POSTĘPOWANIE KARNE I
dr Marcin Krzysztof Adamczyk
ĆWICZENIA I; 08.10.2014
Proces karny dotyczy przestępstw.
Czym jest prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego?
Pracownik hotelu znajduje w pokoju denata?
Grzybiarz znajduje w lesie denata z siekierą w plecach?
art. 303. Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek
zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący
przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną.
Racjonalny ustawodawca – prawodawca pisze to, co chce przekazać. Np.: „uzasadniony”, „szczególny”.
Postępowanie karne:
śledztwo (bardziej skomplikowane)
dochodzenie (prostsze)
Prawdopodobieństwo a pewność
gdy inne rzeczy są niemożliwe, wysoce nieprawdopodobne. Co innego
wiedzieć, a co innego udowodnić.
Prawda materialna – wiedza zgodna ze stanem faktycznym – przeciwstawiana prawdzie formalnej.
Brak odpowiedzialności karnej w przypadku niezawiadomienia, chyba że związane jest to z prowadzeniem
działalności; zajmowaniem stanowiska.
art. 304. § 1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek
zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.
§ 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o
popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub
Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw
lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów
przestępstwa.
ĆWICZENIA II; 22.10.2014
Skąd organ wie o popełnieniu przestępstwa?
zawiadomienie,
w ramach służby (patrol),
czynności operacyjno-rozpoznawcze,
pozyskane własne informacje.
tryb publiczno-skargowy
tryb prywatno-skargowy
na wniosek
ścigane z urzędu bez woli
poszkodowanego
chwilą złożenia przez
pokrzywdzonego prywatnego aktu
oskarżenia
w chwili złożenia wniosku o
ściganie pochodzącego od osoby
uprawnionej
Co się dzieje, gdy wpływa anonim?
We współczesnej Polsce panuje zgoda, co do tego, że anonim - jak to określił w jednym ze swoich wyroków Sąd
Najwyższy - "nie stanowi i nie może stanowić żadnego dowodu w sprawie rozpoznawanej przez organy
wymiaru sprawiedliwości". Zdaniem sądu, anonim już ze swej istoty jest zjawiskiem niemoralnym, nie
akceptowanym przez społeczeństwo i jako taki nie może być nigdy i w żadnym kontekście brany pod uwagę
przez sąd.
Anonim nie jest więc zawiadomieniem o przestępstwie w rozumieniu kodeksu postępowania karnego. W
rezultacie nie daje on samodzielnych podstaw do wszczęcia śledztwa ani nie wymaga wydania postanowienia o
odmowie wszczęcia. Jednak dla kryminalistyka anonim, który nie jest dowodem, może być jednak źródłem
ważnych i obiektywnie prawdziwych informacji. Analiza anonimowego doniesienia może wiele mówić na temat
samego autora i wyjaśnić motywacje, jakimi się kierował sporządzając anonim. Na tej zasadzie wyróżnia się np.
tzw. anonimy z kluczem. Można ocenić, jakie są źródła informacji zawartych w anonimie, czy informacje te mają
jakiś określony stopień prawdopodobieństwa, a przede wszystkim czy z uwagi na swój przedmiot powinny one
interesować organy ścigania.
W konsekwencji zasadą powinno stać się każdorazowe sprawdzanie metodami operacyjnymi faktów
podawanych w anonimach. Takie też rozwiązanie przewiduje aktualnie obowiązujący regulamin urzędowania w
powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury. Zgodnie z nim, anonimowe doniesienia o znamionach
prawdopodobieństwa przekazuje się do Policji lub innego organu ścigania albo odpowiedniego organu kontroli
celem sprawdzenia opisanych faktów i poinformowania prokuratora o wynikach tego sprawdzenia. W ramach
takiego sprawdzania nie wolno jednak przeszukać mieszkania czy osoby. Nie przesłuchuje się też świadków.
Wolno natomiast prowadzić rozpytania. W razie ustalenia, że informacje zawarte w anonimie polegają na
prawdzie i zarazem stwarzają uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu, mogą
stać się przesłanką wszczęcia śledztwa w rozumieniu ustawy KPK.
1. 2. 3. 4.
< ----------|----------|----------|----------|----------|
30 dni
art. 307 k.p.k.
art.308 k.p.k.
