KAZIMIERZ PRZERWA TETMAJER:
"Fałsz, zawiœć ...": wiersz opisuje ucieczkę autora od œmierci, nicoœci, fałszu, zawiœci.
Poeta-sternik rezygnuje z kierowania swym życiem, które porównuje do płynącej łodzi.
Zdany jest na własny los, nie podejmuje walki o lepszy byt, œwięcie wierzy we własną
niemoc. Wie, że zewsząd otacza go fałsz i zawiœć. Czuje jednak wielki żal, gdyż
sądzi, że nie do takiego życia został stworzony.
"Nie wierzę w nic...": w sonecie tym poeta neguje celowoœć wszelkich ludzkich poczynań.
Jego wiara, pragnienia, wszelkie nadzieje straciły sens. Również dawne, młodzieńcze marzenia
i wartoœci nie są w stanie zapewnić mu spokoju. Ma œwiadomoœć, że ich
realizacja niczego już nie zmieni. W tej sytuacji jedynym wyjœciem jest ucieczka w
nirwanę - niebyt i nieistnienie.
"Koniec XIXw.": podmiot liryczny kreœli w wierszu obraz człowieka końca wieku -
dekadenta. Zastanawia się jak żyć, jaką przyjąć postawę wobec œwiata i ludzi, jakimi
wartoœciami powinien kierować się człowiek. Człowiek końca wieku jest rozczarowany
przeszłoœcią, natomiast przyszłoœć jest dla niego wielką niewiadomą. Nie wierzy w
rozumową drogę poznawania œwiata. Zastanawia się czy warto walczyć, czy może lepiej
poddać się rezygnacji i pogodzić się z przegraną. Stawia sobie szereg pytań, na które nie
może znaleŸć odpowiedzi. Zdaje sobie sprawę, że życie nie ma stałych wartoœci, a
człowiek kończa wieku jest samotny, bezradny, bierny i skazany na milczenie.
"Evviva l'arte": (niech żyje sztuka) tematem utworu jest rola sztuki i miejsce artysty w społeczeństwie. Sztuka pojmowana jest jako najwyższa wartoœć, nawet œwiętoœć, jedyna pewnoœć w chaosie panującym na œwiecie. Artysta natomiast człowiekiem wyjątkowym,
stoi na piedestale i patrzy z góry na tłum otaczających go filistrów. Poeta choć głodny i biedny jest nadzwyczaj ważny, gdyż dar jego pochodzi wprost od Boga. To czyni go kimœ wyjątkowym. Wie jednoczeœnie, że nigdy nie będzie bogaty w sensie materialnym, lecz jego duma i szczęœcie wystarczają mu do życia. {exegi monumentum}
"Hymn do Nirwany": utwór jest modlitwą o przyjœcie zbawiennej nirwany, która oznaczałaby
wyzbycie się pożądań, potrzeb życia - ucieczkę od rzeczywistoœci. Poeta czuje potrzebę
pogrążenia się w niebycie, nieistnieniu. Chce uwolnić się od myœli, pamięci, ludzkiej złoœci,
problemów ludzkiej egzystencji. Odczuwa własną bezsilnoœć wobec cierpienia i smutku
jaki panuje na œwiecie. W tej sytuacji tylko nirwana może przynieœć mu ukojenie i spokój.
Kolejne wersy utworu kończą się błagalnym wezwaniem Boga, który może położyć kres
cierpieniom.
"Melodia mgieł nocnych": Jest to wiersz, który może być lekarstwem na dekadencki smutek.
Autor operuje efektami œwiatła i cienia, oddaje ruchliwą zmiennoœć, rozmaitą kolorystykę
krajobrazu górskiego. Œwiat przedstawiony w utworze jest baœniowy, fantastyczny. W kotlinie
œpi staw, nad nim sicho rozpoœcierają się delikatne pasemka mgły. Œwiatło księżyca
oœwietla okoliczne drzewa, tworząc tęczowe blaski i cienie. W wierszu autor zastosował
technikę impresjonizmu aby podkreœlić indywidualnoœć i ulotnoœć opisywanego widoku.
Obraz opisywany przez autora promieniuje naturalnoœcią i spokojem, wpływa odprężająco
na czytelnika.
"Widok ze Œwinicy do Doliny Wierchcichej": Utwór opisuje piękno tatrzańskiej przyrody.
Poeta bardzo dokładnie i realistycznie starał się oddać koloryt otaczającej go przyrody.
Zastosował również technikę impresjonistyczną by uchwycić zmiennoœć, przelotnoœć
chwili. W wierszu dominuje atmosfera spokoju, ciszy i sennoœci. Cała przyroda otulona jest
mgłą rozpoœcierającą się dokoła. Końcowy fragment utworu ujawnia czytelnikowi nastrój
podmiotu lirycznego, który mimo że jest obserwatorem tak cudownych chwil, odczuwa niepokój i lęk.
"Na Anioł Pański": utwór podzielony jest na 4 częœci. 1) bohaterką jest osmętnica siejąca
smutek. Kroczy wœród wieczornego krajobrazu, który obfituje w odcienie szaroœci,a rozœwietla
go jedynie blask księżyca. Zaduma polna - osmętnica jest symbolem złego losu, nieszczęœcia, smutku. 2)pojawia się obraz szemrzącej rzeki, która ma symbolizować przemijalnoœć życia ludzkiego. 3)