WSTĘP DO NAUK PRAWNYCH

PODZIAŁ NORM:

SPOŁECZNE

-moralne;

-obyczajowe;

-religijne;

-moralne;

ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ PAŃSTWA

-prawne;

-polityczne;

ŹRÓDŁA PRAWA

Prawem jak wiadomo są normy ogólne, abstrakcyjne, uchwalone w odpowiednim trybie przez organy państwowe. Te normy prawne zawarte są w określonych aktach prawnych tworząc pewną hierarchię: konstytucja, wydawane na jej podstawie ustawy, następnie wydawane na podstawie ustaw akty prawne rządu w postaci rozporządzeń. Te akty prawne obok ratyfikowanych umów międzynarodowych stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa w RP.

Zawarte w aktach prawnych normy prawne stanowią system prawa stanowionego.

NORMA PRAWNA JAKO PODSTAWOWY ELEMENT PRAWA

„Przepis prawny” i „norma prawna” to podstawowe pojęcia nauk prawnych. Nazwa „przepis prawny” występuje zarówno w języku prawnym, tzn. języku tekstów prawnych, jak i w języku prawniczym, tj. w języku środowisk prawniczych. „Norma prawna” to termin właściwy wyłącznie dla języka prawniczego.

W rozważaniach prawoznawstwa wyodrębnia się pięć aspektów rozumienia relacji obu tych określeń:

1. -„przepis prawny”-„norma prawna” jako pojęcia równoznaczne,

2. -„przepis prawny” jako pojęcie wyłączne,

3. -norma prawna jako wypowiedź konstruowana z przepisów prawa,

4. -norma prawa jako „zjawisko” odrębne od przepisów prawa,

5. -norma prawna jako znaczenie przepisu prawa,

Ad a) „Przepis prawny” i „norma prawna” bywają często traktowane jako pojęcia używane zamiennie. Właściwością takiego sposobu rozumienia jest równoznaczność tych terminów. Przepis prawny i norma prawna to reguły zachowania wyodrębnione w tekście prawnym jako artykuł lub jako jeszcze mniejsza, mająca kształt zdania wypowiedź wchodząca w skład artykułu.

Ad b) „Przepis prawny” jest często stosowany jako pojęcie wyłączne. Skoro nazwy „przepis prawny”, „norma prawna” ujmując wszystkie problemy prawne w kategorii przepisów. Termin norma prawna nie występuje w ogóle w tekście ustaw.

Ad c) Norma prawna bywa traktowana jako wypowiedź konstruowana z przepisów prawa. Omawiana koncepcja formułuje twierdzenie o odrębności pojęć: „przepis prawny”, „norma prawna”.

Przepis prawny jest rozumiany jako zwrot językowy zawarty w tekście prawnym. Stanowi część techniczną tego artykułu wyodrębnioną przez prawodawcę jako artykuł, paragraf lub w innej postaci. Przepis prawny jest ustanowiony przez kompetentny organ prawodawczy, jest dany przez prawodawcę.

Norma prawna to reguła zachowania zawierająca niezbędne elementy, skonstruowana na podstawie przepisów prawa przez prawoznawców. Jest wypowiedzią konstruowaną przez teoretyków prawa według określonego wzoru, norma prawna nie stanowi dla nich przedmiotu poznania prawa tak jak przepis.

Ad d) W nauce prawa można spotkać pogląd, iż norma prawna jest „zjawiskiem” odrębnym od przepisu prawa. Główną tezę stanowi tutaj twierdzenie, że prawo obowiązujące składa się z norm prawnych, a nie z przepisów prawa. Przepisy prawa to tylko techniczny środek do wyrażania norm prawnych. Normy prawne są, więc samodzielnie istniejącymi regułami zachowania.

Ad e) Inne rozumienie obydwu pojęć polega na takim odróżnieniu terminów „przepis prawny” i „norma prawna”, iż przez pojęcie „norma prawna” będziemy rozumieli znaczenie przepisu prawa. Można przyjąć, że norma prawna (reguła postępowania) stanowi treść prawa (przepisu prawnego), natomiast przepis prawny stanowi jego formę.

