I

Spis treści

Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

str. 4

II.

Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w
administracji

str. 32

III.

Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

str. 36

IV.

Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

str. 45

Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania/usuwania wyrobów
zawierających azbest

str. 53

VI.

Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników wykonujących prace zawiązane z narażeniem na hałas i
drgania mechaniczne w 2010 r.

str. 59

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami
narkotyków kat. 2 i 3

str. 68

VIII.

Nadzór nad produktami biobójczymi

str. 86

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

str. 92

Szkodliwe czynniki biologiczne

str. 100

XI.

Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia
zawodowego pracowników narażonych na działanie szkodliwych
czynników biologicznych w archiwach w 2010 r.

str. 109

XII.

Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz
innymi instytucjami

str. 115

XIII.

Promocja zdrowia

str. 123

XIV.

Działalność laboratoryjna

str. 125

XV.

Podsumowanie

str. 132

XVI.

Spis rycin

str. 134

XVII. Spis tabel

str. 136

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie
administracyjne

1. Ewidencja zakładów

W roku 2010 ewidencją pionu higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej

objętych zostało 115 706 zakładów pracy (w 2009 r. – 113 289 zakładów pracy),

zatrudniających ogółem: 4 373 131 pracowników (w 2009 r. – 4 431 673). Z analizy

dokonanej na poziomie klas PKD stwierdzono, że największą liczbę zatrudnionych

odnotowano w działalności ujętej w:

PKD 86 Opieka zdrowotna – 430 085 zatrudnionych,

PKD 10 Produkcja artykułów spożywczych – 326 887 zatrudnionych,

PKD 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i

urządzeń – 224 253 zatrudnionych,

PKD 85 Edukacja – 173 492 zatrudnionych.

Tabela 1. Struktura podmiotów gospodarczych objętych ewidencją pionu higieny

pracy w latach 2007- 2010

Lp.

liczba zatrudnionych

w zakładzie pracy

liczba zakładów

odsetek

całkowitej

liczby zakładów

nadzorowanych

przez pion

higieny pracy

w 2010 r.

2007 r.

2008 r.

2009 r.

2010 r.

do 5

42 030

41 752

43 331

44 787

38,7 %

6 – 20

36 339

36 597

37 006

37 760

32,6 %

21 – 50

15 940

16 205

16 277

16 556

14,3 %

51 – 100

7 786

7 922

7 983

8 126

7,0 %

101 – 250

5 529

5 693

5 653

5 598

4,8 %

> 251

3 026

3 070

3 039

2 969

2,6 %

Razem:

110 650

111 239

113 289

115 796

100 %

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

115 796

113 289

110 650

111 239

108 000

110 000

112 000

114 000

116 000

118 000

2007r.

2008r.

2009r.

2010r.

Rycina 1. Graficzne przedstawienie liczby podmiotów gospodarczych w ewidencji

pionu higieny pracy w latach 2007-2010

Ogólna liczba zakładów objętych ewidencją w porównaniu do roku ubiegłego

uległa zwiększeniu o 2 507 zakładów. W 2010 r. zanotowano wzrost liczby zakładów

pracy w następujących kategoriach zatrudnienia:

do 5 pracowników – o 1 456 zakładów,

od 6 do 20 pracowników – o 754 zakłady,

od 21 do 50 pracowników – o 279 zakładów,

od 51 do 100 pracowników – o 143 zakłady.

Spadek liczby zakładów stwierdzono w dwóch pozostałych kategoriach zatrudnienia:

od 101 do 250 pracowników – o 55 zakładów,

> 251 pracowników – o 70 zakładów.

W strukturze przedsiębiorstw określonych liczbą pracujących, wśród

zewidencjonowanych podmiotów gospodarczych dominowały zakłady zatrudniające

do 5 pracowników (44 787). Stanowiły one 38,7 % całkowitej liczby podmiotów objętych

ewidencją Państwowej Inspekcji Sanitarnej (w 2009 r. – 38,3 %). Obiekty zatrudniające

do 100 pracowników (107 229 zakładów) obejmowały 92,6 % ogółu. Najmniejszy odsetek

(2,6 %) stanowiły zakłady zatrudniające 251 i więcej pracowników, należące głównie

do następujących branż:

PKD 86

Opieka zdrowotna – 469 zakładów,

PKD 10

Produkcja artykułów spożywczych – 242 zakłady,

PKD 49

Transport i gospodarka magazynowa – 178 zakładów.

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

Duże zakłady zlokalizowane były przede wszystkim na terenie województw: śląskiego,

mazowieckiego oraz wielkopolskiego.

Tabela 2. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych i liczby zatrudnionych

pracowników objętych ewidencją pionu higieny pracy w latach 2007- 2010

Lp.

rok

Liczba

zakładów w ewidencji

zatrudnionych pracowników

2007

110 650

4 357 862

2008

111 239

4 437 569

2009

113 289

4 431 673

2010

115 796

4 373 131

Ogółem w zakładach objętych ewidencją w 2010 r. zatrudnionych było 4 373 131

pracowników tj. o 58 542 mniej w porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego.

Zdecydowanie największą liczbę pracowników odnotowano w zakładach opieki

zdrowotnej (430 085), tj. 9,8 % ogółu zatrudnionych.

Największy odsetek zakładów zatrudniających do 5 osób zanotowano w branży

zajmującej się handlem detalicznym, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami

samochodowymi

(13,9 %). W kategorii zakładów określonych liczbą zatrudnionych od 51

do 100 zatrudnionych dominowało przetwórstwo spożywcze. Zakłady te stanowiły także

najistotniejszy odsetek podmiotów zatrudniających od 101-250 pracowników (8,2 %).

W kategorii zakładów zatrudniających > 251 pracowników przeważały zakłady opieki

zdrowotnej, których łącznie zewidencjonowano – 469.

44 787

37 760

16 556

8 126

5 598

2 969

10000

20000

30000

40000

50000

lic

a z

ladó

prac

do 5

6-20

21-50

51-100

101-250

251 i

więcej

liczba pracowników

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

Rycina 2. Struktura zakładów pracy w ewidencji pionu higieny pracy

w 2010 r. wg liczby zatrudnionych pracowników

Tabela 3. Ewidencja podmiotów gospodarczych w Polsce wg województw w 2010 r.

Lp.

województwo

ogólna liczba

zakładów

w ewidencji

podmioty dominujące

wg PKD

liczba

dolnośląskie

6 833

568

kujawsko-pomorskie

6 570

660

lubelskie

3 785

536

lubuskie

2 886

331

łódzkie

9 153

1 369

małopolskie

9 805

886

mazowieckie

15 099

1 522

opolskie

2 356

231

podkarpackie

4 589

470

10.

podlaskie

5 442

719

11.

pomorskie

8 144

871

12.

śląskie

12 334

1 019

13.

świętokrzyskie

3 491

408

14.

warmińsko-mazurskie

5 747

549

15.

wielkopolskie

11 467

1 207

16.

zachodniopomorskie

8 095

1 003

Spośród wszystkich podmiotów objętych ewidencją Państwowej Inspekcji

Sanitarnej największą liczbę stanowiły zakłady należące do PKD 47 Handel detaliczny,

z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi (10 378), które

dominowały pod względem ilościowym w ewidencji 7 województw: kujawsko-

pomorskiego, lubuskiego, opolskiego, podkarpackiego, podlaskiego, warmińsko-

mazurskiego oraz zachodniopomorskiego. W województwach: lubuskim, śląskim

i świętokrzyskim przeważało przetwórstwo spożywcze. Natomiast w województwach:

dolnośląskim, małopolskim, mazowieckim, pomorskim i wielkopolskim zdecydowanie

najwięcej obiektów ujętych było w PKD 45 Handel hurtowy i detaliczny pojazdami

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

samochodowym; naprawa pojazdów samochodowych. Różnice w ogólnej liczbie zakładów

objętych ewidencją w poszczególnych województwach wynikały przede wszystkim

z dynamiki rozwoju i wielkości województwa. Najwięcej podmiotów objętych zostało

ewidencją

województwach:

mazowieckim

(15 099),

śląskim

(12 334)

oraz wielkopolskim (11 467). Najmniejsza liczba zakładów była zewidencjonowana

w województwach: opolskim (2 356) i lubuskim (2 886).

2. Działalność kontrolna

Zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego na 2010 r. jednym

z kierunków działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej było prowadzenie nadzoru

sanitarnego w celu poprawy warunków pracy i ochrony zdrowia pracowników przed

negatywnym oddziaływaniem szkodliwych i uciążliwych czynników występujących

w miejscu pracy. Kontrolowano także przestrzeganie przez pracodawców przepisów

i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy

podczas prac polegających na usuwaniu, bądź

zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest. Kontynuowano zadania mające na celu

nadzór nad przestrzeganiem prawa w zakresie chemikaliów.

Działania te ukierunkowane były w szczególności na:

obrót i stosowanie prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3,

ocenę warunków pracy i wypełnianie przez pracodawców obowiązków,

wynikających z oceny ryzyka zawodowego pracowników narażonych

na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach,

podmioty wprowadzające do obrotu produkty biobójcze pod kątem

przestrzegania zakazu stosowania substancji czynnych wymienionych

w decyzjach Komisji o niewłączaniu niektórych substancji do załącznika I,

IA lub IB do dyrektywy 98/8/WE

warunki pracy i ocenę narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych

w narażeniu na hałas i drgania mechaniczne,

warunki pracy i ocenę narażenia zawodowego w zakresie zagrożeń

chemicznych pracowników zatrudnionych w pływalniach krytych.

Łącznie w 2010 r. pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili

62 025 kontroli u 43 988 pracodawców, zatrudniających ogółem 2 520 955 pracowników.

Nadzorem objętych zostało 38,0 % zewidencjonowanych podmiotów (w 2009 r. – 39,3 %).

Największa liczba działań inspekcyjnych przeprowadzona została w zakładach mających

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

siedzibę na terenie województw: mazowieckiego (7 634 kontroli) i wielkopolskiego (6 855

kontroli). Wśród skontrolowanych podmiotów w 2010 r. przeważały zakłady ujęte

w następujących działach Polskiej Klasyfikacji Działalności:

PKD 47 Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami

samochodowymi (skontrolowano - 4 149 zakładów),

PKD 45 Handel hurtowy z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi

(skontrolowano - 3 518 zakładów),

PKD 10 Produkcja artykułów spożywczych (skontrolowano - 3 420

zakładów),

PKD 25

Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i

urządzeń (skontrolowano - 2 829 zakładów).

Tabela 4. Działalność kontrolna pionu higieny pracy w poszczególnych

województwach w latach 2009 - 2010

Lp.

województwo

liczba zakładów

skontrolowanych

liczba przeprowadzonych

kontroli

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

dolnośląskie

2 583

2 402

3 883

3 443

kujawsko-pomorskie

2 308

2 332

3 249

3 165

lubelskie

2 687

2 654

3 890

3 676

lubuskie

1 165

1 171

1 622

1 597

łódzkie

2 643

2 871

3 447

3 722

małopolskie

3 503

3 490

5 700

5 414

mazowieckie

5 601

5 141

8 116

7 634

opolskie

973

1 040

1 466

1 546

podkarpackie

2 299

2 482

3 362

3 529

10.

podlaskie

1 996

1 948

2 269

2 165

11.

pomorskie

3 733

3 762

5 879

5 554

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

12.

śląskie

3 720

3 678

5 580

5 457

13.

świętokrzyskie

1 792

1 674

2 571

2 341

14.

warmińsko-mazurskie

2 219

2 102

3 101

2 880

15.

wielkopolskie

5 227

5 088

7 336

6 855

16.

zachodniopomorskie

2 033

2 153

2 789

3 047

Razem:

44 482

43 988

64 260

62 025

Analizując zestawienie liczbowe z okresu 2 lat, zauważalny jest spadek liczby

przeprowadzonych kontroli w nadzorowanych zakładach. W porównaniu do roku 2009

liczba ta uległa zmniejszeniu o 527 zakładów (3,5 %), z czego 351 stanowiły zakłady

zatrudniające do 100 pracowników. Ograniczenia w prowadzonych działaniach

kontrolnych były wynikiem przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

69 324

64 260

62 025

44 885

44 482

43 988

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

2008r.

2009r.

2010r.

liczba skontrolowanych zakładów

liczba przeprowadzonych kontroli

Rycina 3. Działalność kontrolna pionu higieny pracy w latach 2008-2010

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

W bieżącym okresie sprawozdawczym kontynuowany był nadzór nad:

substancjami i preparatami chemicznymi - zrealizowanych zostało 24 047

kontroli, którymi objęto:

- 5 147 obiektów zajmujących się wprowadzaniem do obrotu,

- 16 351 obiektów stosujących

prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3 - przeprowadzone zostały 2 230

kontrole, m.in. skontrolowano 616 obiektów zajmujących się ich

wprowadzaniem do obrotu,

produktami biobójczymi - przeprowadzonych zostało 7 186 kontroli, w tym

m.in. w 2 853 obiektach wprowadzających do obrotu produkty biobójcze,

substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi

o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy -

przeprowadzono 4 147 kontroli w 3 459 obiektach,

czynnikami biologicznymi w środowisku pracy - przeprowadzono 10 781

kontroli w 9 103 obiektach,

detergentami - przeprowadzono 356 kontroli w 224 obiektach.

Ponadto zgodnie z Wytycznymi szczegółowymi do planu pracy Państwowej

Inspekcji Sanitarnej na 2010 r. realizowane były działania w zakresie oceny narażenia

zawodowego pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na hałas i drgania

mechaniczne.

W ramach działań kontrolnych w 2010 r. w zakresie szkodliwości biologicznych

w środowisku pracy przeglądowi poddano 898 podmiotów, które posiadały w swoich

strukturach archiwa, składnice akt oraz dokumentów lub książek. Skontrolowano archiwa

dokumentacji papierowej i pergaminowej, archiwa taśm filmowych, biblioteki techniczne,

archiwa map, sądu i ksiąg wieczystych, archiwa dokumentacji medycznej, klisz rtg, zdjęć,

mikrofilmów, książek, plakatów, muzea, magazyny archeologiczne, numizmatyczne oraz

zbiory sztuki dawnej. Pracownicy pionu higieny pracy zwracali uwagę na przestrzeganie

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie szkodliwych czynników

biologicznych oraz na stan sanitarno-higieniczny pomieszczeń pracy, sposób

przechowywania archiwizowanych danych, zapewnienie adekwatnych do ryzyka

zawodowego pomieszczeń higienicznosanitarnych oraz wyposażenie pracowników

w wymagane środki ochrony indywidualnej.

Ponadto szczegółowej analizie poddano w 2010 r. warunki pracy i ocenę narażenia

zawodowego w zakresie zagrożeń chemicznych

pracowników zatrudnionych

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

w pływalniach krytych. W części placówek kontrole realizowane były wspólnie

z pracownikami pionu higieny komunalnej, sprawującymi bezpośredni nadzór nad

basenami i pływalniami. Szczególną uwagę zwracano na stosowane substancje i preparaty

chemiczne, środki biobójcze, a także sposób ich przechowywania. Ponadto sprawdzano

procedury opracowane na wypadek awarii lub wypadek spowodowany czynnikiem

chemicznym. Sprawdzano także sposób dokumentowania oceny ryzyka zawodowego

na stanowiskach pracy.

W związku z realizowanym rządowym programem: „Program usuwania azbestu

i wyrobów zawierających azbest, stosowanych na terytorium Polski” pracownicy pionu

higieny pracy kontynuowali nadzór nad przestrzeganiem przez pracodawców przepisów

i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas usuwania, bądź zabezpieczania wyrobów

zawierających azbest.

W działaniach kontrolnych Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2010 r., podobnie

jak w latach ubiegłych objętych sprawozdawczością, szczególny nacisk ukierunkowany

był na obiekty, w których występował w środowisku pracy ponadnormatywny hałas.

Kontrolami objęto zakłady pracy zatrudniających pracowników w warunkach narażenia na

ponadnormatywne wartości charakteryzujące hałas i drgania mechaniczne. Największa

skala stwierdzanych przez kontrolujących nieprawidłowości dotyczyła braku aktualnych

badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz

niewłaściwie przeprowadzonej lub braku oceny ryzyka zawodowego. Kontrolujący

zwracali także uwagę na ogólny stan sanitarno-higieniczny pomieszczeń, instrukcje

stanowiskowe, rejestry czynników szkodliwych oraz wyposażenie pracowników

w wymagane środki ochrony indywidualnej.

Stwierdzone w ramach działań kontrolnych uchybienia były przedmiotem

wydawanych decyzji administracyjnych, zobowiązujących pracodawców do ich usunięcia.

Tabela 5. Postępowanie administracyjne w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego

w poszczególnych województwach w 2010 r.

Lp.

województwo

liczba

wydanych

decyzji

nakazów

obowiązków

w decyzjach

wydanych*

postanowień

dolnośląskie

1 319

3 711

kujawsko-pomorskie

910

2 154

lubelskie

943

2 170

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

lubuskie

712

1 745

łódzkie

656

1 372

małopolskie

1 642

4 684

mazowieckie

2 267

4 608

opolskie

391

944

podkarpackie

1 105

2 928

10.

podlaskie

1 393

2 967

11.

pomorskie

1 204

3 034

12.

śląskie

2 178

8 966

13.

świętokrzyskie

522

1 335

14.

warmińsko-mazurskie

1 153

2 824

15.

wielkopolskie

969

2 522

16.

zachodniopomorskie

1 118

2 903

Razem:

18 482

48 867

496

bez uwzględnienia postanowień wydanych w przedmiocie chorób zawodowych

oraz postanowień o nałożeniu grzywny

W ramach sprawowania bieżącego nadzoru sanitarnego nad zakładami pracy

pracownicy pionu higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydali 18 482 decyzje,

zawierające 48 867 nakazów (w 2009 r. – 20 200 decyzji, odpowiednio 51 726 nakazów),

z czego w województwach: mazowieckim 2 267 decyzji – zawierających 4 608 nakazów,

śląskim – 2 178 decyzji (8 966 nakazów). W 7 województwach: kujawsko-pomorskim,

lubelskim, lubuskim, łódzkim, opolskim, świętokrzyskim i wielkopolskim liczba

wydanych decyzji w postępowaniu administracyjnym w związku ze stwierdzonymi

nieprawidłowościami wyniosła poniżej 1 000.

Największa liczba wydanych decyzji oraz nakazów, podobnie jak i w ubiegłym

roku sprawozdawczym, dotyczyła zakładów związanych z produkcją metalowych

wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (1 580 decyzji i odpowiednio 3 948

nakazów). W stosunku do zakładów zajmujących się produkcją artykułów spożywczych

wydanych zostało 1 572 decyzje, zawierające 3 814 nakazy.

Spośród ogółu 9 487 decyzji obligujących pracodawców do

poprawy warunków

pracy, 1001 (10, 5%) decyzji dotyczyło zakładów zajmujących się produkcją artykułów

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

spożywczych, następnie 859 decyzji wydanych zostało względem branży prowadzącej

produkcję wyrobów z drewna oraz korka.

Analizując rodzaj i ogólną liczbę wydanych nakazów, pracownicy pionu higieny

pracy w 2010 r. wydali:

10 192 nakazy w zakresie badań i pomiarów czynników szkodliwych

środowiska pracy (w 2009 r. - 11 047 nakazów),

5 629 nakazów dotyczących oceny ryzyka zawodowego (w 2009 r. – 5 003

nakazy),

4 253 nakazy w zakresie substancji i preparatów chemicznych (w 2009 r.-

4 692 nakazy),

2 717 nakazów dotyczących usunięcia stwierdzonych pomiarami

przekroczeń dopuszczalnych wartości normatywnych stężeń i natężeń

czynników szkodliwych dla zdrowia (w 2009 r.- 2 663),

1 899 nakazów w zakresie czynników biologicznych w środowisku pracy

(w 2009 r.- 1 890),

904 nakazy w zakresie substancji, preparatów, czynników lub procesów,

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku

pracy (w 2009 r. – 983),

498 nakazów w zakresie produktów biobójczych (w 2009 r. – 660),

18 nakazów w zakresie prekursorów narkotykowych kategorii 2 i 3

(w 2009 r. - 18),

38 nakazów w zakresie detergentów (w 2009 r. - 85 nakazów),

unieruchomienia stanowisk pracy – 17 nakazów (w 2009 r. – 9 nakazów),

unieruchomienia oddziału zakładu – 3 nakazy (w 2009 r. -1 nakaz),

unieruchomienia zakładów – 2 nakazy (w 2009 r. – 3 nakazy).

Wyniki corocznie przeprowadzanych kontroli jednoznacznie potwierdzają,

że pracodawcy w dalszym ciągu nie przestrzegają podstawowego obowiązku

monitorowania stężeń i natężeń czynników szkodliwych na stanowiskach pracy.

Zdecydowana większość kontrolowanych pracodawców zlecała wykonanie pomiarów

dopiero po otrzymaniu stosowanych decyzji administracyjnych. W tym zakresie zostały

wydane (10 192 nakazy). W stosunku do 2009 r. odnotowano 7,7 % spadek wydawanych

w tym zakresie nakazów. Analiza dokonana na poziomie województw wykazała,

że zdecydowanie największą liczbę nakazów dotyczących badań i pomiarów środowiska

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

pracy wydano w województwach: śląskim (1 134 nakazy) oraz mazowieckim (1 093

nakazy).

Rycina 4. Liczba nakazów wg województw w zakresie przekroczenia NDS i NDN

czynników szkodliwych dla zdrowia

W związku ze stwierdzonymi przekroczeniami obowiązujących normatywów

higienicznych (NDS i NDN) właściwi inspektorzy sanitarni nałożyli na kontrolowane

podmioty 2 717 nakazów obligujących do podjęcia działań celem usunięcia stwierdzonych

pomiarami przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń i natężeń czynników

szkodliwych, z czego najwięcej 835 w województwie śląskim i kolejno 309 w

dolnośląskim. Ogółem w powyższym zakresie wydano 1 596 decyzji administracyjnych.

Istotnym stwierdzanym uchybieniem w skali kraju był tak, jak i w latach ubiegłych

brak oceny ryzyka zawodowego oraz nieprawidłowości w jej opracowaniu. W związku ze

stwierdzanymi w tym zakresie nieprawidłowościami wydano 5 629 nakazów (w 2009 r. –

5 003). Kontrolujący często wykazywali niewłaściwy zakres oszacowania ryzyka

zawodowego. Oceny ryzyka oparte były na nieaktualnych wynikach pomiarów czynników

szkodliwych występujących na stanowiskach pracy. Ponadto w ocenach pomijano istotne

czynniki szkodliwe obecne w środowisku pracy lub zamieszczano informacje dotyczące

innych warunków pracy.

309

165

137

187

132 113

835

148 154

121

200

400

600

800

1000

dolnośląskie

kujaw sko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazow ieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

św iętokrzyskie

w armińsko-mazurskie

w ielkopolskie

zachodniopomorskie

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

W ramach prowadzonego postępowania administracyjnego pracownicy pionu

higieny pracy stwierdzali także nieprawidłowości w zakresie wprowadzania

do obrotu i stosowania substancji i preparatów chemicznych. Wydane zostały 4 253

nakazy, o 439 mniej w stosunku do 2009 r.

Ze względu na stwierdzenie rażących uchybień stanu sanitarno-higienicznego

oraz przekroczeń obowiązujących normatywów higienicznych wstrzymano wykonywanie

pracy:

na 17 stanowiskach,

w 3 oddziałach,

w 2 zakładach pracy.

3. Informacje dotyczące zakładów pracy, w których stwierdzono

przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia (NDS/NDN)

W 8 769 zakładach pracy będących w ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej

stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości stężeń i natężeń czynników

szkodliwych dla zdrowia, w tym w 5 779 objętych nadzorem w 2010 r. (13,1 %

skontrolowanych w roku sprawozdawczym). Przekroczenia NDS i NDN odnotowano

głównie w następujących branżach:

Produkcja wyrobów z drewna oraz z korka, z wyłączeniem mebli; produkcja

wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania (PKD 16) –

w 900 zakładach,

Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn

i urządzeń (PKD 25) – w 645 zakładach,

Produkcja artykułów spożywczych (PKD 10) – w 466 zakładach.

Najwięcej

zakładów ze stwierdzonymi przekroczeniami obowiązujących

normatywów higienicznych odnotowano w województwach: wielkopolskim – 1 593,

małopolskim – 856 oraz dolnośląskim – 784. W województwie wielkopolskim

przekroczenia najczęściej występowały w podmiotach prowadzących produkcję wyrobów

z drewna oraz produkcję mebli. W województwie dolnośląskim przekroczenia NDS/NDN

stwierdzano najczęściej w podmiotach zaklasyfikowanych do PKD 16:

Produkcja wyrobów

z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych

do wyplatania

. W województwie małopolskim przekroczenia były najczęściej stwierdzane

w zakładach produkujących metalowe wyroby gotowe, z wyłączeniem maszyn i urządzeń

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

(w 64 zakładach) oraz także w zakładach zajmujących się produkcją wyrobów

z drewna (w 64 zakładach).

Tabela 6. Województwa o największej liczbie zakładów z przekroczeniami

dopuszczalnych poziomów czynników szkodliwych dla zdrowia

Lp.

województwo

liczba zakładów, w których stwierdzono

przekroczenia czynników szkodliwych:

wielkopolskie

1 593

małopolskie

856

dolnośląskie

784

zachodniopomorskie

681

kujawsko-pomorskie

654

śląskie

625

pomorskie

595

podkarpackie

570

Ogółem w warunkach przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS)

i natężeń (NDN) czynników szkodliwych dla zdrowia w 2010 r. zatrudnionych było

212 751 pracowników (w 2009 r. – 196 098), z czego:

35 522 pracowników zatrudnionych przy wydobywaniu węgla kamiennego

i węgla brunatnego (w 2009 r. - 36 720),

18 594 pracowników zatrudnionych przy produkcji metalowych wyrobów

gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (w 2009 r. -18 207),

19 230 pracowników zatrudnionych przy produkcji wyrobów z drewna oraz

korka, z wyłączeniem mebli; produkcji wyrobów ze słomy

i materiałów używanych do wyplatania (w 2009 r. - 16 459),

13 838 pracowników zatrudnionych przy produkcji mebli (w 2009 r. -

11 575).

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

Tabela 7. Liczba zakładów oraz stanowisk pracy wg województw, w których

wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych wartości czynników szkodliwych

dla zdrowia

Lp.

województwo

liczba

zakładów pracy, w

których stwierdzono

przekroczenia

czynników szkodliwych

stanowisk, na których

stwierdzono

przekroczenia

czynników szkodliwych

dolnośląskie

784

23 894

kujawsko-pomorskie

654

9 580

lubelskie

460

7 641

lubuskie

336

7 255

łódzkie

262

6 818

małopolskie

856

15 465

mazowieckie

464

5 930

opolskie

241

4 349

podkarpackie

570

12 656

10.

podlaskie

1 535

11.

pomorskie

595

10 783

12.

śląskie

625

54 632

13.

świętokrzyskie

321

7 734

14.

warmińsko-mazurskie

242

3 767

15.

wielkopolskie

1 593

30 542

16.

zachodniopomorskie

681

10 170

Razem:

8 769

212 751

Zdecydowanie największą liczbę stanowisk z przekroczeniami obowiązujących

wartości normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia odnotowano

w województwie śląskim, gdzie 54 632 stanowiska pracy nie spełniały kryteriów

wymaganych prawem. Ponad połowa (32 036) dotyczyła stanowisk związanych

z wydobyciem węgla kamiennego i brunatnego. Wielu zatrudnionych eksponowanych było

na oddziaływanie kilku czynników szkodliwych jednocześnie. Podkreślenia wymaga

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

kwestia, że województwo śląskie obejmuje największe w kraju skupisko zakładów

przemysłu ciężkiego (górnictwo, hutnictwo oraz przemysł motoryzacyjny).

W porównaniu do 2009 r. odnotowano wzrost liczby osób pracujących

w warunkach przekroczonych wartości dopuszczalnych czynników fizycznych o 13 131

pracowników.

Narażenie odnotowano w różnych gałęziach gospodarki. Zdecydowanie

najwięcej zatrudnionych na oddziaływanie NDN czynników fizycznych stwierdzono

w następujących branżach:

produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli – 18 136

w 2009 r. - 16 058),

produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn

i urządzeń – 17 564 pracowników (w 2009 r. - 17 410),

wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu) – 15 382

pracowników (w 2009 r. - 15 622 osoby).

W województwie śląskim liczba zatrudnionych w warunkach przekroczeń NDN

czynników fizycznych wyniosła 32 709 pracowników (w 2009 r. - 31 670).

Spośród ogółu czynników fizycznych zdecydowanie dominowało narażenie

pracowników na ponadnormatywne wartości hałasu. W 2010 r. odnotowano jego

występowanie w 5 636 zakładach pracy, z czego 973 zakłady należały do branży

prowadzącej działalność w zakresie produkcji wyrobów z drewna i korka z wyłączeniem

mebli. Liczba osób narażonych na jego oddziaływanie stanowiła znaczny odsetek

zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki. W narażeniu na ponadnormatywny hałas

w 2010 r. zatrudnionych było 166 463 pracowników (w 2009 r. - 153 500 pracowników).

