background image

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 
             NARODOWEJ 

 
 

 

 

Maria Michalak 

 

 

 
Prowadzenie ksiąg rachunkowych 
341[03].Z4.01 

 

 
 
 

 
Poradnik dla nauczyciela

 

 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca

 

Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2006 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

1

Recenzenci: 
mgr Teresa Jerzykowska-Słupska 
mgr Krystyna Kielan 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr Małgorzata Sienna 
 
 
Konsultacja: 
dr Bożena Zając 
 
 
 
 

 

 

 

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[03].Z4.01 
„Prowadzenie ksiąg rachunkowych” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu 
technik handlowiec. 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

2

SPIS TREŚCI

 

 

1.  Wprowadzenie 

2.  Wymagania wstępne 

3.  Cele kształcenia 

4.  Przykładowe scenariusze zajęć 

5. Ćwiczenia  

11 

5.1. Organizacja rachunkowości w jednostce gospodarczej 

11 

   5.1.1. Ćwiczenia 11 
5.2. Aktywa i pasywa jednostki gospodarczej 

14 

   5.2.1. Ćwiczenia 14 
5.3. Ewidencjonowanie zmian w składnikach aktywów i pasywów 

16 

   5.3.1. Ćwiczenia 16 
5.4. Zasady poprawiania błędów księgowych 

19 

   5.4.1. Ćwiczenia 19 
5.5. Dzielenie i łączenie kont 

21 

   5.5.1. Ćwiczenia 21 
5.6. Dowody księgowe 

24 

   5.6.1 Ćwiczenia 24 
5.7. Kategorie wynikowe i zasady ich ewidencji 

26 

   5.7.1. Ćwiczenia 26 
5.8. Techniczne formy rachunkowości 

29 

   5.8.1. Ćwiczenia 29 
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia  

31 

7. Literatura 

43 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

3

1. WPROWADZENIE

 

 

Przekazujemy Państwu  Poradnik dla nauczyciela „Prowadzenie ksiąg rachunkowych”, 

który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie 
technik handlowiec 341[03] 

W poradniku zamieszczono: 

−  wymagania wstępne, 
−  cele kształcenia, 
−  przykładowe scenariusze zajęć, 
−  ćwiczenia, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności praktycznych, 
−  propozycje do ewaluacji osiągnięć ucznia, 
−  wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki. 
 

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze 

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np.: 
−  interpretacja aktów prawnych, 
−  ćwiczenia kształtujące umiejętności księgowania. 

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej 

pracy uczniów do pracy zespołowej.  

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może 

posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 testem zawierającym 20 zadań zamkniętych 
wielokrotnego wyboru z jedną odpowiedzią prawidłową oraz testem w formie zadania 
praktycznego.  
W tym rozdziale podano również: 

−  plan testu w formie tabelarycznej, 
−  propozycje norm wymagań, 
−  instrukcję dla nauczyciela, 
−  instrukcję dla ucznia, 
−  kartę odpowiedzi, 
−  zestaw zadań testowych, 
−  plan testu praktycznego i klucz punktowania, 
−  propozycje norm wymagań, 
−  instrukcję dla nauczyciela, 
−  instrukcję dla ucznia, 
−  treść zadania praktycznego, 
−  wyposażenie stanowiska pracy.  
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

4

 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

341[03].Z4.01 

Prowadzenie ksiąg rachunkowych 

 

341[03].Z4.02 

Gospodarowanie zasobami finansowymi 

341[03].Z4.03 

Ewidencja majątku przedsiębiorstwa  

handlowego 

341[03].Z4.04 

Ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie 

sprawozdań finansowych 

341[03].Z4.05 

Obsługa systemu  

finansowo-księgowego 

Schemat układu jednostek modułowych 

341[03].Z4 

Finanse i rachunkowość  

przedsiębiorstwa handlowego 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć: 

−  korzystać z różnych źródeł informacji, 
−  określić uregulowania prawne dotyczące rachunkowości, 
−  posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu ekonomii i rachunkowości, 
−  rozróżnić podstawowe typy operacji gospodarczych, 
−  określić podstawowe zasady sporządzania dokumentów księgowych, 
−  sporządzić podstawowe dowody księgowe. 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−  posłużyć się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, 
−  rozróżnić jednostki gospodarcze, będące podmiotem ustawy o rachunkowości, 
−  rozróżnić rachunkowość finansową i zarządczą, 
−  określić funkcje i znaczenie rachunkowości, 
−  określić nadrzędne zasady rachunkowości, 
−  określić podstawowe zespoły planu kont, 
−  rozróżnić i sklasyfikować składniki aktywów i pasywów, 
−  rozróżnić typy operacji gospodarczych, 
−  określić wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu i sumę bilansową, 
−  sporządzić uproszczony bilans przedsiębiorstwa handlowego, 
−  rozróżnić rodzaje kont księgowych, 
−  określić zasady funkcjonowania kont bilansowych, 
−  powiązać konto z bilansem, otworzyć i zamknąć konta, 
−  posłużyć się zapisem podwójnym, 
−  odczytać treść zapisów księgowych na kontach bilansowych, 
−  sporządzić oraz zinterpretować zestawienie obrotów i sald, 
−  poprawić błędy księgowe w urządzeniach księgowych, 
−  sporządzić ewidencję analityczną do różnych kont syntetycznych, 
−  posłużyć się zapisem pojedynczym powtarzalnym, 
−  uzgodnić ewidencję analityczną z ewidencją syntetyczną, 
−  sporządzić, skontrolować i zadekretować dowody księgowe, 
−  przechowywać dowody księgowe, 
−  określić zasady funkcjonowania kont wynikowych, 
−  zaewidencjonować operacje gospodarcze na kontach wynikowych, 
−  zastosować zasady rozliczania kosztów w podstawowych przekrojach, 
−  ustalić wynik finansowy metodą księgową i statystyczną, 
−  dokonać ewidencji chronologicznej i systematycznej, 
−  posłużyć się technicznymi formami ewidencji księgowej. 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

 

 
Scenariusz zajęć 1 

Osoba prowadząca …………………………………….…………. 
Modułowy program nauczania:                       Technik handlowiec 341[03] 
Moduł:                                Finanse i rachunkowość przedsiębiorstwa handlowego 341[03].Z4 
Jednostka modułowa:         Prowadzenie ksiąg rachunkowych 341[03]Z4.01 

 
Temat: Nadrzędne zasady rachunkowości. 
Cel ogólny
: kształtowanie umiejętności analizowania i interpretowania przepisów prawnych  

w zakresie rachunkowości. 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi: 
–  korzystać z ustawy o rachunkowości, 
–  scharakteryzować nadrzędne zasady rachunkowości, 
–  wyjaśniać treść zasad rachunkowości. 
Metody nauczania - uczenia się:  

−  wykład,  
−  praca z tekstem (ustawa o rachunkowości art. 4 do 6), 
−  pogadanka, 
−  prezentacja wykonanego zadania, sesja plakatowa. 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−  praca zespołowa. 

 

Czas: 45 minut. 
Środki dydaktyczne: 
–  ustawa o rachunkowości (art. 4 do 6 dla każdego zespołu), 
–  arkusze papieru A 3, 
–  masa mocująca, 
–  przybory do pisania, 
–  literatura z rozdziału 7. 

 

Przebieg zajęć: 

1.  Rozpoczęcie zajęć – sprawy organizacyjne. 
2.  Wprowadzenie: 

−  wyjaśnienie znaczenia znajomości, analizowania i stosowania przepisów prawnych 

w prowadzeniu rachunkowości jednostki gospodarczej, 

−  omówienie zakresu wykonywanych ćwiczeń i formy organizacji zajęć, 

3.  Organizacja pracy i realizacja tematu: 

−  podział na grupy 3–4-osobowe najlepiej losowo, rozdanie środków dydaktycznych, 
−  każda grupa otrzymuje treść jednej zasady rachunkowości do opracowania, 
−  na wykonanie zadania należy przeznaczyć około 15 minut, 
−  nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela wyjaśnień. 

4.  Po zakończeniu pracy, przedstawiciele grup prezentują, omawiają swoje opracowania. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

8

5.  Nauczyciel po każdej prezentacji uzupełnia, wyjaśnia lub koryguje prezentacje uczniów. 

Uczniowie na plakatach dokonują uzupełnień lub poprawek według wskazówek nauczyciela 
(jeśli zachodzi taka potrzeba). 

