Basidiomycota – Podstawczaki 

 

 

•

 

Do grupy tej naleŜy blisko 30 000 dotychczas poznanych gatunków grzybów.  

•

 

ś

yją one na lądzie, prowadząc saprotroficzny, symbiotyczny lub pasoŜytniczy tryb 

Ŝ

ycia. 

•

 

Mają zróŜnicowaną budowę, od form drobnych, jednokomórkowych, do grzybów 

tworzących duŜe (do 1 m średnicy) owocniki. 

•

 

Strzępki grzybni posiadają przegrody poprzeczne (septy), w których znajdują się 

dolipory (małe otwory uniemoŜliwiające wędrówkę jąder). 

•

 

RozmnaŜanie: 

›

 

bezpłciowe – pączkowanie, konidia, oidia, chlamydospory; nie ma duŜego znaczenia 

›

 

płciowe – somatogamia (zespolenie strzępek + i -); brak gametangiów 

•

 

W wyniku procesu płciowego powstają zarodnie w postaci podstawek (podstawka – 

basidium), które wytwarzają egzogeniczne zarodniki (mejospory) – basidiospory, 

przyczepione do podstawek za pomocą sterygm. 

 
 

 

 
 
 
 

•

 

Podstawki mogą być 4-komórkowe, podzielone poprzecznie lub podłuŜnie 

(phragmobasidium) lub 1-komórkowe, niepodzielone (holobasidium). 

 

zarodnik 

sterygma 

Podstawka zło

Ŝ

ona 

(phragmobasidium) 

Podstawka pojedyncza 
(holobasidium) 

podstawka 

•

 

Cykl Ŝyciowy: 

›

 

Haplofaza – grzybnia pierwotna powstała na drodze kiełkowania zarodników 1n 

(mejospor). Krótkotrwała. 

›

 

Dikariofaza (faza jąder sprzęŜonych) – grzybnia wtórna, w której kaŜda komórka 

zawiera dwa jądra. Powstaje w wyniku somatogamii – komórki strzępek naleŜących 

do dwóch róŜnoimiennych grzybni pierwotnych (+ i -) zlewają się ze sobą – następuje 

plazmogamia (połączenie cytoplazmy) bez połączenia jąder. Faza specyficzna dla 

grzybów. U podstawczaków długotrwała, stanowi główną fazę Ŝyciową.  

›

 

Diplofaza – bardzo krótka, ograniczona do komórki macierzystej podstawki (2n). 

Powstaje na drodze kariogamii, kiedy dwa jądra sprzęŜone łączą się ze sobą. Zaraz 

potem następuje podział redukcyjny (mejoza), w wyniku czego powstają 4 jądra 

haploidalne (1n), dające początek zarodnikom (mejosporom). 

 

 

 

 

P – plazmogamia 
K – kariogamia 
M – mejoza 

                     K         M 

zarodnik 1n 

grzybnia wtórna 
(dikariofaza) 

grzybnia pierwotna 
(haplofaza) 

P 

komórka macierzysta podstawki 2n 
                                        (diplofaza) 

podstawka z 
zarodnikami 1n 

Cykl 

Ŝ

yciowy podstawczaków i powstawanie podstawki zarodnikami 

owocnik 

 

 

 
 
 
 
 

•

 

Podstawki z zarodnikami tworzą tzw. warstwę rodzajną, w skład której wchodzą 

równieŜ cystydy (rozwierki) oraz basidiole. 

•

 

Warstwa rodzajna powstaje w owocniku zwykle na strukturze zwanej hymenoforem, 

który poprzez swoje zróŜnicowanie wielokrotnie zwiększa powierzchnię hymenium. 

Hymenofor moŜe być np. 

›

 

blaszkowaty np. Amanita phalloides 

 

›

 

rurkowaty np. Boletus edulis 

 

›

 

labiryntowaty np. Daedalea quercina 

 

›

 

listwowaty np. Cantharellus cibarius 

 

›

 

kolczasty np. Auriscalpium vulgare 

 

›

 

gładki np. Stereum hirsutum 

 

•

 

Ze względu na budowę hymenoforu wyróŜnia się owocniki: 

›

 

gymnokarpiczne – hymenofor nie jest osłonięty 

      np. Fomes fomentarius 

›

 

hemiangiokarpiczne – młody hymenofor posiada osłony, które ulegają zniszczeniu w 

trakcie rozwoju owocnika  

      np. Macrolepiota procera 

›

 

angiokarpiczne – hymenofor (zwany tu najczęściej glebą ) jest zamknięty w 

owocniku; zarodniki są uwalniane dopiero po dojrzeniu owocnika 

      np. Scleroderma citrinum 

cystyda 

basidiola 

Podstawka (basidium) 
z zarodnikami 
(basidiospory) 

Warstwa rodzajna (hymenium) 

•

 

W owocnikach hemiangiokarpicznych wyróŜnia się dwa typy osłon: 

›

 

osłona zupełna, czyli całkowita (velum universale) 

›

 

osłona częściowa (velum partiale), która moŜe być błoniasta lub pajęczynowata 

(zasnówka) 

 

 

 

 

 

 

 

 

pier

ś

cie

ń

 

osłona 
całkowita 

osłona 
cz

ęś

ciowa 

(osłona całkowita) 

pochwa 

osłona 
cz

ęś

ciowa 

pier

ś

cie

ń

 

łatki 

(osłona całkowita) 

osłona 
cz

ęś

ciowa 

Schemat budowy owocników hemiangiokarpicznych 

np. Macrolepiota procera 

np. Amanita phalloides 

•

 

Owocniki angiokarpiczne pozostają zamknięte do czasu dojrzenia zarodników. Mogą być 

epigeiczne (naziemne), hemihypogeiczne (półpodziemne) lub hypogeiczne (podziemne). 

Składają się z dwóch części:  

›

 

perydium – płonna warstwa okrywająca, jedno-, dwu- lub trójwarstwowa,  

›

 

gleba – część płodna wypełniająca wnętrze owocnika. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

perydium 

gleba 

egzoperydium 

gleba 

endoperydium 

kolumella 

subgleba 

np. Scleroderma citrinum 

Schemat budowy owocników angiokarpicznych 

np. Lycoperdon perlatum 

Literatura: 

1.

 

Gumińska B., Wojewoda W. 1983. Grzyby i ich oznaczanie. Wyd. II. Państwowe 

Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa. 

2.

 

Łuszczyński J. 2006. Przewodnik do ćwiczeń z mikologii. Wydawnictwo Akademii 

Ś

więtokrzyskiej, Kielce. 

3.

 

Szweykowska A., Szweykowski J. 2006. Botanika. T.2. Systematyka. Wydawnictwo 

Naukowe PWN, Warszawa. 

4.

 

Turnau K., Stengl A. 1996. Botanika systematyczna. Bakterie, sinice, glony, grzyby. 

Skrypt do ćwiczeń. Wyd. II. Uniwersytet Jagielloński, Instytut Botaniki, Kraków.