1. postępowanie przygotowawcze,
2. postępowanie sądowe,
3. postępowanie odwoławcze,
4. postępowanie wykonawcze.
CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE – są to czynności, które mogą być podejmowane po otrzymaniu zawiadomienia o
przestępstwie, mające na celu zweryfikowanie wstępne czy zachodzi konieczność wszczęcia postępowania.
Czynności te są obligatoryjne, jeśli zawiadomienie o przestępstwie jest anonimowe. Można je również
przeprowadzić w celu weryfikacji tzw. informacji własnych organu ścigania.
Wśród przykładowych czynności sprawdzających można wymienić:
zażądanie przedstawienia dodatkowych dokumentów niezbędnych dla prawidłowej oceny zdarzenia,
którego dotyczy zawiadomienie,
żądanie przeprowadzenia kontroli w określonym zakresie,
przyjęcie uzupełniających informacji od przedstawiciela pokrzywdzonej instytucji lub organu kontroli,
żądanie nadesłania dokumentacji lekarskiej dotyczącej osoby pokrzywdzonej.
Dodatkowo należy wskazać, iż czynności sprawdzające nie są etapem postępowania przygotowawczego, to
czynności organów poprzedzające ten etap. W związku z tym, co do zasady nie są tu przeprowadzane żadne
dowody, a przebieg czynności dokumentują notatki służbowe. Wyjątkiem w tej materii jest jedynie
przesłuchanie pokrzywdzonego oraz ewentualnie przyjęcie od niego ustnego zawiadomienia o przestępstwie,
które mają walor dowodowy i są sporządzane w formie protokołów.
ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA STRON
Naczelne zasady procesu to społecznie ważne ogólne dyrektywy uregulowania najbardziej istotnych kwestii z
zakresu procesu. Zasada równości stron nie jest skodyfikowana – wynika z wielu przepisów, a także z zasady
kontradyktoryjności. Równość stron jest bowiem warunkiem prowadzenia uczciwego sporu.
Zasada równości stron wynika z równego prawa do wniosków; wypowiadania się co do każdej kwestii
podlegającej rozstrzygnięciu (art. 367 k.p.k.). Jeżeli w jakiejkolwiek kwestii jedna ze stron zabierze głos, prawo
głosu przysługuje wszystkim innym stronom, obrońcy oskarżonego i oskarżonemu przysługuje zawsze głos
ostatni (art.367§2 k.p.k.).
Od zasady równości stron istnieją jednak wyjątki, które przewidują przyznanie większych praw jednej stronie.
Np.: w postępowaniu przygotowawczym mniej uprawnień niż podejrzanemu przysługuje pokrzywdzonemu,
którego nie zaznajamia się z materiałami sprawy (art. 321 k.p.k.). W postępowaniu jurysdykcyjnym w
stosunkach między prokuratorem a oskarżonym nie ma pełnej równości stron. Znajomość problematyki
prawnej, którą posiada prokurator daje mu przewagę, którą oskarżony może wyrównać korzystaniem z pomocy
obrońcy. Prokurator ma obowiązki wynikające ze spoczywania na nim ciężaru dowodowego oskarżenia a
oskarżony ma prawo do obrony. Oskarżony ma jednak określone przywileje (favor defensianis) – są nimi
zwłaszcza: prawo do obrony materialnej i formalnej, gwarancje domniemania niewinności i zasada in dubio pro
reo, prawo ostatniego głosu na rozprawie (art. 406 k.p.k.). Ustawa przewiduje także określone preferencje dla
prokuratora, który np.: może brać udział w każdym posiedzeniu sądu (art. 96§1 k.p.k.), ma prawo wglądu w
akta i prawo żądania przesłania mu akt sprawy sądowej, w każdym jej stanie, jeżeli nie tamuje to biegu
postępowania (art. 156 k.p.k.).
ĆWICZENIA III; 05.11.2014
[czynności niecierpiące zwłoki / zdarzenia nagłe]
art. 308. § 1. W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą,
zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach nie
cierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia,
przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z
udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby
podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów
i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez
prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.
§ 2. W wypadkach nie cierpiących zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to spowodować
zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa, można w toku czynności wymienionych w § 1 przesłuchać osobę
podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o
przed-stawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia. Przesłuchanie
rozpoczyna się od informacji o treści zarzutu.
