1.Co to jest pedagogika ogólna i jakie są jej cele ?
Pedagogika ogólna – dyscyplina pedagogiki zajmująca się jej podstawami teoretycznymi. Pedagogika
ogólna stawia pytania o status pedagogiki i jej uwarunkowania filozoficzne i metodologiczne oraz
powiązania z praktyką edukacyjną; bada swoistość i kontekst historyczny zjawisk, procesów, zdarzeń i
faktów wychowawczych, zacieśniając w ten sposób swoje związki z historią wychowania poprzez
wydobywanie na jaw podstawowych kategorii pedagogicznych; współczesna pedagogika ogólna
zmierza więc ku wiedzy fundamentalnej, a badając stosowne metody poznawcze rzeczywistości
wychowawczej zbliża się do stanu metapedagogiki, czyli wiedzy umożliwiającej opis i krytyczną
analizę samych nauk pedagogicznych oraz ideologii, doktryn i systemów wychowawczych.
W skład zagadnień pedagogiki ogólnej wchodzą następujące kompleksy tematyczne:
-współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne;
-filozofia wychowania;
-aksjologia wychowania;
-metodologiczne przesłanki pedagogiki;
-ontyczne podstawy wychowania i jego funkcje społeczne;
-język pedagogiki i ustalenia terminologiczne;
-tożsamość pedagogiki;
-metateoria pedagogiki;
-relacje pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną;
-miejsce edukacji w kontekście przemian cywilizacyjnych.
Pedagogika ogólna to subdyscyplina pedagogiki, która dąży do tego by w sposób uogólniający
odnieść się do treści pedagogiki.
Pedagogika ogólna to integrująca dyscyplina, która podejmuje podstawowe zagadnienia
wyjściowe i kwestie koncepcji rozwiązywania wszystkich cząstkowych problemów pedagogiki.
Na poziomie ogólnym bada podstawowe kategorie pedagogiczne (wychowanie, wykształcenie,
edukacja, uczenie się itd.). Szczególnie koncentruje się na społecznym i historycznym warunkowaniu
celów i zadań wychowania (przeszłych, obecnych i przyszłych). Zajmuje się czynnikami wychowania,
środkami wychowawczymi oraz organizacją wychowania i społeczeństwa”
Pedagogika ogólna jest filozofią korespondującą z naukami pedagogicznymi jako:
1. Dopełniająca główne nauki pedagogiczne w sferze:
- poznania przednaukowego;
- poznania tworzącego podstawy tych nauk, lub całego systemu wiedzy racjonalnej;
-poznania nadbudowanego na tych naukach.
2. Jako metanauka w sferze:
- logiki wiedzy, analizy krytycznej wiedzy lub jej pojęć.
Cele dydaktyczne programu pedagogiki ogólnej według
Teresy Hejnickiej-Bezwińskiej
Przewodnim celem jest opanowanie podstawowej wiedzy rozwoju pedagogiki i praktyki edukacyjnej
(w tym także oświatowej) oraz rozumienie zmienności i złożoności relacji pomiędzy teorią a praktyką
edukacyjną stanowić powinno podstawę do kształtowania umiejętności:
- poprawnego posługiwania się kategoriami pojęciowymi współczesnej pedagogiki oraz umiejętności i
budowania map pojęciowej dla wybranych orientacji pedagogicznych i pedagogiki;
- poprawnego formułowania problemów praktycznych oraz tworzenia dyrektyw i projektów
praktycznego działania;
-formułowania problemów badawczych osadzonych w kontekście filozoficznym, teoretycznym i
historycznym.
2. Wyjaśnij co łączy filozofie edukacji z pedagogiką ogólną.
Filozofię edukacji z pedagogiką ogólną łączy filozofowanie w kontekście edukacji.
Filozofowanie w kontekście edukacji jest rozmyślaniem o powstawaniu, odrzucaniu i tworzeniu
nowych złudzeń w obrębie tego, co nazywamy edukacją. Takie rozmyślanie jest potrzebne dla
znalezienia najbardziej korzystnego kryterium, parametru lub operatora rozwoju indywidualności
ludzkiej w procesie całożyciowej edukacji. Właściwie historia ludzkiej edukacji dostarczyła wielu
dowodów związanych z poszukiwaniem najbardziej korzystnych parametrów rozwoju
indywidualności ludzkiej w całożyciowej edukacji człowieka.