6.  Podsumowanie ze szczególnym zwróceniem uwagi na znacznie stosowania nadrzędnych 

zasad rachunkowości. 

7.  Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności. 
 
Zakończenie zajęć  

Podsumowanie i omówienie znaczenia znajomości, analizowania i stosowania przepisów 

prawnych w prowadzeniu rachunkowości jednostki gospodarczej. 
 
Praca domowa 

Korzystając z literatury z rozdziału 7, przygotuj notatkę na temat znaczenia rachunkowości 

dla jednostki gospodarczej. 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−  anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące tej formy pracy z dokumentem prawnym. 

 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

9

Scenariusz zajęć 2 

Osoba prowadząca …………………………………….…………. 
Modułowy program nauczania:                 Technik handlowiec 341[03] 
Moduł:                         Finanse i rachunkowość przedsiębiorstwa handlowego 341[03].Z4 
Jednostka modułowa:  Prowadzenie ksiąg rachunkowych 341[03]Z4.01 

 
Temat: Księgowanie operacji gospodarczych z wykorzystaniem tabelarycznej formy 

prowadzenia ewidencji. 

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności posługiwania się tabelaryczną formą prowadzenia 

ewidencji księgowej. 

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi: 
–  dobrać konta księgowe do podanych operacji gospodarczych, 
–  otworzyć konta z bilansu otwarcia w księdze głównej, 
–  dokonać zapisu chronologicznego i systematycznego operacji gospodarczych, 
–  zamknąć konta, 
–  sprawdzić poprawność księgowań, 
–  organizować stanowisko pracy, 
–  gospodarować czasem. 
Metody nauczania - uczenia się:  

−  instruktaż wstępny, 
−  ćwiczenia praktyczne symulowane, 
−  konsultacje. 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−  praca indywidualna. 

 

Czas:  135 minut. 
Środki dydaktyczne: 

−  karty Księgi głównej, do ewidencji tabelarycznej, 
−  wzorcowy plan kont, przykładowe plany kont jednostek handlowych, 
−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 

Przebieg zajęć: 

1.  Rozpoczęcie zajęć – sprawy organizacyjne. 
2.  Wprowadzenie, nawiązanie do tematu i omówienie celów oraz organizacji zajęć. 
3.  Organizacja pracy: 

−  uczniowie otrzymują treść ćwiczenia, 
−  organizują stanowisko pracy: pobierają karty Księgi głównej, plany kont, kalkulatory. 

4.  Realizacja zadania: 
uczniowie: 

−  dokonują analizy podanych treści zadania i dobierają konta potrzebne do ewidencji, 
−  wykonują czynności niezbędne do wykonania ćwiczenia, 

nauczyciel: 

−  obserwuje prace uczniów, 
−  udziela wyjaśnień, 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

10

−  konsultuje z uczniami zgłaszane problemy. 

5.  Po zakończeniu pracy: 

−  Nauczyciel prezentuje prawidłowo wykonaną ewidencję. 
−  Uczniowie porównują i sprawdzają swoje prace, dokonują ewentualnych poprawek  

i korekt. 

−  Uczniowie wskazują elementy ćwiczenia, które sprawiły im najwięcej trudności. 
−  Nauczyciel podkreśla znaczenie wykonania takiego ćwiczenia w kształtowaniu 

umiejętności praktycznych, zwraca uwagę na umiejętność organizowania stanowiska 
pracy i gospodarowania czasem. 

6.  Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich organizacji pracy. 
 
Praca domowa 

Dokonaj księgowań operacji gospodarczych z ćwiczenia wykonywanego na zajęciach 

z zastosowaniem tabelarycznej formy prowadzenia ewidencji, jeżeli jednostka rozlicza koszty  
w układzie „4” i „5”. W układzie „5” prowadzi konto „Koszty handlowe”. 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−  anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące tej formy ćwiczeń praktycznych. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

11

5. ĆWICZENIA

 

 

5.1. Organizacja rachunkowości w jednostce gospodarczej

   

 

5.1.1. Ćwiczenia

 

 

Ćwiczenie 1 

Wymień jednostki gospodarcze, które mają obowiązek stosować zasady określone 

w ustawie o rachunkowości. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić zakres  

i sposób jego wykonania oraz zwrócić uwagę na znaczenie analizowania i stosowania przepisów 
prawnych w rachunkowości. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia  
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się artykułem 2 ustawy o rachunkowości, 
2)  zapisać, jakie kryteria decydują o obowiązku stosowania przez jednostkę zasad określonych  

w ustawie. 

 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  praca z tekstem – analiza i interpretacja przepisów ustawy o rachunkowości, 
–  sesja plakatowa, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  ustawa o rachunkowości, 
−  arkusze papieru A 3, 
−  masa mocująca, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
Ćwiczenie 2 

Określ, czym wyrażają się nadrzędne zasady rachunkowości. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić zakres i sposób 

jego wykonania oraz zwrócić uwagę na znaczenie analizowania i stosowania przepisów 
prawnych w rachunkowości. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

12

2)  zapoznać się z art. 4-6 ustawy o rachunkowości, 
3)  zapisać nadrzędne zasady rachunkowości i ich interpretację w formie tabelarycznej, 
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 

 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  praca z tekstem – analiza przepisów ustawy o rachunkowości, 
–  sesja plakatowa, 
–  ćwiczenie. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

−  ustawa o rachunkowości, 
−  arkusze papieru formatu A3, 
−  masa mocująca, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

 

Ćwiczenie 3 

Scharakteryzuj funkcje i znaczenie rachunkowości dla jednostki gospodarczej. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z informacjami w materiale nauczania o funkcjach i znaczeniu rachunkowości, 
2)  zapisać istotne określenia na arkuszu papieru, 
3)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 

 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  praca z tekstem – materiał nauczania oraz literatura rozdziału 7, 
–  sesja plakatowa, 
–  ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−  arkusze papieru formatu A3, 
−  masa mocująca, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

 

Ćwiczenie 4 

Wskaż różnice między rachunkowością finansową a zarządczą. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z informacjami charakteryzującymi rachunkowość finansową i zarządczą, 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

13

2)  określić różnice między nimi, 
3)  zapisać je w formie tabelarycznej na arkuszu papieru formatu A3, 
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy, 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  praca z tekstem - materiał nauczania oraz literatura rozdziału 7, 
–  sesja plakatowa, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  arkusze papieru formatu A3, 
−  masa mocująca, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
Ćwiczenie 5 

Zaproponuj numery kont księgi głównej dla jednostki handlowej na podstawie podanych 

założeń: 
−  jednostka prowadzi sprzedaż hurtową i detaliczną, 
−  zakupione towary ewidencjonuje na oddzielnych kontach dla hurtu i detalu, 
−  przychody ze sprzedaży również ewidencjonuje na odrębnych kontach dla hurtu i detalu, 
−  środki pieniężne gromadzi na rachunku bankowym, 
−  prowadzi rozliczenia kasowe. 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym zakładowego planu kont, 
2)  zapoznać wzorcowym planem kont z komentarzem, 
3)  zaproponować numery kont na podstawie podanych założeń, 
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy 

 
Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  plan kont z komentarzem, 
−  ustawa o rachunkowości, 
−  arkusze papieru formatu A3, 
−  masa mocująca, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

14

5.2.  Aktywa i pasywa jednostki gospodarczej   

 

5.2.1. Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Zidentyfikuj, a następnie zaklasyfikuj podane składniki, którymi dysponuje jednostka 

gospodarcza, do odpowiedniej grupy aktywów lub pasywów: 
−  gotówka w kasie, 
−  wyroby gotowe, 
−  samochód ciężarowy, 
−  należność za sprzedane towary – termin płatności 30 dni, 
−  obligacje z czteroletnim terminem wykupu, 
−  towary, 
−  budynki, 
−  kapitał zakładowy, 
−  zobowiązanie wobec dostawcy towarów –termin płatności 21 dni, 
−  udzielona pożyczka na okres 3-letni, 
−  zobowiązania wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń, 
−  kredyt bankowy – okres spłaty 6 miesięcy, 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się ze strukturą aktywów i pasywów Rys. 1, 2, 3, 4, 5, 
2)  zidentyfikować składniki aktywów, 
3)  zidentyfikować składniki pasywów, 
4)  zakwalifikować składniki aktywów do odpowiedniej grupy, 
5)  zakwalifikować składniki pasywów do odpowiedniej grupy,  
6)  zapisać sklasyfikowane składniki aktywów i pasywów w formie tabelarycznej, 
7)  zaprezentować swoją pracę.  
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  dyskusja, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy lub komputer wyposażony w program do prezentacji PowerPoint, 
−  projektor i ekran, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

15

Ćwiczenie 2 

Zidentyfikuj a następnie zaklasyfikuj poszczególne składniki, którymi dysponuje jednostka 

gospodarcza do odpowiedniej grupy aktywów lub pasywów, następnie ustal wartość 
poszczególnych grup. 