§ 3. W wypadku przewidzianym w § 2, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa jest
obowiązkowe, najpóźniej w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania wydaje się postanowienie o przedstawieniu
zarzutów albo, w razie braku warunków do jego sporządzenia, umarza się postępowanie w stosunku do osoby
przesłuchanej.
§ 4. W sprawach, w których obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa, postanowienie przewidziane w §
3 wydaje prokurator.
§ 5. Czynności, o których mowa w § 1 i 2, mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej
czynności.
§ 6. W wypadkach określonych w § 1 i 2 czas trwania śledztwa lub dochodzenia liczy się od dnia
pierwszej czynności.
art. 74. § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów
na swoją niekorzyść.
§ 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:
1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem
integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz
okazać w celach rozpoznawczych innym osobom,
2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem
zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są przez
uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie
zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności
oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub
wydzielin organizmu, z zastrzeżeniem pkt 3,
3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, je-żeli jest to
nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób.
§ 3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać badań lub czynności, o których mowa w § 2 pkt
1, a także, przy zachowaniu wymagań określonych w § 2 pkt 2 lub 3, pobrać krew, włosy, wymaz ze śluzówki
policzków lub inne wydzieliny organizmu.
§ 3a. Oskarżonego lub osobę podejrzaną wzywa się do poddania się obowiązkom wynikającym z § 2 i
3. W razie odmowy poddania się tym obowiązkom oskarżonego lub osobę podejrzaną można zatrzymać i
przymusowo doprowadzić, a także stosować wobec nich siłę fizyczną lub środki techniczne służące
obezwładnieniu, w zakresie niezbędnym do wykonania danej czynności.
§ 4. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określi, w
drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i sposób pod-dawania oskarżonego oraz osoby podejrzanej
badaniom, a także wykonywania z ich udziałem czynności, o których mowa w § 2 pkt 1 i 3 oraz § 3, mając na
uwadze, aby gromadzenie, utrwalanie i analiza materiału dowodowego były dokonywane zgodnie z aktualną
wiedzą w zakresie kryminalistyki i medycyny sądowej.
DOWÓD A ŚLAD
Dowód to źródło informacji stanowiącej środek dowodowy. Ślad (np.: zapachowy) zmierza do ujawnienia
dowodów; środek do uzyskania dowodu.
Dowody:
pierwotne – dowody uzyskane z pierwszego źródła (organ procesowy styka się bezpośrednio z
dowodem);
wtórne – czyli takie, w których pomiędzy organem procesowym a dowodem pojawia się ogniwo
pośrednie.
art. 309. Śledztwo prowadzi się w sprawach:
1) w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego,
2) o występki – gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Służby Celnej lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
3) o występki – gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej,
finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem
postępowania przygotowawczego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki
popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych,
4) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia,
5) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na
wagę lub zawiłość sprawy.
art. 25. § 1. Sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o następujące przestępstwa:
1) o zbrodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach szczególnych,
2) o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140–142, art. 148 § 4, art. 149, art.
150 § 1, art. 151–154, art. 156 § 3, art. 158 § 3, art. 163 § 3 i 4, art. 165 § 1, 3 i 4, art. 166 § 1, art. 173
§ 3 i 4, art. 185 § 2, art. 189a § 2, art. 210 § 2, art. 211a, art. 252 § 3, art. 258 § 1–3, art. 265 § 1 i 2, art.
269, art. 278 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 284 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 286 § 1 w zw. z art. 294, art.
287 § 1 w zw. z art. 294, art. 296 § 3 oraz art. 299 Kodeksu karnego,
3) o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego.
§ 2. Sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać do rozpoznania sądowi
okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawę o każde przestępstwo, ze względu na szczególną wagę
lub zawiłość sprawy.
§ 3. Sąd okręgowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w
pierwszej instancji w sądzie rejonowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę.
art. 311. § 1. Śledztwo prowadzi prokurator.
§ 2. Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie
albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 można
powierzyć Policji jedynie dokonanie poszczególnych czynności śledztwa.
§ 3. Powierzenie przewidziane w § 2 nie może obejmować czynności związanych z przedstawieniem
zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa;
może jednak mieć zastosowanie art. 308 § 2.
§ 4. W sytuacji, o której mowa w § 2, Policja może dokonać innych czynności, jeżeli wyłoni się taka
potrzeba.