Odnotowane zwiększenie liczby osób narażonych na ponadnormatywne wartości

hałasu, to efekt objęcia nadzorem nowych obiektów, dotychczas nie nadzorowanych przez

Państwową Inspekcję Sanitarną. Ponadto zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora

Sanitarnego, właściwi inspektorzy sanitarni prowadzili w 2010 r. kontrole pod kątem

oceny warunków pracy i wypełniania przez pracodawców obowiązków, wynikających

z oceny ryzyka zawodowego pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na hałas

i drgania mechaniczne. Przeprowadzone kontrole pozwoliły na faktyczną ocenę narażenia

pracowników zatrudnionych na ww. czynniki w różnych gałęziach przemysłu

oraz zweryfikowanie liczby obiektów, będących w ewidencji Państwowej Inspekcji

Sanitarnej.

Tabela 8.

Liczba pracowników pracujących w warunkach przekroczeń NDS/NDN

czynników szkodliwych środowiska pracy wg województw

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

Lp.

województwo

liczba pracowników pracujących w przekroczeniach

NDS czynników

chemicznych

NDS pyłów

NDN

czynników
fizycznych

dolnośląskie

3 034

5 658

20 593

kujawsko-pomorskie

236

879

9 057

lubelskie

729

7 061

lubuskie

143

379

6 933

łódzkie

716

6 409

małopolskie

290

3 776

12 918

mazowieckie

854

5 339

opolskie

332

649

3 958

podkarpackie

235

1 311

11 892

10.

podlaskie

1 436

11.

pomorskie

1 010

1 768

9 891

12.

śląskie

1 138

28 516

32 709

13.

świętokrzyskie

134

1 270

7 326

14.

warmińsko-mazurskie

303

3 611

15.

wielkopolskie

661

3 563

28 784

16.

zachodniopomorskie

345

1 350

8 229

Razem:

7 850

51 764

176 146

* pracownik liczony 1 raz niezależnie od liczby czynników

Na stanowiskach z przekroczeniami NDS pyłów w 2010 r. pracowało 51 764

zatrudnionych (w 2009 r. – 52 435), z czego:

25 441 przy wydobywaniu węgla kamiennego i węgla brunatnego

(w 2009 r. - 28 832 osoby),

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

2 840 przy produkcji metali (w 2009 r. – 2 696 osób),

2 682 w górnictwie rud metali (w 2009 r. – 2 662 osoby),

2 484 przy produkcji metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem

maszyn i urządzeń (w 2009 r. – 2 250 osób).

Ogólna liczba zatrudnionych w warunkach narażenia na ponadnormatywne

wartości stężeń pyłów w porównaniu do ubiegłego roku objętego sprawozdawczością

zmniejszyła się o 689 pracowników (w 2009 r. - 52 453). Zdecydowanie największy

odsetek pracowników (49,1 %) zatrudnionych w narażeniu na przekroczenie NDS pyłów

odnotowano przy wydobywaniu węgla kamiennego i brunatnego, z czego 53,3 %

w województwie śląskim.

Narażenie na przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów stężeń

czynników chemicznych w kraju w 2010 r. stwierdzono u 7 805 pracowników (2009 r. -

7 520 pracowników), z czego w samym województwie dolnośląskim – u 3 034

pracowników (w 2009 r. - 2 986), śląskim – 1 138 (w 2009 r. – 983) oraz w województwie

pomorskim – u 1 010 pracowników (w 2009 r. – 723). Przekroczenia czynników

chemicznych dominowały w produkcji metali (2 555 osób narażonych) i produkcji

metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (953 osoby).

Tabela 9. Działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadkach

stwierdzonych przekroczeń dopuszczalnych wartości normatywnych czynników

szkodliwych

Lp.

województwo

liczba wydanych decyzji:

w zakresie

obniżenia

NDN/NDS

czynników

szkodliwych

unieruchamiający

ch stanowisko w

związku

z przekroczeniem

wartości

normatywu

higienicznego

unieruchamiających

oddział zakładu

pracy

dolnośląskie

195

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

116

małopolskie

115

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

mazowieckie

116

opolskie

podkarpackie

179

10.

podlaskie

11.

pomorskie

12.

śląskie

240

13.

świętokrzyskie

14.

warmińsko-mazurskie

15.

wielkopolskie

16.

zachodniopomorskie

Zachodniopomorskie

Razem:

1 596

1 596

3 362

2 717

1 747

1 988

2 663

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

2008r.

2009r.

2010r.

liczba nakazów dot. obniżenia NDS/NDN
liczba decyzji dotyczących obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych środowiska pracy

Rycina 5. Liczba wydanych decyzji i nakazów w zakresie przekroczonych NDS i NDN

czynników szkodliwych dla zdrowia w latach 2008-2010

W związku ze stwierdzonymi przekroczeniami obowiązujących wartości

normatywnych czynników szkodliwych dla zdrowia pracownicy pionu higieny pracy

wydali 1 596 decyzji zawierających 2 717 nakazów dotyczących usunięcia ww. uchybień

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

na stanowiskach pracy (w 2009 r. – 1 747 decyzji, 2 663 - nakazy). Największą liczbę

decyzji wydano w stosunku do branży zajmującej się produkcją metalowych wyrobów

gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (229) oraz produkcją wyrobów z drewna oraz

korka, z wyłączeniem mebli; produkcję wyrobów ze słomy i materiałów używanych do

wyplatania (168). Znaczną liczbę decyzji wydanych w związku z występowaniem

ponadnormatywnych wartości czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy

odnotowano w województwach: śląskim (240), dolnośląskim (195) oraz podkarpackim

(179).

W województwie lubuskim organ I instancji PIS wydał decyzję z rygorem

natychmiastowej wykonalności, wstrzymującą działalność TPV Displays Polska Sp. z o.o.

w Gorzowie Wielkopolskim w związku z awarią, na skutek nagłego zdarzenia związanego

z wydzielaniem oparów preparatu P-200, stosowanego do prac wykończeniowych przy

układaniu posadzki betonowej. W związku z zaistniałą sytuacją Państwowy Powiatowy

Inspektor Sanitarny w Gorzowie Wielkopolskim wydał polecenie wstrzymania prac do

czasu zapewnienia bezpiecznych warunków pracy, potwierdzonych wynikami pomiarów

czynników szkodliwych.

W województwie śląskim Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny

w Bielsko-Białej wydał decyzję unieruchamiającą oddział zakładu zajmującego

się kompleksową gospodarką odpadami, w związku ze stwierdzeniem przekroczenia NDS

pyłów zawierających azbest na oddziale demontażu elementów azbestowych

z alternatorów i rozruszników. Przyczyną przekroczeń była nieszczelność instalacji

odciągowej. Pracodawca podjął natychmiastowe działania polegające na naprawie

instalacji, co w efekcie przyczyniło się do uzyskania poprawy

warunków pracy na

stanowiskach pracy w odniesieniu do17 pracowników.

W zakładzie w Zgierzu w wyniku stwierdzenia przekroczenia najwyższych

dopuszczalnych wartości stężeń chwilowych NDSCh toluenu, wydana została decyzja

administracyjna z rygorem natychmiastowej wykonalności wstrzymania pracy

na stanowisku pracownika magazynowo-produkcyjnego. Przekroczenia odnotowano

przy obsłudze destylatorów do odzysku rozpuszczalników organicznych z pozostałości

farb, lakierów i innych wyrobów. Pracodawca potwierdził wynikami pomiarów obniżenie

stężenia toluenu, przeprowadził i udokumentował ocenę stanu zdrowia pracowników.

Poprawę uzyskano poprzez zwiększenie drożności kanałów wentylacyjnych, zwiększenie

wydajności oraz skuteczności wentylacji mechanicznej. W zakładzie zastosowano

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

hermetyczność przepompowywania odpadów zawierających rozpuszczalniki stosowane

w procesach produkcyjnych.

W województwie mazowieckim w związku ze stwierdzeniem w zakładzie

przekroczeń NDSCh: toulenu, octanu etylu, styrenu oraz tlenku węgla wydano decyzję

administracyjną nakazującą unieruchomienie stanowisk pracy: lakiernika, tapicera,

laminatora i spawacza. Pracodawca zlikwidował 2 stanowiska pracy, na których

stwierdzono przekroczenie wartości NDSCh tlenku węgla. W przypadku pozostałych

stanowisk pracy zaprzestano wykonywania prac z użyciem czynników, dla których

nie zapewniono wymaganego poziomu bezpieczeństwa. W innym zakładzie z siedzibą

w Warszawie, gdzie również stwierdzono przekroczenie NDSCh toulenu na stanowisku

lakiernika, wydano decyzję administracyjną wstrzymującą wykonywanie prac

na ww. stanowisku. Pracodawca nie uruchomił dotychczas kwestionowanego stanowiska

pracy.

W zakładzie w Otwocku w trakcie wykonywania badań i pomiarów czynników

szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy nastąpiła awaria urządzenia chłodniczego

zawierającego amoniak. Usterkę natychmiast usunięto, przeprowadzono ocenę stanu

zdrowia pracowników. Wykonane zostały ponowne badania czynników szkodliwych

dla zdrowia w środowisku pracy, które nie wykazały przekroczeń NDS i NDSCh

amoniaku.

W zakładzie pracy w Żyrardowie w związku z wystąpieniem przekroczeń NDSCh

toulenu na stanowisku: malarz konstrukcji stalowych, organ I instancji PIS wydał decyzję

unieruchamiającą ww. stanowisko. Przeprowadzono badania profilaktyczne pracownika.

Usprawniono instalację wyciągową i wybudowano nowy magazyn substancji chemicznych

i ich mieszanin z wentylacją grawitacyjną i nawiewno – wyciągową.

Przeprowadzone

ponowne pomiary czynników chemicznych, nie wykazały przekroczeń NDSCh. Ponadto

pracodawca uaktualnił ocenę ryzyka zawodowego o informacje dotyczące narażenia

na czynnik chemiczny. W ramach działań modernizacyjnych zmieniono technologię,

poprzez zastosowanie metody natryskowej, jako techniki malarskiej.

W Warszawie w zakładzie, w którym stwierdzono przekroczenie NDSCh styrenu

na stanowisku: pracownik produkcyjny w pomieszczeniu aplikacji żelkotu poliestrowego,

pracodawca dokonał przeglądu systemów wentylacyjnych. Stwierdzono wyłączenie

jednego ciągu wentylacji lokalnej, co mogło być wynikiem prowadzenia wcześniejszych

prac konserwatorskich, polegających na czyszczeniu ciągów wentylacyjnych.

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

Po uruchomieniu nieczynnego kanału wentylacyjnego ponownie przeprowadzono

na ww. stanowisku pomiary w wyniku, których nie stwierdzono przekroczeń NDSCh.

W województwie podkarpackim w związku ze stwierdzeniem przekroczeń NDS

i NDSCh tlenków żelaza wydana została decyzja dotycząca unieruchomienia stanowiska

pracy w zakładzie pracy w Tarnobrzegu. Stanowisko pracy spawacza elektryczno –

gazowego obsługującego wypalarkę gazową propan - butan zostało uruchomione

po przedstawieniu wyników kontrolnych pomiarów czynników jw.

W związku z wystąpieniem przekroczenia NDSCh acetonu w zakładzie pracy

w Łańcucie, organ I instancji wstrzymał pracę ze względu na bezpośrednie zagrożenie

zdrowia osób tam zatrudnionych. Podjęto działania techniczne a ponowne pomiary

wykazały wartości zgodne z obowiązującymi wymogami normatywów higienicznych.

W 2010 r. w zakładzie pracy w Augustowie zajmującym się produkcją łodzi

motorowodnych zanotowano przekroczenie wartości NDSCh styrenu, w czasie prac

z wykorzystaniem żywicy poliestrowej. Właściwy państwowy inspektor sanitarny wydał

decyzję z rygorem natychmiastowej wykonalności, unieruchamiającą 3 stanowiska pracy

w 3 oddziałach. Łącznie od pracy odsunięto 32 pracowników. W celu ograniczenia

ekspozycji na działanie czynnika chemicznego zakład dokonał usprawnień technicznych

oraz przeprowadził pomiary sprawdzające. Ponadto pracodawca zlecił dokonanie analizy

stanu zdrowia pracowników wykonujących prace na w/w stanowiskach. Nie stwierdzono

negatywnego wpływu środowiska pracy na zdrowie pracujących. Zakład pracy

po przeprowadzeniu niezbędnych działań wznowił ponownie prace jw.

Decyzją Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Białymstoku

wstrzymano pracę na stanowisku operatora maszyn w mieszalni farb zakładu

k/Białegostoku – do czasu likwidacji zagrożenia dla zdrowia, spowodowanego

przekroczeniem NDS\Ch octanu etylu. Bezpośrednią przyczyną przekroczenia było mycie

pojemników po farbach octanem etylu. Pracodawca natychmiast zaprzestał mycia i zakupił

nowe pojemniki u dostawcy farb. Prace mycia używanych pojemników będą wznowione

z chwilą zapewnienia odpowiedniej instalacji wyciągowej. Wykonane powtórnie badania

środowiska pracy na tym stanowisku pracy nie wykazały przekroczenia NDSCh octanu

etylu.

Przyczyną

unieruchomienia

stanowisk

pracy

województwie

zachodniopomorskim były stwierdzone przekroczenia stężenia NDSCh tlenku węgla

w kuchni przedszkola w Szczecinie. Ze względu na bezpośrednie zagrożenie życia

wstrzymano pracę urządzenia gazowego. Po przeprowadzeniu naprawy gwarancyjnej,

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

pomiary stężeń tlenku węgla nie wykazały przekroczeń dopuszczalnego normatywu

czynnika szkodliwego.

W punkcie gastronomicznym w Szczecinie pomiary stężenia tlenku węgla

w kuchni nad grillem węglowym z rusztami wykazały 5–cio krotne przekroczenie wartości

dopuszczalnej tlenku węgla. Wstrzymano pracę obsługujących urządzenia grillowe.

Ponowne pomiary stężenia tlenku węgla, nie wykazały przekroczeń normatywów

higienicznych.

W zakładzie prowadzącym m.in. produkcję mebli, pomiary stężenia substancji

szkodliwych – tlenku węgla wykazały przekroczenia NDS na stanowisku magazyniera.

Wstrzymano prace na stanowisku obsługi wózka jezdniowego podnośnikowego do czasu

obniżenia stężeń tlenku węgla poniżej wartości NDS. Stanowisko ponownie uruchomiono

po wykonaniu pomiarów kontrolnych i stwierdzeniu bezpiecznych warunków pracy.

W województwie kujawsko-pomorskim przyczyną wydania decyzji nakazującej

unieruchomienie stanowiska prasowaczki w Firmie Handlowo-Usługowej „IMPRESSA”

w Toruniu, był brak zapewnienia bezpiecznych warunków pracy. Zakwestionowane

stanowisko było zlokalizowane w pomieszczeniu pralni chemicznej, o zbyt małej

wysokości, oraz poniżej poziomu otaczającego terenu

Po wydaniu decyzji pracodawca

zrezygnował z zatrudnienia pracowników do czasu przeniesienia pralni do nowych

pomieszczeń, spełniających wymogi formalne.

4. Informacje dotyczące uchybień w kontrolowanych zakładach

pracy

Sprawowany przez Państwową Inspekcję Sanitarną nadzór nad warunkami

środowiska pracy potwierdził utrzymującą się tendencję występowania typowych uchybień

tj. braku badań i pomiarów stężeń i natężeń szkodliwych czynników środowiska pracy lub

ich aktualizacji. Sytuacja taka wystąpiła łącznie w 7 521 zakładach pracy (w 2009 r. –

8 127). Skutkowało to wydaniem przez właściwych państwowych inspektorów sanitarnych

10 192 nakazów obligujących pracodawców do przeprowadzenia monitoringu warunków

środowiska pracy (w 2009 r. – 11 047).

Podobnie jak w latach ubiegłych istotny odsetek stwierdzanych uchybień

dotyczył

wystąpienia

przekroczeń

dopuszczalnych

poziomów

stężeń

i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Ogółem stan

ten stwierdzono w 5 779 zakładach pracy, z czego 1 194 zlokalizowanych było na terenie

województwa wielkopolskiego.

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

Wśród stwierdzonych w 2010 r. nieprawidłowości na trzecim miejscu znalazły

się uchybienia z zakresu oceny ryzyka zawodowego. Odnotowywano brak

lub niewłaściwie sporządzone opracowania takiej oceny. W części kontrolowanych

podmiotów były to szablonowo wykonane dokumenty, nieodzwierciedlające faktycznego

narażenia zatrudnionych

Pracodawcy pomijali cześć istotnych elementów ryzyka

występującego na stanowiskach pracy i w wielu wypadkach traktowana była wyłącznie,

jako wymóg formalny.

Odsetek stwierdzonych najistotniejszych uchybień w skontrolowanych zakładach

przedstawiał się następująco:

brak aktualnych pomiarów czynników szkodliwych

17,1 %,

przekroczenia NDS i NDN

13,1 %,

brak oceny ryzyka zawodowego

10,9 %,

zły stan sanitarno-higieniczny pomieszczeń pracy

9,6 %,

w zakresie substancji i preparatów chemicznych 8,1 %,

brak rejestru czynników szkodliwych

5,6 %,

w zakresie czynników biologicznych

3,3 %,

brak aktualnych badań lekarskich

2,0 %,

w zakresie produktów biobójczych

1,3 %.

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

Rycina 6. Struktura najistotniejszych uchybień stwierdzonych w skontrolowanych

zakładach pracy w 2010 r.

Znaczną część stwierdzanych w czasie prowadzonych działań kontrolnych

nieprawidłowości podmioty likwidowały w trakcie trwania kontroli lub bezpośrednio

wszczęciu

postępowania

administracyjnego.

Poprawa

warunków

pracy

w nadzorowanych zakładach następowała poprzez sukcesywne wdrażanie długofalowych

programów działań organizacyjno-technicznych zmierzających do zmniejszenia narażenia

na działanie czynników szkodliwych na stanowiskach pracy.

Wyniki kontroli sprawdzających potwierdziły poprawę warunków pracy w części

nadzorowanych zakładów w zakresie:

hałasu:

poprzez montaż kabin ochronnych przy maszynach emitujących hałas

ponadnormatywny,

likwidację stanowisk pracy zlokalizowanych w okolicy maszyn emitujących

ponadnormatywny hałas,

przeprowadzenie ponownych badań i pomiarów środowiska pracy,

informowanie pracowników o wynikach pomiaru poziomów hałasu,

opracowanie rzetelnej oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej realny

czas pracy przy urządzeniu lub maszynie,

oznakowanie

strefy

zagrożenia

hałasem

odpowiednimi

znakami

ostrzegawczymi,

wymianę parku maszynowego na nowy,

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

wymianę podzespołów maszyn, zastosowanie osłon tłumiących hałas, zakup

nowych maszyn produkcyjnych oraz ochronników słuchu,

działania organizacyjne celem zmniejszenia czasu narażenia pracowników na

nadmierny hałas,

systematyczne monitorowanie stanu zdrowia pracowników poprzez

kierowanie na badania audiometryczne słuchu,

organizację nowych pomieszczeń pracy w celu zapewnienia właściwej

powierzchni pracy lub oddzielenie stanowisk „hałaśliwych” od pozostałych

stanowisk nie stwarzających zagrożenia,

zapylenia:

poprzez uszczelnienie systemów odpylania i odbioru trocin z maszyn do

obróbki drewna,

zmianę specyficznych technologii tj. przez zastosowanie, jako materiału

ściernego szlaki pomiedziowej zamiast piasku,

zastosowanie nowoczesnych wyciągów stanowiskowych, skierowanych

bezpośrednio

dane

urządzenie

oraz

usprawnienie

wyciągu

stanowiskowego ogólnego,

stosowanie

odpowiednich zabezpieczeń w postaci wentylatorów

wyciągowych,

zastosowanie nowoczesnych rozwiązań w postaci indywidualnych ochron

profilaktycznych tj. hełmów powietrznych, oraz masek i półmasek

przeciwpyłowych,

drgań ogólnych:

poprzez wyposażenie pracowników w specjalistyczne środki ochrony

osobistej tłumiące drgania (np. rękawice antywibracyjne),

poprzez działania organizacyjne w celu zmniejszenia czasu narażenia

pracowników na oddziaływanie drgań na organizm pracownika,

pozostałe:

pracodawcy informowali pracowników o wynikach badań i pomiarów oraz

zamieszczali wyniki badań na tablicy informacyjnej w miejscu ogólnie

dostępnym,

wyniki badań były odnotowywane w rejestrze i kartach pomiaru badań

środowiska pracy,

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

w związku z wykonywanymi badaniami środowiska pracy pracodawcy

aktualizowali ocenę ryzyka zawodowego, z którą zapoznawani byli

pracownicy,

odnotowano zmiany w procesach technologicznych pod kątem zmniejszenia

emisji substancji toksycznych na stanowiskach pracy oraz zmianę

stosowanych substancji i preparatów na mniej szkodliwe dla pracowników,

wyposażono

pracowników

środki

ochrony

indywidualnej

oraz informowano o konieczności ich używania. Niektórzy pracodawcy

wprowadzili stały nadzór/monitoring stosowania środków ochrony

indywidualnej,

pracownicy korzystali z dodatkowych przerw w pracy w czasie, w którym

wyłączone były wszystkie maszyny i urządzenia a czas przerwy wliczony był

do czasu pracy,

zwiększono rotację pracowników na stanowiskach pracy celem zmniejszenia

czasu trwania narażenia na działanie czynników szkodliwych,

usprawniono wentylacje stanowiskowe i ogólne w pomieszczeniach pracy,

poprawiono warunki mikroklimatyczne i komfort pracy poprzez instalację

ogrzewania, klimatyzacji,

oznakowano miejsca składowania oraz miejsca stosowania niebezpiecznych

substancji chemicznych i ich mieszanin,

oznakowano miejsca stwarzające ryzyko dla zdrowia pracowników

w związku z występowaniem czynników rakotwórczych,

opracowano procedury bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi

czynnikami biologicznymi,

zapewniono pracownikom odpowiednie środki do odkażania skóry,

zapewniono bezpieczne warunki odkażania i czyszczenia odzieży roboczej,

która uległa skażeniu szkodliwym czynnikiem biologicznym,

oznakowano znakiem ostrzegawczym strefy zagrożenia czynnikiem

biologicznym.

Dodatkowo poprawa warunków pracy dotyczyła m.in.:

poprawy komfortu pracy (remonty pomieszczeń),

wdrażania nowych rozwiązań technicznych,

I. Nadzór bieżący nad zakładami pracy, postępowanie administracyjne

wprowadzenia większej liczby szkoleń dla pracowników na stanowiskach

robotniczych, zmiany w systemie szkoleń,

zapewnienia odzieży ochronnej i obuwia roboczego oraz środków ochrony

indywidualnej, zapewnienia prania odzieży lub przyznawanie ekwiwalentu

za pranie,

usprawnienia systemu pierwszej pomocy,

zainstalowania w miejscach stosowania substancji i preparatów żrących

odpowiednich natrysków ratunkowych oraz myjek do przemywania oczu.

Ponadto Główny Inspektor Sanitarny wydał 1 decyzję w drugiej instancji, która

dotyczyła odwołania od decyzji Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego

w Rzeszowie, wydanej w zakresie poprawy warunków pracy w Centrum Kształcenia

Praktycznego w Jarosławiu. Organ II instancji przychylił się do odwołania, przedłużając

tym samym termin wykonania decyzji przez placówkę oświatową województwa

podkarpackiego

II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji

II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania
egzekucyjnego w administracji

Istotą administracyjnego postępowania egzekucyjnego było zapewnienie

realizowania nakazów zawartych w decyzjach administracyjnych. W związku

ze sprawowanym w 2010 r. nadzorem sanitarnym pracownicy pionu nadzoru higieny pracy

wydali 13 091 decyzji płatniczych (w 2009 r. - 14 036).

Pisemne wezwania obligujące do wykonania obowiązków określonych

w decyzjach wysłane zostały do 1 556 kontrolowanych podmiotów.

Upomnienia okazały

się skutecznym narzędziem przymusu. Analogicznie do lat wcześniejszych pracodawcy

w terminie 7 dni usuwali nieprawidłowości, co wstrzymywało wystawienie tytułu

wykonawczego. Państwowi powiatowi/wojewódzcy inspektorzy sanitarni w 2010 r.

wydawali także decyzje zmieniające terminy wykonania nałożonych obowiązków, głównie

w stosunku do zakładów będących w złej kondycji finansowej lub w stosunku

do podmiotów, gdzie aktualnie nie było możliwości wprowadzenia zmian

technologicznych lub wyeliminowania stosowanych maszyn i urządzeń będących źródłem

narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia, ale stosujących wobec pracowników inne

środki zabezpieczające ich zdrowie.

W jednym

przypadku na skutek wniesionego

od Głównego Inspektora Sanitarnego odwołania zmieniony został termin realizacji

obowiązku w zakresie poprawy warunków pracy w Centrum Kształcenia Praktycznego

w Jarosławiu.

Wydane przez nadzór higieny pracy tytuły wykonawcze (ogółem 267) stanowiły

niewielki odsetek wydanych upomnień (17,1 %). Zdecydowanie największą liczbę

upomnień wystawiono w stosunku do branży zajmującej się obróbką drewna (177

upomnień) oraz produkcją metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn

i urządzeń (156).

Istotna część

wystawionych upomnień dotyczyła województwa

warmińsko-mazurskiego (231 upomnień). Zaledwie w czterech województwach:

pomorskim, mazowieckim, podlaskim, małopolskim wydano powyżej 100 upomnień.

Ponadto w 2010 roku wystawione zostały 282 postanowienia o nałożeniu

grzywny, wyegzekwowano 125, (z czego 66 z lat ubiegłych). Łącznie 156 pracodawców

ukarano mandatami karnymi na łączną kwotę 36 950 złotych. Do Sądów Rejonowych

skierowano 3 wnioski o ukaranie. Jeden z nich dotyczył województwa

opolskiego, gdzie

wystawiony został 1 wniosek w związku z uchylaniem się przez firmę „CASTMED”

PPHU w Kluczborku od wykonania obowiązku przeprowadzenia badań i pomiarów

II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji

środowiska pracy na stanowisku ślusarza-spawacza. Państwowy Powiatowy Inspektor

Sanitarny w Kluczborku przed wystawieniem ww. wniosku 2-krotnie wysyłał

do pracodawcy postanowienia o nałożeniu grzywny oraz 1 tytuł wykonawczy. Drugi

z wniosków o ukaranie został wydany na podstawie art. 38 ustawy o Państwowej Inspekcji

Sanitarnej. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Łęczycy wniósł o ukaranie

właścicielki Piekarni w Piątku za utrudnianie i udaremnianie przeprowadzenia kontroli.

Kolejny wniosek o ukaranie został wydany w województwie lubelskim. Organ I instancji

złożył wniosek o ukaranie prezesa firmy „STAHPOL” w związku z faktem braku

zgłoszenia rozpoczęcia działalności. Sąd rejonowy ukarał pracodawcę grzywną

w wysokości 1000,00 zł.

Ze względu na fakt wykonania zaleceń nałożonych decyzjami administracyjnymi

część kontrolowanych pracodawców składało do właściwych państwowych inspektorów

sanitarnych wnioski o umorzenie wydanych grzywien. Na podstawie art. 125 § 2 ustawy

z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r.

Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.) organy przychylały się do składanych wniosków.

Tabela 10. Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez pion higieny pracy

Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2010 r.

Województwo

liczba

nałożonych

mandatów

kwota

nałożonych

mandatów

liczba

kwota

nałożonych

grzywien

Liczba

tytułów

wykonawczych

postanowień

o nałożeniu

grzywny

ściągniętych

grzywien

wniosków

o ukaranie

upomnień

dolnośląskie

1 300 zł

58 850 zł

kujawsko-pomorskie

1 550 zł

10 860 zł

lubelskie

5 000 zł

22 176 zł

lubuskie

1 550 zł

26 000 zł

łódzkie

1 500 zł

3 880 zł

małopolskie

1 800 zł

9 556 zł

107

mazowieckie

2 300 zł

56 000 zł

130

opolskie

1 800 zł

9 000 zł

podkarpackie

400 zł

4 838 zł

podlaskie

550 zł

19 300 zł

124

pomorskie

4 200 zł

27 600 zł

172

II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji

śląskie

5 400 zł

27 000 zł

świętokrzyskie

100 zł

31 100 zł

warmińsko-
mazurskie

0 zł

41 200 zł

231

wielkopolskie

8 900 zł

45 040 zł

zachodniopomorskie

600 zł

25 800 zł

Razem:

156

36 950 zł

267

282

418 200 zł

117

1 55=

Postępowanie egzekucyjne było nieodzownym elementem działań prowadzonych

przez sprawujących nadzór nad warunkami środowiska pracy. Niekiedy był

to jedyny skuteczny element zapewniający wyegzekwowanie nałożonych decyzjami

obowiązków. Zauważalny jest nieznaczny spadek liczby stosowanych środków przymusu

poza wystawionymi mandatami karnymi. W stosunku do ubiegłego okresu

sprawozdawczego wydano mniejszą ilość upomnień (o 121). Liczba tytułów

wykonawczych spadła – o 59, postanowień o nałożeniu grzywien – o 34. Jedynie liczba

wystawionych mandatów karnych wzrosła o 33. Mandaty karne wystawiane były

w związku ze stwierdzeniem rażących uchybień w zakresie nieprzestrzegania przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, niewykonaniem nakazów nałożonych decyzjami

administracyjnymi

oraz

wprowadzaniem

obrotu

substancji

mieszanin

niebezpiecznych. Odsetek wydanych mandatów karnych wzrósł w stosunku do ubiegłego

roku sprawozdawczego o 26,8%. Największa ich liczba wydana została

w województwach: pomorskim (26),

wielkopolskim (25) oraz lubelskim (23). Jedynie

w województwie warmińsko-mazurskim w 2010 r. nie wydano mandatów karnych.