 

−  środki pieniężne w banku 

20 600,-

−  kredyt bankowy – okres spłaty 4 lata 

50 000,-

−  niewypłacone wynagrodzenia pracowników 

8 100,-

−  towary w magazynie 

11 000,-

−  niezapłacony podatek dochodowy 

2 500,-

−  budynki produkcyjne 

250 000,-

−  kapitał podstawowy 

500 000,-

−  czeki obce 

2 000,-

−  weksle obce 

10 000,-

−  maszyny produkcyjne 

85 000,-

−  kapitał rezerwowy 

40 000,-

−  wartość zakupionej licencji 

140 000,-

−  udziały w innych jednostkach 

50 000,-

−  zestawy komputerowe (10 szt.) 

34 000,-

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się ze strukturą aktywów i pasywów (rys. 1, 2, 3, 4, 5), 
2)  zidentyfikować składniki aktywów, 
3)  zidentyfikować składniki pasywów, 
4)  zakwalifikować składniki aktywów do odpowiedniej grupy, 
5)  zakwalifikować składniki pasywów do odpowiedniej grupy,  
6)  zapisać sklasyfikowane składniki aktywów i pasywów w formie tabelarycznej, 
7)  ustalić wartość poszczególnych grup, 
8)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy lub komputer wyposażony w program do prezentacji PowerPoint, 
−  projektor podłączony do komputera i ekran, 
−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

16

5.3.  Ewidencjonowanie zmian w składnikach aktywów i pasywów   

 

5.3.1. Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Określ typ operacji gospodarczych oraz zmianę, jaką wywołuje w sumie bilansowej. 

Lp. Treść operacji 

Typ 
operacji 

Wpływ na 
sumę 
bilansową 

sprzedano towary handlowe z odroczonym terminem płatności    

2 zapłacono gotówką za zakupione towary handlowe 

 

 

3 wypłacono z kasy wynagrodzenie pracownikowi 

 

 

4 przeznaczono 

część zysku na zakładowy fundusz socjalny 

 

 

5 podjęto gotówkę z banku do kasy 

 

 

6 zakupiono 

środek trwały za gotówkę 

 

 

7 spłacono zobowiązanie wobec dostawcy z kredytu bankowego 

 

 

8 odbiorcy 

wpłacili na rachunek bankowy należność za zakupione 

towary 

 

 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać z typami operacji gospodarczych i ich wpływem na sumę bilansową, 
2)  określić typ operacji stosując oznaczenia umowne „A” – operacje aktywne, „P” - operacje 

pasywne, „A-P” – operacje aktywno-pasywne, 

3)  określić zmianę w sumie bilansowej znakiem „+”, „-”, lub „0”, 
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  dyskusja, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  przykładowy układ bilansu, 
−  przybory do pisania lub komputer w wyposażony w program Microsoft Excel. 
−  literatura rozdziału 7. 
 
Ćwiczenie 2 

Otwórz konta teowe stanami początkowymi z bilansu otwarcia. Dokonaj ewidencji operacji 

gospodarczych, sporządź zestawienie obrotów i sald oraz bilans końcowy. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

17

Dane z bilansu otwarcia na 01.01.0x r. Przedsiębiorstwa Handlowego „Mar-ket”  

spółka z o.o. w Kielcach są następujące: 

 

AKTYWA PASYWA 

A. 

Aktywa trwałe 51 

000.- A. Kapitał własny 66 

000,-

1.  Środki trwałe 39 

000,-

1. 

Kapitał zakładowy 50 

000,-

 

2. Długoterminowe papiery 

wartościowe 

12 000,-

 

2. Kapitał zapasowy 

4 000,-

B. 

Aktywa obrotowe 

35 000,-  

3.  Zysk  

12 000,-

1.  Towary  

22 000,- B. Zobowiązania i rezerwy na 

zobowiązania 

20 000,-

2. Należności 

krótkoterminowe  

4 000,-

1.  Kredyty 

bankowe 

krótkoterminowe 

14 000,-

3.  Środki pieniężne w 

banku 

7 000,-

 

2. Zobowiązania z tytułu 

dostaw 

6 000,-

 

4.  Środki pieniężne w kasie 

2 000,-

Aktywa razem: 

86 000,-  

 

Pasywa razem: 

86 000,-

Operacje gospodarcze do zaksięgowania (w zł): 

1)  odbiorca wpłacił należność za zakupione towary  

2 000,-

2)  zakupiono towary – termin zapłaty 14 dni 

1 500,-

3)  spłacono część zobowiązań wobec dostawców – z rachunku bieżącego 2 

000,-

4)  pobrano gotówkę z banku do kasy 

1 500,-

5)  odbiorca wpłacił na rachunek bankowy część należności za towary  

1 000,-

6)  spłacono ratę kredytu z rachunku bankowego 

2 500,-

 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z etapami księgowania „od bilansu do bilansu”, 
2)  zapoznać się z materiałem nauczania - Ogólna charakterystyka bilansu, 
3)  otworzyć konta stanami początkowymi z bilansu otwarcia, 
4)  ustalić korespondencję kont dla każdej operacji, 
5)  dokonać ewidencji operacji na kontach, 
6)  ustalić obroty kont, 
7)  sporządzić zestawienie obrotów i sald, 
8)  zamknąć konta, 
9)  sporządzić uproszczony bilans końcowy, 
10) stwierdzić zachowanie równowagi bilansowej, 
11)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 

 
Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 

 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

18

Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy, 
−  druki - wzory bilansu, 
−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
Ćwiczenie 3 

Ułóż treść operacji gospodarczych do zapisów na kontach. 
 

Dt   Rachunek bieżący Ct    Dt              Kasa             Ct 

Dt         Towary          Ct 

Sp.   15 000,- 

8 000,- (2    Sp.    2 000,- 

8 000,- (4

Sp. 30 000,-         200,-  (3

1)       4 500,- 

5 000,- (5    2)      8 000,-   

 

 

6)     6 000,-   

  3)         200,-   

 

 

 

 

   

 

 

 

Należności  

Zobowiązania wobec 

Rozrachunki z tytułu 

Dt    od odbiorców     Ct 

  Dt         dostawców       Ct 

Dt       wynagrodzeń      Ct 

Sp.   16 000,- 

4 500,- (1    5)      5 000,-   21 000,-Sp.

4)     8 000,- 

16 500,- Sp.

 

6 000,- (6     

 

 

 

 

 

   

 

 

 

    (podane kwoty w złotych) 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania „Funkcjonowanie kont bilansowych”, 
2)  dokonać analizy ewidencji poszczególnych operacji gospodarczych, 
3)  ułożyć treść do każdej operacji gospodarczej, 
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 

 
Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 

 
Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

19

5.4.  Zasady poprawiania błędów księgowych  

 

5.4.1. Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Określ zasady poprawiania błędów w dowodach wewnętrznych, zewnętrznych i ewidencji 

księgowej. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać z się zasadami poprawiania błędów księgowych w dokumentach wewnętrznych, 

zewnętrznych i ewidencji księgowej. 

2)  określić rodzaj błędu w dokumencie, 
3)  określić sposób jego poprawienia, 
4)  zaprezentować efekty swojej pracy. 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  przykłady dokumentów wewnętrznych i zewnętrznych i ewidencji księgowej, zawierających 

błędne zapisy, 

−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
Ćwiczenie 2 

Dokonaj poprawek, stosując zasady poprawiania błędów w ewidencji księgowej, po analizie 

treści operacji gospodarczych i ich księgowania na kontach. 
 