§ 5. Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w
szczególności czynności wymagające postanowienia.
art. 2. § 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby:
1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba
niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,
2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie
okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego
nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania
prawa i zasad współżycia społecznego,
3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.
§ 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.
Rozsądny termin:
postawa stron,
zwłoka,
problemy wymiaru sprawiedliwości.
ĆWICZENIA IV; 19.11.2014
Kiedy wszczyna się postępowanie? Gdy zachodzą wszystkie przesłanki pozytywne i żadna negatywna.
PRZYGOTOWAWCZE SĄDOWE
< - - - - - - - - - - - - - - - |- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - | - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -|
A
B
C
A) postanowienie o odmowie wszczęcia (art. 307 k.p.k.) – 7 dni na zażalenie (gdy zamyka drogę do wyroku).
B) Moment, gdy wpływają akta (art. 339§3 pkt.2).
C) art. 414§1 zdanie ostatnie.
organy ścigania;
organy wymiaru sprawiedliwości.
Znaczenie ma definicja przestępstwa.
Uniewinnienie – brak popełnienia czynu; oczyszczenie z zarzutów.
Umorzenie – nie oczyszcza z zarzutu.
Przesłanki:
względne/bezwzględne;
materialne/formalne.
Materialne – stwierdzają samą odpowiedzialność karną.
Formalne – decydują o możliwym pociągnięciu do odpowiedzialności.
Przedawnienie karalności:
nigdy – zbrodnie przeciwko ludzkości;
40/30 lat – zbrodnie z ustawy o IPN;
30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię;
15 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
5 lat – gdy chodzi o pozostałe występki.
Powaga rzeczy osądzonej – osoba sprawcy – ten sam obywatel za to samo przestępstwo:
tożsamość podmiotowa;
tożsamość przedmiotowa.
Prawomocne rozstrzygnięcie:
wyczerpanie drogi odwoławczej (II instancja);
upłynął termin do zaskarżenia:
o wyrok – 14 dni;
o postanowienie – 7 dni.
w sprawie (in rem) – brak elementu tożsamości podmiotowej;
przeciwko osobie (ad personam) – korzysta z ochrony jak powaga rzeczy osądzonej; konsumpcja
skargi uprawnionego oskarżyciela – nie można chodzić z metką „podejrzany”.
Zasada skargowości (art.14§1) – skierowana dla sądu.
zawiadomienie o przestępstwa ≠ skarga
zasadnicza,
incydentalna,
etapowa.
akt oskarżenia,
apelacja,
tymczasowe aresztowanie.
art. 17. § 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego
popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia
przestępstwa,
3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
5) oskarżony zmarł,
6) nastąpiło przedawnienie karalności,
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo
wcześniej wszczęte toczy się,
8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej,
chyba że ustawa stanowi inaczej,
11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
ĆWICZENIA V; 03.12.2014
art. 2 k.p.k. – cele kodeksu:
termin – zawiłość sprawy; przerwa w rozprawie; zachowanie procedur [35 dni]; postawa stron
(głównie oskarżonego); czego nie bierzemy pod uwagę? problemów wymiaru sprawiedliwości.
art. 3 k.p.k. – jeden sędzia zawodowy + dwóch ławników.
art. 4 k.p.k. – reguły wyłączenia art. 40 (obligatoryjnie) i art. 42 (fakultatywnie).
Prezes Sądu wyznacza obrońcę z urzędu.
Udział obrońcy – art. 79 i art. 80.
Skąd wnioskować poczytalność?
z dokumentu np.: książeczka wojskowa;
sposób dokonania czynu;
zachowanie;
treść zeznań.
Oportunizm – np.: świadek koronny.
Kierowniczy organ procesowy = sąd.
Pouczyć – strona pouczona rozumie skutki = pewność.
Poinformować – nie interesuje nas zrozumienie.
art. 230 k.p.k. – mediacja:
Kiedy zaczęła się pojawiać? Od wprowadzenia statystyk.
Kto może: sąd, prokurator, policja – uzyskanie zgody.
Jakie kategorie spraw: teoretycznie wszystkie – muszą być dwie strony.
Do kiedy można skierować: do prawomocnego orzeczenia.
Najwcześniej: w postępowaniu przygotowawczym.
Skutki pozytywne: przesłanka obligatoryjnego złagodzenia wyroku.
Dla poszkodowanego: aspekty finansowe.
