background image

1

Wykład 2

MECHANIKA TEORETYCZNA

Studia stacjonarne I stopnia – rok akademicki 2013/14

Autor:

Henryk Laskowski

Katedra Podstaw Mechaniki Ośrodków Ciągłych
Instytut Mechaniki Budowli
Wydzia
ł Inżynierii Lądowej

background image

Część 1

MACIERZE I WYZNACZNIKI

background image

3

1.1. Definicja macierzy

i , j

a

i

, ... ,m ,

j

, ... ,n

1

1

Ciąg dwuwskaźnikowy 
sko
ńczony

,

,

,n

,

,

,n

m ,

m ,

m ,n

a

a

...

a

a

a

...

a

...

...

...

...

a

a

... a

A

11

1 2

1

2 1

2 2

2

1

2

i– numer wiersza, liczba wierszy

j– numer kolumny, liczba kolumn

background image

4

Macierz zerowa

...

...

... ... ... ...

...

A

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Macierz jednostkowa

i , j

...

...

δ

... ... ... ...

...

E

1

0

0

0

1

0

1

0

0

1

i , j

gdy i

j

δ

gdy i

j

 

1

0

gdzie:

- symbol Kroneckera

background image

5

i , j

k ,l

m

p

n

q

a

b

gdy i

k

j

l

  

A

B

Równość macierzy 

Macierz jest równa macierzy gdy obie macierze mają te same 
wymiary oraz ka
żdy wyraz macierzy jest równy wyrazowi macierzy B
o tych samych wskaźnikach

i , j

k ,l

p ,q

m,n

a

b

 

A

B

background image

6

Mnożenie macierzy przez liczbę

i , j

i , j

s

s

a

s a

 

A

Dodawanie i odejmowanie macierzy

i , j

i , j

i , j

i , j

a

b

a

b

A

B

i , j

i , j

i , j

i , j

a

b

a

b

A B

1.2. Działania na macierzach

background image

7

Mnożenie macierzy przez macierz

i , j

j ,k

m ,n

n , p

a

b

A

B

Dane są macierze:

(liczba kolumn macierzy A jest równa liczbie wierszy macierzy B)

i ,k

m , p

c

 

C

AB

k

n

i ,k

i

in

ij

jk

j

nk

b

c

a

... a

...

a b

b

1

1

1

gdzie:

i ,k

c

- iloczyn i-tego wiersza macierzy A i k-tej kolumny macierzy B

background image

8

Własności działań na macierzach

1. Mnożenie macierzy przez liczbę jest łączne i rozdzielne względem 

dodawania liczb i dodawania macierzy

 

r

s

r s

A

A

r

s

r

s

 

 

A

A

A

s

s

s

 

 

A

B

A

B

2.  Dodawanie macierzy jest przemienne i łączne 

A

B

B

A

A

B

C

A

B C

3.  Mnożenie macierzy przez macierz nie jest przemienne 

A B

B A

4.  Mnożenie macierzy przez macierz jest łączne i rozdzielne względem 

dodawania macierzy 

AB C

A BC

F G + H = FG + FH

G + H K = GK + HK

background image

9

5.  Dla każdej macierzy A i macierzy zerowej stosownego wymiaru 

zachodzą związki: 

A0

0

A

0

0

6.  Dla każdej macierzy A i macierzy jednostkowej stosownego wymiaru 

zachodzą związki: 

AE

A

EA

A

background image

10

Wyznacznik jest to funkcja przyporządkowująca każdej macierzy 
kwadratowej M stopnia 
wartość (oznaczaną detM), która spełnia 
nast
ępujące własności:

1. Dla macierzy pierwszego stopnia M = [a]:   det= a

2. Dla macierzy n-tego stopnia M = [a

ij

]

nn

:

 

n

k

j

kj

k , j

k

det

a det

M

M

1

1

gdzie

i , j

M

jest macierzą - 1 stopnia powstałą z macierzy M przez 

wykreślenie i-tego wiersza i j-tej kolumny

 

n

i k

ik

i ,k

k

det

a det

M

M

1

1

(rozwinięcie względem

j-tej kolumny)