Lp.   Treść operacji 

Kwota w zł 

1 Wpływ na rachunek bieżący środków pieniężnych od odbiorcy  

2 000,-

2 Zakupiono 

materiały za gotówkę 

  600,-

3 Odbiorca 

zapłacił wekslem za zakupione towary 

6 000,-

4 Pobrano 

gotówkę z rachunku bieżącego do kasy 

 1 200,-

Zakupiono towary, za które zapłacono ze środków na rachunku bieżącym 

 3 500,-

6 Wpływ na rachunek bieżący środków pieniężnych od odbiorcy 

 1 300,-

Zakupiono towary za gotówkę 

 1 800,-

 
 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

20

Dt      Rachunek bieżący       Ct   

Dt    Należności od odbiorców   Ct

Sp.  25 000,- 

1 200,- (4   

1)    2 000,- 

5 500,- Sp.

1)      2 000,- 

3 500,- (5   

6)    1 300,- 

 

6)      1 300,-   

 

  

 

  

 

 

 

 

Dt               Towary             Ct   

Dt               Materiały               Ct 

Sp.    8 200,- 

6 000,- (3   

Sp.   3 500,- 

 

7)      1 800,-   

 

2)        600,- 

 

  

 

 

5)     3 500,- 

 

 

 

 

 

 

Dt            Weksle obce         Ct   

Dt                  Kasa                  Ct 

3)      6 000,-   

 

Sp.  1 500,- 

     600,-  (2

  

 

 

4)    1 200,- 

   1 800,-  (7

 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1) zapoznać się z zasadami poprawiania błędów w dokumentach wewnętrznych, zewnętrznych  
i ewidencji księgowej, 
2)  sprawdzić poprawność księgowania operacji na kontach, 
3)  poprawić błędne księgowanie, 
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

21

5.5. Dzielenie i łączenie kont   

 

5.5.1. Ćwiczenia

 

 

Ćwiczenie 1 

Zaksięguj podane operacje gospodarcze, dotyczące bieżącego miesiąca. Jednostka prowadzi 

ewidencję analityczną do konta „Należności od odbiorców”. Uzgodnij ewidencję analityczną 
z kontem syntetycznym. 

 

Salda początkowe wybranych kont jednostki są następujące: 

Nazwa konta 

Stan początkowy w zł

Rachunek bieżący 26 

000,-

Kasa  

800,-

Należności od odbiorców 

24 000,-

w tym: od odbiorcy „A” 

8 000,-

            od odbiorcy „B” 

1 800,-

            od odbiorcy „C” 

14 200,-

Towary  

30 000,-

Operacje gospodarcze: 
Lp.   Treść operacji 

Kwota w zł

Odbiorca „A” wpłacił należność na rachunek bieżący

5 000,-

Odbiorca „B” wpłacił należność na rachunek bieżący

1 800,-

3 Sprzedano za gotówkę towary odbiorcy „D”

800,-

Odbiorca „C” wpłacił należność na rachunek bieżący

8 200,-

5 Sprzedano towary odbiorcy „D” z odroczonym terminem płatności

10 200,-

6 Sprzedano towary odbiorcy „B” z odroczonym terminem płatności

3 500,-

Odbiorca „C” wpłacił należność na rachunek bieżący

6 000,-

8 Sprzedano towar odbiorcy „A” z odroczonym terminem płatności

2 400,-

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym zasad podziału poziomego kont oraz  

z rys. 18, 

2)  otworzyć konta syntetyczne i konta analityczne, 
3)  zaksięgować operacje gospodarcze, 
4)  uzgodnić ewidencję analityczną z syntetyczną, 
5)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 

 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy lub komputer z programem Microsoft Excel, 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

22

−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

 

Ćwiczenie 2 

Zaksięguj podane operacje gospodarcze, dotyczące bieżącego miesiąca. Jednostka prowadzi 

ewidencję analityczną do konta „Towary”. Uzgodnij ewidencje analityczną z kontem syntetycznym. 

Salda początkowe wybranych kont jednostki są następujące: 

Nazwa konta 

Stan początkowy w zł

Rachunek bieżący 18 000,-
Kasa  

600,-

Towary 8 000,-
w tym: towary „X” 

2 500,-

            towary „Y” 

1 200,-

            towary „Z” 

4 300,-

Należności od odbiorców 

10 500,-

Operacje gospodarcze: 
Lp.   Treść operacji 

Kwota w zł

1 Odbiorca 

wpłacił należność na rachunek bieżący

3 000,-

2 Sprzedano za gotówkę towary „X”

900,-

3 Zakupiono towary „R”, za które zapłacono z rachunku bieżącego

1 800,-

Odbiorca „C” wpłacił należność na rachunek bieżący

4 200,-

5 Sprzedano towary „Y” z odroczonym terminem płatności

400,-

6 Sprzedano towary „Z” z odroczonym terminem płatności

2 800,-

7 Zakupiono towary „Y” z odroczonym terminem płatności

3 800,-

8 Sprzedano towar „R” z odroczonym terminem płatności

1 100,-

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym zasad podziału poziomego kont oraz  

z rys. 18, 

2)  otworzyć konta syntetyczne i konta analityczne, 
3)  zaksięgować operacje gospodarcze, 
4)  uzgodnić ewidencję analityczną z syntetyczną, 
5)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 

 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy lub komputer z programem Microsoft Excel, 
−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

23

Ćwiczenie 3 

Zastosuj  łączenie kont i zaksięguj operacje gospodarcze dotyczące stycznia 0x. Jednostka 

zdecydowała, by w nowym roku obrotowym rozrachunki z odbiorcami 

 

i dostawcami prowadzić na jednym koncie aktywno-pasywnym. Ustal stan należności  
i zobowiązań na koniec miesiąca. 

Salda początkowe wybranych kont jednostki są następujące: 

Nazwa konta 

Stan początkowy w zł

Rachunek bieżący 21 

000,-

Kasa  

300,-

Należności od odbiorców 

12 800,-

Zobowiązania wobec dostawców 

10 100,-

Towary  

3 210,-

Materiały  

1 200,-

Weksle obce 

4 000,-

Operacje gospodarcze: 
Lp.   Treść operacji 

Kwota w zł

1 Odbiorca 

wpłacił należność na rachunek bieżący

2 000,-

2 Sprzedano za gotówkę towary 200,-
3 Zakupiono towary z odroczonym terminem płatności

4 500,-

4 Odbiorca 

wpłacił należność na rachunek bieżący

3 850,-

5 Sprzedano towary z odroczonym terminem płatności

1 400,-

6 Zapłacono dostawcy za zakupione towary z rachunku bieżącego

3 650,-

7 Zakupiono towary z odroczonym terminem płatności

3 800,-

8 Sprzedano towary z odroczonym terminem płatności

5 600,-

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać z się materiałem nauczania, dotyczącym zasad łączenia kont oraz z rys. 22, 
2)  otworzyć konto aktywno-pasywne, 
3)  zaksięgować operacje gospodarcze, 
4)  ustalić stan należności i zobowiązań na koniec miesiąca, 
5)  zaprezentować wyniki swojej pracy. 

 
Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 

 
Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy lub komputer z programem Microsoft Excel, 
−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

24

5.6. Dowody księgowe 

 

5.6.1. Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Sporządź dowody księgowe dla niżej podanych niżej operacji gospodarczych oraz raport 

kasowy, przechowaj dowody księgowe. 
Dane jednostki  

P. H. „Kredka” sp. j. A. Winiarski i L. Królewiec 
ul. Piotrkowska 24, 90-070 Aleksandrów Łódzki 
NIP 726-02-83-983 

Stan początkowy w kasie 200,- zł (z poprzedniego raportu kasowego) 
Operacje gospodarcze dotyczą marca 2006 r.  
Lp.   Data 

operacji 

Treść operacji 

Kwota  
w zł 

1 02.03. 

