EPiFM Cwiczenie 5
1
Ćwiczenie nr 5
EPiFM
Temat:
Radiostacja MF/HF SAILOR
1.1 Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie radiostacji MF/HF Sailor w zakresie
obsługi, prowadzenia nasłuchu, wymiany korespondencji oraz zapoznanie się ze spisem stacji
brzegowych.
1.2 Zagadnienia do opracowania
- Propagacja fal MF
- Propagacja fal HF
- Podział i organizacja morskiego pasma MF i HF, częstotliwości charakterystyczne
- Procedury łączności: w niebezpieczeństwie do celów bezpieczeństwa oraz do
celów eksploatacyjnych
1.3 Pytania kontrolne
- na czym polega łączność simpleksowa, a na czym dupleksowa.
- jakie zasięgi są osiągane na falach MF i HF,
- co to jest blokada szumów i kiedy jest stosowana,
- jakie moce stosowane są przy nadawaniu w paśnie MF,HF
- jakie emisje stosuje się w paśmie MF,HF;
- do czego służą częstotliwości : 2182, 2187.5, 2177, 4125 kHz,
- czy na kanałach dupleksowych można prowadzić łączność w relacji statek – statek,
uzasadnij odpowiedź,
- podaj procedurę wywołania alarmowego,
- podaj procedurę wywołania pilnego,
- podaj procedurę wywołania w przypadku ostrzeżenia.
- podaj zasady doboru częstotliwości do łączności ze stacją brzegową
1.4 Opis układu ćwiczeniowego
- radiostacja MF/HF SAILOR,
- Admirality list of radiosignsls t. 1 cz. 1
- List of Coast Station
- List of Ship Station
2
EPiFM Ćwiczenie 5
1.5 Wykonanie ćwiczenia
Uwaga: W trakcie ćwiczenia należy wykonać wszystkie czynności opisane w pkt. 1.5.1 do
1.5. 14. Kursywą podano informacje teoretyczne niezbędne dla właściwego posługiwania się
radiostacją
Radiostacja MF/HF pracuje w dwóch zakresach częstotliwości: W zakresie fal
pośrednich (medium frequencies): 1605 kHz do 4000 kHz oraz w zakresie fal krótkich (high
frequencies): 4000 kHz do 27 500 kHz.
Fale w paśmie MF rozchodzą się głównie jako fale przyziemne, uginając się wzdłuż
powierzchni ziemi. Efektywny zasięg zależy od częstotliwości oraz parametrów fizycznych
gruntu, takich jak przewodność i stała dielektryczna. Dla fal rozchodzących się nad
powierzchnią morza, można przyjąć skuteczny zasięg 150 mil morskich przy łączności
radiotelefonicznej i 300 mil morskich przy łączności DSC oraz teleksowej.
W rejonie A2 radiostacja w paśmie MF może być stosowany do łączności zarówno w
relacji statek – statek jak i w relacji statek – brzeg. W rejonach A3 i A4 radiostacja MF może
służyć jedynie do łączności w relacji statek - statek.
W paśmie HF fale rozchodzą się głównie jako jonosferyczne, na zasadzie odbijania się
od warstwy jonosfery. Poprzez wielokrotne odbijanie od jonosfery i powierzchni ziemi, można
osiągnąć zasięg globalny. Ponieważ jonizacja górnych warstw jonosfery zależy od aktywności
słońca, właściwości odbijające uzależnione są od pory dnia, pory roku oraz cyklu zmian plam
słonecznych. Ogólnie można przyjąć, że komunikacja na wyższych częstotliwościach (powyżej
8 MHz) będzie skuteczniejsza gdy stopień jonizacji będzie większy, a więc w dzień, a na
niższych częstotliwościach (poniżej 8 MHz) gdy stopień jonizacji jest mniejszy, a więc w nocy.
Częstotliwości z pasma 8 MHz mogą być wykorzystywane zarówno w dzień jak i w nocy.
Łączność na falach krótkich prowadzi się głównie w relacji statek brzeg w rejonach
A3 i A4, z tym, że w rejonie A4 jest to jedyny możliwy sposób łączności statku z brzegiem.