(rozwinięcie względem

i-tego wiersza)

1.3. Definicja wyznacznika

background image

Część 2

WPROWADZENIE DO MECHANIKI

background image

12

2.1. Ogólna klasyfikacja

MECHANIKA 

– dział fizyki poświęcony badaniu ruchów i stanów 

równowagi ciał. Obejmuje statykę, kinematykę
i dynamikę

Statyka

– dział mechaniki badający prawa równowagi 

ciał będących pod działaniem sił

Kinematyka

– dział mechaniki zajmujący się opisem ruchu 

ciał bez uwzględnienia jego przyczyn oraz 
cech fizycznych cia
ł.

Dynamika

– dział mechaniki badający ruch ciał

materialnych pod wpływem działających 
na nie si
ł

background image

13

MECHANIKA BUDOWLI

Dział mechaniki stosowanej zajmujący się:

– wyznaczaniem sił i przemieszczeń w konstrukcjach budowlanych pod   

wpływem ociążeń

– określaniem wartości obciążeń bezpiecznych z punktu widzenia 

nośności, sztywności i stateczności konstrukcji budowlanych, 

– optymalnym kształtowaniem konstrukcji budowlanych. 

Obejmuje m. in. teorię ustrojów prętowych (belek, kratownic, ram itp.) 
oraz teori
ę dźwigarów powierzchniowych (płyt, powłok)

background image

14

2.2. Trochę historii

Zasady "naukowego myślenia"  

1. Wychodzenie z jak najmniejszej liczby założeń

pierwotnych, które znajduje się poprzez 
my
ślenie indukcyjne.

2. Tworzenie w oparciu o te założenia ścisłej 

teorii posługując się myśleniem dedukcyjnym, 

3. Ostateczna weryfikację teorii poprzez 

konfrontację wniosków z niej wynikających 
z faktami.

Jeden z trzech, obok Platona i Sokratesa
najwi
ększych filozofów greckich. Stworzył spójny 
system filozoficzny, który bardzo silnie dzia
łał na 
filozofi
ę i naukę europejską.

Arystoteles, rze

ź

ba Lizypa - Luwr

Arystoteles (Ἀριστοτέλης) 384 p.n.e. - 324 p.n.e.) 

background image

15

Galileusz (Galileo Galilei) 1564 – 1642

Włoski astronom, astrolog, fizyk i filozof, twórca 
podstaw nowo
żytnej fizyki. Chcąc uczynić przyro-
doznawstwo nauk
ą ścisłą, położył nacisk na mate-
matyczn
ą metodę wyrażania głoszonych twier-
dze
ń; uważałże podstawą badań przyrodniczych 
powinny by
ć tylko właściwości ciał, które można 
mierzy
ć i wyrażać w języku matematycznym. 
Stosowa
ł własną praktykę badawczą, w której 
opiera
ł się na faktach doświadczalnych, stosował
w szerokim zakresie metodę analizy i syntezy oraz 
d
ążył do wprowadzenia metod eksperymen-
talnych i matematycznych w ca
łej fizyce.

Odkrył zjawisko bezwładności. Dzięki doświadczeniom, Galileusz doszedł
do wniosku, że ciało, któremu w wyniku działania innych ciał nadano pewną
prędkość, powinno stale poruszać się ruchem jednostajnym prostoliniowym. 
Bada
ł wpływ tarcia na ruch ciał.

Galileo Galilei

background image

16

Isaac Newton 1643 – 1727

Angielski fizyk, matematyk, astronom, filozof, 
historyk, badacz Biblii i alchemik. Niezale
żnie od 
Gottfrieda Leibniza przyczyni
ł się do rozwoju 
rachunku ró
żniczkowego i całkowego.

Philosophiae Naturalis Principia Mathematica
(Matematyczne podstawy filozofii naturalnej, 
bardziej znane dzisiaj jako 

Principia), został

opublikowane w 1687. W dziele tym Newton 
og
łosił trzy uniwersalne zasady dynamiki, które 
nie zosta
ły ulepszone aż do czasów Alberta 
Einsteina. U
żył łacińskiego słowa 

gravitas

(ciężar) do nazwania siły, którą obecnie znamy 
pod nazw
ą grawitacji i zdefiniował prawo 
powszechnego ci
ążenia. 