Pedagogika ogólna w swoim filozofowaniu zmierza do utworzenia scalonej wizji metarefleksji na
temat wrastania człowieka w indywidualność ludzką w perspektywie transcendentalnej i (lub)
uniwersalistycznej w procesie całożyciowej edukacji. Taka scalona wizja metarefleksji jest związana
z kolejnym etapem jej rozwoju.
3.Wymień 3 różnice pomiędzy pedagogiką ogólną a innymi subdyscyplinami.
Różnice między pedagogiką ogólną od innych subdyscyplinami .Pedagogika ogólna jest według
Romana Szhulza:
-prymarna, pierwotna (pod względem pochodzenia) – w odróżnieniu od dyscyplin pedagogicznych
pochodnych, wtórnych, które powstały na wskutek dyferencjacji pierwotnej;
-pedagogiką holistyczną, a nie cząstkową, stara się obejmować całość,
a nie części świata rozwojowego i edukacyjnego, interesuje się człowiekiem jako całością i
całokształtem jego rozwoju (również za sprawą jego wychowania);
-dziedziną interesującą się wszystkimi modalnościami (sposobami) rozwoju człowieka, tj. rozwojem
somatopsychicznym, procesami nabywania doświadczenia droga indywidualnego uczenia się,
procesami inkulturacji i socjalizacji, procesami opieki, wychowania, kształcenia, procesami
samorozwoju, rewitalizacji (odnowy),readaptacji;
-w wymiarze holistycznym w przypadku wychowania dziedziną, która interesuje się całokształtem, a
nie fragmentami, aspektami zjawisk edukacyjnych, tj. wychowaniem całego człowieka, wszystkich
kategorii ludzi, wychowaniem pod każdym względem, wychowaniem w perspektywie całożyciowej,
wszelkimi rodzajami i dziedzinami wpływu edukacyjnego,
- to pedagogika uniwersaliów edukacyjnych (powszechniki – pojęcia ogólne, idea, to, co jest wspólne
wszystkim „grupom” analizy,
-również holistyczna poznawczo i metodologicznie, tj. dopuszcza stosowanie wszystkich modalności
poznania i wiedzy o wychowaniu: wiedza potoczna, naukowa, praktyczna, filozoficzna,
- takim podejściem do pedagogiki, która wobec swojego przedmiotu stosuje również optykę
eksplikacyjną, istotnościową, ustalając to, co fundamentalne, uniwersalne, powszechne i konieczne.
4.Wyjaśnij pojęcie "późnej nowoczesności" i wymień jej podstawowe cechy według Piotra
Sztompki.
Współcześnie mamy do czynienia z ewolucją tożsamości pedagogiki, która jest odpowiedzią na
wyzwania kreowane przez świat „późnej nowoczesności”.
Późną nowoczesnością nazywać możemy fazę „rozwoju formacji nowoczesnej, w której wszystkie jej
cechy konstytutywne uzyskują najbardziej ostrą, skrajną postać”.
Koncepcja późnej nowoczesności była rozwijana na Zachodzie, między innymi przez:
-Anthonyego Giddensa – socjologa angielskiego,
-Scotta Lasha – socjologa i pedagoga amerykańskiego, specjalisty kulturoznastwa;
-Ulricha Becka – socjologa niemieckiego.
Cechy późnej nowoczesności według Piotra Sztompka:
-nowa forma zaufania społecznego – zaufanie wielkim i odpersonalizowanym systemom społecznym
(lokalnym-państwowym-międzynarodowym w różnych dziedzinach życia społecznego, np. w sprawie
energetyki, obronności, finansów, gospodarki, ale także zdrowia, opieki, edukacji i inne), które są tak
złożone, że przeciętny człowiek nie może ich zrozumieć i dlatego musi zaufać ekspertom;
-nowe formy ryzyka „wyprodukowanego” przez postęp cywilizacyjny i techniczny, którego nawet
nie jesteśmy w stanie przewidzieć, np. wynikającego
z takich zjawisk, jak zniszczenie środowiska naturalnego przez produkcję, degradacja więzi
społecznych przez rozpad tradycyjnych struktur społeczeństwa industrialnego (a wcześniej
agrarnego);
-nieprzejrzystość – niepewność i płynność sytuacji, w których współczesny człowiek musi
podejmować działania;
-globalizacja – rozumiana jako „proces zagęszczania się powiązań i zależności ekonomicznych,
finansowych, politycznych, militarnych, kulturowych, ideologicznych między społecznościami
ludzkimi, co prowadzi do uniformizacji świata w tych wszystkich zakresach, i odzwierciedla się w
pojawieniu się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej”
5.Opisz co jest przedmiotem pedagogiki współczesnej oraz wskaż co jest jej celem.