Radiostacja MF/HF zawiera w sobie zarówno nadajnik jak i odbiornik. Odbiornik
umożliwia nasłuch na wszystkich częstotliwościach z zakresu 150 kHz do 30 000 kHz.
Nadajnik pozwala na nadawanie jedynie na częstotliwościach przyznanych dla służby
morskiej, próba nadawania na innych częstotliwościach sygnalizowana jest komunikatem
Error 11, co oznacza nielegalną częstotliwość. Widok płyty czołowej radiostacji MF/HF
przedstawiono na rys. 1.5.1.
1.5.1 Włącz radiostację, ustaw automatyczną regulację wzmocnienia i blokadę szumów
Włączenia radiostacji dokonuje się pokrętłem oznaczonym Vol, dalszy jego obrót w
prawo powoduje zwiększanie głośności głośnika. Automatyczną regulację wzmocnienia –
automatic gain control załącza się i wyłącza przyciskiem AGC; jej załączenie sygnalizowane
świeceniem napisu AGC pod wyświetlaczem. Dodatkowo pokrętło oznaczone RF musi być
skręcone maksymalnie w prawo. Automatyczna regulacja wzmocnienia polega na
automatycznym zwiększaniu wzmocnienia wzmacniacza wejściowego przy spadku poziomu
odbieranego sygnału lub automatycznym jego zmniejszaniu przy wzroście odbieranego
sygnału. W skrajnych przypadkach, przy bardzo słabym sygnale automatyka może nie działać.
Wówczas należy wyłączyć AGC i ręcznie regulować wzmocnienie pokrętłem RF, tak by coś
EPiFM Cwiczenie 5
3
usłyszeć. Blokadę szumów załącza się i wyłącza przyciskiem SQ. Blokady szumów nie stosuje
się przy łączności alarmowej. Poziom blokady dobierany jest automatycznie przez komputer
radiostacji.
Rys. 1.5.1 Płyta czołowa radiostacji MF/HF SAILOR
1.5.2 Zapoznaj się z regulacją mocy nadawania, zanotuj wskazania
Moc nadawania może być ustawiana na pięciu poziomach: pełna, 1/2, 1/4, 1/8, 1/16.
Wartość mocy pełnej zależy od zastosowanego nadajnika. W radiostacjach statkowych, w
paśmie MF można stosować nadajniki o mocy maksymalnej 400 W a w paśmie HF 1.5 kW.
Zmiany mocy dokonuje się przy pomocy przycisków TX a następnie POWER. Stan po
naciśnięciu przycisku TX podtrzymywany jest przez kilka sekund. W tym czasie można
kilkakrotnie nacisnąć przycisk POWER obniżając lub zwiększając za każdym razem moc o
połowę. Poziom mocy sygnalizowany jest pojedynczą lub podwójną kreseczką na
wyświetlaczu. Im wyżej nad trójkątem mocy znajduje się kreska, tym większa moc.
1.5.3 Zapoznaj się z ustawianiem rodzaju emisji
Radiostacja MF/HF SAILOR pozwala na ustawienie czterech rodzajów emisji:
- J3E - emisja jednowstęgowa bez fali nośnej stosowana przy łączności fonicznej,
- H3E – emisja jednowstęgowa z falą nośną aktualnie nie stosowana, poprzednio
była stosowana przy łączności alarmowej,
- R3E - emisja jednowstęgowa ze zredukowaną falą nośną stosowana przy
współpracy z radiostacjami starszego typu (bez syntezy częstotliwości),
- TLX – emisja teleksowa stosowana przy pracy na teleksie
W niektórych radiostacjach zamiast emisji zamiast emisji R3E jest emisja oznaczona -
- CW – emisja z falą ciągłą stosowana przy pracy na kluczu alfabetem Morsa.
Z reguły po ustawieniu częstotliwości, automatycznie ustawia się właściwy rodzaj
emisji. Jednak w niektórych przypadkach, rodzaj emisji należy ustawić ręcznie za pomocą
przycisku MODE.