Szczegółowa analiza danych dokonana na poziomie klas działalności gospodarczej

potwierdza, że największą liczbę mandatów karnych wystawiono w stosunku do branży

prowadzącej handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi

(29 mandatów karnych). W związku ze stosowaniem substancji chemicznych

i ich mieszanin w działalności zawodowej wydanych zostało 31 mandatów karnych,

z czego zdecydowanie najwięcej w województwie wielkopolskim (9 mandatów). Istotną

część mandatów karnych stanowiły mandaty w zakresie wprowadzania do obrotu

chemikaliów.

Ponadto część mandatów karnych nałożonych zostało w związku

ze stwierdzeniem nieodpowiedniego stanu sanitarnego pomieszczeń higieniczno-

sanitarnych oraz wprowadzaniem do obrotu produktów biobójczych bez wymaganego

pozwolenia (21 mandatów karnych).

II. Informacje dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji

123

1677

316

326

156

282

267

1556

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

liczba mandatów

karnych

liczba upomnieo

liczba postanowieo o

nałożeniu grzywny

liczba tytułów

wykonawczych

2009r.

2010r.

Rycina 7. Postępowanie egzekucyjne w latach 2009-2010

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego
w Polsce w 2010 r.

1. Postępowanie w przedmiocie chorób zawodowych

Postępowanie w przedmiocie chorób zawodowych prowadzone było przez organy

Państwowej Inspekcji Sanitarnej w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów

z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 105, poz. 869)

oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu

dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. Nr 132, poz.1121).

W 2010 r. do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej wpłynęło łącznie 6 995

zgłoszeń podejrzeń chorób zawodowych tj. o 352 mniej w stosunku do roku 2009

(w 2009 r. – 7 347). Zdecydowanie największy odsetek podejrzeń chorób zawodowych

odnotowano w województwie śląskim (31 %) i małopolskim (19,7 %). W wyniku

przeprowadzonych 8 622 postępowań w przedmiocie chorób zawodowych organy

Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydały 3 060 decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej,

4 242 decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej oraz 2 336

postanowień i innych decyzji w powyższym zakresie. Ponadto w 2010 roku Główny

Inspektor Sanitarny wydał 7 decyzji administracyjnych w II instancji w sprawie

podejrzenia choroby zawodowej. Łącznie w 2010 r. po uprawomocnieniu decyzji

stwierdzono 2 973 choroby zawodowe.

Szczegółowy wykaz stwierdzonych chorób zawodowych i ich analizę na zlecenie

Ministra Zdrowia prowadzi Instytut Medycyny Pracy w Łodzi i corocznie sporządza

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych. Na potrzeby tworzonego Rejestru, wojewódzkie

stacje sanitarno – epidemiologiczne, po uprawomocnieniu się decyzji o stwierdzeniu

choroby zawodowej, przesyłają do Instytutu karty stwierdzeń tych chorób.

Od decyzji wydanych przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych

do organu II instancji wpłynęło 931 odwołań. W wyniku prowadzenia postępowań

odwoławczych państwowi wojewódzcy inspektorzy sanitarni wydali 910 decyzji

(w 2009 r. – 824), z czego 368 (40,4 %) zostało zaskarżonych do Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego.

Wojewódzkie sądy administracyjne rozpatrzyły w 2010 r. - 319 spraw: 172

wyrokami oddaliły wniesione skargi (53,9 %), a w 147 przypadkach (46,1 %) uchyliły

decyzje

organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Do Naczelnego Sądu

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

Administracyjnego wniesionych zostało łącznie 31 skarg kasacyjnych (9,7 % ogółu

wydanych wyroków przez WSA).

Ponadto w toku prowadzonych postępowań odwoławczych organy II instancji

wydały 165 postanowień.

Tabela 11. Postępowanie administracyjne w trybie I instancji w przedmiocie chorób

zawodowych w 2010 r. wg województw

Lp.

województwo

liczba:

zgłoszonych

podejrzeń

chorób

zawodowych

przeprowadzonych

postępowań w

sprawie choroby

zawodowej

decyzji

stwierdzeniu

choroby

zawodowej

decyzji

o braku

podstaw do

stwierdzenia

choroby

zawodowej

dolnośląskie

547

958

238

414

kujawsko-pomorskie

303

353

164

lubelskie

305

344

125

162

lubuskie

łódzkie

158

226

107

małopolskie

1 378

1 954

336

1 255

mazowieckie

409

658

223

168

opolskie

podkarpackie

224

301

160

10.

podlaskie

165

156

112

11.

pomorskie

290

146

12.

śląskie

2 168

2 034

1 034

1 229

13.

świętokrzyskie

247

335

138

14.

warmińsko-mazurskie

163

182

15.

wielkopolskie

221

314

155

120

16.

zachodniopomorskie

239

331

141

129

Razem:

6 995

8 622

3 060

4 242

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

3129

3275

3554

3143

2973

2600

2800

3000

3200

3400

3600

2006r.

2007r.

2008r.

2009r.

2010r.

rok

lic

zba

twi

erdz

h c

rób

zawod

owy

Rycina 8. Zestawienie graficzne liczby chorób zawodowych stwierdzonych

w latach 2006-2010

Tabela 12. Porównanie liczby chorób zawodowych wg województw

w latach 2006-2010

Lp.

województwo

liczba stwierdzonych chorób:

2006 r. 2007 r.

2008 r.

2009 r.

2010 r.

dolnośląskie

269

274

378

306

238

kujawsko-pomorskie

109

106

138

135

160

lubelskie

276

273

301

180

119

lubuskie

łódzkie

małopolskie

303

462

374

339

321

mazowieckie

208

268

224

211

224

opolskie

podkarpackie

128

10.

podlaskie

136

111

112

11.

pomorskie

140

130

106

143

12.

śląskie

804

815

823

825

983

13.

świętokrzyskie

149

158

134

14.

warmińsko-mazurskie

101

122

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

15.

wielkopolskie

303

283

375

296

156

16.

zachodniopomorskie

127

160

147

Razem:

3 129

3 275

3 554

3 143

2 973

W 2010 r. stwierdzone zostały 2 973 choroby zawodowe. Liczba stwierdzonych

przypadków w porównaniu z 2009 r. uległa zmniejszeniu o 170. Wzrost stwierdzonych

przypadków chorób zawodowych zanotowano zaledwie w 5 województwach: kujawsko-

pomorskim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim i śląskim. W pozostałych

województwach nastąpił ich spadek, z czego największy w województwach:

wielkopolskim (o 140 przypadków), dolnośląskim (o 68 przypadków), lubelskim

(o 61 przypadków) oraz warmińsko-mazurskim (o 40 przypadków).

Największą liczbę przypadków chorób zawodowych odnotowano kolejno

w następujących województwach:

śląskim (983),

małopolskim (321),

dolnośląskim (238),

mazowieckim (224),

kujawsko-pomorskim (160).

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

Legenda:

□

kolorem niebieskim oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych >800

□ kolorem różowym oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych >300

□ kolorem szarym oznaczono województwa o liczbie chorób od 200-300 przypadków

□ kolorem zielonym oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych od 100- 200

przypadków

□ kolorem żółtym oznaczono województwa o liczbie chorób zawodowych do 100
przypadków

Rycina 9. Choroby zawodowe w Polsce w 2010 r.

Tabela 13. Liczba chorób zawodowych wg wykazu, stwierdzonych w latach 2009-2010

Lp.

choroba zawodowa

Lata

2009 r. 2010 r.

zatrucia ostre albo przewlekłe

gorączka metaliczna

pylice płuc

629

793

choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu

przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli

astma oskrzelowa

zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych

ostre uogólnione reakcje alergiczne

Byssinoza

10.

Beryloza

11.

choroby płuc wywołane pyłem metali twardych

12.

alergiczny nieżyt nosa

13.

zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym

14.

przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami alergicznymi

15.

przewlekle choroby narządu głosu

619

325

16.

choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego

17.

nowotwory złośliwe

103

18.

choroby skóry

107

109

19. przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy

122

151

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

20.

przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego ze sposobu pracy

162

196

21.

obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub

czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem

256

334

22.

zespół wibracyjny

23.

choroby wywołane pracę w warunkach podwyższonego ciśnienia

atmosferycznego

24.

choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia

25.

choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fiz., chem. lub biol.

26.

choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa

875

736

Razem:

3 143

2 973

Od 2008 r. wśród stwierdzanych chorób zawodowych dominują choroby z grupy

chorób zakaźnych lub pasożytniczych albo wywołanych przez nie następstw natomiast

w bieżącym okresie sprawozdawczym były to pylice płuc, które rozpoznano w 793

przypadkach tj. o 164 więcej w porównaniu do roku 2009. Na drugiej pozycji znalazły się

choroby zakaźne lub pasożytnicze - 736 przypadki (w 2009 r. - 875). Schorzenia

spowodowane narażeniem na ponadnormatywne wartości hałasu odnotowano na trzecim

miejscu (334 przypadki).

Przewlekłe choroby narządu głosu do 2007 r. były najczęściej stwierdzaną

jednostką chorobową wśród ogółu chorób zawodowych. W 2010 r. liczba chorób

rozpoznanych w tej grupie chorób wyniosła 325 przypadków (spadek w stosunku

do ubiegłego roku o 47,5 %).

1. Pylice płuc

Wśród chorób zawodowych zdecydowanie dominowały pylice płuc. Jest to grupa

chorób zawodowych, która nie odzwierciedla aktualnego narażenia na czynniki szkodliwe,

bowiem objawy kliniczne pojawiają się dopiero po kilkunastoletnim narażeniu, niekiedy

nawet po zakończeniu pracy zawodowej. W 2010 r. stwierdzono 793 przypadki ww.

chorób, z czego 597 przypadków stwierdzonych zostało w województwie śląskim (75,3 %

ogólnej liczby pylic płuc). Największy odsetek zachorowalności stwierdzono wśród

pracowników kopalń. Źródłem zapylenia powietrza w kopalniach były przede wszystkim

kombajny ścianowe i kruszarki, a także przenośniki urobku, zwłaszcza w miejscach jego

przesypywania. W celu eliminacji zapylenia powietrza w kopalniach montowano m.in.

urządzenia zraszające i specjalne odpylacze. Ponadto stosowano środki chemiczne

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

zmniejszające napięcie powierzchniowe używane do zraszania wody. Z uzyskanych

danych wynika, że w województwie śląskim zatrudnionych

było 28 516

pracowników

pracujących w warunkach przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłów.

Stwierdzane przypadki pylic płuc wynikały z wieloletniej ekspozycji pracowników na pył

przemysłowy. Z przekazanych danych wynika także, że część rozpoznanych w 2010 r.

przypadków pylic dotyczyła spawaczy oraz osób zatrudnionych przy rozbiórce azbestu.

Tabela 14. Porównanie liczby pylic płuc wg województw w latach 2009-2010

Lp.

województwo

liczba stwierdzonych przypadków pylic płuc

w 2009 r.

w 2010 r.

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

10.

podlaskie

11.

pomorskie

12.

śląskie

407

597

13.

świętokrzyskie

14.

warmińsko-mazurskie

15.

wielkopolskie

16.

zachodniopomorskie

Razem:

629

793

3. Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa

Na drugim miejscu pod względem liczby rozpoznanych chorób zawodowych

w Polsce w 2010 r. znalazły się choroby ujęte w pozycji 26. wykazu chorób zawodowych,

stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r.

III. Choroby zawodowe i ocena narażenia zawodowego w Polsce w 2010 r.

w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105, poz. 869) tj. – choroby zakaźne

lub pasożytnicze albo ich następstwa, których stwierdzonych zostało 736 przypadków

(24,7 % ogółu). W porównaniu do roku ubiegłego zanotowano spadek rozpoznań

w tej grupie chorób o 139 przypadków (15,9 %). Zdecydowanie największy udział

w tej grupie chorób, podobnie jak w roku ubiegłym stanowiła borelioza, której rozpoznano

564 przypadki, WZW typu C (71 przypadków) oraz gruźlicę (50 przypadków).

Tabela 15. Zestawienie liczby chorób zakaźnych w latach 2006-2010

Rok

WZW

typu B

WZW

typu C

WZW

typu

B i C

gruźlica

Inne

razem:

borelioza bruceloza pozostałe

2006

124

315

600

2007

114

287

662

2008

114

700

950

2009

653

875

2010

564

736

Najwięcej przypadków boreliozy odnotowano głównie u pracowników służby

leśnej na obszarach województw: zachodniopomorskiego (91), podlaskiego (82),

warmińsko-mazurskiego (82) oraz kujawsko-pomorskiego (72 przypadki). Znaczna liczba

stwierdzonych zachorowań na boreliozę wśród pracowników nadleśnictw wynikała m.in.

z faktu kierowania pracowników na okresowe badania serologiczne w kierunku badania

obecności antygenu, potwierdzającego zarażenie krętkiem. Zmniejszenie liczby

stwierdzonych o 89 przypadków boreliozy (13,6 %) wskazuje na konieczność prowadzenia

dalszych działań prewencyjnych.

W 2010 r. wirusowe zapalenie wątroby typu C zostało rozpoznane w liczbie 71

przypadków. Była to najczęściej orzekana choroba zawodowa wśród pracowników służby

zdrowia. Liczba rozpoznanych przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu C

w porównaniu do 2009 r. zmniejszyła się o 21 rozpoznań. Odnotowano także spadek

liczby stwierdzonych przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz B i C.

Gruźlica w 2010 r. rozpoznana została w 50 przypadkach. Narażeni

na zachorowanie byli zwłaszcza pracownicy służby zdrowia, opieki społecznej, służby

weterynaryjnej, hodowcy bydła oraz pracownicy narażeni na pył – zarówno przemysłowy,

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji,

preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym

lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771 z późn. zm.) obejmuje

wykaz czynników rakotwórczych. Szczegółowe kryteria klasyfikacji substancji

rakotwórczych do 22 lutego 2010 r. zawarte były w rozporządzeniu Ministra Zdrowia

z 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów

chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późn. zm.), które zostało uchylone

rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 lutego 2010 r. w sprawie wykazu substancji

niebezpiecznych wraz z klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. Nr 27 poz. 140). Z dniem

8 kwietnia 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach

chemicznych i ich mieszaninach, która uchyliła ww. rozporządzenie.

Występowanie

części

zewidencjonowanych

zakładów

czynników

rakotwórczych było nieodzownym elementem prowadzonej działalności. W wielu

przypadkach pracodawcy nie mogli ich wyeliminować z produkcji ze względu na brak

mniej szkodliwych zamienników. Z zestawień przekazanych przez poszczególne stacje

sanitarno-epidemiologiczne wynika, że czynniki rakotwórcze występowały w 6,7 %

obiektach objętych ewidencją prowadzących działalność związaną m.in. z:

produkcją drewna, wyrobów drewnianych, mebli – pył drewna twardego,

impregnatów do drewna zawierające związki chromu sześciowartościowego

(sukcesywnie zastępowane innymi impregnatami),

ochroną zdrowia – promieniowanie jonizujące, tlenek etylenu oraz wirus

zapalenia wątroby typu B i C,

produkcją wyrobów metalowych oraz maszyn i urządzeń – związki chromu

sześciowartościowego, tlenku niklu w dymach spawalniczych,

produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych – tlenek styrenu,

benzo[a]piren,

rozbiórką elementów zawierających azbest.

Najczęściej występującymi w zakładach pracy substancjami, preparatami,

czynnikami, procesami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w 2010 r. były:

substancje i preparaty chemiczne:

azbest,

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

akrylonitryl,

niskowrząca niespecyfikowana benzyna,

wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,

preparaty o działaniu rakotwórczym zawierające związki chromu i niklu,

hydrazyna,

tlenek kadmu (VI),

chlorek kadmu,

siarczan kadmu,

siarczan kobaltu,

sole hydrazyny,

benzen jako składnik paliw płynnych,

dichromian (VI) potasu,

chromian potasu,

o-tolidyna,

epoksyetan,

paki węglowe, tlenek niklu (IV, VI),

czynniki fizyczne:

promieniowanie jonizujące X,

czynniki biologiczne:

WZW B,

WZW C,

prace związane z narażeniem na pył drewna twardego (dąb, buk).

W roku 2010 ewidencją pionu higieny pracy objęto 7 797 zakładów pracy

(w 2008 r. – 5 575, w 2009 r. – 6 571), w których stwierdzono występowanie: substancji,

preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym

lub mutagennym. W niektórych nadzorowanych zakładach czynniki rakotwórcze

i mutagenne nie były stosowane bezpośrednio w procesach technologicznych,

ale stanowiły ich produkty uboczne.

Corocznie liczba zakładów objętych nadzorem przez Państwową Inspekcję

Sanitarną, w których występują czynniki rakotwórcze, systematycznie wzrasta.

W porównaniu do 2009 r. liczba zakładów w ewidencji zwiększyła się o 1 226 obiektów,

w stosunku do 2008 r. o 2 222 obiekty.

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

Podobnie, jak w latach ubiegłych największą liczbę zakładów, w których

występowało narażenie na czynniki rakotwórcze (tabela nr 17) stanowiły zakłady opieki

zdrowotnej – 36,9 % ogółu (w 2009 r. – 30,7 %) oraz zakłady zajmujące się produkcją

wyrobów z drewna oraz korka – 8,8 % (w 2009 r. – 10,0 %).

Tabela 16. Narażenie na czynniki rakotwórcze w 2010 r. wg województw

Lp.

województwo

liczba

zakładów

ewidencji

liczba osób narażonych

na czynniki rakotwórcze

ogółem

kobiet

Mężczyzn

dolnośląskie

563

11 016

4 382

6 634

kujawsko-pomorskie

454

10 843

6 450

4 393

lubelskie

258

6 678

4 660

2 018

lubuskie

234

7 300

5 924

1 376

łódzkie

331

4 806

3 409

1 397

małopolskie

899

27 626

18 873

8 753

mazowieckie

588

18 180

12 172

6 008

opolskie

267

6 566

4 142

2 424

podkarpackie

448

21 335

14 655

6 680

10.

podlaskie

475

14 350

10 941

3 409

11.

pomorskie

715

9 012

6 410

2 602

12.

śląskie

953

47 264

8 250

39 014

13.

świętokrzyskie

170

725

355

370

14.

warmińsko-mazurskie

217

5 073

3 834

1 244

15.

wielkopolskie

929

15 689

9 526

6 163

16.

zachodniopomorskie

296

10 255

7 276

2 979

Razem:

7 797

216 718

121 259

95 464

Łącznie w narażeniu na czynniki rakotwórcze w 2010 r. zatrudnionych było

216 718 osób (w 2008 r. – 162 047 osób, w 2009 r. - 334 871 osób), z czego 56 %

stanowiły kobiety (w 2009 r. – 51,4 %). Zdecydowanie najwięcej kobiet narażonych

na działanie czynników rakotwórczych pracowało w zakładach opieki zdrowotnej

(106 227).

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

Analogicznie do roku 2009 największą liczbę mężczyzn (35 060) narażonych

na czynniki rakotwórcze stanowili pracownicy zatrudnieni przy wydobyciu węgla

kamiennego i brunatnego (36,7 % ogółu mężczyzn narażonych w 2010 r. na czynniki

rakotwórcze (w 2009 r.- 39,6 %). Analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego,

najwięcej pracujących w narażeniu na czynniki rakotwórcze odnotowano w województwie

śląskim, gdzie w narażeniu na ww. czynniki pracowały 47 264 osoby (w 2008 r. – 76 551

osób, w 2009 r.- 92 370 osób), z czego 32 813 dotyczy osób zatrudnionych w górnictwie.

W województwie małopolskim w narażeniu na czynniki rakotwórcze zatrudnionych było

27 626 osób (w 2009 r. – 21 454 osób), z czego 21 766 w zakładach opieki zdrowotnej.

Kontrolami w zakresie czynników rakotwórczych w 2010 r. objętych zostało

3 459 zakładów (w 2009 r. - 3 324 zakłady). Pracownicy nadzoru higieny pracy

przeprowadzili w tym zakresie 4 157 kontroli (w 2009 r. - 4 075), z czego najwięcej

w województwach: wielkopolskim (511), pomorskim (384) oraz podkarpackim (381).

Sprawdzano przestrzeganie przez pracodawców przepisów prawa wynikających

z ustawy Kodeks pracy oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r.

w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771 z późn.

zm). Zakres kontroli obejmował m.in. prowadzenie przez pracodawców rejestru prac,

w których występowało narażenie na czynniki rakotwórcze, prowadzenie rejestru

pracowników

narażonych

działanie

substancji,

preparatów,

czynników

lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym a także ocenę

poziomu stężeń szkodliwych czynników rakotwórczych w środowisku pracy

oraz prawidłowość sporządzania corocznych informacji o czynnikach rakotwórczych,

będących podstawą prowadzonej przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi bazy danych.

Ponadto pracownicy pionu higieny pracy zwracali także uwagę na wszelkie

podejmowane przez pracodawców działania profilaktyczne mające na celu zapobieganie

chorobom nowotworowym tj. rodzaj zastosowanej wentylacji, badania lekarskie

pracowników. Sprawdzano także realizację przez pracodawców szkoleń dla pracowników

pracujących w narażeniu na czynniki rakotwórcze, dokładnie analizując ich zakres oraz

tematykę.

W części kontrolowanych podmiotów zalecano pracodawcom przeprowadzenie

bardziej szczegółowych szkoleń z rozszerzoną tematyką dotyczącą czynników

rakotwórczych. Pracodawcy informowali pracowników o ryzyku dla zdrowia oraz

o środkach ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia narażenia.

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

Kontrolowano wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej zapewniające

bezpieczeństwo i zdrowie pracownikom. Ponadto sprawdzano, czy pracodawcy wykonują

zgodnie z obowiązującą częstotliwością badania i pomiary rakotwórczych czynników

szkodliwych występujących na stanowiskach pracy oraz, czy informują pracowników o ich

wynikach. W przypadku wystąpienia przekroczeń obowiązujących normatywów

higienicznych sprawdzano podejmowane działania w celu obniżenia stężeń czynników

szkodliwych poniżej dopuszczalnych poziomów.

Tabela 17. Działalność kontrolna w zakresie czynników rakotwórczych

wg województw

Lp.

województwo

liczba

skontrolowanych

obiektów

kontroli

wydanych decyzji

administracyjnych

dolnośląskie

196

250

kujawsko-pomorskie

186

203

lubelskie

214

287

lubuskie

108

135

łódzkie

112

123

małopolskie

256

317

mazowieckie

238

280

opolskie

102

121

podkarpackie

254

381

10.

podlaskie

351

362

11.

pomorskie

344

384

12.

śląskie

285

343

13.

świętokrzyskie

14.

warmińsko-mazurskie

126

140

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

15.

wielkopolskie

427

511

16.

zachodniopomorskie

199

239

Razem:

3 459

4 157

632

W wyniku prowadzonych czynności kontrolnych pracownicy pionu higieny pracy

odnotowali nieprawidłowości:

w 362 zakładach brak rejestru prac, których wykonywanie powoduje

konieczność pozostawania w kontakcie z czynnikami rakotwórczymi

(w 2009 r. – 338),

w 317 zakładach brak rejestru pracowników narażonych na działanie

czynników rakotwórczych (w 2009 r. – 284),

358 zakładów, które nie przekazały wymaganych informacji

do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego

(w 2009 r. – 594).

Informacje będące podstawą bazy Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi są

przekazywane corocznie przez pracodawców do państwowych wojewódzkich inspektorów

sanitarnych.

Ponadto pracownicy pionu higieny pracy stwierdzali u kontrolowanych brak

oznaczeń miejsc pracy, na których występowało narażenie na czynnik rakotwórczy,

brak aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych, nieinformowanie

pracowników o narażeniu i wynikach pomiarów czynników rakotwórczych.

W związku ze stwierdzonymi uchybieniami właściwi państwowi inspektorzy

sanitarni wydali łącznie 632 decyzje administracyjne (w 2009 r. – 594) wykazujące 904

nieprawidłowości (w 2009 r. – 983).

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

109

189

100

120

140

160

180

200

dolnośląskie

k ujaw s k o-pom ors k ie

lube ls k ie

lubus k ie

łódzkie

m ałopolskie

m azow ie ck ie

opols k ie

podk arpack ie

podlas k ie

pom ors k ie

śląskie

św iętokrzyskie

w arm ińsko-m azurskie

w ie lk opols k ie

zachodniopom ors k ie

Rycina 10. Liczba nakazów wydana w zakresie czynników rakotwórczych

w 2010 r. wg województw

Poza nieprawidłowościami wynikającymi z nie przestrzegania przepisów

o substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, u kontrolowanych podmiotów

stwierdzono także uchybienia w zakresie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, dotyczące głównie stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń pracy oraz

pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników. Ponadto stwierdzono również

nieprawidłowości z zakresu stosowania

substancji i preparatów chemicznych.

Długotrwałe narażenie na niektóre substancje chemiczne może spowodować

niekontrolowany wzrost komórek prowadzący do zmian nowotworowych. W zależności

od rodzaju czynnika i wielkości dawki okres upływający od początku narażenia

do wystąpienia klinicznych objawów chorobowych może trwać od kilku

do kilkudziesięciu lat. W obowiązującym wykazie chorób zawodowych nowotwory

złośliwe, które mogą być rozpatrywane, jako choroba zawodowa, zostały wymienione

w pozycji 17, jako powstałe w następstwie działania czynników występujących

w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi. Nowotwory o etiologii zawodowej

mogą być zlokalizowane w różnych miejscach organizmu. Do narządów/układów

szczególnie podatnych na zawodowe czynniki rakotwórcze należą: płuca i oskrzela, skóra,

pęcherz moczowy, układ krwiotwórczy. Wśród czynników przyczynowych nowotworów

złośliwych pochodzenia zawodowego najczęściej wymieniany jest azbest, następnie

IV. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi

wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne oraz promieniowanie jonizujące.

W 2010 r. stwierdzono łącznie 103 przypadki nowotworów uznanych za choroby

zawodowe (w 2009 r. – 87 przypadków). Wzrost liczby zachorowań stwierdzono

w 6 województwach, spadek w 6, natomiast taki sam poziom utrzymał się w 4

województwach. Najwięcej nowotworów tak, jak w latach ubiegłych rozpoznano

w województwach: małopolskim (35 przypadków), śląskim (22) oraz dolnośląskim

i mazowieckim (9). Zaledwie w czterech województwach (lubuskim, podlaskim,

pomorskim i warmińsko-mazurskim) nie rozpoznano żadnego przypadku nowotworu

o etiologii zawodowej.

lno

ślą

łód

łop

ols

kie

ślą

św

ięt

rzy

ińs

-m

lko

2009

1010

Rycina 11. Liczba stwierdzonych nowotworów uznanych za choroby zawodowe

w latach 2009-2010 wg województw

V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest

V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania
/usuwania wyrobów zawierających azbest

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej na podstawie ustawy z dnia 14 marca

1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 z późn. zm.)

realizują zadania z zakresu zdrowia publicznego w szczególności poprzez sprawowanie

nadzoru nad warunkami higieny pracy w zakładach pracy. Do zakresu działania

Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy

kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne,

w tym dotyczących ekspozycji zawodowej na czynniki szkodliwe dla zdrowia, m.in.

na azbest.

„Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” został przyjęty

przez Radę Ministrów w lipcu 2009 r. Określa on główne kierunki działania, potrzebne

środki na jego realizację, a także podaje szacunkowe ilości wyrobów zawierających azbest

w całym kraju oraz poszczególnych województwach i przewiduje zabezpieczenie

wyrobów zawierających azbest, bądź rozbiórki takich elementów, odpowiednio

we właściwym czasie, w zależności od stopnia zniszczenia tych wyrobów.

