrycznym i pojedynczym. 
d)  pojedynczym i jednokierunkowym. 

 
9.  Metodą chronometrażu ustala się na stanowisku pracy pracownika czasy 

a)  pracy głównej i przygotowawczo-zakończeniowy. 
b)  pracy głównej i pracy pomocniczej. 
c)  uzupełniający i pracy pomocniczej. 
d)  pracy głównej i uzupełniający. 

 
10.  Dokument  „Chronologiczne  zestawienie  zabiegów  technologicznych”  jest  częścią 

składową dokumentacji 
a)  konstrukcji wyrobu odzieżowego. 
b)  normowania materiału odzieżowego. 
c)  techniczno-technologicznej. 
d)  organizacyjno-produkcyjnej. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 65 

11.  Wielkość rytmu pracy zespołu produkcyjnego w szwalni zależy od  

a)  czasu  wykonywania  wszystkich  zabiegów  technologicznych  wyrobu  odzieżowego 

i planowanej liczby osób w zespole. 

b)  czasu wykonywania zabiegu technologicznego i wyposażenia stanowiska pracy. 
c)  czasu wykonywania operacji organizacyjnej i planowanej liczby osób w zespole. 
d)  wyposażenia stanowisk pracy i podziału procesu produkcyjnego.  

 
12.  W dokumencie „Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych” zawarte są  

a)  opis operacji organizacyjnych na stanowisku pracy. 
b)  wszystkie zabiegi technologiczne wyrobu i ich czasy wykonania. 
c)  czasy wykonania operacji organizacyjnej. 
d)  plany rozmieszczenia stanowisk pracy w sali produkcyjnej. 

 
13.  Zakres  prac  dla  pracowników  zespołu  produkcyjnego  w  szwalni  określony 

jest w dokumencie  
a)  podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy. 
b)  plan rozmieszczenia stanowisk pracy w sali produkcyjnej. 
c)  wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy. 
d)  chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

14.  Dopuszczalne odchylenie od rytmu pracy zespołu produkcyjnego dla Rp = 3 min., którego 

odchylenie wynosi ±10% jest 
a)  ± 0,7 min. 
b)  ± 0,5 min. 
c)  ± 0,3 min. 
d)  ± 0,1 min. 

 

15.  Karta operacji jest wycinkiem dokumentu dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej  

a)  chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych. 
b)  podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy. 
c)  równomiernego obciążenia stanowisk pracy. 
d)  planu rozmieszczenia stanowisk pracy. 

 

16.  Norma techniczna czasu pracy jest sumą czasów 

a)  normowanego i nienormowanego. 
b)  nienormowanego i uzupełniającego. 
c)  wykonania i nienormowanego. 
d)  wykonania i uzupełniającego. 

 

17.  Norma kalkulacyjna przeznaczona jest do wyliczenia 

a)  wypadów wewnętrznych. 
b)  ceny wyrobu odzieżowego. 
c)  strat z powodu kurczliwości. 
d)  strat materiałowych.. 

 

18.  Koszt materiałów bezpośrednich przeznaczonych na bluzkę damską równa się sumie 

a)  koszt dodatków krawieckich i materiałów pośrednich. 
b)  koszt obróbki technologicznej i koszt materiałów odzieżowych. 
c)  koszt materiałów pośrednich i koszt materiałów odzieżowych. 
d)  koszt materiałów podstawowych krojonych i koszt dodatków. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 66 

19.  Koszty  wytwarzania  spodni  damskich,  koszty  ogólne  oraz  koszty  sprzedaży  i  zysk 

planowany stanowią cenę 
a)  netto spodni damskich. 
b)  materiału odzieżowego na spodnie damskie. 
c)  brutto spodni damskich. 
d)  materiałów bezpośrednich na spodnie damskie. 

 
20.  Model  wzoru  odzieży  uszyty  na  wymiary  reprezentanta  danej  grupy  typologicznej 

powstaje w dziale  
a)  przygotowania produkcji. 
b)  szwalni. 
c)  wzorcowni. 
d)  produkcyjnym. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 67 

KARTA ODPOWIEDZI

 

 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży 

  

 
Zakreśl poprawną odpowiedź.  

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1.    

a 

b 

c 

d 

 

2.    

a 

b 

c 

d 

 

3.    

a 

b 

c 

d 

 

4.    

a 

b 

c 

d 

 

5.    

a 

b 

c 

d 

 

6.    

a 

b 

c 

d 

 

7.    

a 

b 

c 

d 

 

8.    

a 

b 

c 

d 

 

9.    

a 

b 

c 

d 

 

10.   

a 

b 

c 

d 

 

11.   

a 

b 

c 

d 

 

12.   

a 

b 

c 

d 

 

13.   

a 

b 

c 

d 

 

14.   

a 

b 

c 

d 

 

15.   

a 

b 

c 

d 

 

16.   

a 

b 

c 

d 

 

17.   

a 

b 

c 

d 

 

18.   

a 

b 

c 

d 

 

19.   

a 

b 

c 

d 

 

20.   

a 

b 

c 

d 

 

Razem:   

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 68 

6.  LITERATURA

   

 

1.  Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999 
2.  Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1996 
3.  Kazik R., Krawczyk J.: Technologia odzieży. WSiP, Warszawa 1998 
4.  Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999 
5.  Samek P.: Krawiectwo – Technologia. WSiP, Warszawa 1999 
6.  Woźniczka B.: Technologia wytwarzania odzieży. Zeszyt ćwiczeń. SOP, Toruń 1998 
7.  Norma z zakresu odzieżownictwa