ĆWICZENIA VI; 14.01.2015
Prokuratura:
• stanie na straży praworządności;
• ściganie przestępstw.
Prokurator Generalny – do niedawna był jednocześnie Ministrem Sprawiedliwości.
Zasada skargowości – sąd nie działa z urzędu. Skargę może wnieść oskarżyciel publiczny.
Kadencja Prokuratora Generalnego trwa 6 lat – następnie przechodzi w stan spoczynku.
Na stanowisko Prokuratora Generalnego może być powołana osoba będąca prokuratorem w stanie czynnym
powszechnej lub wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury, Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji
Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, o co najmniej dziesięcioletnim stażu na stanowisku
prokuratora, sędzią Izby Karnej lub Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w stanie czynnym, sędzią sądu
powszechnego lub sędzią sądu wojskowego w stanie czynnym, o co najmniej dziesięcioletnim stażu
sędziowskim w sprawach karnych.
Prokuratora Generalnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nie później niż w ciągu trzech miesięcy
przed upływem kadencji Prokuratora Generalnego albo w ciągu trzech miesięcy od jej wygaśnięcia spośród
kandydatów zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa i Krajową Radę Prokuratury.
Krajowa Rada Sądownictwa i Krajowa Rada Prokuratury zgłaszają po jednym kandydacie na Prokuratora
Generalnego, nie później niż na cztery miesiące przed upływem kadencji Prokuratora Generalnego albo w ciągu
dwóch miesięcy od jej wygaśnięcia.
Immunitet formalno-prawny: nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez
zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego:
Sąd Dyscyplinarny I instancji (znajdujący się przy sądzie apelacyjnym);
Sąd Dyscyplinarny II instancji (znajdujący się przy SN);
nie dotyczy to złapania na gorącym uczynku.
Struktura organizacyjna:
• Prokuratura Generalna;
• Prokuratura Apelacyjna;
• Prokuratura Okręgowa;
• Prokuratura Rejonowa.
Prokuratura Generalna:
• reprezentacja przed Sądem Najwyższym;
• nadzór: instancyjny, służbowy i administracyjny;
• reprezentowanie Prokuratora Generalnego przed: NSA, SN, Trybunałem Konstytucyjnym, Trybunałem
Stanu;
• nadzór instancyjny nad Prokuraturą Apelacyjną;
• nadzór służbowy i administracyjny nad jednostkami niższego szczebla;
• prowadzi obrót prawny za granicą.
Prokuratura Apelacyjna:
• tworzona dla obszaru właściwości co najmniej dwóch Prokuratur Okręgowych;
• reprezentacja przed Sądem Apelacyjnym i WSA;
• nadzór instancyjny nad Prokuraturą Okręgową;
• nadzór służbowy i administracyjny nad jednostkami niższego szczebla;
• w I instancji prowadzi postępowania dotyczące przestępczość zorganizowaną i korupcyjną.
Prokuratura Okręgowa:
• tworzona dla obszaru właściwości co najmniej dwóch Prokuratur Rejonowych;
• reprezentacja przed Sądem Okręgowym;
• nadzór instancyjny nad Prokuraturą Rejonową;
• nadzór służbowy i administracyjny nad jednostkami niższego szczebla;
• w I instancji prowadzi postępowania dotyczące poważnych przestępstw kryminalnych i przestępczości
gospodarczej [zbrodnie & śledztwo].
Prokuratura Rejonowa:
• tworzona dla obszaru właściwości co najmniej jednej gminy;
• reprezentacja przed Sądem Rejonowym;
• nadzór służbowy i administracyjny;
• prowadzi dochodzenia i te śledztwa, których nie zabrała Prokuratura Okręgowa;
Nadzór administracyjny:
• wizytacja – pełna kontrola;
• lustracja – kontrola wycinka działalności jednostki niższego szczebla.
Zasady działania prokuratury:
• zasada jednolitości – Prokuraturę stanowią Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy
powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu
Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Prokuratura jest
kierowana jednoosobowo, a działania jednego prokuratora są działaniami całej prokuratury.
• zasada indyferencji – przeciwieństwo zasady niezmienności składu orzekającego. W prokuraturze
zmiana prokuratora w trakcie trwania postępowania nie wpływa na ważność i skuteczność podjętych
działań. Wyjątki:
o prokuratura powszechna nie może zamieniać się z wojskową;
o przepis szczególny wskazuje, że pewnych czynności może dokonać prokurator danego
szczebla [tymczasowe aresztowanie powyżej 2 lat – prokuratura apelacyjna].
