Terminy
Terminy spełniają kilka funkcji: dynamizują postępowanie, porządkują je, spełniają rolę gwarancyjną dla stron, stabilizują rozstrzygnięcia, chronią przed zbytnią ociężałością postępowania. Środkami są też środki przymusu, które mogą być stosowane wobec stron i uczestników postępowania.
terminy załatwienia spraw - maksymalny termin załatwienia sprawy zależy od charakteru sprawy i będący albo terminem ustawowym, albo terminem wyznaczonym przez organ administrujący. Dla organu termin załatwienia sprawy ma charakter instrukcyjny tylko pod tym względem, że jego upływ nie pozbawia tego organu kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy i wydania w niej decyzji. Jednakże upływ terminu powoduje powstanie określonych uprawnień procesowych strony. Organy mają działać bez zbędnej zwłoki (art.35 § 1). Terminy załatwienia spraw o charakterze maksymalnym liczy się od daty wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym - od daty otrzymania odwołania przez organ odwoławczy. Do tych terminów nie wlicza się odrębnych terminów wyznaczonych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności okresu, w którym postępowanie było zawieszone, jak również nie wlicza się opóźnień powstałych albo z winy stron, albo z powodu okoliczności niezależnych od organu. Te maksymalne terminy mogą być w odniesieniu do określonych spraw zastąpione terminami krótszymi, wyznaczone przez organ wyższego stopnia. Art.. 35 ustanawia terminy załatwienia spraw:
niezwłocznie - które mogą być załatwione w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane z urzędu organowi, bądź na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ,
nie później niż do 1 miesiąca - dla sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego
nie później niż do 2 miesięcy - dla sprawy szczególnie skomplikowanej
Uchybienie terminowi załatwienia sprawy rodzi dla organu obowiązek zawiadomienia strony z podaniem przyczyny oraz wyznaczenie terminu dodatkowego. Na nie załatwienie sprawy w określonym terminie służy stronie zażalenie do organu wyższego stopnia. Organ wyższego stopnia jest władny rozpatrzyć zażalenie (skargę) tylko w przypadku zasadności tego zażalenia. Ma on obowiązek:
wyznaczyć termin dodatkowy załatwienia sprawy,
wyjaśnienia przyczyn opieszałości,
ustalenia osób winnych przewlekłości w działaniu,
stwierdzenia potrzeby wprowadzenia środków zaradczych na przyszłość.
terminy dokonania czynności procesowych przez organ - spełniają rolę gwarancyjną dla stron i uczestników postępowania; nie wlicza się ich do terminu załatwienia sprawy. Naruszenie tych terminów nie daje stronie podstaw do kwestionowania samych czynności procesowych, ale może być potraktowane jako naruszenie przepisów procesowych mające istotny wpływ na wynik sprawy. W kpa można wyróżnić:
terminy ad quem - przed których upływem należy dokonać czynności (np.: autokontrola decyzji po wniesieniu odwołania), przed ich upływem można uchylić decyzję lub stwierdzić jej nieważność.
terminy post quem - po których upływie dokonuje się czynności (np.: rozprawa może się odbyć nie wcześniej niż po 7 dniach od doręczenia wezwań, dowód przeprowadza się po 7 dniach od daty zawiadomienia stron o nim).
Do terminów ustanowionych dla organu stosuje się zasady obliczania terminów określone w art.57 § 1-4 kpa i art. 161 § 1-5 o.p., ale w żadnym przypadku nie stosuje się przepisów dotyczących przywrócenia terminów, te przepisy nie dotyczą organów i terminów je obowiązujących.
Terminy dokonania czynności procesowych przez strony i uczestników postępowania
ustanawiane dla stron - mają charakter ad quem, czyli prekluzyjne (zawite). Przed upływem tych terminów czynność powinna być dokonana, jeśli ma być skuteczna procesowo. Terminy ustanawiane dla stron mają charakter dyscyplinujący. Niektóre przepisy kpa dopuszczają wyznaczenie terminów przez organ, np.: do zawarcia ugody. Terminy ustawowe nie mogą być przez organ przedłużane, a jedynie mogą być w określonych sytuacjach przywracane, terminy zaś wyznaczane przez organ mogą być wydłużane. Ustanawiane dla innych niż strony uczestników postępowania - uchybienie terminu może spowodować zastosowanie wobec nich środka przymusu lub ukarania (np.: grzywna); uchybienie nie wpływa na ważność czynności procesowych.
obliczanie terminów - reguły obliczania zawarte są w art.57 § 1-4 (podobnie w art.161 o.p.), który stanowi:
jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie to nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonych liczby dni uważa się za koniec terminu,
terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu,
terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było, w ostatnim dniu tego miesiąca,
jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień powszedni.
zachowanie terminów - wtedy, gdy dopełni się ich przed organem w wyznaczonym terminie. W przypadku możliwości posłużenia się pismem dla dokonania czynności termin będzie zachowany, jeżeli pismo zostanie przed upływem terminu nadane w krajowym urzędzie pocztowym, a za granicą - za pośrednictwem urzędu konsularnego, albo skorzysta się z pośrednictwa ustawowo upoważnionych podmiotów.