1.5.4 Zapoznaj się z metodami ustawiania częstotliwości
Częstotliwości można ustawiać przy pomocy klawiatury numerycznej bezpośrednio
jako częstotliwość odbiorczą RX, lub nadawczą TX, albo, przy współpracy ze stacjami
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0
.
STOP
ENT
RF
VOL
TEST
ALARM
SQ
ADD
FREQ
FREQ
TUNE
CLARI F
RX
CH
AGC
POWRR
DIM
DUMMY
LOAD
SC
SEND
ALARM
2182
TX
MODE
DEL
SIGNAL – CURRENT Rx
kHz
Tx-POWER
Tx
kHz
TUNE J3E
SQ AGC
13 100.0
12 330.0
4
EPiFM Ćwiczenie 5
brzegowymi w systemie kanałowym. W celu bezpośredniego ustawienia częstotliwości należy
wykonać następującą sekwencję:
RX – żądana częstotliwość – ENT
TX – żądana częstotliwość – ENT
W celu ustawienia częstotliwości w systemie kanałowym należy wykonać następującą
sekwencję:
CH – żądany kanał – ENT
Po ustawieniu kanału naciskając TX lub RX można odczytać ustawione częstotliwości.
Wyszukaj w wydawnictwie częstotliwości stacji Szczecin Radio dla łączności z rejonu
Bornholmu , a następnie dla łączności z rejonu Atlantyku i ustaw je obydwoma metodami.
Zanotuj wyniki.
1.5.5 Zapoznaj się z metodą strojenia nadajnika
Strojenie nadajnika polega na dopasowaniu impedancji anteny do impedancji
nadajnika dla ustawionej częstotliwości. Uzyskiwane jest poprzez włączenie między nadajnik
a antenę odpowiedniego zestawu pojemności i indukcyjności w zależności od wybranego
pasma częstotliwości. Najprostsza metoda strojenia polega na przyciśnięciu przycisku
nadawania znajdującego się na słuchawce. Zapala się wówczas pod wyświetlaczem światełko
TUNE, które następnie gaśnie po kilku sekundach. Radiostacja jest zestrojona i gotowa do
pracy. Między antenę a nadajnik został włączony właściwy zestaw pojemności i
indukcyjności, zapisany wcześniej w pamięci komputera dla danego pasma częstotliwości. W
przypadku, gdy opisana metoda strojenia nie daje rezultatu, ( światełko nie gaśnie przez długi
czas), należy zastosować strojenie awaryjne. Zdarza się to przy zmianie charakterystyki
anteny spowodowanej np. pojawieniem się upływności. Polega ono na kolejnym naciśnięciu
przycisków: TX i TUNE. Włączane są kolejne zestawy indukcyjności i pojemności, aż
komputer natrafi na właściwy. Wartości te są zapisywane w pamięci. Strojenie awaryjne trwa
znacznie dłużej (kilkadziesiąt sekund).
1.5.6 Zapoznaj się z metodą szybkiego wybierania częstotliwości
Radiostacja MF/HF SAILOR umożliwia szybkie wybieranie często używanych
częstotliwości (nie kanałowych). W tym celu należy je najpierw wpisać do pamięci radiostacji
pod dowolnymi numerami kanałów z zakresu 0 – 99. Aby to uzyskać należy ustawić metodą
bezpośrednią żądany zestaw częstotliwości na wyświetlaczu a następnie wykonać następującą
sekwencję:
CH – numer kanału – ADD
Żądany zastaw częstotliwości będzie dostępny pod tym numerem kanału, można go uzyskać
tak jak uzyskuje się normalne kanały ITU (Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna) .
Zapisz pod numerami kanałów 2, 4, 6, 8, 12, 16 radiofoniczne częstotliwości
alarmowe z tabeli na ścianie.