 

przyjęto do kasy gotówkę pobraną z rachunku bankowego na 
podstawie czeku własnego nr 354 234 000 

 2 000,- 

2 10.03 

 

przyjęto wpłatę gotówkową od odbiorcy zakupionego towaru na 
podstawie faktury VAT nr 289/06 

821,50

3 15.03 wypłacono pracownikowi zwrot kosztów podróży służbowej na 

podstawie dokumentu „Polecenie wyjazdu służbowego” (dokument 
sprawdzony pod względem merytorycznym i formalno-
rachunkowym, zatwierdzony do wypłaty) 

242,80

4 22.03 wypłacono pracownikowi zaległe wynagrodzenie za miesiąc styczeń 1085,20 
5 31.03 przyjęto wpłatę gotówkową od przedsiębiorstwa PH „Arbi” 

H. Dębski, za wynajem pomieszczeń gospodarczych (zgodnie 
z umową) 

600,- 

Raporty kasowe sporządzane są w okresach miesięcznych.  
 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym powstawania dokumentów księgowych, 

ich charakterystyką i zasadami przechowywania dowodów księgowych, 

2)  dobrać dokumenty do operacji gospodarczych, 
3)  zapoznać się z przykładowymi dowodami księgowymi sporządzonymi na stanowisku pracy, 
4)  sporządzić dowody księgowe według poznanych zasad dla każdej operacji gospodarczej, 
5)  sporządzić raport kasowy, 
6)  przechowywać dowody księgowe marca 2006, według poznanych zasad. 

 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 

 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

25

Środki dydaktyczne: 

−  zbiór typowych dokumentów stosowanych w jednostkach gospodarczych, 
−  przykłady prawidłowo sporządzonych dokumentów, 
−  przybory do pisania,  
−  kalkulator, 
−  skoroszyt, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
Ćwiczenie 2 
  Podaj dekretacje dla dowodów księgowych potwierdzających zaistniałe operacje 
gospodarcze. 
Lp. Rodzaj  dowodu 

księgowego 

Treść  

Dt 

Ct 

1 Faktura 

VAT 

dotycząca zakupu towarów – termin płatności 21 
dni 

 

 

2 Wb 

potwierdzający wpływ należności od 
przedsiębiorstwa „X” 

 

 

3 Lp 

wypłacono z kasy wynagrodzenia pracownikom 

 

 

4 Wb 

potwierdzający spłatę zobowiązania wobec 
dostawcy „Y” 

 

 

5 Wb 

potwierdzający spłatę raty kredytu 
krótkoterminowego 

 

 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym dekretowania dowodów księgowych, 
2)  dobrać konta i ich strony do księgowania podanych operacji, 
3)  wpisać nazwy kont po odpowiedniej stronie Dt lub Ct, 
4)  zaprezentować wynik swojej pracy. 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  dyskusja, 
–  ćwiczenia. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  zeszyt przedmiotowy, 
−  przykłady dekretacji wypełnionych dokumentów, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

26

5.7.  Kategorie wynikowe i zasady ich ewidencji   
 

5.7.1. Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 
Przedstaw ewidencję kosztów jednostki handlowej za bieżący miesiąc sprawozdawczy  
w układzie rodzajowym (zespół kont „4”) i kalkulacyjnym (zespól kont „5”). Jednostka 
handlowa prowadzi działalność na szczeblu hurtu i detalu, a powstałe koszty rozlicza na hurt 
i detal. 
 
Koszty, jakie jednostka poniosła w bieżącym miesiącu, są następujące (w zł): 
1 zużycie materiałów biurowych: 

(dla celów hurtu 150,-, detalu 270,-) 

420,-

wynagrodzenia pracowników  
(w tym: pracowników hurtu 7 200,-, detalu 5 600,-) 

12 800,-

3 zużycie energii (hurt 500,-, detal 300,-) 

820,-

4 amortyzacja 

środków trwałych (hurt – 1500,- detal -800,-) 

2 300,-

5 ubezpieczenia 

społeczne – koszt pracodawcy (hurt 1 497,-, detal 1 164,-) 

2 661,-

6 koszty 

usług obcych (hurt 1 700,-, detal 1 100,-) 

2 800,-

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia  
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym funkcjonowania kont wynikowych, 
2)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym klasyfikacji kosztów, 
3)  zapoznać się ze sposobem ewidencji kosztów w zespole kont „4” (rys. 24), 
4)  zapoznać się ze sposobem ewidencji kosztów w zespole kont „4” i „5” (rys. 25), 
5)  sporządzić ewidencję kosztów w układzie kont zespołu „4”, 
6)  sporządzić ewidencję kosztów w układzie kont „4” i „5”, 
7)  zaprezentować sporządzoną ewidencję. 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  przykłady ewidencji kosztów w różnych układach (np. plansze), 
−  zeszyt przedmiotowy, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

27

Ćwiczenie 2 

Zaksięguj operacje gospodarcze związane ze sprzedażą towarów oraz dokonaj 

przeksięgowań na konto „Wynik finansowy” – „Przychody ze sprzedaży” oraz „Wartość 
towarów według cen zakupu”. 
Salda wybranych kont (w zł) w jednostce handlowej przedstawiają się następująco: 
Towary 

      28 

000,- 

(wartość towarów według cen zakupu), 

Rachunek bieżący 

   22 

000,- 

Kasa        

 

 

 

 

500,- 

Należności od odbiorców  

15 000,- 

Operacje gospodarcze (w zł): 

Sprzedano towary za gotówkę: 

a)  przychód ze sprzedaży 200 szt. po 80,- zł 
b)  rozchód towarów z magazynu 200 szt. po 50,- zł 

16 000,-
10 000,-

2 Wpływ na rachunek bankowy należności od odbiorców 

8 000,-

Sprzedano towary z odroczonym terminem płatności: 

a)  przychód ze sprzedaży 80 po 80,- zł 
b)  rozchód towarów z magazynu 80 szt. po 50- zł 

6 400,-
4 000,-

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia  
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym funkcjonowania kont wynikowych, 
2)  zapoznać się ze sposobem ewidencji operacji gospodarczych związanych ze sprzedażą  

towarów (rys. 27), 

3)  sporządzić ewidencję podanych operacji, 
4)  przeksięgować „Przychody ze sprzedaży” oraz „Wartość sprzedanych towarów według cen 

zakupu”, 

5)  zaprezentować sporządzoną ewidencję. 

 
Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  przykłady ewidencji operacji gospodarczych związanych ze sprzedażą towarów (np. 

plansze), 

−  zeszyt przedmiotowy, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 
Ćwiczenie 3 

Ustal wynik finansowy jednostki handlowej na podstawie podanych wielkości. 

 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

28

Salda kont wynikowych na koniec roku obrotowego są następujące (w zł): 
Przychody ze sprzedaży towarów 

850 000,-

Wartość towarów według cen zakupu 

590 000,-

Pozostałe przychody operacyjne 

21 000,-

Koszy według rodzaju 

145 000,-

Pozostałe koszty operacyjne 

9 000,-

Przychody finansowe 

12 000,-

Koszty finansowe 

7 200,-

Zyski nadzwyczajne 

1 200,-

Straty nadzwyczajne 

600,-

 
Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym funkcjonowania kont wynikowych, 
2)  zapoznać się ze sposobem ewidencji wyniku finansowego w materiale nauczania (rys 31). 
 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  prezentacja, 
–  ćwiczenie. 
 

Środki dydaktyczne: 

−  przykłady ewidencji operacji gospodarczych związanych z ewidencją wyniku finansowego 

(np. plansze), 

−  zeszyt przedmiotowy, 
−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

29

5.8.  Techniczne formy rachunkowości  

 

5.8.1. Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Dokonaj odpowiednich księgowań operacji gospodarczych dotyczących stycznia 200x r.  

z wykorzystaniem tabelarycznej formy prowadzenia ewidencji. 

Przedsiębiorstwo Handlowe „Top-max” sp. z o.o. z siedzibą w Łodzi, ul. Piotrkowska 240, 

NIP 728-18-44-287, prowadzi działalność handlową. W zakładowym planie kont jednostka 
określiła: rozliczanie kosztów w układzie rodzajowym, koszty są gromadzone na jednym koncie 
„Koszty według rodzaju”. Towary ewidencjonowane są według cen zakupu. 
 

Bilans początkowy na 01.01.200x r. 

