Turcja

Od koń XVII państwo nieustannie słabnące - pokój karłowicki 1699 (z Ligą Św, Austria uzyskała Węgry, Polska Podole, Rosja Azow, Wenecja Dalmację), aż do upadku podczas I wojny św. Upadek władzy sułtana, republika, granice etnogr.

Pocz XIX imperium składało się: Azja Mn, Syria, Palestyna, Egipt, Mezopotamia, Tunis, Algieria, a w E - Płw Bałkański.

Tylko muzułmanie mogli piastować urzędy, posiadać ziemię. Eksploatacja chrześcijan, nakładanie podatków.

Janczarowie - od XIV początkowo formacje z rekrutów chrześ, w wolnych chwilach zajmowali się handlem.

Już sama struktura geogr świadczy o trudnościach utrzymania monarchii, walki wew, chaos, rywalizacja klik, przewroty. Władza często w rękach wezyrów.

Często paszowie (odp - generała), stawali się władcami samodzielnymi. Separatyzm.

Specyfiką - każdy mógł zrobić karierę, także obcokrajowiec po przejściu na islam.

Ali Pasza z Tepeleny 1741-1822, Albańczyk na służbie sułtań., próba samodzielności na Peloponezie, Epir i Płd Albania. Prowadził własną politykę z NB, Anglią, Rosją. 30 lat polityka separacji, ostatecznie pokonany przez wojska tur. i stracony.

Muhammad Ali, Mehmed Ali 1769-1849 - największa kariera, Albańczyk, jako tur namiestnik w Egipcie, 1798-1801 walczył jako dow janczarów z armią fr. 1805 mianowany przez sułtana namiestnikiem. Przeprowadził rzeź mameluków (początkowo żołnierze gwardii pałacowej w Egipcie utw z niewolników, sprawowali władzę w Egipcie), resztka w straży przybocznej NB. Usamodzielniwszy się usiłował podbić Sudan, Palestynę, Anatolię, co doprowadziło do konfliktu z Turcją. Popierany przez Prusy, Aus, Ros i W. Bryt. Mimo klęski i utraty Syrii 1841 utrzymał dziedziczne panowanie w Egipcie. Uznany za twórcę nowoczesnego Egiptu, popierał oświatę, plany gosp, nawadnianie Nilu, wprowadził europ doradztwo wojskowe, ochrona zdrowia. Rozwój manufaktur. Reforma armii - europeizacja szkoleniowcy z Fr, artyleria. Dzięki czemu podbija Sudan, powstrzymuje powst gr, ale interwencja mocarstw. Ośmielony sukcesami chciał hegemonii w świecie arabskim.

1831 rusza na Syrię (Turcja osłabiona wojną z Rosją). Jednak ingerencja Rosji. Wznawia wojnę w 1839 - interwencja Anglii.

1840 - konferencja w Londynie:

15 VII 1840 mocarstwa popierające Turcję podpisały traktat gwarantujący jej stan posiadania. Na konferencję nie zaproszono Fr, co spowodowało napięcie grożące wybuchem wojny w E. Pasza Egiptu Muhammed Ali zmuszony zwrócić Turcji zajęte tereny: Syrię, Kretę, Palestynę, Cylicję, ale utrzymał władze dziedziczną. Musiał zredukować armię. (1841 - nowa konwencja z udziałem Fr, Bosfor i Dardanele zamknięte dla okrętów wojskowych - co oznaczało hegemonie polit i gospod W Bryt na Bl. Wsch)

Wspierał fr plany budowy Kanału Sueskiego (1859-1869, 161 km, szer 160-200m, czas przepływu ok. 15 h). Wybitnym dow armii jego syn Ibrahim. 1848 abdykował na rzecz syna Abbasa Paszy.

W Turcji najsilniejsze wpływy duchowieństwa i janczarów.

Mahmud II sułtan 1808-1839 - zapoczątkował reformy, europeizacja Turcji. Krwawo stłumił powstanie greckie 1821-1825.

Od 1831 wojna z Egiptem. Niepomyślne wojny z Rosją 1806-1812, 1813 - interwencja w Serbii. 1815 - kolejne powstanie Milosza Obrenowicza, Serbia częściowa autonomia.

1826 - likwiduje korpus janczarów (osłabia armię, 1826 - środek pows w Gr)

1828/9 - zmuszony przyznać autonomię Serbii, Mołdawii i Wołoszczyźnie.

Klęski z Egiptem, stan posiadania Turcji ratują mocarstwa - konwencja londyńska 1840 i 1841.

Reformy: likwiduje lenna wojskowe tzw paszyłaki, jednostki terytorialne otrzymały zarząd cywilny. Paszałyk, paszalik - prowincja rządzona przez paszę. Pasza - generał. Wezyr - druga osoba po kalifie, szef rządu i dow armii. Kalif - tytuł świeckiego i duchowego przywódcy muzułmanów, uważany za następcę Mahometa. Sułtan - władca, król.