Cele edukacji mogą być wyrażone w języku – kategoriach pojęciowych różnych teorii
psychologicznych, socjologicznych i kulturowych, np. w teoriach rozwoju jednostki, teoriach
podmiotowości, teoriach tożsamości, społecznych teoriach zmiany, różnych teoriach kultury. W
instytucjach tworzących system oświaty muszą być obiektem mediacji w ładzie demokratycznym.
Fakt zaistnienia tak rozległych, radykalnych zmian w dziedzinie społecznej praktyki edukacyjnej
spowodował znaczne poszerzenie przedmiotu pedagogiki. Każda z nauk jak wiadomo posiada
określony materialny przedmiot badania, jak też swój aspekt, pod kątem którego rozpatruje rzeczy
badane, co nazywa się przedmiotem formalnym danej nauki. Pedagogika, spełniając te warunki
metodologiczne, określa swój materialny i formalny przedmiot badania, którym „… JEST CZŁOWIEK I
DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA POJMOWANA JAKO PEDAGOGIE WSZELKIEGO ROZWOJU” (cyt. W.
Ciechaniewicz, 2000, s. 70) .
Ten rozwój człowieka związany jest z jego ustawiczną edukacją
a w związku z tym jak to opisuje Krzysztof Rubacha:
Przedmiotem badań tłumaczącym relację istnienia pedagogiki jako nauki jest praktyka edukacji, na
którą składa się wiele zjawisk, takich jak działanie instytucji edukacyjnych, stosunki międzyludzkie w
nich panujące, zmiany zachodzące w ludziach poddanych oddziaływaniom edukacyjnych itd.
Łatwo zauważyć, że przedmiot pedagogiki istniał znacznie wcześniej, niż powstała pedagogika
naukowa. Nie można zatem powiedzieć, że pedagogika tworzy praktykę edukacji. Ona istnieje
niezależnie od intencji i działań uczonych. Ich zadaniem jest natomiast opisywanie tej praktyki,
wyjaśniani zjawisk, które np. destabilizują działanie edukacji, i odkrywanie rezultatów do których
pedagogika prowadzi. W takim sensie pedagogika naukowa pozwala rozpoznawać zjawiska
edukacyjne, nazywać je, poddawać krytycznej analizie.
We współczesnych zasobach leksykalnych przyjmuje się zatem, że:
przedmiotem współczesnej pedagogiki są szeroko rozumiane procesy edukacyjne obejmujące nie
tylko procesy celowościowe, ale także procesy naturalnego wzrastania i wrastania (procesy
socjalizacji i kulturacji) oraz liczne procesy uspołecznienia jednostki, a także za przedmiot badań
przyjmuje się określać dyskursy edukacyjne i dyskursy o edukacji.
Celem pedagogiki współczesnej natomiast powinno być jak najbardziej wiarygodne opisanie,
wyjaśnienie i zinterpretowanie rzeczywistości edukacyjnej określonego miejsca i czasu historycznego,
aby wiedza ta mogła być wykorzystana przez podmioty edukacyjne w społecznym dyskursie o
edukacji zmierzającym do akceptacji stanu zastanego lub przeprowadzenia zmian w rzeczywistości
edukacyjnej.
6.Zmiana przedmiotu badań pedagogicznych spowodowała, że zmieniły się również inne parametry
związane z pedagogiką jako dyscypliną naukową. Wymień je i krótko opisz.
Zmiana przedmiotu badań pedagogicznych (przy niezmienionym obiekcie tych badań) spowodowała,
że zmieniły się również inne parametry związane z pedagogiką jako dyscypliną naukową. Między
innymi:
-Uznanie wielopodmiotowości w społecznej praktyce edukacyjnej spowodowało zakwestionowanie
dotychczasowej roli doktryn pedagogicznych, uchyliło ich dotychczasowy status, ale nie wymaga
rezygnacji z ich wykorzystywania w kreowaniu społecznej praktyki edukacyjnej.
