Wioletta Pruska

Formy edukacji muzycznej

1)Śpiew

Najbardziej naturalną formą czynnego uprawiania muzyki jest śpiew. Głos jest
najstarszym, naturalnym instrumentem muzycznym posiadającym szczególne walory
artystyczne. Możliwość wykorzystania głosu w każdej chwili decyduje o powszechności
śpiewu. Ponieważ jednak śpiew jest najbardziej osobistą formą uprawiania muzyki, jego
wykorzystanie uzależnione jest od wielu czynników. Czynniki fizjologiczne (np. konstrukcja
aparatu głosowego, jego rozwój, dojrzewanie, stan zdrowia) mogą w poważny sposób
utrudniać prawidłowy śpiew. Nie bez wpływu pozostają także czynniki psychiczne, do
których głównie należy zaliczyć strukturę uzdolnień muzycznych, odporność systemu
nerwowego na sytuacje stresowe, inteligencję i inne cechy charakteru. Należy także
wspomnieć o czynnikach artystycznych, które decydują o prawidłowym śpiewie.
Niedostateczny jest czasem poziom umiejętności wokalnych wykonawcy, mała wrażliwość
emocjonalna i estetyczna, uniemożliwiająca poprawne poczucie frazy muzycznej, barwy
wokalnej, dynamiki, tempa, artykulacji itp.

Moment, w którym dziecko potrafi zaśpiewać tekst z własną melodią, jest punktem wyjścia
do budowania prostych form muzycznych. Można tutaj zachęcić dziecko do swobodnej
improwizacji wokalnej. Pierwsze ćwiczenia opierają się na dwóch lub trzech dźwiękach. Są
to śpiewane dialogi wykonywane w formie pytań i odpowiedzi. Mogą one być one
wstępnym etapem do opracowania opowieści muzycznych lub umuzycznienia prostych
tekstów z literatury dziecięcej, np. śpiewane pytanie: "Dzień dobry jak się masz?”- tak
zwane pytania i odpowiedzi muzyczne. Dla dzieci starszych można zaproponować
ćwiczenia na tworzenie linii melodycznej do podanego przez nauczyciela tekstu.

Przykłady zabaw:

-oddechowe: zabawa „syczące węże”- uczniowie nabierają powietrza nosem i
wypuszczają na głosce „ssss”

-dykcyjne: „siała babamak, nie wiedziała jak. Dziadek wiedział, nie powiedział- a to było
tak”, „Mam serwis w sasanki”

-także ćwiczenia intonacyjne w obrębie kwinty i najlepiej melodie opadające.

Metoda Kodaya ułatwia nauczycielowi zapoznawanie uczniów z dźwiękami- jest to metoda
solmizacyjna.

Przy śpiewaniu należy pamiętać o postawie ciała (wyprostowane dzieci). Nie można
przekroczyć skali głosu dziecka.

2)Gra na instrumentach

-uaktywnia wszystkie dzieci do gry
-wprowadzenie instrumentów perkusyjnych dla dzieci, nie mających poczucia rytmu

Dzieci kształtują w sobie:

-wrażliwość dziecka na barwę
-rozwój poczucia rytmu
-obserwowanie różnicy wysokości dzwięków
-rozwijanie wyobraźni muzycznej
-rozwój pamięci, uczenia, koncentracji, uwagi, skupienia i zdyscyplinowania
-rozwijanie słuchu harmonicznego i melodycznego

Przykład zabaw i ćwiczeń:

1)Uczniowie siedzą w ławkach i zaciskają dziurki fletu (sprawdzenie czy są odbite dziurki
na palcach).

3)Ruch z muzyką

Jest to forma bardzo atrakcyjna dla dzieci, ponieważ zaspakaja ich naturalną potrzebę
ruchu. Każde dziecko potrzebuje tego, aby wyrażać swoje emocje i nastroje za pomocą
ruchu. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może w sposób spontaniczny pokazać swoje
emocje- nauczyciel tylko określa zadania pozostawiając pełną swobodę twórczą dzieciom.
Ruch działa na dzieci odprężająco oraz rozwija zdolności i zainteresowania muzyczne.
Dzieci wykonując ćwiczenia ruchowe przełamują swoją nieśmiałość. Ruch wpływa także
na rozwój psychomotoryki, charakteru, psychiki dziecka oraz wpływa na estetykę ruchu.

Przykładami ćwiczeń ruchowych mogą być: krótka opowieść ruchowa, inscenizacja,
zabawa, groteska, improwizacja ruchowa, pantomima, dramat, ćwiczenia muzyczno-
ruchowe, akrobatyka, czy elementy sportu.

Ruch pomaga w osiągnięciu celów:
-kształtuje samodzielność, fantazję, pomysłowość, aktywność, wrażliwość na muzykę
-poprawia spostrzegawczość,
-poprawia pamięć
-rozwija wyobraźnię,
-rozwija i wzmacnia mięśnie
-poprawia postawę
-odciąża od stresu
-uczy dyscypliny (tutaj przykładem jest rytmika Dalcroze'a)
-integruje dzieci w grupie
-wzbudza szacunek do pracy (wysiłek przy ćwiczeniach).

4)Twórczość

rodzaje twórczości:

-SWOBODNA- nie jest ograniczona dyscypliną muzyczną jedynie potrzebny jest impuls
działający na wyobraźnie. Impulsem może być: wiersz, opowiadanie, zjawisko
atmosferyczne itp.

-PODDANA DYSCYPLINIE RYTMICZNEJ narzucamy rytm albo metrum np. w tworzeniu
rytmizacji tekstu itp.

-PODDANA DYSCYPLINIE MELODYCZNEJ- narzucamy skalę (pentatonikę) lub zestaw
dźwięków

Przykład zabawy: Nauczyciel czyta dzieciom wiersz, a dzieci interpretują go za pomocą
instruentów muzycznych reagując np. na zjawiska atmosferyczne.

5)Słuchanie muzyki

Rodzaje słuchania muzyki:

•

słuchanie analityczne polega na analizie utworu pod kątem:
-powtórzeń
-podobieństw
-kontrastów
-zmian dynamicznych
-zmian tempa
-formy, budowy
-instrumentacji

•

słuchanie aktywne- polega na tym, że w trakcie słuchania muzyki dziecko ma coś
robić (gra na instrumentach, porusza się)
np. Rimski-Korsakow „Lot trzmiela”

•

słuchanie interpretujące:
a)interpretacja ruchowa, którą dzielimy na:

-SWOBODNĄ -nauczyciel włącza utwór, a dziecko podczas słuchania porusza
się spontanicznie
-INSCENIZOWANA (kierowana) nauczyciel dzieli dzieci na role i każdy z
uczniów wczuwa się w role.

b)interpretacja plastyczna- do muzyki rysujemy rysunek. Dzieci mogą rysować

swoje odczucia związane z utworem

c)interpretacja słowna

-nadawanie tytułu- nauczyciel włącza utwór i zadaniem dzieci jest wymysleć

nazwę tego utworu, który słyszą.

-układanie opowiadania
-opowiadana jest melodia – nauczyciel opowiada treść pozamuzyczną a uczniowie

za zadanie mają rozpoznać który to moment w opowiadaniu.

-dobieranie muzyki do wiersza np. prezentowane są 3 utwory poetyckie i muzyczne-

dzieci mają dopasować które pasują do siebie.

d)słuchanie analityczno- interpretujace np. zabawy na uwrażliwienie na formę dwu-

częściową AB