Prace polegające na usuwaniu lub zabezpieczeniu wyrobów zawierających azbest,

mogą być wykonywane wyłącznie przez wykonawców posiadających odpowiednie

wyposażenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniających pracowników

przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie

materiałów zawierających azbest. Przy wykonywaniu prac w narażeniu na azbest

fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników

ma właściwe stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej oraz odzieży

i obuwia roboczego. Wykonawcy prac powinni posiadać zezwolenie na prowadzenie

działalności w wyniku, której powstają odpady niebezpieczne a przed przystąpieniem

do demontażu wyrobów zawierających azbest, zarówno właściciel jak i wykonawca

powinni poinformować o pracach właściwe organy administracji państwowej.

W 2010 r. ewidencją pionu higieny pracy objętych zostało 913 firm zajmujących

się usuwaniem, zabezpieczaniem lub transportem wyrobów zawierających azbest.

Pracownicy pionu higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili w 2010

roku na terenie całego kraju 525 kontroli w siedzibach firm zajmujących się usuwaniem,

zabezpieczaniem lub transportem wyrobów zawierających azbest, w tym przeprowadzono

149 kontroli podczas prowadzonych prac powodujących kontakt z azbestem, m.in.:

V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest

w trakcie prac polegających na zabezpieczaniu wyrobów zawierających

azbest – 24 kontroli,

w trakcie prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest –

100 kontroli,

w trakcie prac polegających na transporcie wyrobów zawierających azbest –

16 kontroli,

podczas innych prac powodujących kontakt z azbestem – 9 kontroli.

Wśród wyrobów zawierających azbest, które podlegały min. zabezpieczeniu lub usunięciu

należy wymienić:

pokrycia dachowe budynków mieszkalnych i gospodarczych,

przewody kominowe i wentylacyjne,

osłony ociepleń budynków mieszkalnych,

izolacje cieplne rurociągów,

izolacje budynków inwentarskich, magazynów,

materiał izolujący i uszczelniający, zastosowany w instalacjach

technologicznych,

elementy szaf elektroenergetycznych oraz elektrowozów,

składowanie odpadów azbestowych,

elementy chłodni wentylatorowych,

maszyny wyciągowe w kopalniach.

Działania kontrolne obejmowały przede wszystkim aspekty bezpieczeństwa i higieny

pracy pracowników zatrudnionych przy rozbiórkach. Ponadto podczas kontroli oceniano:

posiadanie odpowiednich zezwoleń, decyzji, zatwierdzenia programu

gospodarowania odpadami niebezpiecznymi,

prawidłowość

środków

zapobiegawczych

podejmowanych

przez

pracodawców celem zminimalizowania ryzyka utraty zdrowia pracowników

w związku z narażeniem na azbest,

poziom znajomości przepisów regulujących bezpieczne zasady usuwania

bądź unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest,

jakość dokonanej oceny ryzyka zawodowego i jego udokumentowanie,

sposób przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania

z wyrobami zawierającymi azbest,

V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest

prowadzenie rejestrów wynikających z przepisów regulujących zagadnienia

czynników rakotwórczych obecnych w środowisku pracy,

aspekt profilaktycznej opieki medycznej nad pracownikami,

zagadnienie wykonywania badań środowiskowych na stanowiskach pracy,

zabezpieczenia terenu podczas wykonywania prac rozbiórkowych.

Najczęściej stwierdzane uchybienia sanitarnohigieniczne stwierdzone podczas

przeprowadzonych działań kontrolnych dotyczyły braku:

przekazywania do właściwego PWIS informacji o substancjach i preparatach

rakotwórczych – w 44 firmach,

prowadzonego rejestru prac, których wykonanie powoduje konieczność

kontaktu z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami

technologicznymi o działaniu rakotwórczym – w 39 firmach,

rejestru pracowników narażonych na działanie substancji i preparatów

o działaniu rakotwórczym – w 34 firmach,

oceny i udokumentowania ryzyka zawodowego – w 34 firmach,

planu usuwania wyrobów zawierających azbest – w 15 firmach,

wyposażenia pracowników w odpowiednią odzież i obuwie robocze

oraz środki ochrony indywidualnej stosownie do rodzaju i stopnia narażenia

– w 16 firmach,

aktualnych orzeczeń lekarskich, stwierdzających przeciwwskazania do pracy

na określonym stanowisku – w 14 firmach,

przeszkolenia pracowników i osób kierujących lub nadzorujących w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z zabezpieczaniem

lub usuwaniem wyrobów albo innych materiałów zawierających azbest –

w 9 firmach,

aktualnych badań środowiskowych stężenia pyłów azbestu podczas

wykonywania prac – w 5 firmach.

Kontrole warunków sanitarnohigienicznych w czasie wykonywania prac związanych

z usuwaniem materiałów zawierających azbest, dokonywane były przez organy

Państwowej Inspekcji Sanitarnej również poprzez przeprowadzanie badań stężenia pyłu

azbestu na stanowiskach pracy.

Podczas prowadzonych prac rozbiórkowych, demontażu pokryć dachowych oraz

na składowiskach odpadów oznaczano w pyłach zawierających azbest:

V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest

pył całkowity - metodą filtracyjno-wagową,

włókna respirabilne - stężenie liczbowe włókien.

U 30 wykonawców prac zajmujących się zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów

zawierających azbest przeprowadzono badania środowiska pracy w zakresie ekspozycji

na azbest, w tym na 6 stanowiskach (2 zakłady pracy) pracy stwierdzono przekroczenia

normatywu higienicznego dla pyłu całkowitego. W jednym zakładzie na jednym

stanowisku pracy stwierdzono przekroczenie normatywów higienicznych dla pyłu

respirabilnego, czyli frakcji pyłów zawierających w swoim składzie azbest, istotnej

z punktu widzenia epidemiologicznego dla etiologii chorób azbestozależnych.

CHOROBY ZAWODOWE

. W 2010 r. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej stwierdziły prawomocną

decyzją 143 przypadków chorób zawodowych spowodowanych pracą w kontakcie

z azbestem, które przedstawiono w tabeli 18. Szczegółowy wykaz stwierdzonych chorób

zawodowych i ich analizę prowadzi Instytut Medycyny Pracy w Łodzi.

Tabela 18. Choroby zawodowe stwierdzone w 2010 r. u pracowników zatrudnionych

przy pracach podczas zabezpieczania/usuwania wyrobów zawierających azbest

Pozycja
w wykazie
chorób
zawodowych

jednostka chorobowa

liczba stwierdzonych chorób zawodowych

wg wykazu

z 2002 r.

wg wykazu

z 2009 r.

Razem

3.5

pylica azbestowa (oraz
pozostałe pylice krzemianowe)

4.1

choroba opłucnej lub osierdzia
wywołana pyłem azbestu:
rozległe zgrubienia opłucnej

4.2

choroby opłucnej lub osierdzia
wywołane pyłem azbestu:
rozległe blaszki opłucnej lub
osierdzia

17.1

rak płuca, rak oskrzela

17.2

międzybłoniak opłucnej albo
otrzewnej

Razem:

143

V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest

Podstawowe uregulowania prawne w aspekcie zagrożeń związanych
z azbestem

Regulacje prawne dotyczące ochrony przed azbestem obejmują wiele różnej rangi

aktów prawnych. Podstawowe unormowania regulujące kwestie azbestu zawarte

są w ustawie z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających

azbest (Dz.U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 ze. zm.) oraz w aktach wykonawczych do tej ustawy.

Podstawowe obowiązki wykonawcy prac polegających na bezpiecznym użytkowaniu

i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy

podczas usuwania ww. wyrobów są głównie ujęte w dwóch aktach prawa, wydanych

na podstawie ww. ustawy, tj:

w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia

2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania

i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 71, poz. 649 z późn. zm.),

w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r.

w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu

i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie

bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz.U. Nr 216, poz. 1824).

W sprawach nieuregulowanych w sposób szczególny w powyższych aktach prawnych

do wykonywania pracy z azbestem zastosowanie mają wszystkie przepisy z obszaru bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia, zawarte w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

oraz w rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy. Należą do nich w szczególności:

rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004r. w sprawie

substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych

o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U.

z 2004 r. Nr 80, poz. 2771 z późn.zm.),

rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r.

w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń

lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U.

z 1996 r. Nr 69, poz.332 z późn. zm.);

rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie

badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy

V. Ocena warunków pracy podczas zabezpieczania /usuwania wyrobów zawierających
azbest

(Dz.U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.) od dnia 3 marca 2011 r.

rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań

i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy

(Dz.U. Nr 33 poz. 166);

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada

2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników

szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 217, poz. 1833 z późn.

zm.)

Ponadto należy dodać, iż aktem prawnym uzupełniającym analizowaną materię jest

wydane na podstawie ustawy Kodeks pracy – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

z dnia 26 września 1997 roku w sprawach ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

(tj. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn zm.).

Podsumowanie

Stosunkowo mała liczba kontroli przeprowadzonych podczas prac powodujących

kontakt z azbestem w porównaniu do liczby firm zajmujących się usuwaniem,

zabezpieczaniem, transportem wyrobów zawierających azbest wynika przede wszystkim

z braku wpływu informacji o przeprowadzaniu takich prac do organów Państwowej

Inspekcji Sanitarnej. Zmiana przepisów prawa w tym zakresie nastąpiła od sierpnia 2010

roku. Obecnie obowiązujące przepisy nakładają obowiązek powiadamiania organów

Państwowej Inspekcji Sanitarnej o terminie i miejscu przeprowadzania prac

rozbiórkowych elementów zawierających azbest - § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra

Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobów

i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest

(Dz.U. z 2010 r. Nr 162, poz. 1089).

Podczas przeprowadzanych kontroli pracodawcy byli informowani o obowiązku

zapewnienia wyposażenia pracowników w sprzęt specjalistyczny i środki ochrony

indywidualnej oraz zorganizowania zaplecza sanitarno-socjalnego w przypadku

przystąpienia do prac rozbiórkowych. Ponadto informowano pracodawców o konieczności

przedstawienia właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu

corocznie, w terminie do 15 stycznia, informacji o substancjach, preparatach lub procesach

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym z tytułu wykonywania prac

związanych

usuwaniem

materiałów

zawierających

azbest.

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

VI.  Zagadnienia  kontroli  warunków  pracy  i  oceny
narażenia  zawodowego  pracowników  wykonujących
prace  związane  z  narażeniem  na  hałas  i  drgania
mechaniczne w 2010 r.

Realizując

wytyczne dotyczące kontroli warunków pracy i oceny narażenia

zawodowego pracowników wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania

mechaniczne, pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili w 2010 r.

kontrole w zakładach w zakresie higieny pracy.

Łącznie w 2010 r. skontrolowano 14 202 zakłady, w których wykonywane

były prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne. Ogółem

przeprowadzono 17 854 kontrole, w tym 4 721 kontroli sprawdzających w zakresie

przestrzegania przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia

2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem

na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1318).

Polskie normy higieniczne odnoszące się do środowiska pracy, rozróżniają

3 kategorie hałasu w zależności od zakresu częstotliwości:

hałas infradźwiękowy,

hałas słyszalny,

hałas ultradźwiękowy.

W potocznym rozumieniu za hałas uważa się drgania akustyczne z zakresu

słyszalnego (50 – 10000 Hz). Ze względu na ochronę słuchu rozporządzenie Ministra

Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie najwyższych

dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy

(Dz.U. z 2002 r. Nr 217, poz. 1833 z późn. zm.) ustala najwyższe dopuszczalne wartości

dla hałasu:

poziom ekspozycji na hałas odniesiony w odniesieniu do 8 godzinnego dobowego

lub przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy nie może przekraczać 85 dB,

maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać 115 dB,

szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać 135 dB.

Czynnikiem fizycznym stanowiącym istotne zagrożenie zdrowotne w środowisku

pracy jest hałas, którego źródłem są maszyny, urządzenia i procesy technologiczne.

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

Do najbardziej hałaśliwych maszyn, urządzeń i narzędzi w przemyśle należą:

młotki, przecinaki, młoty mechaniczne, piły tarczowe do cięcia metalu, prasy i gilotyny,

kompresory, silniki spalinowe, krosna, przędzarki, przewijarki, młyny kulowe itd.

Narażenie na hałas i drgania mechaniczne

W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2010 r. przez pracowników powiatowych

i wojewódzkich stacji sanitarno – epidemiologicznych w 7 254 zakładach stwierdzono

przekroczenie progów działania dla wielkości charakteryzujących hałas i drgania

mechaniczne w środowisku pracy. Kontrole sprawdzające wykazały przekroczenie progów

działania w 863 zakładach.

Liczba pracowników, dla których stwierdzono przekroczenie progów działania

kształtowała się następująco:

205 134 pracowników w przekroczeniu progu działania hałasu dla poziomu

ekspozycji na hałas odniesionego do 8 – godzinnego dobowego wymiaru czasu

pracy lub tygodnia pracy,

629 pracowników w przekroczeniu progu działania hałasu dla szczytowego

poziomu dźwięku C – 135 dB.

Przekroczenia, o których mowa powyżej dotyczyły głównie stanowisk pracy typu:

ślusarz – spawacz, obróbka metali (cięcie blach stalowych, skrawanie), obsługa: krosien,

maszyn tartacznych i stolarskich, pras, zgrzewarek, urządzeń oczyszczania ścieków,

węzłów betoniarskich, kierowca ciągników rolniczych oraz szlifierz.

W większości zakładów pracy, w sytuacji przekroczenia wartości progów działań

pracodawcy podejmowali czynności mające na celu zmniejszenie ryzyka zawodowego

(6 340 zakładów).

Do działań najczęściej podejmowanych przez pracodawców należały:

rozwiązania techniczne:

automatyzacja procesów pracy lub zmiana technologii,

wymiana zużytego parku maszynowego na nowy (w tym modernizacja),

projektowanie miejsc pracy i rozmieszczenie stanowisk pracy w sposób

umożliwiający izolację od źródeł hałasu,

instalacje kabin dźwiękoszczelnych,

wyciszenie urządzeń poprzez stosowanie układów tłumiących lub izolujących

hałas.

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

rozwiązania organizacyjne:

skrócenie czasu ekspozycji pracowników poprzez zastosowanie rotacji i przerw

w pracy,

systematyczne dokonywanie przeglądów technicznych i konserwacji maszyn oraz

urządzeń.

powszechnie podejmowane działania:

zastosowanie środków ochrony indywidualnej (odpowiednio dobranych

ochronników słuchu),

monitorowanie poziomu narażenia poprzez wykonywanie pomiarów środowiska

pracy,

wydzielenie i oznakowanie stref ponadnormatywnego hałasu,

objęcie pracowników eksponowanych na hałas badaniami lekarskim (audiometria

słuchu).

W skontrolowanych zakładach pracy przekroczenie progów działania

charakteryzujących drgania mechaniczne w postaci drgań miejscowych stwierdzono

na stanowiskach pracy, na których zatrudniono 7 936 pracowników, drgań mechanicznych

w postaci drgań ogólnych 8 505 pracowników.

Przekroczenie progów działania drgań mechanicznych o działaniu miejscowym

dotyczyło stanowisk pracy operatorów (sprężarek, młotów pneumatycznych, formierek).

W przypadku drgań mechanicznych o działaniu ogólnym przekroczenie progów działania

dotyczyło stanowisk: kierowcy samochodów ciężarowych, operatora (głównie koparko –

ładowarek, wózków widłowych, spycharek).

W 455 zakładach podjęto działania mające na celu zmniejszenie ryzyka

zawodowego wynikającego z narażenia na drgania mechaniczne o działaniu ogólnym

i miejscowym:

systematyczna naprawa sprzętu lub wymiana na nowy (stosowanie sprężynowych

amortyzatorów rękojeści),

środki ochrony indywidualnej - rękawice antywibracyjne ograniczające

przenoszenie drgań,

ograniczenie czasu i poziomu ekspozycji poprzez właściwą organizację pracy,

w szczególności stosowanie skróconego czasu pracy lub rotacji pracowników,

zastosowanie nowych ergonomicznych rozwiązań w obszarze i na stanowiskach

pracy – siedziska antywibracyjne.

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

W zakresie przekroczenia progów działania zarówno hałasu jak i drgań o działaniu

ogólnym i miejscowym w 684 zakładach pracodawcy podejmowali działania mające

na celu ograniczenie ryzyka zawodowego.

Pomiary na stanowiskach pracy

Jak wynika z materiału pokontrolnego w większości skontrolowanych w 2010 r.

obiektów pracodawcy przestrzegali obowiązku dokonywania pomiarów środowiskowych

z określoną częstotliwością. Brak aktualnych wyników badań w zakresie pomiarów hałasu

stwierdzono w 3 387 zakładach, drgań mechanicznych w 727 zakładach, jednocześnie

hałasu i drgań mechanicznych w 944 zakładach.

W 669 zakładach pracy, pomimo występowania na stanowiskach pracy przekroczeń

NDN hałasu pracodawcy nie wprowadzili w życie programu działań organizacyjno –

technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia. W przypadku przekroczenia NDN

hałasu sytuacja taka miała miejsce w 104 zakładach, progu działania drgań w 104

zakładach pracy, hałasu i drgań mechanicznych w 135 kontrolowanych zakładach.

Ocena ryzyka zawodowego

Kontrole przeprowadzone przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej

wykazały, że w przeważającej większości zakładów pracy został spełniony obowiązek

dokonania oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas i drgania

mechaniczne o działaniu ogólnym i miejscowym. Brak spełnienia wymogu w zakresie

hałasu dotyczył 901 zakładów, 136 zakładów w odniesieniu do drgań mechanicznych

oraz 305 zakładów w zakresie jednoczesnego działania hałasu i drgań mechanicznych.

W 1 117 zakładach pracy ocena ryzyka nie zawierała wszystkich elementów

wymaganych zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia

2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem

na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. z 2005 r. Nr 157, poz. 1318).

Do najczęściej pomijanych elementów w ocenie ryzyka zawodowego związanego

z narażeniem pracowników na hałas i drgania mechaniczne należały:

poziom i rodzaj narażenia, włącznie z narażeniem na hałas impulsowy lub drgania

mechaniczne przerywane i powtarzające się wstrząsy,

czas trwania narażenia, w tym czas pracy w godzinach nadliczbowych oraz

obowiązujących u pracodawcy systemów i rozkładów czasu pracy,

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu oraz drgań

mechanicznych,

informacje uzyskane w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników,

skutki dla zdrowia i bezpieczeństwo pracowników, w tym należących do grup

szczególnego ryzyka,

dostępność środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami

mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia.

W kilku zakładach pracy ocena ryzyka zawodowego nie zawierała żadnego

z elementów wymienionych w § 4 w/w rozporządzenia. Ocenę ryzyka wykonano

na poziomie podstawowym, uwzględniając jedynie informację o narażeniu na czynnik

fizyczny.

Postępowanie administracyjno – egzekucyjne

W przypadkach stwierdzonych podczas kontroli sanitarnych nieprawidłowości

wydawane

były

decyzje

administracyjne.

Wydano

łącznie

5 866

decyzji

administracyjnych, zawierających 16 167 nakazów w tym dotyczących:

przeprowadzenia badań i pomiarów w środowisku pracy – 5 544,

obniżenia natężeń czynników szkodliwych – 1 181,

w zakresie oceny ryzyka zawodowego – 2 139.

Spośród wydanych 5 866 decyzji administracyjnych w 2010 roku wykonano 2 766

decyzji (częściowo ujęto decyzje wydane w latach ubiegłych). Wydano łącznie 5 244

decyzje płatnicze oraz 411 upomnień. W 73 zakładach pracy wszczęto postępowanie

egzekucyjne. Nałożono 60 grzywien na sumę 70 786 zł oraz 10 mandatów karnych

na sumę 3 950 zł.

Tabela 19. Zestawienie liczbowe wyników kontroli z podziałem na województwa

Lp.

województwo

liczba przeprowadzonych

kontroli

liczba decyzji

administracyjnych

wydanych

upomnień

ogółem

sprawdzających

wydanych

w 2010 r.

wykonanych

dolnośląskie

1 172

466

450

194

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

kujawsko -pomorskie

1 099

247

279

134

lubelskie

1 749

364

426

220

lubuskie

579

157

262

105

łódzkie

1 271

203

240

122

małopolskie

696

337

467

254

mazowieckie

2 066

690

663

294

opolskie

328

121

podkarpackie

1 298

406

481

245

podlaskie

1 018

345

207

pomorskie

956

291

343

200

śląskie

1 516

524

694

221

świętokrzyskie

755

214

174

warmińsko -mazurskie

634

151

309

125

wielkopolskie

2 015

320

357

198

zachodniopomorskie

702

245

255

120

Razem:

17 854

4 721

5 866

2 766

411

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

Tabela 20. Zestawienie liczby pracowników w skontrolowanych zakładach,

w których stwierdzono przekroczenie progów działania

(z podziałem na województwa)

Lp.

województwo

liczba pracowników pracujących

w przekroczeniach hałasu

liczba pracowników pracujących

w przekroczeniach drgań

mechanicznych

dla poziomu

ekspozycji na hałas

w odniesieniu do 8

– godzinnego

dobowego wymiaru

czasy lub tygodnia

pracy

dla

szczytowego

poziomu

dźwięku C

w postaci drgań

miejscowych

dla ekspozycji

dziennej A(8)

w postaci

drgań

ogólnych dla

ekspozycji

dziennej A(8)

dolnośląskie

21 681

1 260

2 517

kujawsko -pomorskie

8 039

218

lubelskie

8 593

221

143

lubuskie

8 797

189

235

łódzkie

12 067

157

227

małopolskie

16 849

184

364

mazowieckie

9 505

opolskie

3 655

podkarpackie

13 552

1 600

482

10.

podlaskie

7 631

272

925

11.

pomorskie

4 479

349

VI. Zagadnienia kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego pracowników
wykonujących prace związane z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne w 2010 r.

12.

śląskie

46 715

127

2 068

3 267

13.

świętokrzyskie

7 890

129

14.

warmińsko -mazurskie

2 751

138

15.

wielkopolskie

28 258

408

793

16.

zachodniopomorskie

4 672

275

Razem:

205 134

629

7 936

8 505

Podsumowanie

Z materiału pokontrolnego można wywnioskować, iż w większości

skontrolowanych obiektów sukcesywnie wdraża się rozwiązania odnośnie wymagań

prawnych w zakresie ochrony pracowników zawodowo narażonych na hałas i drgania

mechaniczne o charakterze ogólnym jak i miejscowym.

W skontrolowanych zakładach pracy podejmowane są działania profilaktyczne,

zmniejszające istniejące bądź potencjalne zagrożenie, poprzez zastosowanie nowszych

technologii, np. wymianę parku maszynowego. Jednakże takie działania nie likwidują

w pełni skutków zdrowotnych związanych ze szkodliwym działaniem hałasu i drgań

mechanicznych.

Istnieją zakłady, które od lat mają problemy z obniżeniem poziomu dźwięku

występującego na stanowiskach pracy, gdyż zastosowanie metod technicznych jest bardzo

trudne, a czasami niemożliwe. W takich przypadkach ochronniki słuchu pozostają

głównym, bądź też jedynym środkiem zabezpieczającym pracowników przed szkodliwym

działaniem hałasu.

W wyniku działań kontrolnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy

i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy (tj. Dz.U. Nr 129 poz. 844 z późn. zm.) pracodawców, u których

stwierdzono poziom hałasu przekraczający obowiązujący normatyw higieniczny

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

VII. Nadzór nad substancjami i preparatami
chemicznymi oraz prekursorami narkotyków kat. 2 i 3

1. Wprowadzanie do obrotu substancji i preparatów
chemicznych

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej podczas wykonywania czynności

kontrolnych w 2010 r. egzekwowały wymogi prawa określone w ustawie z dnia 11

stycznia 2001 roku o substancjach i preparatach chemicznych (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 152

poz. 1222) oraz w rozporządzeniu REACH.

Jednym z podstawowych elementów rozporządzenia REACH jest rejestracja

substancji, która zobowiązuje producentów i importerów substancji chemicznych

do dostarczenia odpowiedniego zestawu informacji na temat właściwości substancji

chemicznych w formie dossier rejestracyjnego do Europejskiej Agencji Chemikaliów

w Helsinkach (ECHA). Prawodawstwo Unii Europejskiej w zakresie zarządzania

chemikaliami oprócz rozporządzenia REACH przewidziało wprowadzenie nowego

Globalnego Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów

(GHS), który został wdrożony

Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)

nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania

substancji i mieszanin, zmieniającym i uchylającym dyrektywy 67/548/EWG

i 1999/45/WE oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (CLP). System GHS

zawiera ujednolicone kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin oraz zasady

informowania o zagrożeniach, zawierające wymogi dotyczące oznakowania i kart

charakterystyki. Rozporządzenie CLP weszło w życie 20 stycznia 2009 r.,

z tym, że Tytuły

II (Klasyfikacja), III (Oznakowanie) i IV (Pakowanie) stosuje się w odniesieniu do

substancji od dnia 1 grudnia 2010 r., a w odniesieniu do mieszanin od dnia 1 czerwca

2015 r.

Zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w CLP do dnia 1 grudnia 2010 r.

substancje mogły być klasyfikowane, oznakowane i pakowane zgodnie z dyrektywą

67/548/EWG. Z kolei mieszaniny do dnia 1 czerwca 2015 r. mogą być klasyfikowane,

oznakowane i pakowane zgodnie z dyrektywą 1999/45/WE.

Natomiast zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) Nr 453/2010 z dnia 20 maja

2010 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego

i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

w zakresie chemikaliów (REACH) od dnia 1 grudnia 2010 r. zmienił się załącznik II

odnoszący się do wymagań dotyczących sporządzania karty charakterystyki.

Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. ewidencją obejmowała 8 686

podmiotów wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne (w 2009 r. -

7 413, w 2008 r. – 6 500). W porównaniu do poprzedniego roku sprawozdawczego

odnotowano wzrost o 1 273 podmioty wprowadzające do obrotu chemikalia (17 %),

a do 2008 r. o 2 186 podmiotów (33 %). Część podmiotów ujętych w zestawieniu, jako

wprowadzający do obrotu substancje i preparaty chemiczne, poza produkcją, zajmowała

się także dystrybucją oraz importem. W 13 województwach ich liczba znacznie

się zwiększyła. Jedynie w województwach: dolnośląskim, lubelskim i łódzkim

odnotowano niewielki spadek ogólnej liczby podmiotów wprowadzających.

W porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego największy wzrost liczby podmiotów

odpowiedzialnych za ich wprowadzanie zarejestrowano w województwach: małopolskim

(o 327 podmiotów), podlaskim (o 195 podmiotów) i wielkopolskim (o 134 podmioty).

1262

622

178

125

6100

7939

2000

4000

6000

8000

10000

producenci

importerzy

dystrybutorzy

2009

2010

Rycina 12. Zestawienie liczbowe producentów, dystrybutorów i importerów

substancji i preparatów chemicznych w ewidencji pionu higieny pracy

w latach 2009-2010

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

Tabela 21. Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających (producentów,

dystrybutorów i importerów) do obrotu substancje i preparaty w latach 2009- 2010

Województwo

wprowadzający

do obrotu

substancje

i preparaty
chemiczne

(ogółem)

producenci

substancji

i preparatów

chemicznych

importerzy

substancji

i preparatów

chemicznych (spoza

UE)

dystrybutorzy

substancji

preparatów

chemicznych

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

Dolnośląskie

559

543

516

518

kujawsko-pomorskie

436

518

371

453

Lubelskie

211

195

169

170

Lubuskie

196

254

194

236

Łódzkie

472

439

100

362

403

Małopolskie

360

687

297

621

Mazowieckie

1 066

1 165

135

841

1 070

Opolskie

211

309

192

291

Podkarpackie

318

397

168

103

358

Podlaskie

291

486

264

483

Pomorskie

473

500

391

439

Śląskie

903

985

184

101

729

861

Świętokrzyskie

224

263

186

222

warmińsko-mazurskie

368

420

326

406

wielkopolskie

911

1 045

142

829

951

zachodniopomorskie

414

480

330

457

Razem:

7 413

8 686

1 262

622

178

125

6 100

7 939

Producenci

Z zestawień przekazanych przez poszczególne stacje sanitarno-epidemiologiczne

wynika, że w 2010 r. znaczna część podmiotów zrezygnowała z produkcji chemikaliów.

Produkcją substancji i preparatów chemicznych zajmowały się 622 podmioty (w 2009 r. –

1 262, w 2008 r. – 1 001). Jedynie w trzech województwach odnotowano nieznaczny

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

wzrost liczby producentów: w świętokrzyskim i lubuskim o 2 podmioty oraz

w warmińsko-mazurskim o 1 podmiot. W pozostałych rejonach kraju liczba producentów

chemikaliów wyraźnie spadła. W porównaniu do 2009 r. na terenie całego kraju liczba

producentów zmniejszyła się o 51 %. Największy spadek odnotowano w województwach:

podkarpackim (o 134 podmioty), śląskim (o 83 podmioty), mazowieckim (o 82 podmioty)

oraz łódzkim (o 81 podmiotów).