-Odejście od ortodoksyjnego uprawiania pedagogiki poszukującej uniwersalnie skutecznej doktryny
spowodowało konieczność tworzenia wiedzy o najwyższym poziomie wiarygodności, zwiększenia
troski o stosowanie i umacnianie krytycznej refleksji nad metodologią badań
i pewnego stopnia nieufności wobec wyników badań naukowych, gotowości do ciągłej weryfikacji
rezultatów badań.
-Zmienia się też rola uczonego. Stosując terminologię Zygmunta Baumana, można by powiedzieć, że
uczony przestaje występować w roli prawodawcy (twórcy skutecznej doktryny, eksperta od
tworzenia człowieka określonej jakości i skutecznych czynności edukacyjnych),
a stara się występować w roli tłumacza, który sprawnie rekonstruuje pedagogie, integruje różne
rodzaje wiedzy o edukacji (na pograniczu różnych dyscyplin naukowych) oraz potrafi dokonywać
przekładu treści wyrażonych w języku nauki i filozofii na język potoczny i odwrotnie.
Ta ostatnia kompetencja może być czynnikiem decydującym o jego podmiotowym statusie w
społecznym tworzeniu rzeczywistości edukacyjnej.
Opisane zmiany spowodowane są faktem, że na innych założeniach oparta jest pedagogika
tradycyjna, a inne założenia przyjmują zwolennicy pedagogiki współczesnej. Założenia te mają
charakter światopoglądowy, a zatem mamy współcześnie do czynienia z konkurowaniem
zwolenników dwóch modeli wytwarzania i funkcjonowania wiedzy pedagogicznej
7.Działy pedagogiki wg Kunowskiego:
-pedagogika praktyczna (empirycznea) - obserwacja, zbieranie i badanie całości doświadczenia
wychowawczego.
-pedagogika opisowa (eksperymentalna)- uogólnienie wyników badań naukowych doświadczeń,
celowo i planowo organizowanych.
-pedagogika normatywna - poszukiwanie systemów wartości, celów, ideałów wychowania i norm,
którymi powinno kierować się wychowanie.
-pedagogika teoretyczna - obejmuje całość przedmiotu badań pedagogiki. Dział ten dąży, w oparciu o
"materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny, do stworzenia jednolitej teorii
wszechstronnego rozwoju człowieka. Konstrukcję nośną stanowią cztery podstawowe dynamizmy
rozwojowe, których wypadkową jest wychowanie. Stanowią je kolejno: Bios, Etos, Agos, Los.
8.Struktura nauk pedagogicznych według S. Kunowskiego
Wyodrębnia on trzy grupy nauk. pedagogicznych:
1.nauki historyczne (historię szkolnictwa i wychowania oraz historię myśli i doktryn pedagogicznych)
2.nauki deskryptywne, czyli zjawiska wychowania (biologię wychowania, psychologię wychowania i
socjologię wychowania)
3.nauki prospektywne, sięgające w przyszłość na podstawie światopoglądowej - nauki obejmujące:
-światopogląd osobisty, który powstaje w ciągu całego życia człowieka;
-światopogląd społeczny, wyznawany przez pewną grupę społeczną (zwany też ideologią społeczną);
-światopogląd filozoficzny będący systemem poglądów jakiejś szkoły filozoficznej
9. Trzy znaczenia pojmowania pedagogiki według Kazimierza Sośnickiego.
-jako nauka (stosuje w badaniu analogiczne metody do metod innych nauk badających obiektywną
rzeczywistość, np. pedagogika eksperymentalna);
-jako technika (wychowanie jest urabianiem, dążeniem do osiągnięcia z góry założonych celów,
posiada charakter celowy i zorientowany na efekt finalny - pedagogika zorientowana na cel i środki
jego realizacji);
-jako sztuka (tworzenie przez wychowawcę nowych, nie znanych dotąd sytuacji wychowawczych,
tzw. indywidualna twórczość wychowawcy, np. sztuka wychowania, sztuka uczenia się itp.).
10.Na czym polegał proces decentralizacji systemu edukacyjnego w Polsce?
Do września 1991r. istniały następujące etapy nauczania:
8 letnia szkoła podstawowa
4 letnie licea ogólnokształcące
5 letnie technika
3 letnie szkoły zawodowe
Po ukończeniu liceum czy technikum, można było się starać o przyjęcie na studia. Warunkiem, było
zdanie matury i egzaminów wstępnych na studia.