Po śm Mahmuda II 1939 wprowadzono reformy tzw - Tanzimat.

Tanzimat, tanzymat - z tur dobroczynne reformy. Oznacza sam termin, czyli lata 1839-1876 oraz system reform mających za zadanie europeizację Turcji. Unowocześnienie państwa na wzór gł fr. Reformy objęły wszystkie dziedziny życia: prawo, adm, sąd, gospod, edukację, armie, podatki. Swobody obywatelskie niezależnie od wyznania, likwidacja systemu dzierżaw podatków, skrócenie służby wojskowej. Równouprawnienie chrześcijan. [tanzymat - por do okcydentalizm]

Abdul Medżid, Abulmecid 1839-1861 - wprowadzał stopniowo reformy w życie przełamując opór zwł konser. duchowieństwa.

Kocioł bałkański

Mustafa Reszid Pasza 1839-1857 wielki wezyr, min spr zagr, ogłosił tanzimat - reformy: zakaz handlu niewolnikami, reformy adm i wojska (pobór przymusowy do wojska), wzory europ poboru do wojska, przeciwnik Rosji (wojna krymska 1853-1856). Bank pańswowy. Chrześcijanie swobody obywatelskie. Zwyciestwo w wojnie krymskiej.

Turcja coraz bardziej uzależniona ekonomicznie (zaciągano pożyczki) od mocarstw.

Nowi osmanowie - 1865 org polit w Konstantynopolu dążąca do monarchii konstytucyjnej. 1866 - spisek wykryty przez policję.

Wydarzenia polit: rzeź chrześcijan w Salonikach, powstanie w Bośni i Hercegowinie, 1876 w Bułgarii.

Nowi osmanowie - in młodoturcy. Młodoturcy i stroturcy jedna rzecz wspólna - nacjonalizm. Obawa przed Europą.

Staroturcy - wyraziciele reakcji społecznej i religijnej, przeciwnicy europeizacji.

Młodoturcy - ruch polit, zjednoczenie państwa na gruncie osmanizmu - równouprawnienie narodów i wyznań w ramach imperium, reformy na wzór europ. 1889 org Jedność i Postęp. 1908 rewolucja młodoturecka, zmusili Abdulhamida II do przywrócenia konstytucji z 1876, 1909 osadzili na tronie Mehmeda V i przejęli władzę. Problemy wew i klęska w wojnie z Włochami 1911 przyczyniły się do rządów dyktatorskich 1913, tzw triumwirat: Cemal Pasza, Enver Pasza, Talat Pasza. Polityka nacjonalistyczna, zaostrzenie konfliktów narodowościowych, represje i eksterminacje Ormian, przystąpienie Turcji do I woj. św zakończyło się klęską i rozpadem imperium 1918. Nowy rząd procesy młodoturków 1919.

Abdulhamid II 1876-1909, ustanowił konstytucję mithanowską 1876,

którą zawiesił 1878 wprowadzjać despotyczne rządy. Prześladował Macedończyków i Ormian 1895/6, zwany krwawym sułtanem. Prowadził polityke proniem. Zdetronizowany w wyniku rew młodotur 1909. Największy z tyranów.

Wojna z Rosją 1877-1878, wykorzystał do zaiweszenia konstytucji. Pomoc niem armii dla reżimu.

W latach 80 duże straty terytorialne: Egipt dla Anglików, Tunis dla Fr, Tesalii do Grecji, Kreta.

1895 - eksterminacja w Armenii, Ormian. 1897 rzeź Grekwó na Krecie. Powstanie 1903 w Macedonii stłumione.

W Turcji krzyżowały się prądy okcydentalistyczne i antyzachodnie, nacjonalistyczne i kosmopolityczne.

W Macedonii doszło do rewolucji młodotureckiej 1908 pod hasłem przywrócenie konstytucji z 1876. Ludność przyjęła przyjaźnie, przyłącza się wojsko. Abdulhamid zgadza się na przywrócenie konstytucji. Rewolucja młodotur nie była ludową ani internacjonalistyczną - zaraz odezwał się nacjonalizm.

1909 detronizacja Abdul Hamida i osadzenie brata Mehmeda V - marionetka. Od 1909 młodoturcy w rządzie, jednak bez reform.

Dalej wiązano się z Niemcami.

Panturkizm - tendencje do zjednoczenia wszystkich ludów tureckich.

1911- wojna włoska, tracą Trypolitanię i Cyranejkę - resztę posiadłosci afryk. 1912 tracą władzę. Ale wojna bałańska i powrót.

1912 - wojna bałkańska, powrót młodoturków do władzy. Wciągają Turcję do I woj. św.

Od XIX Turcja cofa się z Europy: