Badanie ultrasonograficzne w
praktyce ginekologicznej
Wojciech Ni
żański, Ewa Stańczyk
Małe zwierz
ę
ta
JAJNIKI
Położenie: okolica doogonowego
bieguna
nerki, na wysokości 3 kręgu lędźwiowego
Średnia wielkość w anoestrus: 1.5 x 0.7 x 0.5
Kształt: owalny
Miąższ: jednorodny (w anoestrus)
W anoestrus
trudne do zobrazowania z
powodu
niewielkich
rozmiarów,
echogeniczność
podobna do otaczającego
tłuszczu otrzewnowego, nakładanie się ech z
układu pokarmowego
Jajniki kotek są znacznie mniejsze, z reguły
nie przekraczają 1 cm długości
JAJNIKI
Warstwa korowa i zr
ą
b (u suk i kotek mało widoczne; widoczne u Ho)
Struktury na jajnikach w kolejnych fazach cyklu:
proestrus – bezechowe p
ę
cherzyki (1 mm-10mm)- powi
ę
kszaj
ą
cały jajnik
oestrus-owulacja - p
ę
kniecie p
ę
cherzyka, jama wypełniona krwi
ą
,
resorpcja i CL
sonograficzne wykrywanie terminu owulacji, znikaj
ą
p
ę
cherzyki lub
pozostaje jeden w dniu owulacji
dioestrus-CLs
anoestrus-trudno widoczne twory/brak
Przedowulacyjna
luteinizacja p
ę
cherzyków
jajnikowych
-13 -12 -11 -10 -9 -8 -7 - 6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
7 m-cy
anoestrus
proestrus
3-16 dni
oestrus
4-12 dni
dioestrus
56-60 dni
estrogeny
60-70 pg/ml
8-15 pg/ml
LH
4-40 ng/ml
progesteron
0,5 ng/ml
1-2,5 ng/ml
owulacja
dojrzewanie
oocytów
szczyt
p
ł
odności
2,5-5 ng/ml
5-10 ng/ml
szczyt
21 dnia
15-60ng/ml
tolerancja
zainteresowanie psów
Indeks eozynofilny >80%
waginoskopia
silny obrzęk
zapadnięcie
b
ł
ony śluzowej
zapadnięcie+silne
ukątowania
↓
FSH
↓
LH
(Concannon, 2009)
(Concannon i wsp., 1975;
Concannon i wsp., 1993;
Concannon, 2009;
de Grier i wsp., 2006
Nett i wsp., 1975)
12-24 h.
12-36 h.
↑
FSH
Eliptyczne
Kuliste
Plaster miodu
Kształt trójk
ą
ta
Okres przedowulacyjny
proestrus/oestrus
pęcherzyki jajnikowe
(
(
Fontbonne
Fontbonne
, 2009; za zgod
, 2009; za zgod
ą
ą
autora)
autora)
Owulacja - oestrus
Proces owulacji krótszy ni
ż
12 godzin
:
-16/37 suk
(
43.2%
)
(
(
Fontbonne
Fontbonne
, 2009; za zgod
, 2009; za zgod
ą
ą
autora)
autora)
Owulacja - oestrus
Przetrwało
ść
struktur obwodowo
echogenicznych nieechogenicznych centralnie :
34/52 suk (65.4%)
(
(
Fontbonne
Fontbonne
, 2009; za zgod
, 2009; za zgod
ą
ą
autora)
autora)
Po owulacji – oestrus/dioestrus
(
(
Fontbonne
Fontbonne
, 2009; za zgod
, 2009; za zgod
ą
ą
autora)
autora)
Podsumowanie
(n=52 suki)
• Całkowite zapadni
ę
cie
ś
ciany
p
ę
cherzyków
:
•
18/52 suk
(34,6 %)
•
Obecno
ść
nieechogenicznych
przestrzeni po owulacji
:
•
34/52 suk
(65,4 %)
Torbiele jajnika
Torbiele jajnika – różnej wielkości okrągłe, bezechowe
twory. Charakteryzują się cienką hyperechogenną ścianą.
Mogą być pojedyncze lub mnogie, jedno lub obustronne.
Hormonalnie
aktywnym
torbielom
jajnika
często
towarzyszy ropomacicze.