Importerzy

Importem substancji i preparatów niebezpiecznych spoza UE zajmowało się 125

podmiotów. W porównaniu z rokiem 2009 liczba importerów zmniejszyła się o 53

podmioty. Spadek odnotowano w dwunastu województwach. Natomiast wzrost liczby

importerów dotyczył jedynie dwóch województw: mazowieckiego i warmińsko-

mazurskiego. Analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego najwięcej importerów

zarejestrowano w województwach: mazowieckim (42) i śląskim (23). W województwie

podlaskim i świętokrzyskim ich liczba w stosunku do roku 2009 nie uległa zmianie.

Jedynie w województwie opolskim nie zarejestrowano żadnego importera substancji

i preparatów chemicznych (w 2009 r. prowadziło działalność 5 importerów).

Dystrybutorzy

Dystrybucją chemikaliów zajmowało się w 2010 r. – 7 939 podmiotów (91,4 %

ogółu wprowadzających substancje i preparaty chemiczne do obrotu). We wszystkich

województwach liczba dystrybutorów wykazała tendencję wzrostową. W porównaniu

do 2009 r. ich liczba zwiększyła się o 1 839 podmiotów gospodarczych. Analogicznie

do ubiegłego roku sprawozdawczego najwięcej dystrybutorów chemikaliów

zarejestrowano na obszarze województw:

mazowieckiego – 1 070,

wielkopolskiego – 951,

śląskiego – 861.

Dystrybucją substancji i preparatów chemicznych zajmowały się głównie:

hurtownie budowlane,

hurtownie chemiczne,

sklepy o dużej powierzchni,

zakłady zajmujące się dystrybucją gazów technicznych,

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

stacje paliw.

Z zestawień przekazanych przez poszczególne stacje sanitarno-epidemiologiczne

wynika, że w 2010 r. - 410 podmiotów zobowiązanych było do rejestracji substancji

zgodnie z wymogami Rozporządzenia REACH, z czego najwięcej w województwach:

wielkopolskim (69), śląskim (60) i mazowieckim (49).

dolnośląskie

kujaw sko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazow ieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

św iętokrzyskie

w armińsko-mazurskie

w ielkopolskie

zachodniopomorskie

Rycina 13. Zestawienie wg województw liczby podmiotów zobowiązanych

do rejestracji substancji

W zakresie wprowadzania do obrotu substancji i preparatów chemicznych organy

Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadziły 6 444 kontrole sanitarne (w 2009 r. –

6 474). Tak jak w ubiegłym roku sprawozdawczym dominowało województwo

wielkopolskie (1 146). Łącznie kontrolami objęto 5 146 obiektów zajmujących się obrotem

substancjami i preparatami chemicznymi (w 2009 r. - 5 076 obiektów).

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

Tabela 22. Liczba kontroli wg województw w zakresie wprowadzania do obrotu

substancji i preparatów chemicznych w latach 2008-2010

Lp.

województwo

liczba kontroli przeprowadzonych w zakresie wprowadzania do

obrotu substancji

chemicznych i ich mieszanin

2008 r.

2009 r.

2010 r.

dolnośląskie

472

555

401

kujawsko-pomorskie

255

261

309

lubelskie

140

230

202

lubuskie

146

122

163

łódzkie

327

298

334

małopolskie

536

368

449

mazowieckie

779

841

814

opolskie

156

191

256

podkarpackie

233

223

337

10.

podlaskie

348

455

378

11.

pomorskie

483

340

365

12.

śląskie

486

555

540

13.

świętokrzyskie

179

169

130

14.

warmińsko-mazurskie

277

231

289

15.

wielkopolskie

878

1 386

1 146

16.

zachodniopomorskie

330

249

331

Razem:

6 025

6 474

6 444

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

641; 10%

181; 3%

5622; 87%

producenci

importerzy

dystrybutorzy

Rycina 14. Zestawienie liczbowe przeprowadzonych kontroli w zakresie

wprowadzania do obrotu substancji i preparatów chemicznych

Kontrole ukierunkowane były na ocenę przestrzegania przepisów ustawy z dnia

11 stycznia 2001 roku o substancjach i preparatach chemicznych (tj. Dz.U z 2009 r.

Nr 152 poz. 1222) w zakresie chemikaliów, w tym wymagań wprowadzonych

rozporządzeniem (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia

2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń

w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów,

zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG)

nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady

76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE.

W wyniku przeprowadzonych działań kontrolnych stwierdzono, że nieznaczna

część wprowadzających do obrotu chemikalia (60 podmiotów) nie dopełniła obowiązku

wynikającego z art. 23 ustawy o substancjach i preparatach chemicznych

i nie poinformowała Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych

o wprowadzeniu do obrotu na teren Rzeczypospolitej Polskiej preparatu niebezpiecznego

(najwięcej w województwie mazowieckim - 29 podmiotów). Natomiast 178

wprowadzających do obrotu chemikalia nie posiadało aktualnego spisu substancji

i preparatów chemicznych. W porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego ich liczba

zmniejszyła się o 61 podmiotów. U 474 podmiotów wprowadzających do obrotu

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

chemikalia stwierdzono, że oznakowanie 1 219 produktów jest niezgodne

z obowiązującym prawem. Największa liczba produktów zakwestionowana została

w województwach: mazowieckim (541 produktów u 109 wprowadzających),

wielkopolskim (99 produktów u 75 wprowadzających) oraz łódzkim (98 produktów u 36

wprowadzających).

Tabela 23. Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień

u wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne

w latach 2009-2010

Lp.

uchybienia stwierdzane w czasie kontroli:

2009 r.

2010 r.

brak aktualnego spisu substancji i preparatów chemicznych

239

178

nie poinformowanie Inspektora do Spraw Substancji

i Preparatów Chemicznych (zgodnie z art. 23 ustawy)

niezgodne z prawem oznakowanie substancji i preparatów

chemicznych

373

474

brak karty charakterystyki

359

161

karty charakterystyki niezgodne z prawem

642

492

Tabela 24. Zestawienie liczbowe wprowadzających do obrotu substancje i preparaty

chemiczne, u których zakwestionowano opakowania produktów oraz karty

charakterystyki w latach 2009-2010

Województwo

Liczba

wprowadzających

do obrotu, u

których

stwierdzono

niezgodne

z prawem

oznakowanie

substancji i
preparatów

niebezpiecznych

produktów,

dla których

zakwestionowano

oznakowanie

wprowadzających

do obrotu, u

których

stwierdzono

niezgodne

z prawem karty
charakterystyki

produktów,

dla których

zakwestionowano

karty

charakterystyki

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

121

małopolskie

mazowieckie

109

124

541

119

124

320

opolskie

podkarpackie

166

podlaskie

pomorskie

218

śląskie

111

108

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

161

133

161

169

zachodniopomorskie

Razem:

373

474

1 100

1 219

642

492

1 100

1 208

Ponadto u 161 wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne

stwierdzono brak kart charakterystyk. Sytuacja miała miejsce na terenie całego kraju,

jednak w porównaniu do 2009 r. liczba ta zmniejszyła się o 198 podmiotów. Tak znaczny

spadek wynika z systematycznego informowania pracodawców podczas kontroli

o konieczności posiadania kart charakterystyki, coraz lepszej znajomości przepisów prawa

i wynikających z nich obowiązków. Najwięcej podmiotów wprowadzających chemikalia

do obrotu bez kart charakterystyk zarejestrowano w województwie wielkopolskim

(26 podmiotów). Natomiast u 492 wprowadzających (w 2009 r. – u 642) karty

charakterystyki były sporządzone niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Sytuację taką

odnotowano we wszystkich województwach, z czego 119 podmiotów funkcjonowało

na terenie województwa mazowieckiego. Negatywie oceniono poprawność sporządzenia

1 208 kart charakterystyk (w 2009 r. – 1 196 kart charakterystyk).

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

W ramach prowadzonych działań kontrolnych pracownicy pionu higieny pracy

kontynuowali informowanie kontrolowanych podmiotów o konieczności wdrożenia

do prowadzonej działalności przepisów rozporządzenia REACH, a także innych aktów

prawa zarówno polskich, jak i europejskich. Nieznajomość wymogów prawa u podmiotów

wprowadzających chemikalia do obrotu w znacznej części dotyczyła małych

dystrybutorów lub firm dopiero rozpoczynających działalność. Ponadto w niektórych

przypadkach nieprawidłowe karty charakterystyk dostarczane były polskim dystrybutorom

przez podmioty z krajów Unii Europejskiej.

Ponadto na wniosek Urzędów Celnych właściwi inspektorzy sanitarni wydawali

opinie w sprawach oznakowania importowanych niebezpiecznych substancji/preparatów

i wyrobów chemicznych.

2. Stosowanie

substancji

preparatów

chemicznych

w działalności zawodowej

Do podmiotów, które stosowały w działalności zawodowej substancje i preparaty

chemiczne należały głównie:

laboratoria przyzakładowe,

fermy trzody chlewnej, fermy drobiu, piekarnie, masarnie,

drukarnie,

producenci wyrobów gumowych,

odlewnie,

zakłady wyrobów z drewna,

stacje paliw,

myjnie,

warsztaty samochodowe.

Do najczęściej stosowanych substancji i preparatów chemicznych w nadzorowanych

zakładach należały:

preparaty chemii budowlanej,

kleje, farby, rozpuszczalniki,

oleje, smary, paliwa płynne,

detergenty.

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

Państwowa Inspekcja Sanitarna corocznie obejmuje ewidencją coraz to większą

liczbę stosujących w działalności zawodowej substancje i preparaty chemiczne.

W 2010 r. skontrolowanych zostało 16 351 obiektów stosujących w działalności

zawodowej chemikalia (w 2008 r. – 15 580 obiektów, w 2009 r. – 15 917 obiektów).

Najwięcej obiektów sprawdzono, analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego,

w województwach:

wielkopolskim (2 785 obiektów),

mazowieckim (1 938 obiektów),

śląskim (1 414 obiektów).

Stwierdzane podczas kontroli uchybienia były eliminowane przez pracodawców

w trybie natychmiastowym lub na drodze postępowania administracyjnego. W 2010 r.

u 308 stosujących wykazano niezgodne z prawem oznakowanie substancji i preparatów

chemicznych, natomiast u 467 podmiotów karty charakterystyki nie spełniały wymogów

prawa. W przypadku 972 stosujących chemikalia stwierdzono brak kart charakterystyk

stosowanych substancji i preparatów chemicznych (w 2009 r. – u 1 098 stosujących).

Ogółem zakwestionowano 1 137 produktów z niewłaściwymi kartami charakterystyk.

W porównaniu do 2009 r. liczba powyższych produktów zmniejszyła się o 158. Ponadto

spośród wszystkich sprawdzanych produktów 696 posiadało nieprawidłowo oznakowane

opakowanie. Niewłaściwe oznakowanie: pojemników, zbiorników oraz rurociągów

służących do przechowywania substancji niebezpiecznych stwierdzono zaledwie u 243

podmiotów stosujących chemikalia.

Tabela 25. Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień

u stosujących substancje i preparaty chemiczne w latach 2009-2010

Lp.

uchybienia stwierdzane w czasie kontroli:

2009 r.

2010 r.

niezgodne z prawem oznakowanie stosowanych substancji

i preparatów chemicznych

354

308

brak kart charakterystyk stosowanych substancji

i preparatów niebezpiecznych

1 098

972

niezgodne z prawem karty charakterystyk stosowanych

substancji

i preparatów niebezpiecznych

572

467

liczba produktów, dla których zakwestionowano karty

charakterystyk

1 295

1 137

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

liczba produktów, dla których zakwestionowano oznakowanie

693

696

liczba produktów, dla których zakwestionowano oznakowanie

pojemników, zbiorników, niezabudowanych rurociągów

354

243

Większość stwierdzanych uchybień u stosujących substancje i preparaty

chemiczne wykazała tendencję spadkową. Jednakże pomimo poprawy w tym zakresie

nadal na terenie całego kraju stwierdzano różnego rodzaju nieprawidłowości dotyczące

najczęściej kart charakterystyki i oznakowania opakowań. Ponadto wiele podmiotów

nie posiadało aktualnego spisu stosowanych substancji i preparatów niebezpiecznych.

Przyczyną powtarzających się corocznie uchybień w zakresie chemikaliów była głównie

nieznajomość obowiązującego prawa a także niewłaściwy przepływ informacji w łańcuchu

dostaw. W wyniku podjętych działań niebezpieczne produkty zagrażające konsumentom

wycofywano ze sprzedaży i zwracano do dostawców.

Grupa używających w działalności zawodowej substancje i preparaty chemiczne

stanowiła znaczny odsetek ogółu zewidencjonowanych zakładów. Zaledwie część

sprawdzonych w 2010 r. podmiotów objęta była kontrolami w roku ubiegłym. Z tego

względu stwierdzane uchybienia odnoszą się częściowo do innych podmiotów.

24002

3544

2555

5000

10000

15000

20000

25000

30000

ogólna liczba kontroli

liczba kontroli podczas
których stwierdzono
naruszenie prawa

liczba wystawionych
decyzji

Rycina 15. Zestawienie liczbowe kontroli i wydanych decyzji z zakresu chemii

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

Łącznie w zakresie chemikaliów organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej

przeprowadziły 24 047 kontroli (w 2009 r. 24 182 kontrole). W wyniku 3 544 kontroli

stwierdzono naruszenie przepisów prawa dotyczących substancji i preparatów

chemicznych. W stosunku do podmiotów, u których w wyniku działań kontrolnych

stwierdzono nieprawidłowości, zostały podjęte działania mające na celu ich usunięcie.

Część podmiotów uchybienia usuwała przed wydaniem decyzji administracyjnej. Wydano

2 555 decyzji administracyjnych zawierających 4 253 nakazy (odpowiednio w 2009 r. –

3 319 decyzji z 4 692 nakazami).

317

222

253

223

133

367

469

220

132

267

720

232

345

222

100

200

300

400

500

600

700

800

dolnośląskie

kujaw sko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazow ieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

św iętokrzyskie

w armińsko-mazurskie

w ielkopolskie

zachodniopomorskie

Rycina 16. Liczba nakazów wydana w zakresie substancji i preparatów

chemicznych w 2010 r. wg województw

W związku z rażącymi uchybieniami w ww. zakresie państwowi powiatowi

inspektorzy sanitarni wystawili 31 mandatów, o 26 więcej niż w ubiegłym roku

sprawozdawczym.

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

3. Nadzór nad prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3

Na podstawie art. 44 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu

narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485 z późn. zm.) nadzór nad prekursorami kategorii

2 i 3 sprawuje państwowy powiatowy inspektor sanitarny właściwy ze względu

na siedzibę wytwórcy, importera lub innego podmiotu wprowadzającego do obrotu.

W bieżącym roku sprawozdawczym kontrola realizacji obowiązków wynikających

z ustawy oraz rozporządzeń WE przeprowadzona została przez pracowników pionu

higieny pracy w 616 obiektach (w 2009 r. w 621).

Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. ewidencją obejmowała 201 podmiotów

wprowadzających prekursory kategorii 2; 853 podmioty wprowadzające do obrotu

prekursory kategorii 3; 16 eksporterów oraz 3 523 stosujących prekursory narkotykowe

w działalności zawodowej. W porównaniu do ubiegłego roku sprawozdawczego liczba

wprowadzających prekursory kategorii 2 zwiększyła się o 30 podmiotów, prekursory

kategorii 3 o 50 podmiotów, natomiast eksporterów o 10 podmiotów. Największa liczba

wprowadzających do obrotu prekursory kategorii 2 i kategorii 3 miała siedzibę

w województwach: śląskim (27 wprowadzających prekursory kategorii 2 oraz 100

wprowadzających prekursory kategorii 3) oraz małopolskim (26 wprowadzających

prekursory kategorii 2 oraz 67 kategorii 3). Eksportem prekursorów do krajów trzecich

zajmowało się ogółem w 2010 r. 16 podmiotów, z czego 9 z terenu województwa

pomorskiego, 4 z województwa mazowieckiego i po 1 z województw: dolnośląskiego,

lubelskiego i śląskiego.

O pozwolenia na wywóz prekursorów do krajów trzecich podmioty zwracały

się do Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 75 przypadkach. Tak, jak w poprzednich latach

najwięcej pozwoleń (58) wydanych zostało w województwie lubelskim. Pozwolenia

na wywóz prekursorów do krajów trzecich wystawiono jeszcze w 4 województwach:

pomorskim (9 pozwoleń), mazowieckim (5 pozwoleń), dolnośląskim (2 pozwolenia)

oraz śląskim (1 pozwolenie). Wzrost liczby wydawanych pozwoleń na wywóz

prekursorów do krajów trzecich obserwowany jest od 2008 r.. W porównaniu do roku

ubiegłego odsetek wydanych w tym zakresie pozwoleń wzrósł o 74,4 %.

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

Tabela 26. Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii

2 i 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3

w latach 2007-2010

Lp.

liczba:

2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r.

wprowadzających prekursory kat.2

166

211

171

201

wprowadzających prekursory kat.3

716

816

803

853

eksporterów do krajów trzecich

wydanych zezwoleń przez PPIS na wywóz

prekursorów do krajów trzecich

wydanych decyzji w zakresie wprowadzania
do obrotu prekursorów kategorii 3

19%

80%

wprowadzających do obrotu
prekursory kat.2

wprowadzających do obrotu
prekursory kat.3

eksporterzy prekursorów kat.2 i
3 (do krajów trzecich)

Rycina 17. Struktura wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków

kategorii 2, kategorii 3 i eksporterów

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

Tabela 27. Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2,

kategorii 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) wg województw w latach 2009-

2010

Województwo

Liczba

wprowadzających

prekursory kat. 2

wprowadzających

prekursory kat. 3

Eksporterów

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

107

100

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

Razem:

171

201

803

853

Podmioty zajmujące się obrotem prekursorami narkotyków najczęściej

wprowadzały do obrotu następujące prekursory kategorii 3:

aceton (do czyszczenia narzędzi),

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

kwas siarkowy (do procesów galwanicznych, do obniżenia pH w nieckach

basenowych, do uzdatniania wody, do oczyszczania ścieków, w przemyśle

spożywczym – produkcji gorzelnianej, do analiz chemicznych),

kwas solny (do trawienia stali, uzdatniania wody, analiz chemicznych),

toluen i metyloetyloketon (do produkcji farb, lakierów i rozpuszczalników),

oraz prekursory kategorii 2:

nadmanganian potasu,

bezwodnik octowy.

Były to głównie hurtownie: chemiczne, materiałów budowlanych oraz odczynników.

W ramach nadzoru nad prekursorami kategorii 2 i 3 pracownicy pionu higieny

pracy przeprowadzili łącznie 2 230 kontroli (w 2008 r.-1 939 kontroli, w 2009 r. - 1 647

kontroli). W większości województw w porównaniu do poprzedniego roku

sprawozdawczego zwiększyła się liczba działań kontrolnych dotyczących prekursorów

narkotykowych, jedynie w województwie świętokrzyskim ilość kontroli corocznie ulega

zmniejszeniu.

Tabela 28. Liczba przeprowadzonych kontroli w zakresie prekursorów narkotyków

wg województw

Lp.

województwo

liczba przeprowadzonych kontroli

u wprowadzających do

obrotu

u stosujących

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

138

lubelskie

113

lubuskie

łódzkie

163

małopolskie

mazowieckie

168

opolskie

podkarpackie

109

10.

podlaskie

138

11.

pomorskie

106

12.

śląskie

VII.

Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi oraz prekursorami narkotyków

kat. 2 i 3

13.

świętokrzyskie

14.

warmińsko-mazurskie

162

15.

wielkopolskie

196

16.

zachodniopomorskie

Razem:

537

1 706

Pracownicy pionu higieny pracy sprawdzali głównie prawidłowość klasyfikacji

oraz zgodność oznakowania wprowadzanych produktów z obowiązującymi przepisami

prawa. W wyniku przeprowadzonych kontroli w części województw nie odnotowano

żadnych nieprawidłowości dotyczących prekursorów.

Na terenie całego kraju podmioty wprowadzające do obrotu prekursory

nie uchylały się od obowiązku zgłaszania państwowym powiatowym inspektorom

sanitarnym

danych

osobowych

funkcjonariusza

odpowiedzialnego

handel

sklasyfikowanymi substancjami. Podobnie, jak w ubiegłych latach nie odnotowano

problemów w przekazywaniu właściwym terenowo państwowym powiatowym

inspektorom sanitarnym informacji o ilościach sklasyfikowanych prekursorów kategorii 2.

Dzięki regularnym kontrolom Państwowej Inspekcji Sanitarnej i informowaniu

pracodawców o ich obowiązkach, liczba stwierdzanych nieprawidłowości w zakresie

prekursorów narkotykowych ulega corocznie stopniowemu zmniejszeniu. Organ I instancji

w 2010 r. wydał 16 decyzji administracyjnych, zawierających 18 nakazów (odpowiednio

w 2008 r. - 24 decyzje zawierające 84 nakazy, w 2009 r. - 16 decyzji i odpowiednio 42

nakazy). Decyzje wydane zostały w województwach: warmińsko-mazurskim (6 decyzji),

zachodniopomorskim (3 decyzje), podkarpackim (2 decyzje) oraz w opolskim, pomorskim,

śląskim, świętokrzyskim i wielkopolskim (po 1 decyzji).

VIII.

Nadzór nad produktami biobójczymi

VIII. Nadzór nad produktami biobójczymi

Ustawa z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych (Dz. U. z 2007 r.

Nr 39, poz. 252), będąca implementacją Dyrektywy 98/8/WE, określiła m. in. warunki

wprowadzania do obrotu i stosowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów

biobójczych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 stycznia 2003 r.

w sprawie kategorii i grup produktów biobójczych według ich przeznaczenia (Dz.U.

z 2003 r. Nr 16, poz. 150) do produktów biobójczych zalicza się produkty zaklasyfikowane

do odpowiednich grup, podzielonych na cztery kategorie:

kategoria I - produkty dezynfekujące i produkty biobójcze o ogólnym

zastosowaniu,

kategoria II - produkty konserwujące,

kategoria III - produkty biobójcze do zwalczania szkodników,

kategoria IV - inne produkty biobójcze.

W ramach nadzoru nad produktami biobójczymi kontrole przeprowadzono

zarówno w siedzibach podmiotów wprowadzających te produkty do obrotu, jak

i stosujących je w działalności zawodowej. Kontrolami objęto podmioty odpowiedzialne

za uzyskanie pozwolenia na obrót produktem biobójczym oraz dystrybutorów zajmujących

się sprzedażą hurtową i detaliczną substancji i preparatów chemicznych, materiałów

budowlanych, artykułów spożywczych i przemysłowych, środków ochrony roślin

oraz artykułów do produkcji rolnej. U stosujących w działalności zawodowej kontrole

przeprowadzano między innymi w zakładach opieki zdrowotnej, na krytych pływalniach,

u producentów żywności, producentów paszy i karmy dla zwierząt, w zakładach

fryzjerskich, w zakładach zajmujących się ubojem trzody chlewnej i przerobem mięsa

trzody, u hodowców drobiu. Produkty biobójcze stosowane były do dezynfekcji

i utrzymywania czystości pomieszczeń oraz urządzeń.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 13 września 2002 r. o produktach

biobójczych (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 39, poz. 252) przez wprowadzanie do obrotu produktu

biobójczego rozumie się jego dostarczanie na terytorium kraju, a także przechowywanie

bądź składowanie produktu biobójczego po jego dostarczeniu. W 2010 r. pod nadzorem

Państwowej Inspekcji Sanitarnej znalazło się łącznie 5 120 podmiotów odpowiedzialnych

za wprowadzanie do obrotu produktu biobójczego (w 2009 r. – 2 650 podmiotów).

W porównaniu z ubiegłym rokiem sprawozdawczym ilość podmiotów zwiększyła

VIII.

Nadzór nad produktami biobójczymi

się o 2 470 (93,2 %). Liczba ta znacząco wzrosła w 15 województwach, jedynie

w województwie lubelskim zmniejszyła się o 7 podmiotów.

Największa liczba podmiotów wprowadzających do obrotu produkty biobójcze

była w województwach: mazowieckim (638), wielkopolskim (506) oraz małopolskim

(495).

Tabela 29. Liczba podmiotów wg województw odpowiedzialnych za wprowadzenie

do obrotu produktu biobójczego

Lp.

województwo

liczba podmiotów odpowiedzialnych

za wprowadzenie produktu biobójczego

2009 r.

2010 r.

dolnośląskie

152

354

kujawsko-pomorskie

130

223

lubelskie

212

205

lubuskie

168

łódzkie

197

234

małopolskie

240

495

mazowieckie

179

638

opolskie

138

210

podkarpackie

175

10.

podlaskie

188

260

11.

pomorskie

128

242

12.

śląskie

309

428

13.

świętokrzyskie

139

256

14.

warmińsko-mazurskie

260

346

15.

wielkopolskie

348

506

16.

zachodniopomorskie

295

380

Razem:

3 077

5 120

VIII.

Nadzór nad produktami biobójczymi

W 2010 r. w ramach nadzoru nad produktami biobójczymi przeprowadzono 4 233

kontrole w zakresie wprowadzania do obrotu produktów biobójczych oraz 3 171 kontroli

w zakresie stosowania produktów biobójczych. Naruszenie przepisów prawa stwierdzono

w wyniku 637 kontroli. Największą liczbę kontroli, podczas których zauważono

nieprawidłowości odnotowano w województwach: mazowieckim i opolskim (po 70

kontroli), śląskim (61 kontroli) oraz dolnośląskim i małopolskim (po 58 kontroli).

Tabela 30. Zestawienie wg województw liczby przeprowadzonych kontroli w zakresie

produktów biobójczych

Lp.

województwo

liczba przeprowadzonych kontroli

w zakresie

wprowadzania do

obrotu produktów

biobójczych

w zakresie

stosowania

produktów

biobójczych

dolnośląskie

301

178

kujawsko-pomorskie

209

224

lubelskie

209

308

lubuskie

112

łódzkie

231

200

małopolskie

370

mazowieckie

533

376

opolskie

207

105

podkarpackie

119

122

10.

podlaskie

232

344

11.

pomorskie

240

12.

śląskie

339

227

13.

świętokrzyskie

251

VIII.

Nadzór nad produktami biobójczymi

14.

warmińsko-mazurskie

216

302

15.

wielkopolskie

410

315

16.

zachodniopomorskie

254

122

Razem:

4 233

3 171

Zakres przeprowadzonych działań inspekcyjnych obejmował przede wszystkim

sprawdzanie pozwoleń na obrót oraz kontrolę składu produktów biobójczych pod kątem

zawartości substancji czynnych. Stwierdzono, że 209 podmiotów wprowadzało

do obrotu produkty biobójcze bez wymaganego pozwolenia na obrót (w 2009 r. – 294

podmioty). Najwięcej podmiotów wprowadzających do obrotu produkty biobójcze bez

wymaganego pozwolenia

odnotowano w województwach: opolskim (29 podmiotów),

śląskim (20 podmiotów) oraz mazowieckim (19 podmiotów). Podobnie, jak w ubiegłym

roku stwierdzano, że produkty zawierały w składzie niedozwolone substancje czynne.

Nieprawidłowość stwierdzono w przypadku 172 podmiotów. Najczęściej kwestionowane

produkty biobójcze zawierały: metomyl, chloropiryfos, s-bioaletrynę i aletrynę.

Tabela 31. Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających do obrotu produkty

biobójcze bez pozwolenia oraz produktów bez pozwolenia wg województw

Lp.

województwo

Liczba

wprowadzających do

obrotu produkty

biobójcze bez

pozwolenia

produktów

biobójczych bez

pozwolenia

2009 r.

2010 r.

2009 r.

2010 r.

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

363

lubelskie

114

100

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

116

opolskie

125

VIII.

Nadzór nad produktami biobójczymi

podkarpackie

10.

podlaskie

11.

pomorskie

123

12.

śląskie

13.

świętokrzyskie

14.

warmińsko-mazurskie

15.

wielkopolskie

158

16.

zachodniopomorskie

Razem:

294

209

1 145

767

W stosunku do roku ubiegłego znacząco spadła liczba podmiotów (o 85

podmiotów), które nie dopełniły wymaganej prawem rejestracji produktów biobójczych.

Jest to niewątpliwie efekt ubiegłorocznych działań kontrolnych. W rezultacie w 2010 r.

organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej zakwestionowały 767 produktów bez pozwolenia

na obrót, o 378 produktów mniej niż w 2009 r..

Podczas kontroli sprawdzano także oznakowanie produktów biobójczych.

Kontrole wykazały, że w 2010 r. - 168 podmiotów wprowadzało produkty biobójcze

w niewłaściwie oznakowanych opakowaniach, z czego najwięcej w województwach:

wielkopolskim (21), mazowieckim (19) i śląskim (18). Nieprawidłowości w oznakowaniu

polegały głównie na braku wykazania stężeń substancji czynnych, numeru pozwolenia,

niezbędnego czasu wentylacji pomieszczeń po użyciu produktu oraz zaleceń dotyczących

stosowania. Do najczęściej stwierdzanych uchybień z zakresu produktów biobójczych

można zaliczyć:

brak pozwolenia na wprowadzanie do obrotu,

stosowanie substancji czynnych, które nie mogą wchodzić w skład

produktów biobójczych,

brak lub nieprawidłowe karty charakterystyk produktów biobójczych,

brak zapoznania pracowników z kartą charakterystyki produktu biobójczego,

niewłaściwe przechowywanie,

oznakowanie opakowań produktów biobójczych nie spełniające wymagań

określonych przepisami, zwłaszcza wymagań dodatkowych dla produktów

biobójczych.