1.5.7 Dokonaj sprawdzenia radiostacji.
EPiFM Cwiczenie 5
5
Sprawdzenia radiostacji dokonuje się korzystając z funkcji Dummy Load. Powoduje
to automatyczne załączenie sztucznego obciążenia i ustawienie specjalnej częstotliwości do
sprawdzania 206.4 kHz. Dzięki temu wszelkie czynności dokonywane w trakcie sprawdzania
nie będą powodowały wysyłania sygnałów na zewnątrz. W celu sprawdzenia radiostacji
należy nacisnąć klawisz TX, następnie DUMMY LOAD, Zestroić radiostację i głośno
mówiąc do mikrofonu obserwować wychylenie wskaźnika sygnału prądu w antenie. Wskaźnik
powinien wychylać się do połowy. Sprawdzeniu podlega cała radiostacja z wyjątkiem anteny.
1.5.8 Zapoznaj się z metodą dostrajania odbiornika.
W przypadku, gdy odbierana rozmowa jest słyszana niewyraźnie, może to świadczyć o
rozstrojeniu nadajnika stacji nadawczej. Aby się do nigo dostroić można użyć klawiszy
oznaczonych trójkątami ku górze i ku dołowi. Powoduje to zmianę częstotliwości odbiornika z
krokiem 0.1 kHz. Chcąc uzyskać bardziej precyzyjne dostrojenie, należy wcisnąć klawisz
CLARIFY, co zmieni krok dostrajania na 0.01 kHz.
1.5.9 Nadaj wywołanie alarmowe.
Wywołania alarmowe nadaje się w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub
bezpieczeństwa statku na specjalnie do tego celu przeznaczonej częstotliwości 2182 kHz.
W tym celu należy:
Ustawić, oznaczonym kolorem czerwonym, przyciskiem 2182 częstotliwość
alarmową, (oprócz częstotliwości, automatycznie ustawi się pełna moc, zostanie
wyłączona blokada szumów i niestety ustawi się już nieaktualna emisja H3E,
Ustawić przyciskiem MODE emisję J3E,
uruchomić dwutonowy radiotelefoniczny sygnał alarmowy przez jednoczesne
naciśnięcie przycisków SEND ALARM i TEST ALARM
mówiąc wolno i wyraźnie nadać wywołanie alarmowe, a po krótkiej przerwie
wiadomość alarmową.
Przykład wywołania i wiadomości alarmowej:
MAYDAY MAYDAY MAYDAY
THIS IS AZYMUT AZYMUT AZYMUT
krótka przerwa
MAYDAY
THIS IS AZYMUT SPII (sierra papa india india)
MY POSITION AT ONE THTEE ZERO FIVE UTC IS FIVE THREE DEGREES TWO
SIX MINUTES NORD ZERO ONE FOUR DEGREES TWO TWO MINUTES EAST
I AM IN COLLISION WITH MV NAWIGATOR. MY PROPELLER IS DAMAGED. I
REQUIRE TWO TUGS TO GET TO THE NEAREST PORT
MAYDAY
1.5.10 Odpowiedz na usłyszany alarm.
Po odebraniu alarmu statek znajdujący się w rejonie A1 lub A2 powinien odczekać
kilka minut, aby dać możliwość odpowiedzi dla stacji brzegowej, a następnie jeżeli jest
wstanie udzielić pomocy, potwierdzić odbiór alarmu. W rejonach A3 i A4 statek, jeżeli jest w
stanie udzielić pomocy, potwierdza odbiór alarmu bezzwłocznie. W tym celu należy na
częstotliwości 2182:
6
EPiFM Ćwiczenie 5
mówiąc wolno i wyraźnie nadać potwierdzenie odbioru alarmu.
Przykład potwierdzenia:
MAYDAY
AZYMUT AZYMUT AZYMUT
THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR
RECEIVED MAYDAY
Po krótkiej przerwie mówimy:
MAYDAY
AZYMUT
THIS IS NAWIGATOR
Podajemy informacje dotyczące akcji ratowniczej np. spodziewany czas przybycia na
miejsce katastrofy
MAYDAY
1.5.11 Nadaj wiadomość pilną.
Wiadomości pilne (urgent) nadaje się do wszystkich statków lub do konkretnej stacji
brzegowej najczęściej w sytuacjach gdy potrzebna jest szybka pomoc medyczna lub
techniczna. Jeśli nadawana wiadomość będzie krótka możemy nadać ją na częstotliwości
2182 kHz. W przypadku dłuższej wiadomości, na częstotliwości 2182 kHz zapowiadamy jej
nadanie, podając częstotliwość na której będzie nadawana. Samą wiadomość nadajemy na
zapowiedzianej częstotliwości.. W celu nadania wiadomości pilnej należy:
ustawić częstotliwość 2182 kHz,
mówiąc wolno i wyraźnie nadać wiadomość pilną.