Torbiele jajnika
Torbielowate twory zwi
ązane z
jajnikiem:
•
Torbiele p
ęcherzykowe jajnika
•
Torbiele luteinowe
•
Torbiele cia
ł
ka
żó
ł
tego
•
Torbiele przyjajnikowe
•
Torbiele sieci jajnika
•
Gruczolak torbielowaty
•
Krwiak
Nowotwory jajników
PIERWOTNE
•
gonadalne,
•
zarodkowe,
•
nabłonkowe
•
mezenchy
malne
PRZERZUTOWE
•
chłoniakomi
ę
sak
•
rak gruczołu mlekowego
•
rak jelita
•
rak trzustki
•
Mogą osiągać duże rozmiary
•
Zazwyczaj mają charakter mieszany:
obecne są elementy lite i płynna
treść.
Duże zmiany o charakterze wytwórczym, zmieniają plan narządowy jamy brzusznej, może
towarzyszyć im wodobrzusze oraz objawy związane z nadprodukcją hormonów p
ł
ciowych
Nowotwory jajników
MACICA
Trzon macicy położny jest pomiędzy pęcherzem moczowym a
okrężnicą zstępującą, rogi znajdują się w jamie brzusznej pomiędzy
pętlami jelit cienkich, nie są zwykle widoczne w całości w badaniu
ultrasonograficznym. Wielkość zależy od wielkości zwierzęcia, fazy
cyklu, liczby przebytych ciąż oraz zmian patologicznych.
Macicę odróżnia się od jelit na podstawie braku ruchów
perystaltycznych, obecności gazu w ich świetle oraz niewidocznej
warstwowej budowie ściany.
Macica
TRZON I FRAGMENT ROGU W PRZEKROJU POD
Ł
U
ŻNYM
Macica: proestrus/ oestrus/ dioestrus
W proestrus, estrus oraz wczesnym dioestrus szyjka
macicy przyjmuje charakterystyczny, wrzecionowaty
kształt
Patologie macicy
W wyniku wzmożonego wydzielania gruczołów endometrium w świetle macicy
gromadzi się płynna mucyna, która w zależności od stopnia uwodnienia
wytwarza stan kliniczny określany jako hydro lub mukometra. W wyniku
infekcji płynu rozwija się ropomacicze.
W badaniu USG widoczne są powiększone rogi i trzon macicy, wypełnione hipoechogenicznym lub
aechogenicznym płynem.
Niekiedy płyn może być echogeniczny, a jego ruch widoczny jako wolno wirujące wzory.
Ściana macicy ma zróżnicowany wygląd: od
cienkiej i gładkiej do grubej, nieregularnej ze
zmianami torbielowatymi.
Diagnostyka różnicowa
Obejmuje hydro i mukometrę, które występują zdecydowanie rzadziej niż
ropomacicze. Często nie wywołują one żadnych objawów klinicznych i nie
wymagają tak szybkiej interwencji jak w przypadku ropomacicza, które jest stanem
zagrażającym życiu zwierzęcia.
Diagnostyka różnicowa
Zapalenie kikuta macicy
Pomiędzy pęcherzem a okrężnicą zstępującą obecne są zmiany wytwórcze. Wygląd kikuta macica
często jest niejednorodny, hypoechogeniczny z elementami hyperechogenicznymi.
Nowotwory macicy występują rzadko.
Ciąża
Sonograficznie ciążę u suk można rozpoznać już od 21 dnia po pokryciu, a u kotek już od
14-16 dnia, czyli znacznie wcześniej niż w przypadku badania radiograficznego.
Wcześniejsze rozpoznanie jest trudne ze względu na niewielkie wymiary rozwijającego się
pęcherzyka płodowego.
W badaniu rentgenowskim mineralizacja tkanki kostnej płodów, która jest ostatecznym
dowodem ciąży, ma miejsce dopiero w 3 trymestrze ciąży. Tymczasem badanie
rentgenowskie wykazuje najwyższą wiarygodność w określeniu liczby płodów (do 100%).
W badaniu USG trudno jest ustalić liczbę płodów we wczesnej jak i zaawansowanej ciąży.
Najłatwiej policzyć płody między 28 a 35 dniem ciąży, jednak zawsze liczenie tą metodą
może być obarczone błędem.
Widoczne po raz pierwszy w obrazie USG okr
ąg
ł
e, bezechowe p
ęcherze p
ł
odowe
osi
ągają ok. 1- 2 mm średnicy u suki oraz 7 mm u kotki
Ciąża
Około 28 dnia pęcherz płodowy zaczyna zmieniać
kształt z okrągłego w wydłużony.
•
Zarodek jest widoczny po raz pierwszy ok.