VIII.

Nadzór nad produktami biobójczymi

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami w zakresie produktów

biobójczych wydano 370 decyzji administracyjnych zawierających 498 nakazów

(odpowiednio w 2009 r. - 273 decyzje zawierające 660 nakazów). Najwięcej decyzji

dotyczyło wprowadzania do obrotu produktów biobójczych bez wymaganego pozwolenia

(193) oraz wprowadzania produktów biobójczych w niewłaściwie oznakowanych

opakowaniach (91).

109

100

120

dolnośląskie

kujaw sko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazow ieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

św iętokrzyskie

w armińsko-mazurskie

w ielkopolskie

zachodniopomorskie

Rycina 18. Liczba nakazów wydana w zakresie produktów biobójczych

w 2010 r. wg województw

W związku z uchybieniami dotyczącymi wprowadzania produktów biobójczych

w 7 województwach na pracodawców nałożono łącznie 21 mandatów karnych (w 2009 r. –

1 mandat).

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

IX. Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

W 2010 r. pion higieny pracy ewidencją obejmował 5 121 zakładów ochrony

zdrowia (w 2007 r. – 3 711, w 2008 r.- 4 341, w 2009 r. - 4 356). Liczba placówek opieki

zdrowotnej objętych ewidencją od kilku lat wykazuje tendencję wzrostową.

W porównaniu do 2009 r. zwiększyła się o 765 podmiotów (17,6 %). Jedynie w dwóch

województwach zanotowano ich spadek (dotyczy województw: lubuskiego

i zachodniopomorskiego). Analogicznie do ubiegłego roku sprawozdawczego najwięcej

placówek zlokalizowanych było w województwie śląskim (696 placówek). W porównaniu

do roku 2009 wyraźnie większą liczbę zakładów ochrony zdrowia odnotowano

w ewidencji województwa małopolskiego (wzrost o 454 zakłady).

Pracownicy pionu

higieny pracy skontrolowali 1 776 placówek opieki zdrowotnej

(34,7 % ogółu), przeprowadzając w nich 2 336 kontroli (w 2008 r. – 2 783,

w 2009 r. - 2 423). Liczba działań inspekcyjnych w ośrodkach służby zdrowia od kilku lat

wykazuje tendencję spadkową, co spowodowane jest szerokim zakresem kontroli oraz

koniecznością egzekwowania w ww. placówkach znacznej liczby przepisów prawa.

Kontrole były najczęściej przeprowadzane w trybie kompleksowym wspólnie

z pionem higieny komunalnej i epidemiologii. Miało to wpływ na znaczne wydłużenie

czasu kontroli oraz tym samym na liczbę sprawdzonych obiektów w danym roku. Ogółem

w skontrolowanych zakładach zatrudnionych było 290 937 pracowników.

W zewidencjonowanych placówkach w narażeniu na leki cytostatyczne pracowało

3 220 osób (1,1% zatrudnionych w skontrolowanych placówkach). W 2010 r. ze 186

zewidencjonowanych zakładów opieki zdrowotnej stosujących leki cytostatyczne

kontrolami objęto 116 placówek (w 2009 r. - 160).

Tabela 32. Zestawienie liczbowe placówek opieki zdrowia skontrolowanych

w 2010 r. wg województw

Województwo

liczba zakładów opieki zdrowia

liczba

zatrudnionych w

skontrolowanych

zakładach

liczba zakładów stosujących

cytostatyki

w ewidencji

skontrolowanych

ewidencji

Skontrolowanych

dolnośląskie

192

9 037

kujawsko-pomorskie

327

107

16 771

lubelskie

174

140

11 920

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

lubuskie

7 966

łódzkie

331

148

26 302

małopolskie

689

118

28 319

mazowieckie

538

175

36 508

opolskie

120

6 662

podkarpackie

166

122

21 967

podlaskie

473

124

14 489

pomorskie

555

240

17 604

śląskie

696

182

36 232

świętokrzyskie

224

10 347

warmińsko-mazurskie

222

7 126

wielkopolskie

190

28 744

zachodniopomorskie

172

10 943

Razem:

5 121

1 776

290 937

186

116

Ogółem największą liczbę zakładów opieki zdrowia skontrolowano

w województwach: pomorskim (240 placówek), śląskim (182 placówki), mazowieckim

(175 placówek) i łódzkim (148 placówek). Zakres przeprowadzonych kontroli obejmował:

narażenie pracowników na czynniki biologiczne w środowisku pracy,

narażenie na czynniki rakotwórcze występujące w środowisku pracy,

narażenie pracowników na gazy anestetyczne,

warunki pracy osób narażonych na leki cytostatyczne,

narażenie na niebezpieczne preparaty chemiczne, głównie preparaty

biobójcze stosowane do dezynfekcji,

spełnienie ogólnych wymagań higieniczno-sanitarnych.

W zakładach opieki zdrowia organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej

przeprowadziły 2 336 kontroli sanitarnych, z czego najwięcej, tak jak w ubiegłym roku

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

sprawozdawczym, w województwach: pomorskim (287), mazowieckim (250) i śląskim

(245). W przypadku 481 kontroli stwierdzono uchybienia higieniczno-sanitarne (w 2009 r.

- 437). Najwięcej uchybień odnotowano w województwach: małopolskim (61),

podkarpackim (55) i śląskim (49). Kontrole przeprowadzone w 2010 r., podobnie jak

w latach ubiegłych, wykazały szereg nieprawidłowości w zakresie szkodliwych czynników

biologicznych w środowisku pracy, które polegały m.in. na braku:

systematycznych

szkoleń

obejmujących

zagadnienia

dotyczące

występowania szkodliwego czynnika biologicznego w środowisku pracy,

oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem narażenia pracowników

na szkodliwe czynniki biologiczne,

procedur bezpiecznego postępowania ze szkodliwym czynnikiem

biologicznym,

rejestrów prac oraz rejestru pracowników narażonych na działanie

szkodliwych czynników biologicznych zaklasyfikowanych do 3 grupy

zagrożenia,

oznakowania znakiem ostrzegającym przed zagrożeniem biologicznym,

planu postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika

biologicznego zaklasyfikowanego do 3 grupy zagrożenia,

wyposażenia pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej

i przechowywania ich w oznakowanych miejscach.

Ponadto stwierdzono uchybienia w zakresie ogólnych wymogów higieniczno-

sanitarnych, które polegały głównie na złym stanie pomieszczeń i urządzeń higieniczno-

sanitarnych, braku szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz braku instrukcji

stanowiskowych. W nielicznych placówkach pracodawcy nadal nie zapewnili

wydzielonego miejsca do przygotowywania leków cytostatycznych i nie wyposażyli

pracowników w odpowiednio dobrane środki ochrony indywidualnej. Częstym

uchybieniem w kontrolowanych placówkach był brak zagwarantowania bezpiecznych

warunków spożywania posiłków i napojów w wydzielonych pomieszczeniach a także

środków higieny osobistej. W kilku obiektach brakowało orzeczeń o braku

przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku pracy.

W zakładach opieki zdrowia, w których istniało narażenie na czynniki

rakotwórcze stwierdzone uchybienia dotyczyły głównie braku lub niewłaściwego

prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym oraz na braku lub niewłaściwie prowadzonym rejestrze

pracowników narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.

Ponadto zgodnie z rozporządzeniem

Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r.

w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 280 poz. 2771

z późn. zm.) pracodawcy nie przekazywali właściwym wojewódzkim inspektorom

sanitarnym oraz właściwym okręgowym inspektorom pracy informacji o substancjach,

preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym

lub mutagennym według obowiązującego wzoru. Pracownicy pionu higieny pracy zwracali

także uwagę na wyniki badań i pomiarów wykonane na stanowiskach pracy.

Spośród czynników rakotwórczych występujących w zakładach ochrony zdrowia

największe narażenie stanowiło promieniowanie jonizujące, którego źródłem były izotopy

i urządzenia: aparaty RTG, tomografy i mammografy. Pracodawcy zapewniali

pracownikom zatrudnionym w pracowniach RTG rękawice i fartuchy z gumy ołowiowej

oraz okulary ze szkła ołowiowego, a także wyposażali ich w dozymetry rejestrujące

natężenie promieniowania.

W czasie przeprowadzonych kontroli zwracano również uwagę na stosowane

w działalności zawodowej substancje i preparaty niebezpieczne z grupy środków

dezynfekujących, myjących i odczynników do analiz. Sprawdzano karty charakterystyk,

spisy stosowanych chemikaliów a także ich etykiety i miejsca przechowywania

chemikaliów. Ponadto pracownicy piony higieny pracy zalecali umieszczanie informacji

zawartych w kartach charakterystyki w instrukcjach dotyczących prac związanych

ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych.

W zakresie stosowania chemikaliów uchybienia dotyczyły głównie: braku spisu

stosowanych substancji i preparatów niebezpiecznych oraz braku kart charakterystyk

dla stosowanych chemikaliów, niezapoznania pracowników stosujących niebezpieczne

substancje i preparaty chemiczne z ich kartami charakterystyk, nieprawidłowych etykiet,

braku instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących postępowania z materiałami

niebezpiecznymi.

części

obiektów

chemikalia

były

przechowywane

w nieoznakowanych i niezabezpieczonych miejscach.

Wyniki przeprowadzonych kontroli wykazały, że stan techniczny szpitali był

bardzo zróżnicowany. Wiele nadzorowanych placówek w Polsce wymaga kompleksowych

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

remontów, z uwagi na nieodpowiednie i często niezgodne z obowiązującym prawem

warunki pracy. Pomimo trudnej sytuacji finansowej część zakładów opieki zdrowotnej

została zmodernizowana i dostosowana do standardów unijnych. Wyremontowano

pomieszczenia pracy, ponadto wiele ośrodków wyposażono w nowy sprzęt.

2423

2336

437 481

379

504

500

1000

1500

2000

2500

liczba kontroli

liczba uchybień

liczba decyzji

2009

2010

Rycina 19. Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli, stwierdzonych

uchybień oraz wydanych decyzji dotyczących zakładów opieki zdrowia

w latach 2009-2010

Szeroki zakres działań kontrolnych w placówkach służby zdrowia znalazł

odzwierciedlenie w liczbie wydanych decyzji administracyjnych. Pracownicy pionu

higieny pracy, pomimo nieznacznie mniejszej liczbie przeprowadzonych kontroli, wydali

o 125 decyzji więcej niż w ubiegłym roku sprawozdawczym.

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano 504 decyzje

administracyjne (w 2009 r. – 379) w tym:

191 w zakresie czynników biologicznych (w 2009 r. - 124),

137 dotyczące chemikaliów (w 2009 r.- 84),

84 dotyczące przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych

dla zdrowia (w 2009 r. - 74).

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

Tabela 33. Zestawienie liczbowe dotyczące nadzoru nad cytostatykami w latach

2009-2010 wg województw

Województwo

liczba

skontrolowanych

placówek

stosujących

cytostatyki

liczba narażonych

2009

2010

ogółem

w tym kobiet

2009

2010

2009

2010

dolnośląskie

336

282

kujawsko-pomorskie

189

183

159

158

lubelskie

lubuskie

106

łódzkie

199

172

177

169

małopolskie

324

229

271

206

mazowieckie

661

380

605

328

opolskie

podkarpackie

242

248

210

239

podlaskie

299

302

275

281

pomorskie

śląskie

482

487

451

438

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

196

183

188

178

wielkopolskie

606

705

559

657

zachodniopomorskie

102

132

124

Razem:

160

116

3 925

3 220

3 542

2 956

W 2010 r. skontrolowano 116 zakładów ochrony zdrowia, w których stosowane

były leki cytostatyczne, o 44 placówki mniej niż w ubiegłym roku sprawozdawczym.

Spadek liczby kontroli odnotowano w 12 województwach, natomiast wzrost

zarejestrowano na obszarze województw: małopolskiego i wielkopolskiego. Na terenie

województw: opolskiego i świętokrzyskiego w 2010 r. nie skontrolowano ani jednej

placówki stosującej cytostatyki.

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

W 2010 r. w narażeniu na cytostatyki pracowało 3 220 pracowników, w tym

2 956 kobiet (odpowiednio w 2009 r. - 3 925 pracowników, w tym 3 542 kobiety).

Ze względu na fakt, że praca z lekami cytostatycznymi stanowi duże ryzyko zdrowotne dla

personelu medycznego, pion higieny pracy bardzo wnikliwie kontrolował warunki

bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach stosujących niniejsze leki. Cytostatyki

podawane były doustnie w postaci tabletek lub kapsułek oraz w postaci wlewów

dożylnych. Leki przygotowywano w wydzielonych pomieszczeniach wyposażonych

w wentylację mechaniczną zapewniającą wymaganą wymianę powietrza (okresowo

sprawdzano skuteczność wentylacji), oddzielonych od korytarzy przedsionkiem (śluzą).

Pracownicy wyposażeni zostali w środki ochrony indywidualnej: rękawiczki, fartuchy,

czepki, maski i okulary. Stosowana odzież ochronna była jednorazowego użytku.

Instrukcje dotyczące zasad bezpiecznej pracy z cytostatykami umieszczane były

w miejscach, w których leki przygotowywane są przed podaniem. Z powyższymi

instrukcjami zapoznani byli wszyscy pracownicy mający kontakt z cytostatykami.

W skontrolowanych placówkach wydzielono miejsca na środki ochrony indywidualnej

przeznaczone do zniszczenia i oczyszczenia, które były wyraźnie oznakowane.

Choroby zawodowe u pracowników zakładów opieki zdrowotnej

Liczba stwierdzonych chorób zawodowych wśród pracowników zakładów opieki

zdrowotnej stanowi liczny odsetek ogółu stwierdzanych chorób o etiologii zawodowej.

Ze względu na bezpośredni kontakt z pacjentem oraz materiałem zakaźnym personel

służby zdrowia stanowi grupę zawodową o zwiększonym ryzyku zachorowania

na wirusowe zapalenie wątroby typu B i C. Grupą, u której corocznie odnotowuje

się najwięcej przypadków zawodowych chorób zakaźnych są pielęgniarki. Możliwość

zakażenia następuje najczęściej w wyniku kontaktu z krwią, płynami ustrojowymi

i tkankami zakażonych pacjentów. Ponadto na zachorowanie na WZW typu B i C narażeni

byli również: lekarze, lekarze stomatolodzy, sanitariusze i salowe, a także pracownicy

laboratoriów analitycznych. Pomimo stosowania odpowiednio dobranych środków

ochrony indywidualnej i przestrzegania zaleceń i procedur obowiązujących

w zakładach opieki zdrowotnej, u pracowników służby zdrowia stwierdzono: 26

przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz 71 przypadków wirusowego

zapalenia wątroby typu C.

IX.

Nadzór nad zakładami opieki zdrowotnej

100

120

2009 r.

2010 r.

WZW typu B

WZW typu C

Rycina 20. Zestawienie liczbowe stwierdzonych przypadków WZW typu B i C

u pracowników służby zdrowia w latach 2009-2010

Najwięcej przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu B i wirusowego

zapalenia wątroby typu C tak jak w ubiegłym okresie sprawozdawczym odnotowano

w województwach: małopolskim i mazowieckim.

Poza chorobami zakaźnymi u personelu zakładów opieki zdrowotnej stwierdzono

także zachorowania na przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane

sposobem wykonywania pracy, choroby skóry, przewlekłe choroby układu ruchu

wywoływane sposobem wykonywania pracy.

X Szkodliwe czynniki biologiczne

100

X. Szkodliwe czynniki biologiczne

W większości nadzorowanych pod kątem występowania szkodliwych czynników

biologicznych zakładach, pracownicy mieli do czynienia z niezamierzonym

występowaniem tych czynników, dotyczyło to prac m.in. przy sortowaniu odpadów,

diagnozowaniu próbek zwierzęcych oraz próbek pochodzących od człowieka. Najczęściej

kontakt z czynnikami biologicznymi mają osoby, które bezpośrednio pracują z materiałami

pochodzenia naturalnego lub materiałami organicznymi (np. gleba, siano słoma itd.),

substancjami pochodzenia zwierzęcego (np. wełna), pyłem organicznym (np. mąka),

odpadami i ściekami, żywnością oraz krwią i płynami ustrojowymi.

Ewidencją pionu higieny pracy w 2010 r. objęto 26 462 zakłady pracy

(w 2008 r. – 22 783, w 2009 r. - 23 672), w których na stanowiskach pracy występowały

szkodliwe czynniki biologiczne. Największy odsetek, podobnie jak w latach ubiegłych,

stanowiły zakłady produkcji artykułów spożywczych – 26,2 % ogółu zakładów, następnie

zakłady opieki zdrowotnej – 16,8 %. Ponadto duże narażenie stwierdzono także wśród

rolników – 10,2 % ogólnej liczby zakładów, w których występowały czynniki

biologiczne), przy produkcji wyrobów z drewna oraz korka z wyłączeniem mebli – 5,8 %

oraz w leśnictwie i przy pozyskiwaniu drewna – 6,1 %.

Zgodnie z przyjętymi planami pracy w zakresie szkodliwych czynników

biologicznych Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. realizowała zagadnienia

dotyczące:

sprawowania bieżącego nadzoru sanitarnego w zakładach pracy, w których

występowało narażenie na czynniki biologiczne,

realizacji zamierzenia dotyczącego zbierania informacji na temat oceny

narażenia zawodowego pracowników narażonych na działanie szkodliwych

czynników biologicznych w archiwach.

Zakres przeprowadzonych kontroli obejmował przestrzeganie przez pracodawców

wymogów przepisów dyrektywy 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym

z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy (Dz.U. WE L 262/21

z 17 października 2000 r.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia

2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia oraz ochrony zdrowia

X Szkodliwe czynniki biologiczne

101

pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. z 2005 r. Nr 81, poz. 716

z późn. zm.).

11 741

8 826

9 877

8 052

10 781

9 103

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

2008 r.

2009 r.

2010 r.

liczba kontroli

liczba skontrolowanych obiektów

Rycina 21. Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli oraz skontrolowanych

obiektów w zakresie czynników biologicznych w latach 2008-2010

W 2010 r. odnotowano wzrost zarówno ilości kontroli i skontrolowanych

obiektów. W porównaniu do 2009 roku nastąpił wzrost o 904 kontrole oraz wzrost liczby

skontrolowanych obiektów o 1 051. Wynika to głównie z objęcia nadzorem większej ilości

obiektów, w których występowały szkodliwe czynniki biologiczne.

Według danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej w narażeniu na szkodliwe

czynniki biologiczne w 2010 r. zatrudnionych było ogółem 407 762 pracowników

(w 2008 r.- 538 021, w 2009 r.- 596 197). Część z nich była narażona na więcej niż jeden

czynnik szkodliwy. W porównaniu z ubiegłym rokiem sprawozdawczym, liczba

zatrudnionych w narażeniu na szkodliwe czynniki biologiczne w 2010 roku zmniejszyła

się o 188 435 pracowników. Spadek jest spowodowany zweryfikowaniem liczby osób

narażonych. W zakładach opieki zdrowotnej zmieniła się forma zatrudnienia, w związku

z czym pracownicy nie byli uwzględniani w zestawieniu. Ponadto pracodawcy

po przeprowadzonych przeglądach kart ocen ryzyka zawodowego dostosowali

je do obowiązujących wymagań i rzeczywistego narażenia na czynniki biologiczne.

Wśród kontrolowanych podmiotów najczęściej występowały czynniki biologiczne

zaliczone do grupy 2 i 3 zagrożenia.

Liczba pracowników w zależności od grupy zagrożenia przedstawiała się

następująco:

2 grupa narażenia – 388 017,

X Szkodliwe czynniki biologiczne

102

3 grupa narażenia – 213 466.

Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 roku objęła kontrolami zakłady,

w których pracownicy mieli kontakt z materiałem zakaźnym, a także miejsca, w których

występowały potwierdzone przypadki chorób wywołanych czynnikami biologicznymi

lub istniało realne ryzyko ich wystąpienia. Skontrolowano następujące typy zakładów

pracy:

gospodarstwa rolne, w tym fermy drobiu i trzody chlewnej, fermy rybne,

wytwórnie pasz,

zakłady prowadzące działalność usługową związaną z leśnictwem

i pozyskiwaniem drewna (nadleśnictwa, zakłady usług leśnych),

zakłady zajmujące się oczyszczaniem ścieków,

zakłady zajmujące się gospodarką odpadami (wywóz, składowanie, recykling

odpadów),

zakłady opieki zdrowotnej (laboratoria diagnostyczne, szpitale, sanatoria,

prosektoria),

zakłady produkujące żywność (piekarnie, ciastkarnie, produkcje makaronu,

młyny, cukrownie, spółdzielnie mleczarskie, rzeźnie, masarnie),

zakłady zajmujące się obróbką drewna (tartaki, zakłady stolarskie),

pralnie,

zakłady metalowe,

zakłady włókiennicze,

biblioteki,

zakłady energetyczne,

archiwa i muzea,

zakłady pogrzebowe,

przychodnie weterynaryjne.

Tabela 34. Działalność kontrolna wg województw w zakresie czynników

biologicznych w 2010 r.

Lp.

województwo

liczba

skontrolowanych

obiektów

kontroli

wydanych decyzji

administracyjnych

wydanych

nakazów

w zakresie

czynników

X Szkodliwe czynniki biologiczne

103

biologicznych

w środowisku

pracy

dolnośląskie

369

464

141

kujawsko-pomorskie

630

747

lubelskie

939

1 108

110

131

lubuskie

259

318

112

łódzkie

548

608

małopolskie

463

548

113

mazowieckie

953

1 205

120

opolskie

228

244

podkarpackie

501

625

134

145

10.

podlaskie

671

686

11.

pomorskie

818

961

105

12.

śląskie

684

837

196

431

13.

świętokrzyskie

210

226

14.

warmińsko-mazurskie

636

768

110

15.

wielkopolskie

799

949

103

16.

zachodniopomorskie

395

487

Razem:

9 103

10 781

1 391

1 899

Kontrolami objęto ogółem 9 103 obiekty (w 2008 r. – 8 826 obiektów, w 2009 r.-

8 052

obiekty), z czego zdecydowanie największą ich liczbę odnotowano

w województwach: mazowieckim (953 zakłady), lubelskim (939 zakładów), pomorskim

(818 zakładów) oraz wielkopolskim (799 zakładów). Najczęściej kontrolowane były

zakłady produkcji artykułów spożywczych (2 646 kontroli w 2 234 zakładach), zakłady

opieki zdrowotnej (1 697 kontroli w 1 437 obiektach), gospodarstwa rolne (943 kontrole

w 791 obiektach), zakłady prowadzące działalność produkcyjną wyrobów z drewna

oraz korka (633 kontrole w 530 obiektach) oraz zakłady prowadzące działalność usługową

związaną z leśnictwem i pozyskiwaniem drewna (488 kontroli w 436 zakładach).

X Szkodliwe czynniki biologiczne

104

Tabela 35. Zestawienie zakładów o największej liczbie przeprowadzonych kontroli

w zakresie czynników biologicznych

Lp.

branża

liczba

zakład

ów

pracy

ewiden

cji

zakładów pracy

skontrolowanych

w 2010 r.

osób

narażonych

szkodliwie

czynniki

biologiczne

przeprowadzonych

kontroli

produkcja artykułów

spożywczych

6 950

2 234

55 956

2 646

ochrona zdrowia

i opieka społeczna

4 454

1 437

183 273

1 697

uprawy rolne, chów

i hodowla zwierząt,

łowiectwo, włączając

w to działalność

usługową

2 711

791

12 994

943

produkcja wyrobów

z drewna oraz korka,

z wyłączeniem mebli

1 545

530

7 298

633

leśnictwo i

pozyskiwanie

drewna

1 501

436

9 423

488

Na podstawie przeprowadzonych w 2010 r. kontroli i podjętych działań przez

Państwową Inspekcję Sanitarną można stwierdzić, że w większości skontrolowanych

zakładów wdrożono, bądź też sukcesywnie wdraża się wymagania prawne w zakresie

ochrony pracowników zawodowo narażonych na czynniki biologiczne. Pracodawcy

stosowali wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie bądź ograniczające jego stopień.

Pracowników wyposażano w odzież, obuwie ochronne i środki ochrony indywidualnej.

Ponadto w większości zakładach pracodawcy zapewnili bezpieczne warunki spożywania

posiłków i napojów w wydzielonych pomieszczeniach a także odpowiednie miejsca

do higienicznego przechowywania odzieży własnej i ochronnej. Pracownicy przeszli

X Szkodliwe czynniki biologiczne

105

wymagane szkolenia, w uzasadnionych przypadkach zostali uodpornieni dostępnymi

szczepionkami oraz posiadali aktualne orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań

do wykonywania pracy na danym stanowisku.

W części skontrolowanych podmiotów pomimo tego, iż rozporządzenie Ministra

Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych

dla zdrowia oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki

obowiązuje od kilku lat, w dalszym ciągu stwierdzano, że pracodawcy nie przeprowadzili

oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem występujących w zakładzie czynników

biologicznych, co w konsekwencji przełożyło się na skuteczność podejmowanych przez

nich działań profilaktycznych. Brak rzetelnej i dokładnej oceny ryzyka zawodowego

uwzględniającej wszystkie wymagane prawem kryteria wpływało na podejmowane

ograniczone działania zapobiegawcze. Sytuacja dotyczyła najczęściej zakładów dotychczas

niekontrolowanych w zakresie czynników biologicznych.

Do najczęściej stwierdzanych w trakcie kontroli uchybień można zaliczyć:

brak rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwego

czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia,

brak rejestru pracowników pracujących w narażeniu na działanie

szkodliwego czynnika biologicznego, zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4

zagrożenia,

brak uwzględnienia szkodliwych czynników biologicznych w ocenie ryzyka

zawodowego,

brak wykazu i klasyfikacji szkodliwych czynników biologicznych

występujących w środowisku pracy,

brak znaku ostrzegającego przed zagrożeniem biologicznym,

brak zapewnienia pracownikom środków do odkażania rąk w związku

z narażeniem na szkodliwy czynnik biologiczny,

brak procedur bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami

biologicznymi,

brak systematycznych szkoleń dla pracowników,

brak lub niewłaściwie przeprowadzoną ocenę ryzyka zawodowego

w związku z występowaniem szkodliwych czynników biologicznych (brak

klasyfikacji i wykazu szkodliwych czynników biologicznych, rodzaju stopnia

oraz czasu trwania narażenia na działanie czynnika biologicznego, informacji

X Szkodliwe czynniki biologiczne

106

dotyczącej potencjalnego działania czynnika alergizującego lub toksycznego,

informacji dotyczącej choroby, która ma związek z wykonywaną pracą).

Odsetek wybranych nieprawidłowości w zakresie szkodliwych czynników

biologicznych w skontrolowanych w 2010 r. zakładach pracy przedstawiał się następująco:

brak oceny ryzyka zawodowego dot. czynników biologicznych

12 %,

brak rejestru prac narażających pracowników na działanie czynnika

biologicznego zakwalifikowanego do gr. 3 lub 4 zagrożenia 4,1 %,

brak rejestru pracowników pracujących w narażeniu na działanie

szkodliwego czynnika biologiczne zakwalifikowanego do grupy

3 lub 4 zagrożenia

4 %,

brak wymaganych szkoleń pracowników

3,3 %,

brak procedur i instrukcji

2,9 %.

Podobnie jak w latach ubiegłych, najczęściej stwierdzane uchybienia dotyczyły

braku oceny ryzyka zawodowego – 1 094 przypadki. Zdecydowanie najwięcej

nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono, tak jak i w 2009 r. w województwie

warmińsko-mazurskim (w 158 kontrolowanych podmiotach). Znacznie mniejszy odsetek

stanowiły uchybienia dotyczące braku rejestru prac oraz rejestru pracowników narażonych

na działanie szkodliwego czynnika biologicznego z 3 i 4 grupy zagrożenia oraz braku

szkoleń oraz procedur i instrukcji.

1094

371

368

297

268

brak oceny ryzyka
zawodowego

brak rejestru prac

brak rejestru
pracowników
brak szkoleń

brak procedur i instrukcji

X Szkodliwe czynniki biologiczne

107

Rycina 22. Zestawienie liczbowe najczęściej stwierdzanych uchybień dotyczących

szkodliwych czynników biologicznych

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydanych zostało 1 391

decyzji administracyjnych zawierających 1 899 nakazów. Liczba wydawanych decyzji

oraz nakazów utrzymała się na poziomie roku 2009, co oznacza, że sytuacja

w zakładach, w których występowało narażenie na czynnik biologicznych nie uległa

pogorszeniu. Zauważalna w stosunku do 2008 r. znaczna poprawa w zakresie

przestrzegania przez pracodawców wymogów dotyczących czynników biologicznych

ma odzwierciedlenie w znacznie niższej liczbie wydanych decyzji oraz nakazów zarówno

w roku 2009, jak i 2010 oraz w mniejszej zapadalności na choroby zawodowe związane

z ekspozycją zawodową na szkodliwy czynnik biologiczny.