Sir Isaac Newton

background image

17

Stefan Banach

Stefan Banach 1892 – 1945

Polski matematyk, jeden z czołowych przed-
stawicieli lwowskiej szko
ły matematycznej.
Ugruntowa
ł ostatecznie podstawy niezwykle 
istotnej w nowoczesnych zastosowaniach 
matematyki analizy funkcjonalnej. Poda
ł jej 
fundamentalne twierdzenia, wprowadzi
ł jej 
terminologi
ę, którą zaakceptowali matematycy 
na ca
łym świecie. Był wytrawnym wykładowcą
i autorem ponad 60 prac naukowych a takż
wielu podr
ęczników matematycznych dla szkół
średnich.

Autor podręcznika akademickiego pt. 

Mechanika, t.1 i 2, 

wydawnictwo: Czytelnik, Spółdzielnia Wydawniczo –
O
światowa, Kraków 1949 (wydanie 3 w czytelni PK).

background image

18

2.3. Pojęcia podstawowe

Punkt materialny – model fizyczny ciała, którego jedynymi władnościami jest masa

i punkt, jako położenie w przestrzeni

Ciało sztywne

– model fizyczny ciała o masie rozłożonej w pewnej przestrzeni, 

której elementy nie mogą się względem siebie przemieszczać
Punkt materialny jest szczególnym przypadkiem cia
ła sztywnego.

Układ materialny – skończony zbiór punktów materialnych, ciał sztywnych

lub ośrodków ciągłych

Układ odniesienia – rzeczywiste lub umowne ciało sztywne, względem którego 

opisuje się ruch ciała sztywnego. Z układem odniesienia jest
zwi
ązany układ współrzędnych

Ośrodek ciągły

– model fizyczny ciała o masie rozłożonej w pewnej przestrzeni, 

której elementy mogą się względem siebie przemieszczać.

background image

19

Siła

– wielkoć wektorowa będąca miarą oddziaływań fizycznych pomiędzy ciałami 

powodujących ruch tych ciał lub utrzymujących je w stanie równowagi

a) aby można było mówić o sile muszą być co najmniej dwa ciała

(w koncepcji Einsteina do definicji siły wystarczy jedno ciało)

b) działanie ciał na siebie może być kontaktowe lub na odległość

c) każdej sile „towarzyszy” inna siła (akcja i reakcja - III zasada 

dynamiki)

d) drugie prawo Newtona nie jest definicją siły, lecz wiąże ze sobą trzy 

wielkości fizyczne: siłę, masę i przyspieszenie zależnością: F = ma, 
gdzie: F 

siła, m – masa, a – przyspieszenie punktu materialnego

Uwagi:

background image

20

Masa

– skalarna wielkość fizyczna będąca miarą bezwładności ciała w jego ruchu 

postępowym. Może być określona przez iloraz miary ciężaru       do miary 
przyspieszenia ziemskiego

Q

g

0

g

Q

m

df

Pęd punktu materialnego

– wektorowa wielkość fizyczna charakterysująca ruch 

punktu materialnego, wyrażająca się iloczynem jego 
masy      i pr
ędkości

v

m

p

df

m

v

background image

21

2.4. Aksjomaty mechaniki (1687)

1. Aksjomat bezwładności – istnieją układy 
odniesienia, w których, je
żeli na punkt 
materialny nie dzia
łżadna siła, to pęd punktu 
nie ulega zmianie.

_______

const

p

v

m

p

0

2. Aksjomat ruchu – istnieją układy odniesienia, 
w których, je
żeli na punkt materialny  dział
si
ła, to zmienia jego pęd według prawa

F

p

t

3. Aksjomat wzajemnego oddziaływania (prawo 
akcji i reakcji) – dwa punkty materialne 
oddzia
łują na siebie zawsze siłami 
przeciwnymi, dzia
łającymi wzdłuż jednej 
prostej.