Wykład 12.05

• biblioteki na poczatku były przy meczetach , akademiach za panowania Abbasydów (po 400 tysięcy egzamplarzy), w madrasach (od XI wieku)

• były też biblioteki prywatne (własność bibliofilów)

• biblioteki były otwarte dla wszystkich, miłay różne zasady, były bezpłatne, cenniejsze książki wypożyczano za kaucję

• biblioteki były podzielone na działy i katalogi - według tytułu, leżały na poziomo z szafach

• pracowali w nich miniaturzyści, kopiści (wieeelu), naukowcy (byli w bibliotekach i księgarniach)

• byli sobie też wędrowni sprzedawcy

• drukarnie powstały późno, pierwsza w XVIII wieku w Stambule, pod wpływem kontaktu z Europą, potem w Egipcie, Syrii, Libanie

• z pisania ręcznego na kopiowanie był duży skok, więc używano litografii jako „łańcucha łączącego”

• w Mekce litografia pojawiła się po raz pierwszy w 1910 - więc był to dłuuugi proces zanim się odzwyczaili od pisania ręcznego

• długo nie drukowano Koranu (było juz o tym)

NAUKA W ISLAMIE

• miała wpływ na naukę europejską, przechowywała tradycje antyczne, przekazywała je dalej

• IX-XIIw - rozkwit, rozwijała się gdy Abbasydzi byli na tronie

• IX w to poczatek okresu klasycznego w islamie

• Oddziaływały na nia wpływy zewnętrzne (krajów podbitych) - tzw islamizacja

• Okres tłumaczeń trwał niecałe 100 lat

• Wiedza przeniesiona do Europy była pobudką do powstania renesansu

• Podział nauk:

• Nauki szarijjackie (szarijja=prawo) - teologia, prawo, język arabski

• Nauki adżamijskie - (adża=obcokrajowiec) - przejęte z zewnątrz-fizyka, chemia, matma i takie tam

• fascynacja nauką - zaszczepiona od początku, jeszcze przez Mahometa, poważana

• 5 etapów:

• VII-VIIIw - zetknięcie się z tradycja nauki antycznej

• VIII-IX- okres tłumaczeń

• X do początku XII (na wschodzie) , do XII na zachodzie (arabska Hiszpania) - okres oryginalnej twórczości, największego rozkwitu, złoty wiek

• XII - dekadencja

• Ale tez przeszczepienie wiedzy do europy

• Egipt, Syria, Turcja - czyli Imperium Bizantyjskie - tam słabe ożywienie (w Aleksandrii, Harranie, Antiochii)

• Im bardziej na wschód tym lepiej

• 431 na soborze w Efezie - nestorianie potepieni, wypędzeni do Edessy, potem cesarz Zenon wygnał ich z Bizancjum do Huzestanu - tam w Gondeszapur powstało centrum intelektualne, tłumaczenia na język syryjski i pahlawi

• VI w - cesarz Justynian zamknął Akademię Platońska w Atenach

• Gdy Arabowie zajęli te tereny, pozostawili niezmienna administrację i te ośrodki, ściągali sobie naukowców i ich zatrudniali (np. lekarzy), zabierali ich np. do Bagdadu - tak wyglądał przeszczep wiedzy

• IX w - tłumaczenia maja charakter oficjalny

• 830r - powstała Akademia „Dom Mądrości” (Bajt al.-Hikma) - tu rozpoczęły się tłumaczenia

• miały one dwa stopnie:

• z greckiego na syryjski

• potem z syryjskiego na arabski

• chcieli mieć jak najwięcej egzemplarzy, próbowali oddać sens dzieł, ale powstawały nieścisłości - to budziło dyskusje więc nauka cały czas się rozwijała, a gdy nie rozumiano, tłumaczono słowo w słowo

• dużo pozostało słów greckich w arabskim

• przetłumaczono całą spuściznę grecką:

• dzieła medyczne (Hipokratesa, Dioskurydesa - on rozpoczał ziołolecznictwo)

• filozoficzne (Arystoteles, Archimedes, Euklides, Plotyn)

• głównie literatura grecka, hellenistyczna - ale nie ona była impulsem do literatury arabskiej, ale nauki ścisłe