2 470

1 304

1 391

3 981

1 890

1 899

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

2008 r.

2009 r.

2010 r.

liczba wydanych decyzji

liczba wydanych nakazów

Rycina 23. Zestawienie liczbowe wydanych decyzji administracyjnych

i nakazów w zakresie szkodliwych czynników biologicznych za okres 2008-2010 r.

Konsekwencją narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne były stwierdzane

przypadki zachorowań na choroby zawodowe związane z narażeniem na szkodliwe

czynniki biologiczne zaliczane do 2 i 3 grupy zagrożenia. W porównaniu do ubiegłego

roku sprawozdawczego ilość poszczególnych chorób zawodowych spowodowanych pracą

w narażeniu na czynniki biologiczne uległa zmniejszeniu. W 2010 r. rozpoznano m.in.

564 przypadki boreliozy,

50 przypadków gruźlicy,

XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.

109

XI. Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy
i oceny narażenia zawodowego pracowników narażonych
na działanie szkodliwych czynników biologicznych
w archiwach w roku 2010 r.

Realizując plan pracy w 2010 roku organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej pionu

higieny pracy przeprowadziły 1 016 kontroli w zakresie warunków pracy i wypełniania

przez pracodawców obowiązków wynikających z oceny ryzyka zawodowego

pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych

w archiwach. Przeprowadzone kontrole dotyczyły głównie przestrzegania przepisów

rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych

czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia

pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.).

Kontrole obejmowały ocenę warunków pracy i narażenia zawodowego pracowników

zatrudnionych na stanowisku archiwisty ze szczególnym uwzględnieniem narażenia

na szkodliwe czynniki biologiczne.

Skontrolowano łącznie 898 zakładów, które

posiadały własne archiwa

lub składnice akt, dokumentów lub książek. Kontrolowane były archiwa dokumentacji

papierowej i pergaminowej, archiwa taśm filmowych, biblioteki techniczne, archiwa map,

sądowe i ksiąg wieczystych, archiwa dokumentacji medycznej, klisz rtg, zdjęć,

mikrofilmów, książek, plakatów, muzea, magazyny archeologiczne, numizmatyczne

oraz zbiory sztuki dawnej.

Ze względu na wiek przechowywanych dokumentów oraz warunki, w jakich były

przechowywane, we wszystkich skontrolowanych obiektach występowało zagrożenie

szkodliwymi czynnikami biologicznymi zaliczonymi do 2 grupy zagrożenia. Najczęściej

występującymi czynnikami biologicznymi w pomieszczeniach archiwów były: bakterie

np. Bacillus spp., Streptomyces spp., Brevibacterium linens, Cytophaga allerginae,

Nocardia, grzyby np. Aspergillus fumigatus, Aspergillus niger, Candida albicans,

Penicillium oraz inne czynniki biologiczne występujące w środowisku pracy archiwisty:

rdza źdźbłowa, roztocza kurzu, lotne związki organiczne (aldehydy, alkohole, ketony),

polimery glukozy stanowiące składnik ściany komórkowej grzybów i niektórych bakterii.

Nieprawidłowości stwierdzono w 300 skontrolowanych zakładach, które

dotyczyły m.in. braku:

XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.

110

uwzględnienia w przeprowadzonej ocenie ryzyka zawodowego narażenia

na szkodliwe czynniki biologiczne – w 162 zakładach,

uwzględnienia w przeprowadzonej ocenie ryzyka zawodowego informacji

określonych w § 5 ust.1 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie

szkodliwych czynników biologicznych – w 160 zakładach,

zapewnienia odpowiednich szkoleń dla pracowników mających kontakt

ze szkodliwym czynnikiem biologicznym – w 153 zakładach;

oznakowania stanowisk pracy znakiem ostrzegającym przed zagrożeniem

biologicznym – 145 stanowisk pracy;

zapewnienia właściwego stanu higienicznego pomieszczeń i urządzeń

higieniczno-sanitarnych – w 74 zakładach;

procedur/instrukcji bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami

biologicznymi – w 65 zakładach;

przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego – w 51 zakładach;

zapewnienia pracownikom niezbędnych środków ochrony zbiorowej – w 32

zakładach;

zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej – w 24 zakładach;

aktualnych badań lekarskich – w 11 zakładach.

W 74 podmiotach stwierdzono nieodpowiedni stan higieniczny pomieszczeń

i urządzeń higieniczno-sanitarnych (zawilgocone i zagrzybione miejsca na suficie

i ścianach, ze złuszczającą i odpadającą farbą wraz z tynkiem). Ponadto

w pomieszczeniach archiwalnych znajdujących się w starych budynkach stwierdzano brak

wentylacji. Pomieszczenia, w których wykonywane były prace z dokumentacją

archiwizowaną były wyposażone w meble z miękką tapicerką, pokrytą tkaniną, podłogi

wyłożone były wykładzinami dywanowymi. Takie wyposażenie powodowało absorpcję

kurzu, będącego doskonałym siedliskiem dla grzybów pleśniowych i roztoczy.

W 43 zakładach przeprowadzono badania na obecność szkodliwego czynnika

biologicznego. W większości przypadków (35) badania były przeprowadzone z inicjatywy

własnej pracodawcy dla potrzeb dokonania oceny ryzyka zawodowego lub w wyniku

nakazów wydanych w ramach prowadzonego nadzoru przez organy Państwowej Inspekcji

Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Pracy.

XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.

111

Rycina 24. Graficzne przedstawienie najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości

w skontrolowanych archiwach.

W skontrolowanych zakładach pracy były także wykonywane pomiary hałasu

lub zapylenia na stanowiskach, na których wykonywane były prace archiwizacyjne.

Sporadycznie przeprowadzane były także pomiary stężeń substancji chemicznych

oraz pomiary oświetlenia na stanowisku archiwisty.

W przypadkach, w których stwierdzono naruszenie wymagań higieniczno-

sanitarnych, zostało wszczęte postępowanie administracyjne mające na celu

wyegzekwowanie od pracodawców wszystkich obowiązków wynikających z przepisów

w zakresie objętym kontrolą sanitarną.

Wydano decyzje administracyjne, które

obejmowały w sumie 540 nakazów, dotyczących m. in.:

przeprowadzenia badań i pomiarów w środowisku pracy – 32 nakazy,

substancji i preparatów chemicznych – 17 nakazów,

oceny ryzyka zawodowego – 141 nakazów.

XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.

112

W celu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości wydano 208 decyzji

administracyjnych, z czego 74 wykonano w terminie do 31 grudnia 2010 r.

tj. do końca

roku objętego sprawozdawczością.

Rycina 25. Zestawienie działań kontrolnych w zakresie oceny ryzyka zawodowego

w zakładach w 2010 roku z podziałem na województwa

Prace związane z archiwizowaniem dokumentów, zbiorów mikrofilmów,

muzealnych, klisz, zdjęć oraz sztuki stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia

pracowników. Występujące czynniki biologiczne są skutkiem nieodpowiednich warunków

w pomieszczeniach przeznaczonych na archiwa, w szczególności z brakiem wentylacji

i zapewnienia odpowiedniego poziomu wilgotności. W większości przypadków

dokumenty archiwalne przechowywane są na półkach (metalowych), często w pudłach

archiwizacyjnych.

W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, iż na przestrzeni ostatnich

pięciu lat (2005 – 2010) została stwierdzona 1 choroba zawodowa u pracownika

wykonującego prace związane z archiwizowaniem dokumentacji (woj. podkarpackie, rok

XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.

113

stwierdzenia – 2005) tj. poz. 6 - astma oskrzelowa

w wykazie chorób zawodowych

stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r.

w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach

zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i

stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów

właściwych w tych sprawach (Dz.U. Nr 132, poz. 1115).

Czynnikami, które wywołały chorobę były: roztocza, grzyby o właściwościach

alergizujących i chorobotwórczych, zarodniki grzybów pleśniowych. Choroba zawodowa

została stwierdzona u pracownika zatrudnionego na stanowisku kreślarza, laboranta,

starszego referenta technicznego, starszego magazyniera.

Tabela 36. Zestawienie działań kontrolnych w archiwach w 2010 roku

z podziałem na województwa

Lp.

województwo

liczba

skontrolowanych

zakładów (archiwa)

w 2010 r.

skontrolowanych

zakładów,

w których

stwierdzono

nieprawidłowości

wydanych decyzji

administracyjnych

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

10.

podlaskie

11.

pomorskie

12.

śląskie

13.

świętokrzyskie

14.

warmińsko-mazurskie

114

XI Zestawienie zbiorcze z kontroli warunków pracy i oceny narażenia zawodowego
pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych w archiwach
w 2010 r.

114

15.

wielkopolskie

16.

zachodniopomorskie

Razem:

898

300

208

Podsumowanie:

Z materiału pokontrolnego można wywnioskować, iż w większości

skontrolowanych obiektów materiały archiwalne przechowywane były prawidłowo.

Pracodawcy zapewnili pracownikom środki ochrony zbiorowej oraz środki ochrony

indywidualnej (fartuchy ochronne, rękawice, maseczki przeciwpyłowe). Udostępniano

również środki dezynfekcyjne. Stan techniczny i higieniczno-sanitarny pomieszczeń,

w których przechowywane są przedmioty archiwizowane oceniono, jako zadawalający.

Znaczna część pomieszczeń była ogrzewana, z zapewnionym prawidłowym oświetleniem.

W większości przypadków zainstalowano wentylację mechaniczną, prowadzono także

pomiar temperatury i wilgotności powietrza.

Należy stwierdzić, iż podjęte przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej

działania przyczyniły się do poprawy warunków pracy pracowników wykonujących prace

związane z archiwizowaniem dokumentacji, a także spowodowały wzrost świadomości

pracodawców m.in. z zakresu zagrożeń zawodowych powodowanych narażeniem

na szkodliwe czynniki biologiczne. Do końca 2009 r. zostały wykonane 74 decyzje

administracyjne nałożone na pracodawców, co stanowi ok. 36 % wydanych decyzji

podczas kontroli zakładów, w których wykonywano prace archiwizacyjne. Realizacja

nałożonych nakazów wpłynęła na poprawę warunków pracy przede wszystkim w zakresie:

analizy czynników szkodliwych środowiska pracy i oceny ryzyka zawodowego

pracowników wykonujących prace archiwizacyjne,

warunków higieniczno-sanitarnych.

Kontrolom towarzyszyły również działania edukacyjne nt. potencjalnych skutków

zdrowotnych wynikających z narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne występujące

w środowisku przechowywania dokumentacji archiwalnej, mikrofilmów, zdjęć itp.

podczas wykonywania prac archiwizacyjnych.

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

115

XII.

Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny

Pracy oraz innymi instytucjami

Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy

Od kilku lat współpraca organów sprawujących nadzór nad warunkami pracy

oparta jest na porozumieniach zawartych pomiędzy państwowymi wojewódzkimi

inspektorami sanitarnymi a okręgowymi inspektorami pracy.

Zasadniczym celem podejmowanej współpracy było skoordynowanie działań

w nadzorowanych zakładach i wykorzystanie informacji posiadanych przez obie inspekcje.

Współpraca przede wszystkim polegała na wymienianie doświadczeń z przeprowadzonych

kontroli oraz ocenie efektów realizacji obowiązków ujętych w decyzjach państwowych

inspektorów sanitarnych i nakazach okręgowych inspektorów pracy. Ponadto pracownicy

Państwowej Inspekcji Sanitarnej wspólnie z przedstawicielami Państwowej Inspekcji

Pracy, Państwowej Straży Pożarnej oraz przedstawicielami Agencji Nieruchomości

Rolnych uczestniczyli w pracach komisji konkursowej „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne

2010”. Komisja konkursowa przeprowadzała kontrole/wizytacje w wybranych

gospodarstwach rolnych. Obejmowały one zagadnienia z zakresu przestrzegania ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, oceny narażenia zawodowego pracowników

na szkodliwe czynniki biologiczne, oceny sporządzonego i udokumentowanego ryzyka

zawodowego, wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej, realizacji

szkoleń pracowników w zakresie narażenia na czynniki biologiczne, oceny realizacji

wymogów w zakresie bezpieczeństwa przeciwpożarowego, bezpieczeństwa stosowania

środków ochrony roślin, wyposażenia technicznego, poczynionych w gospodarstwach

inwestycji, utrzymania ogólnego porządku na terenie gospodarstwa oraz efektywności

gospodarowania. Zwracano również uwagę na dostępność kart charakterystyk środków

ochrony roślin. W części wizytowanych gospodarstw pozostawiano wykazy środków

ochrony roślin sklasyfikowanych, jako bardzo toksyczne i toksyczne oraz płyty CD z

materiałami informacyjnymi Państwowej Inspekcji Pracy na temat: „Zagrożenia w

rolnictwie – chemia”, „Zagrożenia w rolnictwie – bezpieczna zagroda”, „Zagrożenia w

rolnictwie – drewno opałowe”. W części województw w związku z przekazanymi przez

Państwową Inspekcją Pracy informacjami o nieprawidłowym oznakowaniu opakowań

produktów biobójczych podejmowano działania kontrolne w ww. zakresie. Ponadto

pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej

przekazywali do Państwowej Inspekcji Pracy

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

116

zgłoszenia dotyczące nieprawidłowości w zatrudnieniu pracowników, wykorzystywaniu

urlopów wypoczynkowych oraz wypłacaniu wynagrodzeń.

Państwowa Inspekcja Sanitarna w 2010 r. brała aktywny udział w pracach

Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie, stanowiącym organ

konsultacyjno-doradczy Państwowej Inspekcji Pracy. Wspólnie ustalano kierunki

profilaktyki w rolnictwie, działalność szkoleniową i doradztwo w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy. W ramach realizowanej współpracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna

udostępniała Państwowej Inspekcji Pracy informacje dotyczące analizy stwierdzonych

chorób zawodowych. Zgodnie z przepisami rozporządzania Ministra Zdrowia z dnia

1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych

chorób (Dz.U. Nr 132 poz. 1121 z 2002 r.) właściwi inspektorzy sanitarni przesyłali

do Państwowej Inspekcji Pracy decyzje o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia

choroby zawodowej.

Ponadto podczas przeprowadzania rutynowych kontroli zakładów pracy

sprawdzano wykonalność decyzji wystawionych przez Państwową Inspekcję Pracy.

W sporadycznych przypadkach informowano o stwierdzonych uchybieniach. Wymieniano

dane dotyczące zakładów, które dokonały zgłoszeń rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Na prośbę Państwowej Inspekcji Pracy udostępniono wykazy podmiotów branży meblowej

oraz produkcji wyrobów poliestrowych, które miały zostać objęte programem

prewencyjnym przez Państwową Inspekcję Pracy.

W ramach podpisanych porozumień organizowano i uczestniczono w szkoleniach

i seminariach mających na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Współpraca ze Służbą Medycyny Pracy

Współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej z wojewódzkimi ośrodkami

medycyny pracy obejmowała także nadzór nad zakładami pracy. Wzajemnie informowano

się o zagrożeniach zdrowia występujących na stanowiskach pracy i przedstawiano wnioski

zmierzające do ograniczenia lub likwidacji zagrożeń.

Ponadto pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w związku z podejrzeniem

chorób zawodowych przeprowadzali oceny narażenia zawodowego na wniosek

wojewódzkich ośrodków medycyny pracy. Natomiast jednostki orzecznicze I stopnia

na wniosek państwowych powiatowych/granicznych inspektorów sanitarnych

lub państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych dokonywały uzupełnienia

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

117

uzasadnień orzeczeń lekarskich, które były podstawą wydania decyzji o stwierdzeniu

lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. Zgodnie z przepisami

rozporządzania Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu

dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. Nr 132 poz. 1121

z 2002 r.) Państwowa Inspekcja Sanitarna przesyłała do wojewódzkich ośrodków

medycyny pracy decyzje o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia choroby

zawodowej. Ponadto do służby medycyny pracy były przekazywane wyroki

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wydawane w przedmiocie choroby zawodowej.

Państwowa Inspekcja Sanitarna wspólnie z wojewódzkimi ośrodkami medycyny

pracy prowadziła szkolenia dla lekarzy i pielęgniarek służby medycyny pracy. W ramach

zebrań naukowo-szkoleniowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Pracy przedstawiano

ocenę warunków pracy oraz epidemiologię chorób zawodowych, omawiano zagadnienia

dotyczące nadzoru nad substancjami i preparatami chemicznymi w środowisku pracy

oraz promocji zdrowia w zakładach pracy.

części

stacji

sanitarno-epidemiologicznych

lekarze

specjalizujący

się w dziedzinie medycyny pracy odbywali staże kierunkowe. Uczestniczyli we wspólnych

kontrolach oraz pomiarach środowiska pracy.

Współpraca z Inspekcją Weterynaryjną

Współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Inspekcją Weterynaryjną polegała

na ustaleniu wykazu obiektów zajmujących się hodowlą i chowem zwierząt. Na wniosek

Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcja Weterynaryjna przekazywała wykazy

gospodarstw ferm drobiu, zakładów przetwórstwa drobiowego oraz ferm trzody chlewnej.

W wybranych przypadkach uczestniczono we wspólnych kontrolach w ubojniach,

masarniach, fermach drobiu i mleczarniach. Ponadto w związku z prowadzonym nadzorem

nad produktami biobójczymi Państwowa Inspekcja Sanitarna nawiązała także współpracę

z powiatowymi lekarzami weterynarii w zakresie wprowadzania do obrotu lub stosowania

kwestionowanych produktów biobójczych.

Współpraca z Inspekcją Ochrony Środowiska

W ramach współpracy z Inspektoratem Ochrony Środowiska przekazywano

informacje dotyczące uciążliwości dla środowiska funkcjonujących zakładów pracy

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

118

oraz informacje o nieprawidłowych kartach charakterystyk substancji i preparatów

chemicznych. Wspólnie rozpatrywano interwencje dotyczące gospodarki odpadami

oraz zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez zakłady pracy.

Współpraca z Państwową Inspekcja Handlową

W ramach współpracy z Inspekcją Handlową, Państwowa Inspekcja Sanitarna

współuczestniczyła

części

rozpatrywaniu

skarg

konsumenckich

poprzez

przeprowadzanie postępowań wyjaśniających dotyczących szkodliwych czynników

chemicznych. Na skutek otrzymywanych powiadomień o niewłaściwie oznakowanych

substancjach i preparatach chemicznych znajdujących się w handlu detalicznym,

przeprowadzono kontrole związane z nadzorem nad ich wprowadzaniem do obrotu, w tym

także nad obrotem produktami biobójczymi. Współpracowano z Inspektorami Inspekcji

Handlowej przy wycofywaniu zabawek stwarzających zagrożenia dla bezpieczeństwa

i zdrowia dziecka m.in. lalek, lornetek, zestawów koników.

Współpraca z Inspekcją Ochrony Roślin

Wymieniano informacje dotyczącej ewidencji podmiotów gospodarczych

sprzedających i stosujących chemiczne środki ochrony roślin. Przeprowadzane kontrole

miały na celu sprawdzenie zgodności prowadzonej działalności z warunkami udzielonej

koncesji oraz zgodności stanu środków ochrony roślin z wykazem dopuszczenia

do obrotu i stosowania.

Współpraca z Inspekcją Nadzoru Budowlanego

W ramach współpracy z Powiatowymi Inspektoratami Nadzoru Budowlanego

wymieniano informacje dotyczące braku decyzji o zmianie sposobu użytkowania

pomieszczeń oraz przeprowadzano wspólne kontrole dotyczące skarg mieszkańców

na uciążliwości związane z działalnością zakładów produkcyjnych. Wymieniano

informacje na temat firm zajmujących się rozbiórką i naprawą pokryć dachowych,

w tym wymianą pokryć eternitowych.

Współpraca z Państwową Strażą Pożarną i Centralnym Biurem

Śledczym

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

119

Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uczestniczyli w akcjach

ratowniczych związanych z zagrożeniem chemicznym oraz w ćwiczeniach dotyczących

bezpieczeństwa, prognozując i oceniając ryzyko oraz przedstawiając propozycje związane

z usuwaniem skutków przewidywanych w sytuacjach awaryjnych

W ramach współpracy z Centralnym Biurem Śledczym Komendy Głównej Policji

przekazywano pisemne informacje o prowadzonym nadzorze nad prekursorami

narkotyków w minionym roku i analizie informacji składanych przez podmioty

gospodarcze dotyczących prowadzonych transakcji z udziałem prekursorów narkotyków

W związku z ogólnopolską akcją dotyczącą wycofywania z obrotu wyrobu

o nazwie „Tajfun” określonego, jako przeznaczony do celów kolekcjonerskich

oraz wszystkich podobnych produktów, mogących mieć wpływ na bezpośrednie

zagrożenie życie lub zdrowia ludzi – pracownicy higieny pracy ściśle współpracowali

z Policją, Urzędem Kontroli Skarbowej, Izbą Celną, Wydziałem Bezpieczeństwa

i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Wojewódzkiego, Wojewódzkim Inspektorem

Farmaceutycznym, Wojewódzkim Inspektorem Inspekcji Handlowej. Czynności kontrolne

oraz zabezpieczanie sklepów z „dopalaczami” były wykonane przy współudziale policji.

W związku z prowadzonymi przez Policję dochodzeniami w sprawie „dopalaczy”

niektórzy pracownicy byli przesłuchiwani, jako świadkowie.

Współpraca z Urzędem Statystycznym

W części województw przekazywano informacje na temat ilości stwierdzanych

chorób zawodowych

Współpraca z Biurem do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych

Państwowa Inspekcja Sanitarna współpracowała w 2010 r. z Biurem do Spraw

Substancji i Preparatów Chemicznych w zakresie oznakowania i kart charakterystyk

substancji niebezpiecznych. Prowadzono konsultacje w zakresie informacji o ftalanach.

Ponadto Biuro zorganizowało w swojej siedzibie cykl dwudniowych warsztatów/szkoleń.

Obejmowały one przepisy rozporządzenia CLP, wprowadzającego do przepisów Unii

Europejskiej zasady Globalnie Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji, Oznakowania

i Pakowania Chemikaliów (GHS). Był to drugi etap rozpoczętej w 2009 r. kampanii,

polegającej na zwiększaniu świadomości organów nadzoru w zakresie obowiązków jakie

na przedsiębiorców nakłada rozporządzenie CLP.

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

120

Współpraca z Urzędem Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów

Medycznych i Produktów Biobójczych

Prowadzona była w sprawach wymagających uzyskania koniecznych opinii

dotyczących zakwalifikowania produktów chemicznych, jako produktów biobójczych

oraz detergentów. Ponadto nawiązano współpracę, celem wyjaśnienia wątpliwości

dotyczących wprowadzanych do obrotu produktów biobójczych.

Współpraca z Centrum Zarządzania Kryzysowego

Państwowa Inspekcja Sanitarna współpracowała z Centrum Zarządzania

Kryzysowego w zakresie bezpieczeństwa chemicznego oraz ochrony środowiska.

Państwowa Inspekcja Sanitarna informowała o przewozie dużych ilości niebezpiecznych

substancji chemicznych. Ponadto uczestniczono w akcjach ratowniczych związanych

z zagrożeniem chemicznym oraz w ćwiczeniach dotyczących bezpieczeństwa, prognozując

i oceniając zagrożenia oraz przedstawiając propozycje związane z usuwaniem skutków

przewidywanych w sytuacjach awaryjnych.

Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego

Powiatowe oraz wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne (zbiorczo

z całego terenu) opracowywały informacje na temat stanu sanitarnego w zakładach pracy

i przekazywały je do właściwych terytorialnie organów. Państwowa Inspekcja Sanitarna

otrzymywała wykazy firm zajmujących się rozbiórką elementów zawierających azbest.

Uczestniczono w pracach powiatowych zespołów ds. koordynacji i inicjowania

przedsięwzięć w sprawach ochrony w rolnictwie indywidualnym. Ponadto w związku

z prowadzonymi akcjami mającymi na celu likwidację komarów Wydziały Ochrony

Środowiska i Infrastruktury Urzędu Miasta konsultowały użycie produktów biobójczych

wykorzystywanych do eliminacji owadów z właściwymi terytorialnie inspektorami

sanitarnymi.

Współpraca z Starostami Powiatowymi wynikała z nadzoru nad warunkami

usuwania i zabezpieczenia wyrobów zawierających azbest. Starostwa Powiatowe

przekazały wykazy firm posiadających zezwolenia na świadczenie usług w zakresie

usuwania azbestu oraz wykazy podmiotów, które posiadały decyzje zatwierdzające

program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

121

Współpraca z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia

W ramach współpracy prowadzono szkolenia dla rolników indywidualnych

z zakresu bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska przy usuwaniu azbestu. Współpraca

polega na uzyskiwaniu informacji potrzebnych do uzupełnień dokumentacji w chorobach

zawodowych osób pracujących we własnych gospodarstwach rolnych.

Współpraca Zakładem Ubezpieczeń Społecznych

Prowadzono uzgodnienia w zakresie egzekwowania obowiązku przesyłania druku

zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej oraz przekazywano informacje

dot. uprawomocnienia decyzji w przedmiocie chorób zawodowych. W związku

z obchodami Światowego Dnia Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy

oraz Międzynarodowego Dnia Pamięci Ofiar Wypadków i Chorób Zawodowych

28 kwietnia 2010 r. zorganizowano w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych - Seminarium,

którym

uczestniczyli

pracownicy

stacji

sanitarno-epidemiologicznych

oraz przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy.

Współpraca z innymi pionami Państwowej Inspekcji Sanitarnej:

higieną komunalną:

- załatwianie skarg na uciążliwość zakładów pracy,

- wspólne kontrole w placówkach służby zdrowia, domach pomocy społecznej,

nadzorem zapobiegawczym:

- udzielanie informacji potrzebnych przy opiniowaniu projektów zakładów,

- nowobudowanych i przebudowywanych,

epidemiologią:

- wspólne kontrole w placówkach służby zdrowia,

oświatą zdrowotną i promocją zdrowia,

higieną dzieci i młodzieży

- wspólne kontrole w placówkach oświatowo-wychowawczych,

laboratorium oceny środowiska pracy.

Współpraca między stacjami sanitarno-epidemiologicznymi

XII Współpraca z Państwową Inspekcją Pracy, Służbą Medycyny Pracy oraz innymi
instytucjami

122

W ramach współpracy z innymi wojewódzkimi stacjami sanitarno-

epidemiologicznymi,

przedstawiciele

Państwowych

Powiatowych/Granicznych

Inspektorów Sanitarnych przeprowadzali dochodzenia epidemiologiczne w związku

z podejrzeniem chorób zawodowych. Ponadto stacje sanitarno-epidemiologiczne

wzajemnie informowały się o nieprawidłowościach dot. wprowadzania do obrotu

substancji i preparatów chemicznych, produktów biobójczych i wydanych w tym zakresie

decyzjach administracyjnych.

Współpraca z Izbą Celną

Dotyczyła przekazywania informacji o przypadkach importu substancji,

preparatów lub wyrobów, które budzą wątpliwości organu celnego, co do przestrzegania

przez importerów warunków określonych w załączniku nr XVII rozporządzenia (WE)

nr 1907/2006 – REACH w zakresie substancji i preparatów chemicznych

oraz zabezpieczenia funkcjonariuszy w odpowiednie ochrony dróg oddechowych

w związku z podejrzeniem zatrucia u funkcjonariusza celnego niezidentyfikowaną

substancją chemiczną, która została rozlana w samochodzie poddanym kontroli celnej.

Na wniosek Urzędów Celnych właściwi inspektorzy sanitarni wydawali opinie

w sprawach oznakowania importowanych niebezpiecznych substancji/mieszanin

chemicznych / wyrobów.

Ponadto współpraca dotyczyła określenia badań i pomiarów czynników

szkodliwych występujących w środowisku pracy.

Współpraca z Jednostką Ratownictwa Górniczego i Urzędem Górniczym

W ramach akcji popowodziowej (dezynfekcji obiektów użyteczności publicznej),

podjęto współpracę z Jednostką Ratownictwa Górniczego Spółka z o.o. w Tarnobrzegu.

Pod nadzorem pracowników inspekcji sanitarnej przeprowadzono zabiegi dezynfekcyjne

na terenach popowodziowych metodą zamgławiania i oprysku strumieniem. Okręgowy

Urząd Górniczy we Wrocławiu informował o decyzjach dotyczących pozwoleń

na nabywanie i przechowywanie materiałów wybuchowych przez zakłady pracy

prowadzące prace górnicze.

XIII Promocja zdrowia

123

XIII. Promocja zdrowia

W 2010 r. pracownicy pionu higieny pracy angażowali się w inicjatywy

prozdrowotne na rzecz pracujących. Podstawową formą oddziaływania promocyjnego była

edukacja zdrowotna pracodawców i pracowników służąca prozdrowotnemu kształtowaniu

środowiska pracy.