Lp. AKTYWA  Suma 

Lp.  PASYWA  Suma 

1  Środki trwałe 22 

000,-

1. Kapitał zakładowy 50 

000,-

2 Należności od odbiorców 

7 500,-

2. Kapitał zapasowy 

4 000,-

3  Towary  

20 000,-

3. Zobowiązania wobec 

dostawców 

12 000,-

4  Środki pieniężne w kasie 

200,-

4. Zobowiązania wobec 

pracowników z tytułu 
wynagrodzeń 

600,-

5  Środki pieniężne na 

rachunku bankowym 

16 900,-

 

Suma aktywów 

66 600,-

Suma pasywów 

66 600,-

Operacje gospodarcze stycznia 200x r.: 
Lp. Data 

  Treść  

Kwota w zł 

04.01.  Wb nr 1 – potwierdzający wpływ należności od odbiorców 

5 000,-

05.01.  Faktura nr 1/01 za sprzedane towary – termin płatności 21 dni 

8 000,-

05.01.  Wz – wydano sprzedane towary według cen zakupu 

6 200,-

08.01  Faktura nr 21 od dostawcy za zakupione towary, termin płatności 14 

dni i Pz – przyjęto towary do magazynu według cen zakupu 

3 000,-

10.01.  KW nr 1 – zapłacono gotówką za naprawę dźwigu 320,-

15.01.  Wb nr 2 – potwierdzający spłatę zobowiązania wobec dostawcy 

6 000,-

20.01.  Wb nr 3 – potwierdzający wpływ należności od odbiorcy 

2 500,-

28.01.  KP nr 1 – pobrano z banku do kasy na wypłatę wynagrodzeń według 

listy płac 

600,-

28.01.  KW - wypłacono wynagrodzenie pracownikowi  

600,-

10  30.01  Wb nr 4 – potwierdzający spłatę zobowiązania wobec dostawcy 

4 000,-

11  30.01.  Faktura nr 2390 za zużycie energii elektrycznej – termin płatności 14 

dni 

360,-

 

Wskazówki do realizacji 
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres 

i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. 
 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

30

Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym form prowadzenia ewidencji księgowej, 
2)  dokonać analizy podanych treści zadania i zaplanować konta potrzebne do ewidencji, 
3)  otworzyć konta z bilansu otwarcia oraz konta zaplanowane, potrzebne do ewidencji operacji 

gospodarczych, 

4)  dokonać zapisu chronologicznego i systematycznego każdej operacji gospodarczej, 
5)  zamknąć konta,  
6)  sprawdzić poprawność księgowań (suma stron Dt kont = sumie stron Ct kont), 
7)  zaprezentować swoją pracę. 

 

Zalecane metody nauczania - uczenia się: 

–  pogadanka, 
–  ćwiczenie. 

 

Środki dydaktyczne: 

−  karty Księgi głównej do ewidencji tabelarycznej, 
−  wzorcowy plan kont, przykładowe plany kont jednostek handlowych, 
−  kalkulator, 
−  przybory do pisania, 
−  literatura z rozdziału 7. 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

31

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

 

 

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego  

 
Test 1 
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

 

„Prowadzenie ksiąg 

rachunkowych” 

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−  zadania 1, 2, 3, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 17, 18, są z poziomu podstawowego, 
−  zadania (oznaczone gwiazdką) 4, 6, 12, 15, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego. 
 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt  
 

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za nieprawidłową odpowiedź lub 

jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące 
oceny szkolne: 

Ocena  

Normy wymagań 

dopuszczający za 

rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego, 

dostateczny za 

rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego 

dobry za 

rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu 

ponadpodstawowego 

bardzo dobry 

za  rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu 
ponadpodstawowego. 

 

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3.  b, 4. c, 5. c, 6. b, 7. b, 8. b, 9. c, 10. c, 11. b,  
12. 
d, 13. d, 14. c, 15. c, 16. a, 17. b, 18. c, 19. b, 20. c.

 

 
Plan testu  

Nr 
zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 Definiować pojęcie „dzień bilansowy” 

Definiować zasadę podwójnego 
księgowania 

A P b 

Określać funkcjonowanie kont 
bilansowych 

B P b 

Określać treść operacji gospodarczej 
do zapisu na kontach aktywów 

B PP c 

Ewidencjonować operacje gospodarcze 
na kontach pasywów 

C P c 

Określać wpływ operacji gospodarczej 
na składniki aktywów i sumę 

C PP b 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

32

Nr 
zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

bilansową 

Stosować zasadę szeregowania 
składników aktywów w bilansie 

C P b 

Definiować zasadę szeregowania 
składników pasywów w bilansie 

A P b 

Określać zasadę funkcjonowanie kont 
wynikowych 

B P c 

10 

Stosować zasadę zamykania kont 
bilansowych 

C P c 

11 

Wskazywać zakres stosowania zasady 
pojedynczego powtarzanego 

B P b 

12 

Określać funkcję konta „Umorzenie 
środków trwałych” 

B PP d 

13 

Wskazywać, na czym polega 
sprawdzenie dowodu księgowego pod 
względem merytorycznym 

B P d 

14 

Stosować metody poprawiania błędów 
w wewnętrznych dowodach 
księgowych 

C P c 

15 

Określić funkcję konta „Rozliczenie 
kosztów” 

B PP c 

16 

Ewidencjonować operacje gospodarcze 
na kontach bilansowych 

C P a 

17 

Ewidencjonować operacje gospodarcze 
na kontach bilansowych i wynikowych 

C P b 

18 

Rozpoznawać zasadę 
ewidencjonowania kosztów w układzie 
rodzajowym 

B P c 

19 

Ustalać wynik finansowy jednostki na 
podstawie podanych założeń 

C PP b 

20 

Określać wpływ operacji wynikowej na 
wynik finansowy jednostki 

B PP c 

 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

33

Przebieg testowania 

 
INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

 

1.  Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym 

wyprzedzeniem. 

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań w teście oraz z zasadami punktowania. 

4.  Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na zadania wielokrotnego wyboru  

z jedną odpowiedzią prawidłową. 

5.  Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi). 

6.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy. 

7.  Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, zapisz na tablicy czas 

rozpoczęcia i zakończenia sprawdzianu. 

8.  Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru 

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć uczniów do sprawdzenia swoich możliwości). 

9.  Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie 

zakończenia udzielania odpowiedzi. 

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 

11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 

12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które  

sprawiły uczniom największe trudności. 

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń 

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. 

 

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 

2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.  Test zawiera 20 zadań dotyczących zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych. Wszystkie 

zadania w teście, to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. 

5.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: 

−  zaznacz prawidłową odpowiedź poprzez napisanie X we właściwej kratce, 

 

(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie 

ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową), 

6.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 
7.  Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż zadanie i wróć do niego, 

gdy zostanie Ci wolny czas. Zadania oznaczone gwiazdką są trudniejsze niż pozostałe, ale to 
chyba nie jest przeszkoda żeby na nie odpowiedzieć. 

8.  Na rozwiązanie 

testu 

masz 

45 

min. 

      

Powodzenia! 

 

Materiały dla ucznia:

 

–  instrukcja, 
–  zestaw zadań testowych, 
–  karta odpowiedzi. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

34

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

 

 
1. Dzień bilansowy określa: 

a) dzień sporządzenia bilansu, 
b) dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, 
c) dzień rozpoczęcia działalności jednostki, 
d) zawsze dzień 1 stycznia. 

2.  Zasada podwójnego księgowania polega na zaksięgowaniu operacji gospodarczej na dwóch 

kontach: 

a) po tych samych stronach, w tej samej kwocie, 
b) po przeciwnych stronach, w tej samej kwocie, 
c) po przeciwnych stronach, na każdym koncie połowa kwoty, 
d) po tych samych stronach, na każdym koncie połowa kwoty. 

3.  Zwiększenia stanu składnika aktywów i pasywów ewidencjonuje się zawsze po 

a) dowolnie wybranej stronie konta 
b) stronie salda początkowego, 
c) stronie przeciwnej do salda początkowego, 
d) każdej ze stron po połowie kwoty. 

4.  *Jaka powinna być treść operacji numer 1) zaksięgowanej na kontach? 
 

Dt  Rachunek bieżący  Ct   

Dt             Kasa            Ct 

Sp. 9 000,- 

 450,- (1   

Sp.     200,-  

 

 

 

1)      450,-  

 

a) spłacono zobowiązanie wobec dostawcy, 
b) wpłacono utarg z kasy do banku, 
c) pobrano gotówkę z banku do kasy, 
d) wpływ należności od dostawców. 