Przykład wiadomości pilnej
PAN PAN PAN PAN PAN PAN
ALL STATIONS ALL STATIONS ALL STATIONS
THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR
TREŚĆ WIADOMOŚCI PILNEJ
lub
PAN PAN PAN PAN PAN PAN
SZCZECIN RADIO SZCZECIN RADIO SZCZECIN RADIO
THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR
TREŚĆ WIADOMOŚCI PILNEJ
W przypadku dłuższej wiadomości należy:
ustawić częstotliwość 2182 kHz,
zapowiedzieć wiadomość pilną, np.:
PAN PAN PAN PAN PAN PAN
ALL STATIONS ALL STATIONS ALL STATIONS
THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR
URGENT MESSAGE WILL BE ON FREQUENCY 2048
lub
EPiFM Cwiczenie 5
7
PAN PAN PAN PAN PAN PAN
SZCZECIN RADIO SZCZECIN RADIO SZCZECIN RADIO
THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR
URGENT MESSAGE WILL BE ON FREQUENCY 2048
ustawić częstotliwość 2048,
nadać treść wiadomości pilnej.
1.5.12 Nadaj ostrzeżenie nawigacyjne.
Ostrzeżenia nawigacyjne (safety) nadajemy do wszystkich statków lub do konkretnej
stacji brzegowej, by powiadomić o pojawieniu się jakiejś przeszkody na torze wodnym, o
uszkodzeniu znaku nawigacyjnego lub o gwałtownym załamaniu się pogody. Procedura
nadawania ostrzeżenia jest taka sama jak dla wiadomości pilnej, jedynie sygnał pilności PAN
PAN zastępujemy sygnałem SECURITE.
1.5.13 Połącz się ze stacją brzegową i zamów rozmowę telefoniczną.
W spisie stacji brzegowych np. Radio Signals tom 1 należy znaleźć żądaną stację.
Należy zobaczyć na jakich kanałach lub częstotliwościach stacja prowadzi nasłuch
(częstotliwości wyróżnione tłustym drukiem). Należy wybrać częstotliwość w zależności od
odległości do stacji i pory dnia, ustawić ją na wyświetlaczu, posłuchać czy jest wolna, jeśli
tak to można wywołać stację np.:
SZCZECIN RADIO SZCZECIN RADIO
THIS IS NAWIGATOR
Po zgłoszeniu się operatora mówimy o co nam chodzi.
1.5.14 Połącz się z innym statkiem.
Z innym statkiem możemy połączyć się jedynie na częstotliwości, której nasłuch on
prowadzi. Może to być częstotliwość 2182 lub inna częstotliwość (tzw. giełdowa), której statki
danego armatora lub kraju słuchają. Częstotliwość tą wykorzystujemy do wywołania a
następnie przechodzimy na uzgodnioną częstotliwość roboczą.
Przykład nawiązania łączności:
ustawiamy wybraną do wywołania częstotliwość, słuchamy czy jest wolna,
wywołujemy żądany statek np.: AZYMUT AZYMUT TU NAWIGATOR
po usłyszeniu odpowiedzi np.: NAWIGATOR TU AZYMUT,
mówimy AZYMUT TU NAWIGATOR PRZEJDŹ NA CZĘSTOTLIWOŚĆ np. 2048,
Na obu statkach ustawiamy uzgodnioną częstotliwość i prowadzimy rozmowę.
1.6 Sprawozdanie
W sprawozdaniu należy opisać czynności wykonywane w poleceniach 1.5.1 do
1.5.14 oraz własne wnioski i spostrzeżenia, które nasunęły się w trakcie wykonywania
ćwiczenia.