Przepis prawny jest z zwrotem językowym zawartym w tekście prawnym. Stanowi on fragment aktu prawnego wyodrębniony ze względów technicznych przez normo dawcę w postaci postaci artykułu, paragrafu, ustępu, czy punktu.

Norma prawna natomiast jest jednostką logiczną konstruowaną z przepisów prawnych. Skonstruować normę prawną na podstawie przepisów - to znaczy znaleźć spójne ze sobą trzy części normy, stanowiące logiczną całość hipotezę, dyspozycję i sankcję. Znalezienie przynajmniej dwu z nich: hipotezy i dyspozycji - jest konieczne.

Hipoteza - jest to część normy określająca krąg adresatów, do których norma się odnosi i okoliczności w jakich ma zastosowanie. Generalnie wyodrębnia się w niej elementy podmiotowe i elementy przedmiotowe.

Elementy podmiotowe wskazują adresata normy prawnej, oraz jego cechy, określają cel działania podmiotu prawa, mogą opisywać sposób działania.

Elementy przedmiotowe określają stany, zjawiska lub wydarzenia zewnętrzne w stosunku do adresata np. pewne zachowania ludzkie, działanie praw przyrody, funkcjonowanie gospodarki, miejsce działania, czas działania.

Na ogół hipoteza stanowi najbardziej rozbudowany element normy prawnej.

Dyspozycja normy jest to część normy wyznaczająca sposób postępowania w sytuacji, gdy spełnione zostały warunki przewidziane w hipotezie. Sprowadza się to bądź do zachowań będących obowiązkami podmiotów prawa, bądź też do zachowań stanowiących ich uprawnienia.

Obowiązek prawny polega na tym, że norma prawna nakaz lub zakaz określonego zachowania się. Powstrzymanie się od zachowania nakazanego dyspozycją normy prawnej nosi nazwę zaniechania i jest sankcjonowane.

Sankcja wyraża konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem prawnym. Mówi o tym jak, zareaguje państwo na nie zastosowanie się adresata do wskazań zawartych w dyspozycji, o ile zaistniały okoliczności w hipotezie.

ROZRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE RODZAJE SANKCJI PRAWNYCH

• sankcja karna,

• sankcja egzekucyjna,

• sankcja nieważności czynności prawnej,

Sankcja karna (represyjna) polega na odpowiedniej dolegliwości za przekroczenie normy prawa karnego. Sankcje te w świetle kodeksu karnego dzielą się RP dzielą się na:

• kary

• środki karne

„nie ma przestępstwa bez ustawy, nie ma kary bez ustawy obowiązującej w momencie popełnienia czynu”

Sankcja egzekucyjna występuje w normach prawa cywilnego i administracyjnego.

Sankcja nieważności czynności prawnej typowa jest dla norm prawa cywilnego i rodzinnego.

Struktura norm sprzężonych -norma składa się z dwóch norm:

• norma sankcjonowana - pierwotna

• hipoteza,

• dyspozycja,

• norma sankcjonująca

• hipoteza,

• dyspozycja,

Dyspozycja obowiązek sądu, orzeczenia sankcji, gdy zostaje naruszona pierwsza norma.

Norma sankcjonująca - znajduje zastosowanie wtedy i tylko wtedy, gdy zostanie naruszona norma sankcjonowana.

Okoliczności - to opis naruszenia normy sankcjonującej

Zakres zastosowania normy prawnej są to sytuacje opisane w hipotezie tej normy, które jeżeli wystąpią w rzeczywistości, to dopiero wówczas adresat tej normy będzie miał aktualny obowiązek zachowania się w określonej normie.

Stosunek prawny jest to jeden z rodzajów stosunków społecznych, to taki rodzaj stosunku społecznego, którego powstanie, elementy składowe, zmiana i ustanie regulowane są przepisami obowiązującego prawa.

• faktyczne - relacja zachodząca przynajmniej pomiędzy dwoma podmiotami, niezależnie od tego czy chociażby jeden z nich o tym wie, czy sobie to uświadamia.

• fetyczne - jest to relacja zachodząca pomiędzy przynajmniej dwoma podmiotami.

1

---