• zasada hierarchicznego podporządkowania – prokurator apelacyjny jest bezpośrednim przełożonym
wszystkich prokuratorów prokuratury apelacyjnej oraz przełożonym nadrzędnym wszystkich
prokuratorów wchodzących w skład prokuratury apelacyjnej.
o substytucja – możliwość do przekazania wykonania czynności, które należą do moich
kompetencji – chyba że przepis szczególny na to nie pozwala;
o dewolucja – możliwość przejęcia przez prokuratora nadrzędnego czynności do wykonania od
prokuratora podwładnego.
• zasada niezależności – dzielimy ją na:
o zewnętrzną – prokuratura jest niezależna od innych organów – żadne inne organy nie
powinny wpłynąć na działalność prokuratury;
o wewnętrzną – każdy prokurator samodzielnie podejmuje swoje czynności, nie musi uzyskiwać
uprzedniej aprobaty dla swojej działalności:
Co jeśli nie zgadam się z poleceniem przełożonego? Prośba o uzasadnienie polecenia
na piśmie; prośba o odebranie tej czynności/sprawy decyduje o tym bezpośrednio
przełożony nad osobą, która wydała polecenie.
• zasada obiektywizmu (bezstronności) – prokurator jest obowiązany podejmować wszelkie działania,
kierując się zasadą bezstronności i równego traktowania.
Gwarancje niezależności:
• apolityczność;
• immunitet;
• zakaz piastowania i wykonywania innych stanowisk/urzędów;
• precyzyjne określenie przesłanek odwołania prokuratora.
Prokuratorem może być powołany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
2) jest nieskazitelnego charakteru;
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce;
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora;
5) ukończył 26 lat;
6) złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski;
7) pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w
wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o
służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
Wymagania nie dotyczą:
1) osób, które pracowały w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie badawczym
lub innej placówce naukowej i mają tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora
habilitowanego nauk prawnych;
2) sędziów;
3) adwokatów, radców prawnych oraz prezesa, wiceprezesa, starszych radców lub radców Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa, którzy wykonywali ten zawód lub zajmowali takie stanowisko przez co
najmniej trzy lata.
Zadania Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy wykonują przez:
1) prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz
sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami;
2) wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w
postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli
tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli;
3) podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego
stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w
innych postępowaniach;
4) sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych
decyzji o pozbawieniu wolności;
5) współpracę z jednostkami naukowymi w zakresie prowadzenia badań dotyczących problematyki
przestępczości, jej zwalczania i zapobiegania oraz kontroli;
6) gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie w systemach informatycznych danych, w tym danych
osobowych, pochodzących z prowadzonych lub nadzorowanych na podstawie ustawy postępowań
oraz z udziału w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia lub innych
postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy, przekazywanie danych i wyników analiz
właściwym organom, w tym organom innych państw, organizacjom międzynarodowym, w tym
ponadnarodowym, oraz organom Unii Europejskiej, jeżeli przewiduje to ustawa lub umowa
międzynarodowa ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską lub jeżeli przekazywanie danych i wyników
analiz tym organom i organizacjom wynika z odrębnych przepisów; administratorem tych danych, w
rozumieniu przepisów ustawy o ochronie danych osobowych, gromadzonych i przetwarzanych w
ogólnokrajowych systemach informatycznych prokuratury jest Prokurator Generalny;
7) zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu
sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji;
8) koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy
państwowe;
9) nadzór nad zgodnością z prawem inicjowania i przeprowadzania czynności operacyjno-
rozpoznawczych przez organy ścigania w zakresie przewidzianym w ustawach regulujących organizację
i przedmiot działania tych organów;
10) współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami
społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa;
11) współpracę z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji
jego zadań ustawowych;
12) współpracę i udział w działaniach podejmowanych przez organizacje międzynarodowe lub
ponadnarodowe oraz zespoły międzynarodowe, działające na podstawie umów międzynarodowych, w
tym umów konstytuujących organizacje międzynarodowe, ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą
Polską;
13) opiniowanie projektów aktów normatywnych;
14) podejmowanie innych czynności określonych w ustawach.