• prymat w tłumaczeniu mielio syryjscy nestorianie

• Hunajn Ibn Ishak (łac Joannitius) kierował „Domem Mądrości”, szef tłumaczeń grecko - syryjskich (opracował 80%)

• Tłumaczyli tez syryjczycy - pseudosabejczycy z Harranu

• Po kilkudziesięciu latach - przyswojenie wiedzy, rozwój wiedzy muzułmańskiej

• Matma - wysoko rozwinieta

• Al.-Chuwarizmi Horezu (Uzbekistan) - upowszechnił w islamie metodę liczenia z Indii(cyfry 0-9) - bo one nie sa tak naprawde arabskie, tylko indyjskie. Powstały 2 rodzaje”

• Na wschodzie - do dziś taki sam

• Na zachodzie (Hiszpania) - stamtąd przedostał się do Europy

• tenże pan również udoskonalił dodawanie, odejmowanie, mnożenie i takie tam

• rozwinęła się algebra (Al.-Dżabr) - w dosłownym tłumaczeniu przenoszenie wartości ujemnej na drugą strone równania

• oraz geometria i trygonometria, optyka - Ibnal Hajam (łac Alhazen) - jego dzieła przetłumaczył na łacinę Polak

• w astronomii i astrologii przejmowano osiągnięcia babilońskie i helleńskie

• tablice astronomiczne przeszczepiono potem do Europy

• IX w - pierwsze obserwacje atronomiczne, stąd ustalono pore modlitw, kalendarz księżycowy i ramadan

• Korzystając z astrologii układano horoskopy w dniu narodzin

• Alchemia: po arabsku to znaczy li i jedynie chemia, dopiero średniowiecze nadało temu ten ezoteryczny sens

• Odkryto pierwiastki, kwasy, atrament

• Geber (Dżabr ibn Hajjan) - prowadził duzo badań nad chemia praktyczna, odkrył utlenianie i spalanie

• Ale największe osiągnięcia miały farmakologia i medycyna - wysoki poziom, ale zawsze wykorzystywano tez astrologię, elementy magiczne

• Ar - Razi (łac Razes)- stworzył 20 tomów, spisał cała wiedze medyczną i stworzył pierwszy opis choroby, oraz Ibn -Sina (łac Awicenna) - napisał „kanon medycyny” i bardzo stawiał na higienę

• Wyżej wymienieni panowie to filozofowie i lekarze - ich dzieło to podstawy medycyny do XVII w

• Farmakologia - powstało 2,5 tys leków, prostych i złożonych, syropy, pastylki, odtrutki

• Szpitale - w IX w, leczono tez chorych psychicznie - no przypalaniem ich (ale nie tylko), używani tez np. fontanny, bo jej jednostajny dźwiek uspokajał pacjentów

• Studenci odbywali praktyki w szpitalach i kursy medyczne , prywatni lekarze prowadzili kursy w meczetach i domach

• Duzo szarlatanów i znachorów - nieco ich tępiono

• Muchtasib - to był urzędnik, który utrzymywał porządek społeczny, sprawdzał praktyki medyczne (np. wyposażenie)

• Brak było specjalizacji, tylko okulistyka i chirurgia

• Rodzaje lekarzy:

• Ci z wiedzą teoretyczną, filozofowie - ich bylo mało, na dworach wezyrów i kalifów

• Ci z wiedzą li i jedynie praktyczną

• Znachorzy (najwięcej)

• farmaceuci tez dawali rady

• i były cyruliki - dobry zawód, mieli tez wiedze anatomiczną, bo przeprowadzali proste zabiegi, chirurgiczne, strzygli mężczyzn, upuszczali krew - bo to miało łagodzić ból, na celu pozbycie się nadmiaru krwi - to był taka odnowa biologiczna, zwłaszcza na wiosnę

• stosowano więc bańki cięte, lub cięto żyły - głównie w łaźniach, nie w miejscach publicznych

• panowie ci obrzezywali tez chłopców

• a panie cyruliczki obrzezywały dziewczynki, który to zwyczaj utrzymał się do dziś np. w Sudanie, robiły tez kobietom tatuaże - np. niebieskie na ustach