5.  Konto „Zobowiązania wobec dostawców” wykazało na początek okresu sprawozdawczego 

Sp. 8 

000-. Dokonano spłaty zobowiązania w kwocie 2 

000,-. Która 

 

z pokazanych ewidencji jest poprawna? 

a)   b)    c)   d) 

Zobowiązania wobec    Zobowiązania wobec   

Zobowiązania wobec    Zobowiązania wobec

Dt     dostawców    Ct   Dt     dostawców    Ct    Dt     dostawców    Ct    Dt     dostawców    Ct

Sp.8 000,- 

2 000,-   Sp. 8 000,-   

      2 000,-   8 000,-Sp.     

 8 000,- Sp.

 

 

        2 000,-   

   

 

   

 2 000,- 

 
6.  *Zapłacono z rachunku bankowego zobowiązanie wobec dostawcy. Których składników 

bilansu dotyczy ta operacja i jaki ma wpływ na sumę bilansową? 

a) tylko składników aktywów – suma bilansowa zmniejszy się, 
b) składnika aktywów i pasywów – suma bilansowa zmniejszy się, 
c) tylko składników pasywów – suma bilansowa zmniejszy się, 
d) składnika aktywów i pasywów – suma bilansowa nie zmieni się. 

 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

35

7.  Jednostka posiada niżej podane składniki aktywów. W której kolumnie uszeregowano je 

zgodnie z zasadą obowiązującą w bilansie? 

a) b) c) d) 

środki trwałe, 

towary, 

środki pieniężne, 

należności od 
odbiorców, 

inwestycje 
długoterminowe. 

środki trwałe, 

inwestycje 
długoterminowe,  

towary, 

należności od 
odbiorców, 

środki pieniężne. 

inwestycje 
długoterminowe, 

 środki trwałe, 

towary 

środki pieniężne, 

należności od 
odbiorców. 

 

środki trwałe, 

inwestycje 
długoterminowe,  

środki pieniężne, 

towary, 

należności od 
odbiorców. 

 

8.  Składniki pasywów szeregowane są w bilansie według zasady 

a) wzrastającej płynności, 
b) wzrastającej wymagalności, 
c) zmniejszającej się wymagalności, 
d) zmniejszającej się płynności. 

9.  Konta wynikowe otwierane są 

a) saldem początkowym z bilansu, 
b) na początku każdego okresu sprawozdawczego, 
c) kwotą pierwszej operacji, 
d) na koniec okresu sprawozdawczego. 

10. Które konto zostało prawidłowo zamknięte? 

a)   b) 

c)   d) 

  

Zobowiązania wobec 

Rachunek  

 

Należności od 

Dt         Kasa        Ct    Dt     dostawców    Ct 

Dt        bieżący       Ct 

  Dt     odbiorców    Ct 

Sp    200,- 

150,-  

600,-

600,-Sp. 

Sp. 2 000,-

800,-     

 8 000,- Sp.

320,-   

   

1 200,- 

2 000,-

800,-     

 8 000,- 

        520,-         150,-   

600,- 1 800,- 

Sk. 1 200,-     

8 000,- Sk.

Sk.  270,-   

  Sk.  1 800,-  

2 000,-

2 000,-      8 000,-  8 000,- 

 
11. Zasada zapisu pojedynczego powtarzalnego obowiązuje na kontach: 

a) syntetycznych, 
b) analitycznych, 
c) wynikowych, 
d) bilansowych. 

12. *Konto „Umorzenia środków trwałych” jest kontem: 

a) uzupełniającym – występującym w bilansie, 
b) analitycznym do konta „Środki trwałe”, 
c) wynikowym, podlega przeksięgowaniu na „Wynik finansowy”, 
d) korygującym do konta „Środki trwałe”. 

13. Sprawdzenie dowodu księgowego pod względem merytorycznym polega na sprawdzeniu: 

a) czy jest dekretacja na dokumencie, 
b) czy dowód został sporządzony technicznie poprawnie, 
c) poprawności obliczeń arytmetycznych, 
d) prawidłowości rzetelności danych w nim zawartych. 

 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

36

14. W dokumencie wewnętrznym błędny zapis można poprawić przez: 

a) zastosowanie storna czerwonego, jeśli błąd dotyczy kwoty, 
b) użycie korektora i wpisanie poprawnego zapisu wraz z datą i podpisem poprawiającego, 
c) skreślenie błędnego zapisu i wpisanie poprawnego wraz z datą i podpisem 

poprawiającego, 

d) zastosowanie storna czarnego, jeśli błąd dotyczy daty i numeru. 

15. *Funkcja konta „Rozliczenie kosztów” polega na: 

a) gromadzeniu i rozliczeniu kosztów związanych z działalnością finansową jednostki, 
b) gromadzeniu i rozliczeniu kosztów działalności pozaoperacyjnej jednostki, 
c) rozliczeniu kosztów według rodzaju na koszty według miejsc powstawania, 
d) gromadzeniu kosztów pozostałej działalności operacyjnej. 

16. Operację gospodarczą: Wb potwierdzający spłatę zobowiązania wobec dostawcy należy 

zaksięgować na kontach: 

a) Dt Zobowiązania wobec dostawców; Ct Rachunek bieżący, 
b) Dt Rachunek bieżący; Ct Towary, 
c) Dt Rachunek bieżący; Ct Zobowiązania wobec dostawców, 
d) Dt Zobowiązania wobec dostawców; Ct Towary. 

17. Operację gospodarczą udokumentowaną fakturą za energię elektryczną za bieżący miesiąc 

należy zaksięgować: 

a) Dt Rozrachunki z odbiorcami, Ct Zużycie energii, 
b) Dt Zużycie energii, Ct Rozrachunki z dostawcami, 
c) Dt Zużycie energii, Ct Rozrachunki z odbiorcami, 
d) Dt Rozrachunki z dostawcami, Ct Zużycie energii. 

18. Jednostka gospodarcza rozlicza koszty w zespole w układzie rodzajowym, gromadzi je 

a jednym koncie. Jaką nazwę konta należy wpisać zamiast cyfry „2” w pokazanej ewidencji 
kosztów w układzie rodzajowym? 

Różne  

 

   

 

 

Dt   konta bilansowe   Ct   

Dt             „2”              Ct    Dt     Wynik finansowy    Ct

  

1) 

     

2)   

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

   

 

1) bieżąca ewidencja kosztów, 
2) przeksięgowanie roczne. 

 

   

 

 
a) Koszty produkcji podstawowej, 
b) Rozliczenie kosztów, 
c) Koszty według rodzaju, 
d) Koszty wynikowe. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

37

19. *Jednostka handlowa ustaliła następujące obroty kont wynikowych w zł: 
Przychody ze sprzedaży towarów 

290 000,-

Wartość towarów według cen zakupu 

185 500,-

Koszty według rodzaju 

52 000,-

Pozostałe przychody operacyjne 

2 800,-

Zyski nadzwyczajne 

320,-

Pozostałe koszty operacyjne 

3 450,-

 
Jaki jest wynik finansowy brutto jednostki? 

a) 42 170,- 
b) 52 170,- 
c) 52 250,- 
d) 56 550,- 

20. *Jaki wpływ na wynik finansowy będzie miała operacja gospodarcza: zapłacono z rachunku 

bieżącego fakturę za usługi telekomunikacyjne?  

 Wynik 

finansowy: 

a) pozostanie bez zmian, 
b) wzrośnie o kwotę operacji, 
c) zmniejszy się o kwotę operacji, 
d) zmniejszy się o ½ kwoty operacji. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

38

KARTA ODPOWIEDZI 

 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 
Prowadzenie ksiąg rachunkowych 

 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź. 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź Punktacja 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

a b c  d 

 

10 

a b c  d 

 

11 

a b c  d 

 

12 

a b c  d 

 

13 

a b c  d 

 

14 

a b c  d 

 

15 

a b c  d 

 

16 

a b c  d 

 

17 

a b c  d 

 

18 

a b c  d 

 

19 

a b c  d 

 

20 

a b c  d 

 

Razem   

 
 
 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

39

Test 2 
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

 

„Prowadzenie ksiąg 

rachunkowych” 

Zadanie praktyczne: 

−  umiejętności 1, 2, 3, 4, 7a, 7b, 7e są z poziomu podstawowego, 
−  umiejętności 5, 6, 7c, 7d, są z poziomu ponadpodstawowego. 
 

