1
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Etapy rozwoju moralnego
(koncepcja L. Kolberga)
Opr. Joanna Piskorz
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
STADIA ROZUMOWANIA
MORALNEGO WEDŁUG
KOHLBERGA
Poziom I – przedkonwencjonalny
Poziom II- konwencjonalny
Poziom III- pokonwencjonalna
autonomia
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Poziom I Przedkonwencjonalny
• Dzieci na tym poziomie rozumuj
ą
w kategoriach
własnych potrzeb.
• Odpowiedzi na dylematy moralne opieraj
ą
si
ę
na tym, co
mo
ż
e im si
ę
uda
ć
, zyska
ć
.
• Warto
ś
ci moralne tkwi
ą
w dobrych czy złych działaniach,
a nie w ludziach czy standardach.
• Zasady kulturowe, s
ą
interpretowane w terminach kary,
nagrody, wymiany przysług lub siły fizycznej tych, którzy
głosz
ą
zasady i przypisuj
ą
etykiety.
• Dzieci przejmuj
ą
si
ę
zewn
ę
trznymi, konkretnymi
konsekwencjami, jakie ma co
ś
dla nich samych.
2
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Stadium 1 - ukierunkowanie na kar
ę
i
posłusze
ń
stwo
• Dzieci d
ążą
do unikni
ę
cia kary ze strony
dorosłych czy osób o wi
ę
kszej sile i
presti
ż
u. S
ą ś
wiadome zasad i
konsekwencji ich łamania.
• Fizyczne konsekwencje działania
okre
ś
laj
ą
, czy jest ono dobre, czy złe: „siła
daje racj
ę
".
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
„Heinz nie powinien kra
ść
, gdy
ż
zostanie ukarany przez
władze.”
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Stadium 2 - ukierunkowanie
instrumentalno - relatywistyczne
• Dzieci pragn
ą
w miar
ę
mo
ż
no
ś
ci zaspokoi
ć
swoje własne potrzeby.
• S
ą
motywowane przez własny interes i
ś
wiadome tego,
ż
e stosunki mi
ę
dzyludzkie s
ą
zdominowane przez konkretn
ą
wzajemno
ść
• Zakładaj
ą
,
ż
e ka
ż
dy musi sam dba
ć
o siebie i
ma zobowi
ą
zania tylko wobec tych, którzy mu
pomagaj
ą
.
3
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
„Heinz powinien ukra
ść
, gdy
ż
martwi si
ę
o swoj
ą ż
on
ę
i poczuje si
ę
lepiej, je
ż
eli ona
wyzdrowieje.”
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Poziom II
Konwencjonalny
• Warto
ść
moralna mie
ś
ci si
ę
w odgrywaniu
dobrych i wła
ś
ciwych ról.
• Dzieci d
ążą
do spełnienia zewn
ę
trznych
oczekiwa
ń
społecznych;
• przypisuj
ą
warto
ść
spełnianiu wymaga
ń
rodziny,
grupy czy narodu poprzez działania zgodne z
oczekiwaniami osób znacz
ą
cych i porz
ą
dkiem
społecznym.
• Aktywnie popieraj
ą
i uzasadniaj
ą
konwencjonalne zasady i przepisy ról.
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Stadium 3 - ukierunkowanie na
konformizm interpersonalny
• Ludzie zdobywaj
ą
aprobat
ę
dzi
ę
ki temu,
ż
e s
ą
„dobrzy”. Uwa
ż
aj
ą
,
ż
e dobre jest takie
zachowanie, które sprawia przyjemno
ść
innym
lub pomaga im i jest przez nich aprobowane.
• Dzieci s
ą ś
wiadome potrzeby uwzgl
ę
dniania
inten-cji i uczu
ć
innych, współprac
ę
postrzegaj
ą
w kategoriach złotej reguły („Nie czy
ń
drugiemu,
co tobie niemiło”).
4
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
„Heinz powinien ukra
ść
,
poniewa
ż
dobrzy m
ęż
owie
dbaj
ą
o swoje
ż
ony. Inni ludzie
pot
ę
piliby go, gdyby pozwolił
swojej
ż
onie umrze
ć
.”