W 2010 r. kontynuowano realizację zagadnień podjętych w latach poprzednich.

W czasie kontroli sanitarnych w zakładach pracy zwracano szczególną uwagę m.in.

na kwestie dotyczące:

zagrożeń występujących w środowisku pracy,

organizacji bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia

w środowisku pracy,

szczepień ochronnych u pracowników zatrudnionych w narażeniu

na szkodliwe czynniki biologiczne,

podejmowania działań profilaktycznych w celu zapobiegania występowaniu

chorób zawodowych,

zapewnienia pracownikom właściwego stanu pomieszczeń produkcyjnych

i sanitarnohigienicznych.

Pracodawcom udzielano informacji na temat:

sposobów zabezpieczania pracowników przed negatywnym wpływem

warunków pracy,

konieczności stosowania zabezpieczeń indywidualnych i zbiorowych,

zasad ergonomii w organizacji stanowisk pracy,

skutków zdrowotnych u osób narażonych na działanie szkodliwych

czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych i uciążliwych.

W związku z realizowanymi działaniami w zakresie czynników biologicznych

przeprowadzanym

kontrolom

towarzyszyły

również

działania

edukacyjne

nt. potencjalnych skutków zdrowotnych wynikających z narażenia na szkodliwe czynniki

biologiczne. Szczególnie zwracano uwagę na czynniki występujące w środowisku

przechowywania dokumentacji archiwalnej, mikrofilmów, zdjęć itp. podczas

wykonywania prac archiwizacyjnych oraz na sposoby ich ograniczenia.

XIII Promocja zdrowia

124

W gospodarstwach rolnych pozostawiano ulotki i plakaty na temat bezpiecznej

pracy w rolnictwie oraz usuwania i zabezpieczanie wyrobów zawierających azbest

np.: „Prace i czynności szczególnie niebezpieczne, których nie należy powierzać dzieciom

do lat 15 w gospodarstwach rolnych”, „Azbest w środowisku zagrożeniem dla ciebie,

twoich najbliższych i otoczenia”, „Azbest a zdrowie twojej rodziny”

W nadzorowanych obiektach kontynuowano prowadzoną w latach ubiegłych

akcję uświadamiającą szkodliwość palenia tytoniu. Informowano o negatywnym wpływie

tytoniu na zdrowie człowieka oraz o szczególnym zagrożeniu dla zdrowia wynikającym

z palenia papierosów na stanowiskach pracy, na których występuje czynnik o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym. Wśród pracodawców i pracowników promowano styl

życia bez używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Ponadto przypominano pracodawcom

o konieczności przestrzegania w zakładach pracy przepisów ustawy z dnia 9 listopada

1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych

(Dz. U. z 1996 r., Nr 10, poz. 55 z późn.zm.). Wyświetlano antynikotynowe spoty

telewizyjne oraz przedstawiano „kodeks zdrowego życia”. Przekazano pracodawcom

materiały (plakaty) informujące o następstwach używania tytoniu i wyrobów tytoniowych

w zakładach pracy, informowano o możliwości wprowadzenia programu ograniczenia

palenia tytoniu w miejscu pracy, rozdawano materiały (płyty CD i plakaty). Informowano

o sankcjach prawnych wynikających z braku przestrzegania przepisów prawa.

Podczas kontroli pracodawców zatrudniających pracowników przy zabezpieczaniu

i usuwaniu wyrobów zawierających azbest wyjaśniano, na czym polega i jakie mogą być

skutki narażenia zawodowego na pyły azbestu. Przede wszystkim koncentrowano

się na informowaniu o możliwościach skutecznego zmniejszania zagrożeń podczas

demontażu wyrobów zawierających azbest. W lokalnych telewizjach uczestniczono

w programach, w których przedstawiano sposoby zabezpieczenia substancji chemicznych

i ich mieszanin na terenach objętych powodzią.

Omawiano rygorystyczne egzekwowanie stosowania środków zapobiegających

zachorowaniom na choroby przenoszone przez kleszcze w tym:

środków odstraszających kleszcze (repelentów, służących do smarowania

odkrytych części ciała),

odpowiedniej odzieży i obuwia zabezpieczających ciało,

wyposażenia apteczek do pracy w terenie.

XIV Działalność laboratoryjna

125

XIV. Działalność laboratoryjna

roku

2010

stacje

sanitarno-epidemiologiczne

zobowiązane były

do opracowania danych dotyczących narażenia na czynniki szkodliwe oraz liczby

przeprowadzonych badań w tzw. układzie szczegółowym. Oznacza to, iż placówki

w przesłanych sprawozdaniach wykazywały dokładnie wszystkie czynniki szkodliwe,

niezależnie od tego, czy znajdowały się one w wykazie NDS i NDN. Nazwę czynnika

szkodliwego w przypadku występowania danego czynnika w zakładach objętych

nadzorem, wpisywano zgodnie z obowiązującym wykazem najwyższych dopuszczalnych

stężeń i najwyższych dopuszczalnych natężeń. W celu uniknięcia błędów statystycznych

polegających na wielokrotnym liczeniu tych samych pracowników narażonych na

jednym stanowisku na kilka czynników np. chemicznych, placówki przesłały dodatkowe

zweryfikowane tabele zbiorcze druku MZ -50.

W ramach działalności laboratoryjnej pracownicy pionu higieny pracy w 2010 r.

w celu dokonania higienicznej oceny stanowisk pracy w nadzorowanych zakładach

przeprowadzili 246 790 oznaczeń czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia

(w 2009 r. – 251 533). Wykonano 193 161 oznaczeń czynników szkodliwych tj. 78,3 %

(w 2009 r. – 191 097), a z zakresu czynników uciążliwych – 53 629 oznaczeń (w 2009 r. –

60 436 oznaczeń).

Tabela 37. Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych

przez stacje sanitarno-epidemiologiczne w latach 2006 - 2010

Lp.

rodzaj czynnika

liczba oznaczeń

w 2006 r.

w 2007 r.

w 2008 r.

w 2009 r.

w 2010 r.

czynniki chemiczne

38 857

34282

36 100

28 666

23 046

Pyły

24 276

21986

23 176

18 246

16 931

Hałas

159 920

150538

150 144

131 844

137 833

drgania

11 736

11698

13 892

11 605

13 109

mikroklimat gorący

1 045

984

1 108

554

550

mikroklimat zimny

265

262

200

182

195

biologiczne

brak danych

461

brak danych brak danych

560

Inne

brak danych

2638

brak danych brak danych

937

Razem:

236 099

222 849

224 620

191 097

193 161

XIV Działalność laboratoryjna

126

Rycina 26. Liczba wykonanych oznaczeń czynników chemicznych, pyłów oraz drgań

mechanicznych w latach 2006-2010

159 920

131 844

137 833

150 583

150 144

130 000

135 000

140 000

145 000

150 000

155 000

160 000

165 000

2006r.

2007r.

2008r.

2009r.

2010r.

czba

zna

cze

hałas

Rycina 27. Liczba wykonanych oznaczeń hałasu w latach 2006-2010

38 857

28 666

23 046

24 276

21 986

23 176

18 246

16 931

11 736

11 698

11 605

13 109

34 282

36 100

13 892

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000

45 000

2006r.

2007r.

2008r.

2009r.

2010r.

czba

zna

cze

czynniki chemiczne

pyły

drgania

XIV Działalność laboratoryjna

127

Badania i pomiary poszczególnych czynników: chemicznych w ilości 23 046

oznaczeń - stanowiły 12,3 % ogółu wykonanych oznaczeń, pyłów – 16 931 (9,0 %), hałasu

– 137 833 (70,4 %), drgań – 13 109 (7,0 %), mikroklimatu gorącego – 550 (0,3 %),

mikroklimatu zimnego – 195 (0,1 %), czynników biologicznych – 560 (0,3 %) oraz innych

czynników – 937 (0,5 %). Zdecydowanie największy odsetek oznaczeń wykonanych przez

laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej stanowiły, tak jak i w roku ubiegłym, badania

hałasu – 70,4 % ogółu wykonanych oznaczeń czynników szkodliwych.

Na 28 485

skontrolowanych badaniami stanowisk pracy przekroczenia najwyższego dopuszczalnego

poziomu hałasu stwierdzono na 6 691 stanowiskach pracy (23,5 % skontrolowanych

badaniami stanowisk). Przeprowadzone w 2010 r. kontrole podmiotów gospodarczych

wykazały, że w narażeniu na hałas powyżej najwyższego dopuszczalnego natężenia

zatrudnionych było

– 166 463

pracujących (w 2009 r. - 153 500, w 2008 r. – 177 653).

Liczba osób narażonych na jego oddziaływanie stanowiła znaczny odsetek zatrudnionych

w różnych gałęziach gospodarki.

Największy odsetek zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia

(przekroczeniach hałasu) odnotowano w branży zajmującej się produkcją wyrobów

z drewna

oraz korka, z wyłączeniem mebli produkcji wyrobów ze słomy i materiałów

używanych do wyplatania (10,4 % ogółu zatrudnionych w warunkach przekroczenia

najwyższego dopuszczalnego natężenia hałasu). Zdecydowanie najwięcej osób narażonych

na ponadnormatywne wartości hałasu odnotowano podobnie, jak i w roku ubiegłym

w województwach: śląskim (30 853), wielkopolskim (27 665)

oraz dolnośląskim (19 679).

Na 137 833 wykonanych przez laboratoria Państwowej Sanitarnej oznaczeń hałasu -

16,5 %

przeprowadzonych zostało w województwie podkarpackim, 12,5 %

w województwie kujawsko-pomorskim oraz 11,8 % w województwie mazowieckim.

Zdecydowanie najmniejsza ilość oznaczeń hałasu została przeprowadzona przez

laboratoria zlokalizowane na terenie województwa dolnośląskiego – 2 025 oznaczeń.

XIV Działalność laboratoryjna

128

29049

6136

28485

6691

5000

10000

15000

20000

25000

30000

2009r.

2010r.

liczba skontrolowanych stanowisk

liczba stanowisk z przekroczeniami

Rycina 28. Liczba stanowisk skontrolowanych pomiarami hałasu oraz liczba

stanowisk z przekroczeniami NDN hałasu

Tabela 38. Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych

przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Województwo

ogółem wykonanych oznaczeń w 2010 r.

hałasu

czynników

chem.

pyłów

drgań

mikroklimatu

czynników

biologicznych

innych

gorącego

zimnego

Dolnośląskie

2 025

378

674

324

kujawsko-
pomorskie

17 234

3 149

2 480

637

260

Lubelskie

4 697

897

723

495

Lubuskie

2 398

935

220

261

248

Łódzkie

5 346

1 084

990

1 017

Małopolskie

9 867

1 529

1 436

540

mazowieckie

16 255

2 028

1 503

482

114

XIV Działalność laboratoryjna

129

Opolskie

1 220

143

182

300

podkarpackie

22 801

4 339

3 033

3 850

161

270

Podlaskie

2 415

242

249

621

Pomorskie

5 617

837

587

111

Śląskie

8 913

950

437

561

świętokrzyskie

6 119

895

792

738

warmińsko-
mazurskie

10 459

1 091

1 156

769

wielkopolskie

8 557

1 352

479

279

249

zachodniopomorskie

13 910

3 197

1 990

2 124

158

Razem:

137 833

23 046

16 931

13 109

550

195

560

937

Na drugim miejscu pod względem ilościowym znalazły się oznaczenia czynników

chemicznych – 23 046. W porównaniu do roku 2009 odsetek wykonanych oznaczeń uległ

spadkowi o 19,6 % (w 2009 r. przeprowadzonych zostało - 28 666 oznaczeń). Na 12 817

skontrolowanych stanowisk pracy przekroczenia wystąpiły na 322 stanowiskach (w 2009 r.

– 10 556 i odpowiednio na 368 stanowiskach), z czego 66 stanowisk (20,5 %)

zlokalizowanych było na terenie województwa podkarpackiego.

Analiza przeprowadzona na poziomie klas działalności wykazała, że najgorzej

przedstawiała się sytuacja w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, gdzie

na 612 stanowisk skontrolowanych badaniami 52 nie spełniało wymogów określonych

w przepisach prawa. Pracownicy narażeni byli jednocześnie na kilka czynników

chemicznych m.in. styren, aceton, diizocyjanian tolueno-2,4-diylu, butan 2-on, tritlenek

glinu. Znacznie lepiej przedstawiała się sytuacja w branży prowadzącej produkcję

metalowych wyrobów gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń, gdzie na 1 433

skontrolowane badaniami stanowiska pracy przekroczenia stwierdzono na 40

stanowiskach. Ogółem największą liczbę oznaczeń czynników chemicznych

przeprowadzono w województwach: podkarpackim (4 339), zachodniopomorskim (3 197)

oraz kujawsko-pomorskim (3 149 oznaczeń). W województwie podkarpackim najczęściej

oznaczanym był: tlenek węgla (464 oznaczeń), tlenek azotu (290 oznaczeń), ditlenek azotu

(289 oznaczeń), w zachodniopomorskim: tlenek węgla (573 oznaczeń),

tlenek azotu

XIV Działalność laboratoryjna

130

(207 oznaczeń). Natomiast w kujawsko-pomorskim głównie prowadzono oznaczenia

tlenku węgla (361 oznaczeń) i WWA (200 oznaczeń).

Badaniami pyłów objęto łącznie 16 931 stanowisk pracy (w 2009 r. – 12 312), z czego

najwięcej w produkcji artykułów spożywczych (1 733 stanowisk pracy) oraz w produkcji

wyrobów z drewna oraz korka (1 980 stanowisk). Najwięcej stanowisk z przekroczeniami

NDS pyłów zanotowano w produkcji artykułów spożywczych (231 stanowisk pracy).

Z przekazanych przez laboratoria zestawień jednoznacznie wynika, że najczęściej

oznaczenia pyłów przeprowadzano w województwie podkarpackim (3 033 oznaczenia)

i kujawsko-pomorskim (2 480 oznaczeń). Łącznie w narażeniu na działanie czynnika

szkodliwego w wartościach powyżej najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów

zatrudnionych było 52 249 pracowników (w 2009 r. – 78 567). Zdecydowanie najwięcej

osób w narażeniu na ponadnormatywne stężenia pyłów zatrudnionych było

w województwie śląskim (28 516 pracowników).

W ramach sprawowanego nadzoru pracownicy pionu higieny pracy

przeprowadzili pomiary na 93 670 stanowiskach pracy (w 2009 r. na 97 360 stanowiskach

pracy); oznacza to, że dla higienicznej oceny poszczególnego stanowiska wykonano

przeciętnie 2,6 pomiaru. Na 18 914

stanowiskach pracy, co stanowi 20,2 %

wszystkich

skontrolowanych przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej pomiarami stanowisk,

stwierdzono przekroczenia wartości obowiązujących normatywów higienicznych NDS

i NDN lub niezgodność z obowiązującymi normatywami czynników uciążliwych:

mikroklimatu umiarkowanego i oświetlenia. Przekroczenia wartości normatywów

higienicznych NDS i NDN stwierdzone zostały na 8 792 (9,4 %)

stanowiskach pracy,

objętych pomiarami czynników szkodliwych, a niezgodność z obowiązującymi

normatywami czynników uciążliwych na 10,8 %

stanowiskach pracy (10 122).

Badania

szkodliwych

czynników

biologicznych

dla

zdrowia

na stanowiskach pracy

W 2010 r. kontynuowano badania czynników biologicznych w powietrzu

na stanowiskach pracy. Ogółem wykonanych zostało 560 oznaczeń, z czego zdecydowanie

największa ich ilość została zrealizowana w województwie wielkopolskim (249 oznaczeń).

Badania szkodliwych czynników biologicznych wykonane zostały przez

laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej na 266 stanowiskach pracy w następujących

zakładach: hodowli drobiu, wodociągów i kanalizacji, archiwach, bibliotekach i szpitalach.

Ogółem 30 stanowisk pracy (11,3 % objętych badaniami) nie spełniało wymaganej klasy

XIV Działalność laboratoryjna

131

czystości powietrza. Klasyfikacji bakterii dokonano na podstawie rozporządzenia Ministra

Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla

zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych

na te czynniki (Dz.U. 2005 nr 81 poz.716 z późn. zm.).

W ramach działalności statutowej badaniami czynników biologicznych objęto

przede wszystkim administrację publiczną, która w swoich strukturach miała biblioteki

oraz inne zasoby dokumentacji archiwalnej. Dzięki przeprowadzonym przez laboratoria

badaniom wykonane przez Państwową Inspekcję Sanitarną zbiorcze opracowanie

dotyczące oceny narażenia pracowników archiwum na szkodliwe czynniki biologiczne

zostało potwierdzone wynikami środowiska pracy.

Mikroklimat gorący i zimny

Z danych Państwowej Inspekcji Sanitarnej wynika, że w warunkach zagrożenia

mikroklimatem gorącym i zimnym zatrudnionych było 8 545 pracowników, z czego 14,5

% w województwie śląskim. Laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej pomiarami

objęły 658 stanowisk pracy, z czego przekroczenia obowiązujących normatywów

stwierdzono na 97 stanowiskach pracy. Najczęściej pomiary wykonywano w branży

zajmującej się produkcją artykułów spożywczych (PDK 10).

W warunkach mikroklimatu zimnego pracowało 1 782 pracowników, w tym

w przetwórstwie przemysłowym 95,8 %. Zdecydowanie więcej osób narażonych było

na mikroklimat gorący (6 763 pracowników), a ponad 43 % zatrudnionych było

w górnictwie rud metali.

XV. Podsumowanie

132

XV. Podsumowanie

Wyniki sprawowanego w 2010 roku nadzoru sanitarnego nad warunkami

środowiska pracy, opartego na działalności kontrolnej jednostek organizacyjnych

Państwowej Inspekcji Sanitarnej pionu higieny pracy, pozwalają na wyciągnięcie

następujących wniosków:

W 2010 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna objęła ewidencją 115 796

zakładów pracy; tj. większą liczbę zakładów (o 2 507), w porównaniu

do roku poprzedniego objętego sprawozdawczością.

W 2010 roku kontrolą objęto 43 988 zakładów pracy – w wyniku

prowadzonych działań kontrolnych wydane zostały 18 482 decyzje

administracyjne o naruszeniu przepisów higieniczno-sanitarnych.

Największy odsetek uchybień stwierdzonych w kontrolowanych zakładach

stanowił brak badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia –

17,1 %, który w porównaniu do roku ubiegłego spadł o 1,3 %.

Zwiększeniu uległa w 2010 r. liczba zakładów, w których stwierdzono

przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników

szkodliwych dla zdrowia (o 1 795 zakładów w porównaniu do 2009 r.)

Odnotowano w 2010 r. spadek liczby stwierdzonych chorób zawodowych

– o 170 przypadków w porównaniu z rokiem 2009. Największy spadek

odnotowano w grupie przewlekłych chorób narządu głosu spowodowanych

nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym, co najmniej 15 lat – o 47,5 %.

Wśród chorób zawodowych w 2010 r. dominowały pylice płuc – (793

stwierdzone przypadki). W porównaniu z rokiem 2009 nastąpił wzrost

stwierdzonych przypadków tej kategorii chorób o 26,0 %.

W 2010 r. wydano 632 decyzje administracyjne w zakresie czynników

rakotwórczych – (w 2009 r. – 594 decyzje), co było konsekwencją objęciem

nadzorem większej liczby zakładów pracy, w których występowało narażenie

na czynniki rakotwórcze.

Odnotowano w 2010 r. wzrost o 1 273 podmioty wprowadzające do obrotu

substancje i preparaty chemiczne (w 2010 r. – 8 686 podmiotów) przy

jednoczesnym zmniejszeniu liczby producentów i importerów.

XV. Podsumowanie

133

Zanotowano spadek liczby wprowadzających do obrotu substancje i preparaty

chemiczne bez kart charakterystyki (o 198 podmiotów w porównaniu

do 2009 r.)

10 W porównaniu do 2009 r. stwierdzono wzrost o 101 podmiotów

wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne, u których

stwierdzono niezgodne z prawem oznakowanie.

11 Stwierdzono w porównaniu do roku 2009 spadek

liczby podmiotów

wprowadzających do obrotu produkty biobójcze bez wymaganego pozwolenia

Ministra Zdrowia (o 85 podmiotów) oraz liczby zakwestionowanych

produktów biobójczych, które nie spełniały wymogów prawa w tym zakresie

(spadek o 378 produktów).

12 Na 18 914

stanowiskach pracy objętych pomiarami przez laboratoria

Państwowej Inspekcji Sanitarnej, stwierdzono przekroczenia wartości

obowiązujących normatywów higienicznych NDS i NDN lub niezgodność

z obowiązującymi normatywami czynników uciążliwych.

W działalności kontrolnej organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej

stosowane były w skali całego kraju ujednolicone procedury kontroli oraz ich

udokumentowanie.

XVI. Spis rycin

134

XVI. Spis rycin

Rycina 1

Graficzne przedstawienie liczby podmiotów gospodarczych w ewidencji
pionu higieny pracy w latach 2007-2010

Rycina 2

Struktura zakładów pracy w ewidencji pionu higieny pracy w 2010 r.
wg liczby zatrudnionych pracowników

Rycina 3

Działalność kontrolna pionu higieny pracy w latach 2008-2010

Rycina 4

Liczba nakazów wg województw w zakresie obniżenia stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia

Rycina 5

Liczba wydanych decyzji i nakazów wg województw w zakresie
obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w latach
2008-2010

Rycina 6

Struktura najistotniejszych uchybień stwierdzonych w skontrolowanych
zakładach pracy w 2010 r.

Rycina 7

Postępowanie egzekucyjne w latach 2009-2010

Rycina 8

Zestawienie graficzne liczby chorób zawodowych stwierdzonych
w latach 2006-2010

Rycina 9

Choroby zawodowe w Polsce w 2010 r.

Rycina 10

Liczba nakazów wydana w zakresie czynników rakotwórczych
w 2010 r. wg województw

Rycina 11

Liczba stwierdzonych nowotworów uznanych za choroby zawodowe
w latach 2009-2010 wg województw

Rycina 12

Zestawienie liczbowe producentów, dystrybutorów i importerów
substancji i preparatów chemicznych w ewidencji pionu higieny pracy
w latach 2009-2010

Rycina 13

Zestawienie wg województw liczby podmiotów zobowiązanych
do rejestracji substancji

Rycina 14

Zestawienie

liczbowe

przeprowadzonych

kontroli

zakresie

wprowadzania do obrotu substancji i preparatów chemicznych

Rycina 15

Zestawienie liczbowe kontroli i wydanych decyzji z zakresu chemii

Rycina 16

Liczba nakazów wydana w zakresie substancji i preparatów
chemicznych w 2010 r. wg województw

XVI. Spis rycin

135

Rycina 17

Struktura wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii
2, kategorii 3 i eksporterów

Rycina 18

Liczba nakazów wydana w zakresie produktów biobójczych w 2010 r.
wg województw

Rycina 19

Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli, stwierdzonych uchybień
oraz wydanych decyzji dotyczących zakładów opieki zdrowia w latach
2009-2010

Rycina 20

Zestawienie liczbowe stwierdzonych przypadków WZW typu B i C
u pracowników służby zdrowia w latach 2009-2010

Rycina 21

Porównanie liczby przeprowadzonych kontroli oraz skontrolowanych
obiektów w zakresie czynników biologicznych w latach 2008-2010

Rycina 22

Zestawienie liczbowe najczęściej stwierdzanych uchybień dotyczących
szkodliwych czynników biologicznych

Rycina 23

Zestawienie liczbowe wydanych decyzji administracyjnych i nakazów
w zakresie szkodliwych czynników biologicznych za okres 2008-2010 r.

Rycina 24

Graficzne przedstawienie najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości
w skontrolowanych archiwach

Rycina 25

Zestawienie działań kontrolnych w zakresie oceny ryzyka zawodowego
w zakładach w 2010 roku z podziałem na województwa

Rycina 26

Liczba wykonanych oznaczeń czynników chemicznych, pyłów oraz
drgań mechanicznych w latach 2006-2010

Rycina 27

Liczba wykonanych oznaczeń hałasu w latach 2006-2010

Rycina 28

Liczba stanowisk skontrolowanych pomiarami hałasu oraz liczba
stanowisk z przekroczeniami NDN hałasu

XVII. Spis tabel

136

XVII. Spis tabel

Tabela 1

Struktura podmiotów gospodarczych objętych ewidencją pionu higieny
pracy w latach 2007- 2010

Tabela 2

Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych i liczby
zatrudnionych pracowników objętych ewidencją pionu higieny pracy
w latach 2007- 2010

Tabela 3

Ewidencja podmiotów gospodarczych w Polsce wg województw
w 2010 r.

Tabela 4

Działalność kontrolna pionu higieny pracy w poszczególnych
województwach w latach 2009 - 2010

Tabela 5

Postępowanie administracyjne w ramach bieżącego nadzoru
sanitarnego w poszczególnych województwach w 2010 r.

Tabela 6

Województwa o największej liczbie zakładów z przekroczeniami
dopuszczalnych poziomów czynników szkodliwych dla zdrowia

Tabela 7

Liczba zakładów oraz stanowisk pracy wg województw, w których
wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów czynników
szkodliwych dla zdrowia

Tabela 8

Liczba pracowników pracujących w warunkach przekroczeń
NDS/NDN czynników szkodliwych środowiska pracy wg województw

Tabela 9

Działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadkach
stwierdzonych przekroczeń dopuszczalnych wartości normatywnych
czynników szkodliwych

Tabela 10

Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez pion higieny pracy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2010 r.

Tabela 11

Postępowanie administracyjne w trybie I instancji w przedmiocie
chorób zawodowych w 2010 r. wg województw

Tabela 12

Porównanie liczby chorób zawodowych wg województw w latach
2006-2010

Tabela 13

Liczba chorób zawodowych wg wykazu, stwierdzonych w latach
2009-2010

Tabela 14

Porównanie liczby pylic płuc wg województw w latach 2009-2010

XVII. Spis tabel

137

Tabela 15

Zestawienie liczby chorób zakaźnych w latach 2006-2010

Tabela 16

Narażenie na czynniki rakotwórcze w 2010 r. wg województw

Tabela 17

Działalność kontrolna w zakresie czynników rakotwórczych wg
województw

Tabela 18

Choroby zawodowe stwierdzone w 2010 r. u pracowników
zatrudnionych

przy

pracach

podczas

zabezpieczania/usuwania

wyrobów zawierających azbest

Tabela 19

Zestawienie liczbowe wyników kontroli z podziałem na województwa

Tabela 20

Zestawienie liczby pracowników w skontrolowanych zakładach,
w których stwierdzono przekroczenie progów działania (z podziałem
na województwa)

Tabela 21

Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających (producentów,
dystrybutorów i importerów) do obrotu substancje i preparaty
chemiczne w latach 2009- 2010

Tabela 22

Liczba kontroli wg województw w zakresie wprowadzania do obrotu
substancji i preparatów chemicznych w latach 2008-2010

Tabela 23

Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień u wprowadzających
do obrotu substancje i preparaty chemiczne w latach 2009-2010

Tabela 24

Zestawienie liczbowe wprowadzających do obrotu substancje
i preparaty, u których zakwestionowano opakowania produktów oraz
karty charakterystyki w latach 2009-2010

Tabela 25

Zestawienie liczbowe stwierdzonych uchybień u stosujących
substancje i preparaty chemiczne w latach 2009-2010

Tabela 26

Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2
i 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) prekursorów narkotyków
kategorii 2 i 3 w latach 2007-2010

Tabela 27

Liczba wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2,
kategorii 3, liczba eksporterów (do krajów trzecich) wg województw w
latach 2009-2010

Tabela 28

Liczba

przeprowadzonych

kontroli

zakresie

prekursorów

narkotyków wg województw

Tabela 29

Liczba

podmiotów

województw

odpowiedzialnych

XVII. Spis tabel

138

za wprowadzenie do obrotu produktu biobójczego

Tabela 30

Zestawienie wg województw liczby przeprowadzonych kontroli
w zakresie produktów biobójczych

Tabela 31

Zestawienie liczbowe podmiotów wprowadzających do obrotu
produkty biobójcze bez pozwolenia oraz produktów bez pozwolenia
wg województw

Tabela 32

Zestawienie liczbowe placówek opieki zdrowia skontrolowanych
w 2010 r. wg województw

Tabela 33

Zestawienie liczbowe dotyczące nadzoru nad cytostatykami w latach
2009-2010 wg województw

Tabela 34

Działalność kontrolna wg województw w zakresie czynników
biologicznych w 2010 r.

Tabela 35

Zestawienie zakładów o największej liczbie przeprowadzonych
kontroli w zakresie czynników biologicznych

Tabela 36

Zestawienie działań kontrolnych w zakładach w 2010 roku z podziałem
na województwa

Tabela 37

Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych
przez stacje sanitarno-epidemiologiczne w latach 2006-2010

Tabela 38

Zestawienie liczbowe oznaczeń czynników szkodliwych wykonanych
przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej