Temat 1:

DOCHÓD NARODOWY

RUCH OKR

NY W GOSPODARCE

Schemat ruchu okr

nego w gospodarce pokazuje przep
ywy rzeczowe (czynniki produkcji oraz dobra i us
ugi) i pieni

ne, dokonuj
ce si
mi
dzy czterema grupami podmiotów gospodarczych:

• gospodarstwami domowymi,

• przedsi
  biorstwami,

• pa
  stwem,

• zagranic
  .

0. Schemat ten ilustruje podstawowe wspó
   zale
   no
   ci wyst
   pu-j
   ce w gospodarce.

0. OZNACZENIA

0. Y produkt krajowy brutto w cenach rynkowych

0. Y_d dochód rozporz
   dzalny

0. C konsumpcja

0. I inwestycje

0. S oszcz
   dno
   ci

0. X eksport

0. M import

0. G wydatki pa
   stwa na dobra i us
   ugi

0. S_b transfery (subsydia) dla przedsi
   biorstw

0. B transfery dla gospodarstw domowych

0. T_d podatki bezpo
   rednie

0. T_e podatki po
   rednie

0. D dochody pa
   stwa z tytu
   u w
   asno
   ci

0. F dochody netto z w
   asno
   ci i pracy za granic
   przekazane do kraju

0. Z zapasy

0. A amortyzacja

0. PODSTAWOWE POJ
   CIA

0. Produkt krajowy brutto (PKB)

0. Miara wielko
   ci produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezale
   nie od tego, kto jest ich w
   a
   cicielem (tzn. przez obywateli danego kraju oraz przez cudzoziemców); w okre
   lonym okresie (np. roku).

0. PKB obejmuje tylko produkcj
   rejestrowan
   statys-tycznie i przechodz
   c
   przez rynek (pomini
   te zostaj
   np. produkty i us
   ugi wykonane we w
   asnym zakresie i na w
   asne potrzeby w gospodarstwie domowym jak równie
   efekty dzia
   alno
   ci gospodarczej tzw. szarej strefy).

0. Produkt narodowy brutto (PNB)

0. Miara dochodów osi
   ganych przez obywateli danego kraju (
   
   cznie z dochodami osi
   gni
   tymi za granic
   , a przekazanymi do kraju).

0. Dobra finalne

0. Dobra nabyte przez ostatecznego u
   ytkownika. S
   to:

• dobra konsumpcyjne dla gospodarstw domowych,

• dobra inwestycyjne dla przedsi
  biorstw (np. ma-szyny),

• dobra nabywane przez sektor pa
  stwowy,

• dobra przeznaczone na eksport (z potr
  ceniem importu).

0. Dobra po
   rednie

0. Dobra cz
   
   ciowo przetworzone, zu
   ywane przy pro-dukcji innych dóbr, np. surowce.

0. Warto
   
   dodana

0. Przyrost warto
   ci dóbr w wyniku okre
   lonego procesu produkcji.

0. Dobra finalne + Dobra po
   rednie = Produkt globalny

0. Produkt globalny - Zu
   ycie
   rodków produkcji =

0. = Warto
   
   dodana = Dochody czynników produkcji = PKB

0. METODY LICZENIA PKB

0. Istniej
   3 metody liczenia produktu krajowego brutto:

0. PKB to suma wydatków na dobra finalne

0. (PKB = warto
   
   wytworzonych dóbr finalnych).

0. W celu obliczenia w ten sposób PKB, nale
   y doda
   do siebie:

• wydatki gospodarstw domowych na konsumpcj
  (C),

• wydatki inwestycyjne przedsi
  biorstw (I),

• wydatki pa
  stwa na zakup dóbr i us
  ug (G),

• wydatki netto zagranicy (X - M).

PKB = Y = C + I + G + X - M

Nie sprzedana cz


produkcji tworzy przyrost zapasów (DZ). Zmian
zapasów mo
na w

czy
do szeroko rozumianych inwestycji lub wyodr
bni
jako dodatkow
pozycj
(DZ) w równaniu PKB, które przyj

oby wówczas nast
puj
c
posta
:

PKB = Y = C + I + DZ + G + X - M

PKB to suma warto
ci dodanej.

W gospodarce warto

dóbr finalnych jest równa sumie warto
ci dodanej.

Pos
u
my si
nast
puj
cym schematem:

Koszty rzeczowe s
wynikiem zu
ywania dóbr po
rednich kolejnych rz
dów.

Gdy schodzimy “w g

b” procesów produkcji dóbr, których warto

wlicza si
do PKB, w ko
cu okazuje si
,
e wytworzenie dóbr po
rednich kolejnego rz
du nie powoduje powstania kosztów rzeczowych.