Natomiast reforma w 1999r. wprowadziła zmiany nie tylko w programach nauczania, ale też nowe
typy szkół:
1.6 letnie szkoły podstawowe, podzielone na 2 etapy:
-Etap 1 stanowią klasy I-III, prowadzone jest w nich nauczanie zintegrowane; klasę prowadzi 1
nauczyciel.
-Etap 2 stanowią klasy IV-VI – jest to kształcenie blokowe, uczniowie zdobywają wiedzę z kilku
przedmiotów. Zajęcia w klasie prowadzi kilku nauczycieli. Do każdej klasy jest przydzielany
wychowawca. Nauczanie kończy się egzaminem po klasie 6, który przygotowuje Centralna Komisja
Edukacyjna. Egzamin ten, nie ma wpływu na przyjęcie ucznia do gimnazjum.
2.Gimnazja uczą się w nich uczniowie w wieku 13-16 lat. Jest to nauczanie ogólne. Kończy się ono
egzaminem po 3 klasie. Składa się on z 3 części: humanistycznej, językowej i matematyczno-
przyrodniczej. Wynik egzaminu jest brany pod uwagę przy rekrutacji do szkół ponad gimnazjalnych
3.Ponadgimnazjalne
-Szkoły zawodowe – nauka trwa 2-3 lata, kończą się egzaminem i uzyskaniem dyplomu
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe
-3 letnie licea ogólnokształcące lub profilowane – uczniowie mają możliwość zdawania matury i
zdobycie świadectwa dojrzałości
-4 letnie technika – tutaj również uczniowie mają możliwość zdawania matury i zdobycie świadectwa
dojrzałości, jednak muszą jeszcze zdawać egzamin zawodowy, dzięki temu mogą uzyskać dyplom
potwierdzający ich kwalifikacje zawodowe
-2 letnie szkoły policealne – nauka trwa 2,5 roku, kończy się egzaminem i uzyskaniem dyplomu
potwierdzającego kwalifikacje
-3 letnie szkoły specjalne – dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym bądź
umiarkowanym, a także z niepełno sprawnościami sprzężonymi. Nauka kończy się uzyskaniem
świadectwa, które potwierdza przysposobienie do pracy danego ucznia.
-Wyższe – wg ustawy z 1991 roku o systemie oświaty szkół wyższych, nie są one zaliczane do
polskiego systemu oświaty. Co innego mówi art. 4 ust.3 z dnia 30 sierpnia 2005 roku – uczelnie są
integralna częścią systemu edukacji i nauki w Polsce.
Oprócz szkół, są też przedszkola, do których uczęszczają dzieci w wieku 3-6 lat. Obecnie są tworzone
oddziały klasy „0” nie tylko w przedszkolach, ale coraz częściej w szkołach podstawowych.
W Polsce istnieją państwowe i niepaństwowe szkoły wyższe. Szkolnictwo wyższe jest podzielone na 3
stopnie:
I – studia licencjackie 3 letnie,
II stopnia – studia magisterskie
III stopnia – studia doktoranckie
Studia mogą być prowadzone jako dzienne, wieczorowe, zaoczne i eksternistyczne. Podstawowym
systemem studiów są studia dzienne, chyba że statut uczelni stanowi inaczej.
O przyjęcie do szkoły wyższej mogą ubiegać się osoby, które uzyskały świadectwo dojrzałości. Zasady
przyjęć na I rok studiów są określane autonomicznie przez szkoły wyższe. Niektóre uczelnie
organizują egzaminy wstępne, inne przyjmują na studia na podstawie konkursu ocen na świadectwie
dojrzałości, jeszcze inne – tylko na podstawie zapisu.
11. Jakie mogą być postulaty do pomyślnej kontynuacji i doskonalenia tego procesu?
Odpowiedź może być taka:
-Ustalenie krajowych standardów organizacji pracy szkół i placówek oświatowych, uwzględniających
lokalną specyfikę.
-Uniemożliwianie jednostkom samorządu terytorialnego prowadzenie autentycznie samodzielnej
bieżącej polityki oświatowej, opartej o ogólnokrajowe standardy edukacyjne.
-Zagwarantowanie szkołom i placówkom oświatowym prowadzenie samodzielnej polityki finansowej
w trakcie roku budżetowego.
-Likwidacja szkolnych obwodów i zagwarantowanie rodzicom pełnej swobody wyboru szkoły.
-Etc. dopiszcie jeszcze coś od siebie…