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Stadium 4 - ukierunkowanie na
utrzymanie autorytetu
• Ludzie s
ą
motywowani przez poczucie
obowi
ą
zku zachowywania si
ę
zgodnie ze
zdefiniowanymi społecznie rolami oraz
utrzymania istniej
ą
cego porz
ą
dku społecznego
dla wspólnego dobra.
• Porz
ą
dek społeczny jest
ź
ródłem moralno
ś
ci,
prawa powinny by
ć
respektowane nawet ze
szkod
ą
dla jednostki.
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
„Heinz nie powinien ukra
ść
,
gdy
ż
kradzie
ż
jest sprzeczna
z prawem, a prawa trzeba
przestrzega
ć
, nawet je
ś
li
przynosi to szkod
ę
jednostce.”
5
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Poziom III
Pokonwencjonalnej autonomii, czyli
pryncypializmu
• Ludzie czyni
ą
wyra
ź
ny wysiłek, aby okre
ś
li
ć
zasady i reguły moralne, które s
ą
uprawomocnione i maj
ą
zastosowanie
niezale
ż
nie od autorytetu grup czy jednostek
oraz niezale
ż
nie od ich własnych identyfikacji.
• Wyst
ę
puje troska o wierno
ść
prawidłom
moralnym wybranym przez samego siebie.
• Warto
ść
moralna tkwi w utrzymywaniu
zgodno
ś
ci ze wspólnymi wszystkim
standardami, prawami i obowi
ą
zkami.
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Stadium 5 - ukierunkowanie
legalistyczne, na kontrakt społeczny
• Wła
ś
ciwe działania okre
ś
la si
ę
, bior
ą
c pod
uwag
ę
ogólne prawa jednostki i standardy, które
zostały krytycznie przeanalizowane i
zaakceptowane przez całe społecze
ń
stwo.
•
Ś
wiadomo
ść
relatywizmu osobistych warto
ś
ci i
opinii sprawia,
ż
e nacisk kładzie si
ę
na
proceduralne reguły osi
ą
gni
ę
cia konsensusu.
• Wi
ążą
cymi elementami zobowi
ą
za
ń
mi
ę
dzyludzkich s
ą
swobodne porozumienie i
kontrakt.
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
„Heinz powinien ukra
ść
, gdy
ż
społecze
ń
stwo przypisuje wy
ż
sz
ą
warto
ść
prawu otrzymania
lekarstwa ni
ż
prawu uzyskiwania
wysokich dochodów. Ka
ż
dy ma
prawo do otrzymania lekarstwa,
je
ś
li bardzo go potrzebuje,
niezale
ż
nie od prawa
zakazuj
ą
cego kradzie
ż
y.”
6
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Stadium 6 - ukierunkowanie na
uniwersalne zasady etyczne
• Jednostka decyduje, co jest dobre, zgodnie z
wybranymi przez siebie zasadami etycznymi,
które odwołuj
ą
si
ę
do logicznej zrozumiało
ś
ci,
uniwersalno
ś
ci i spójno
ś
ci.
• Orientacja ta oznacza przyzwolenie, by sumienie
jednostki było czynnikiem kieruj
ą
cym i aby
wzajemny szacunek i zaufanie dominowały w
stosunkach mi
ę
dzyludzkich.
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
„Heinz powinien ukra
ść
lekarstwo, gdy
ż
ż
ycie ludzkie jest wa
ż
niejsze od wszelkich
innych warto
ś
ci moralnych czy prawnych,
jakie by one nie były.
ś
ycie ludzkie
posiada inherentn
ą
warto
ść
, niezale
ż
nie
od tego, czy jest, czy te
ż
nie przez jak
ąś
konkretn
ą
osob
ę
waloryzowane —
ż
ycie
ż
ony Heinza ma wi
ę
c warto
ść
niezale
ż
nie
od tego, czy aptekarz przypisuje mu j
ą
,
czy te
ż
nie.”
Wykład opracowany przez zespół
CEN UWr
Literatura:
Vasta, R., Haith, M. M.,Miller, S.A. (2001).
Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne.
Turner, J.S., Helms, D. B. (1999). Rozwój
człowieka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne.
Prezentacja przygotowana na podstawie powy
ż
szej literatury oraz materiałów
własnych