25 dnia, jako hiperechogenny punkt w
pobli
żu ściany pęcherza p
ł
odowego
•
Praca serca od ok. 26 dnia
Ci
ąż
a
Obecność pęcherza płodowego jest potwierdzeniem ciąży. O żywotności płodu świadczy czynność
skurczowa serca płodu, a później ruchy płodu. Aktywność skurczową serca stwierdza się od 23-25 dnia
ciąży jako mały obszar migotania w obrębie zarodka. Częstotliwość skurczów serca płodu jest w
przybliżeniu dwukrotnie większa niż u matki. Ruchy płodu i zawiązki kończyn widoczne są od 33-35
dnia.
W 28 dniu już można odróżnić głowę od tułowia.
Szkielet widoczny jest od 33-39 dnia jako struktury hiperechogeniczne, dające cienie akustyczne.
Pierwszymi widocznym narządami jamy brzusznej są pęcherz moczowy i żołądek, które można rozpoznać
od 35-39 dnia jako bezechowe struktury wypełnione płynem. Początkowo płuca i wątroba są
izoechogeniczne. Płuca stają się coraz bardziej echogeniczne w porównaniu z wątrobą od 38-42 dnia.
Nerki i gałki oczne są różnicowane od 39-47 dnia.
Około 40 dnia można już wyodrębnić 4 komory serca, a kilka dni później mogą być widoczne duże
naczynia serca. Jelita widoczne są najpóźniej od 57-63 dnia ciąży.
WYZNACZANIE TERMINU PORODU:
WCZESNA CI
ĄŻ
A- WEWN
Ę
TRZNA
Ś
REDNICA P
Ę
CHERZA
PŁODOWEGO
Luvoni i Gironi 2000
SUKI RAS
Ś
REDNICH:
L. DNI DO PORODU= (MM- 82.13)/ 1.8
RASY MAŁE:
L. DNI DO ORODU= (MM- 68.68)/ 1.53
WYZNACZANIE TERMINU PORODU
ZAAWANSOWANA CI
ĄŻ
A: WYMIAR DWUCIEMIENIOWY
RASY
Ś
REDNIE:
L. DNI DO PORODU= (MM- 29.18)/ 0.7
RASY MAŁE :
L. DNI DO PORODU= (MM- 25.11)/0.61
Ciąża nieprawidłowa
Badanie USG umożliwia rozpoznanie ciąży nieprawidłowej. Podczas jej przebiegu
może dojść do:
•resorpcji płodu
•poronienia
•opóźnionego rozwoju zarodka
•nieprawidłowości płodu
•śmierci płodu
•stresu płodu
•i innych
Małe lub słabo rozwinięte zarodki porównuje się do pozostałych zarodków w przypadku ciąży mnogiej.
Wzrost woreczka ciążowego wynosi mniej więcej 1mm/dzień od 17 do 30 dnia po szczycie LH.
Śmierć zarodka przed 25 dniem powoduje jego całkowita resorpcję. Dochodzi do zmniejszenia ilości
płynu w pęcherzyku, pojawiają się echogeniczne fragmenty i brak skurczów serca.
Śmierć po około 35 dniach powoduje najczęściej śmierć całego miotu. Płody wydalane są w przeciągu
kilku dni od obumarcia.
W okresie przedporodowym śmierć jednego płodu może nie wpłynąć na pozostałe płody. W przypadku
płodu żywego widoczne są jego ruchy: połykanie, czkawka, ruchy ciała i kończyn. Po śmierci płodu
brak tych czynności.
•
>220 BPM- prawid
ł
owe t
ętno p
ł
odu
•
≤ 180 - ostre niedotlenienie
•
zwykle równocze
śnie obserwuje się
ruch jelit
•
czynnik prognostyczny
Macica po porodzie
Prawidłowa inwolucja macicy u suki po porodzie jest zwykle zakończona po 3-4 tygodniach.
Od 1 do 4 dnia macica jest znacznie powiększona echogeniczna, co wynika z obecności płynu i resztek
błon płodowych. Ściana macicy jest gruba i nieregularna, z czasem staje się coraz cieńsza (8-24 dz po
porodzie), a zawartość w świetle macicy ulega zmniejszeniu.
1 dz p part
1 dz p part
1 dz p part
1 tydz p part
Zatrzymanie łożyska
zazwyczaj dotyczy to 1 lub 2 łożysk, które nie wyparte, wywołują stan zapalny macicy. Podczas porodu
właściciel powinien liczyć wydalane łożyska i sprawdzać, czy ich liczba jest równa liczbie szczeniąt.
Obecność łożyska można potwierdzić badaniem USG. W obrębie macicy widoczne są duże
hiperechogenne, wydłużone struktury.