PKB to suma wynagrodze
czynników produkcji.

W gospodarce warto

dóbr finalnych jest równa sumie dochodów w
a
cicieli czynników produkcji.

Gdy schodzimy “w g

b” procesów produkcji dóbr, których warto

wlicza si
do PKB, w ko
cu okazuje si
,
e wytworzenie dóbr po
rednich kolejnego rz
du nie powoduje powstania kosztów rzeczowych.

WNIOSEK:

Pomijaj
c pewne techniczne szczegó
y, trzy przedstawione metody daj
identyczny wynik. Czyli:

warto

dóbr finalnych =

= suma warto
ci dodanej =

= suma dochodów w
a
cicieli czynników produkcji =

= PKB

INNE MIERNIKI DOCHODU NARODOWEGO

Produkt narodowy i produkt krajowy

Produkt krajowy brutto (PKB) miara produkcji wytworzo-nej w kraju (przez obywateli i ewent. przez cudzoziemców).

Produkt narodowy brutto (PNB) miara dochodów osi
ganych przez obywateli danego kraju (

cznie z dochodami osi
gni
tymi za granic
, a przekazanymi do kraju).

PNB = PKB + dochody netto z w
asno
ci i pracy za granic
(F)

Produkt brutto i netto

PKN produkt krajowy netto

PNN produkt narodowy netto

PKN = PKB - amortyzacja (A)

PNN = PNB - amortyzacja (A)

Dwa systemy cen

PKB i PNB liczymy zwykle w cenach realizacji, tzn. w cenach rynkowych,

cznie z podatkami po
rednimi (np. VAT). Mo
na je tak
e liczy
w cenach czynników produkcji, tzn. po odj
ciu podatków po
rednich i dodaniu subsydiów.

(podatki po
rednie - subsydia = podatki po
rednie netto)

PKB_{w cenach rynkowych} = PKB_{w cenach czynników produkcji} +

+ podatki po
rednie (T_e) - subsydia (S_b)

PNN_{w cenach czynników produkcji} = PNN_{w cenach rynkowych} -

- podatki po
rednie (T_e) + subsydia (S_b)

Dochód narodowy

Produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji to dochód narodowy (DN).

DN = PNN_{w cenach czynników produkcji} =

= PNB_{w cenach rynkowych} - amortyzacja - podatki po
rednie +

+ subsydia

Poni
sze rysunki przedstawiaj
sposoby obliczania ró
nych mierników z rachunku dochodu narodowego:

DOCHÓD NOMINALNY I REALNY

Nale
y odró
nia
wzrost dochodu nominalnego (w cenach bie

cych) od wzrostu dochodu realnego (w cenach sta
ych).

Do przeliczenia PKB na ceny sta
e stosuje si
odpowiedni wska
nik cen - tzw. deflator PKB.

lub:

SPOSÓB OBLICZANIA PKB W POLSCE

Rocznik Statystyczny GUS zawiera nast
puj
ce dane z rachunku dochodu narodowego dla Polski za 1998 r.:

1.	Produkcja globalna	1 068 410,8 mln z
2.	Zu ycie po rednie	586 165,8 mln z
3.	Podatki od produktów minus dotacje do produktów (Te - Sb)	67 221,7 mln z
4.	Spo ycie (C + G)	433 466,6 mln z
5.	Akumulacja (I + DZ)	145 005,1 mln z
6.	Eksport towarów i us ug (X)	155 873,8 mln z
7.	Dochód netto z zagranicy (F)	-4 115,6 mln z
8.	Import towarów i us ug (M)	184 878,8 mln z
9.	Warto dodana brutto (1 - 2)	482 245,0 mln z
10.	PKB (1 - 2 + 3)	549 466,7 mln z

Oprócz metody przedstawionej w tabeli, PKB mo
na obliczy
równie
wed
ug innej formu
y, co daje ten sam wynik:

PKB_{w cenach rynkowych} = C + I (+ DZ) + G + X - M =

= Spo
ycie + Akumulacja + Eksport - Import =

= 433 466,6 + 145 005,1 + 155 873,8 - 184 878,8 = 549 466,7 mln z


PKB_{w cenach producenta} = C + I (+ DZ) + G + X - M - T_e + S_b =

= Spo
ycie + Akumulacja + Eksport - Import - Podatki od produktów minus dotacje do produktów = 482 245,0 mln z


PNB_{w cenach rynkowych} = PKB_{w cenach rynkowych} + Dochód netto z zagranicy = 549 466,7 - 4 115,6 = 545 351,1 mln z


---