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące 
oceny szkolne:  

Ocena  

Normy wymagań 

dopuszczający 

40 punktów za spełnienie kryteriów umiejętności z poziomu podstawowego 

dostateczny 

58 punktów za spełnienie kryteriów umiejętności z poziomu podstawowego 

dobry 

80 punktów w tym, co najmniej 10 za spełnienie kryteriów umiejętności 
z poziomu ponadpodstawowego, 

bardzo dobry 

96 punktów w tym, co najmniej 16 za spełnienie kryteriów umiejętności 
z poziomu ponadpodstawowego 

 

Plan testu i Klucz punktowania 

Lp. Umiejętność/kryterium oceny 

Liczba 

punktów 

Poziom 

wymagań 

Otworzyć konta według podanych założeń 0 

-14 

Kryteria oceniania: wszystkie konta otwarte prawidłowo (14 
kont-nazwa konta, saldo po właściwej stronie - 1 punkt za 
konto). 

 

 

Ewidencjonować operacje gospodarcze 

0 - 18 

Kryteria oceniania: prawidłowa korespondencja kont, 
prawidłowa kwota (9 operacji). 

 

 

Zamknąć konta bilansowe 

0 - 27 

Kryteria oceniania: wszystkie konta zamknięte prawidłowo (9 
kont - po 1 punkcie za: prawidłowe wartości sald końcowych, 
salda po właściwej stronie, ustalanie sumy kontrolnej).  

 

 

Sporządzić zestawienie obrotów i sald 

0 - 27 

Kryteria oceniania: ujęte wszystkie konta bilansowe (9 kont - 1 
punkt za konto), prawidłowo ujęte obroty kont (9 kont - 1 punkt 
za konto), zgodność obrotów debet i kredyt (9 punków).  

 

 

Przeksięgować obroty kont wynikowych 

0 - 12 

PP 

Kryterium oceniania: przeksięgowane wszystkie konta 
wynikowe (6 kont – 1 punkt za ujęcie kwoty do przeksięgowania 
po właściwej stronie konta wynikowego, 1 punkt za ujęcie kwoty 
do przeksięgowania po właściwej stronie konta „Wynik 
finansowy”). 

 

 

Ustalić wynik finansowy 

0 - 2 

PP 

Kryterium oceniania: prawidłowa kwota wyniku finansowego  
(1 punkt), ujęta po właściwej stronie (1 punkt). 

 

 

7 Sporządzić bilans końcowy  

 

 

Kryterium oceniania: 

0 - 10 

 

 a)  ujęte wszystkie składniki aktywów (pominięty jeden lub 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

40

Lp. Umiejętność/kryterium oceny 

Liczba 

punktów 

Poziom 

wymagań 

więcej składników 0). 

 b)  ujęte wszystkie składniki pasywów (pominięty jeden lub 

więcej składników 0) 

2 P 

 c)  składniki aktywów uszeregowane prawidłowo, 

0 - 2 

PP 

 d)  składniki pasywów uszeregowane prawidłowo, 

0 - 2 

PP 

 e)  zgodna suma bilansowa (niezgodna suma bilansowa 0), 

 

Ogólna suma punktów możliwa do uzyskania

110 

 

 

Przebieg testowania 

 

INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

 

1.  Ustal z uczniami termin przeprowadzenia testu w formie zadania praktycznego, z co 

najmniej jednotygodniowym wyprzedzeniem. 

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.  Zapoznaj uczniów z typami zadań praktycznych oraz z zasadami punktowania. 

4.  Przeprowadź z uczniami próbę rozwiązywania zadań podobnych do zawartego w teście.  

5.  Omów z uczniami sposób rozwiązywania zadania, zwróć uwagę na organizację pracy  

a zwłaszcza kolejność wykonywanych czynności i gospodarowanie czasem. 

6.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy. 

7.  Rozdaj uczniom treść zadania oraz arkusze papieru, zapisz na tablicy czas rozpoczęcia  

i zakończenia sprawdzianu. 

8.  Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru 

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć uczniów do sprawdzenia swoich możliwości). 

9.  Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie 

zakończenia rozwiązania zadania praktycznego. 

10. Zbierz rozwiązane zadania oraz treść zadania praktycznego. 

11. Sprawdź rozwiązanie zadania z zastosowaniem podanego klucza punktowania. 

12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te elementy, które  

sprawiły uczniom największe trudności. 

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń 

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. 

 

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 

2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem arkusze pobrane do rozwiązania zadania. 

3.  Zapoznaj się z treścią zadania. 

4.  Test w formie zadania praktycznego, które będziesz rozwiązywać, pozwoli Ci sprawdzić 

swoje umiejętności z zakresu „Prowadzenia ksiąg rachunkowych”. 

5.  Dokonaj analizy treści zadania, ustal kolejność czynności prowadzących do rozwiązania 

zadania, dobra organizacja pracy pomoże Ci w osiągnięciu sukcesu. 

6.  Jeśli się pomylisz, pamiętaj o zasadach poprawiania błędów księgowych. 

7.  Pracuj systematycznie i spokojnie to pomoże Ci uniknąć pomyłek. 

8.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

9.  Na rozwiązanie 

testu 

masz 

90 

min. 

      

Powodzenia! 

 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

41

Materiały dla ucznia:

 

–  instrukcja, 
–  treść zadania testowego, 
–  arkusze papieru w kratkę A4, kalkulator. 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

42

Treść zadania praktycznego 

 
Przedsiębiorstwo handlowe „Finka” sp. z o.o. z siedzibą w Łodzi, ul. Artyleryjska 3,  
NIP 724-00-05-144, prowadzi ewidencję kosztów w układzie rodzajowym. Koszty według 
rodzaju gromadzi na jednym koncie „Koszty według rodzaju”. 
Na dzień 01.12. 200x salda kont w ewidencji księgowej wykazały następujące stany (w zł): 
1. 

Środki trwałe 28 

000,-

2. Należności od odbiorców 

10 600,-

3. Towary 

20 

000,-

4. 

Środki pieniężne na rachunku bankowym 

24 000,-

5. Kapitał zakładowy 50 

000,-

6. Kapitał zapasowy 

4 000,-

7. Zobowiązania wobec dostawców 

18 000,-

8. Zobowiązania wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń 600,-
9. 

Przychody ze sprzedaży 85 

200,-

10. Wartość towarów według cen nabycia 

49 400,-

11. Koszty 

według rodzaju 

35 600,-

12. Pozostałe koszty operacyjne 

1 300,-

13.  Przychody finansowe 

12 400,-

14.  Koszty finansowe 

1 800,-

 
Operacje gospodarcze grudnia: 
Lp. Treść  

Kwota w zł 

1. 

Wb nr 102 – potwierdzający wpływ należności od odbiorców 

8 200,-

2. 

Faktura nr 282/12 za sprzedane towary – termin płatności 21 dni 

12 000,-

3. 

Wz – wydano sprzedane towary według cen zakupu 

7 050,-

4. 

Faktura nr 342/12 od dostawcy za zakupione towary, termin płatności 
14 dni i Pz – przyjęto towary do magazynu według cen zakupu 

4 500,-

5. 

KP nr 1 – pobrano gotówkę z banku do kasy  

1 000,-

6. 

KW - wypłacono wynagrodzenie pracownikowi 

600,-

7. 

Wb nr 103 – potwierdzający wpływ należności od odbiorcy 

1 200,-

8. 

Faktura nr 185 za naprawę lady chłodniczej – termin płatności 14 dni 

500,-

9. 

Wb nr 104 – potwierdzający spłatę zobowiązania wobec dostawcy 

10 600,-

 
Wykonaj czynności niezbędne do: 
−  sporządzenia bilansu na 31.12.200x, 
−  ustalenia wyniku finansowego metodą księgową, dla PH. „Finka” sp. z o.o. 
 

background image

 

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

43

7. LITERATURA

 

 
1.  Borkowska G.: Zasady rachunkowości. WSiP, Warszawa 2006 
2.  Musiałkiewicz J.: Zasady rachunkowości. Ekonomik, Warszawa 2004 
3.  Kuczyńska-Cesarz A.: Zasady rachunkowości. Difin, Warszawa 2003 
4.  Matuszewicz J., Matuszewicz P.: Rachunkowość od podstaw. Finans-Serwis, Warszawa 

2002 

5.  Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z 

późn. zm.) 

6.  www.msp.money.pl 
7.  www.tf.pl 
8.  Wzorcowy plan kont. www.gofin.pl