POŁĄCZENIA:
Połączenia spoczynkowe - łączonym elementom odbierają wszystkie stopnie swobody
Połączenia ruchome - pozostawiaja elementom łączonym przynajmniej jeden stopień swobody
Połączenia można podzielić na dwie podstawowe grupy:
1. Połączenia nierozłączne ( Do tych połączeń zalicza się takie połączenia, których nie można rozłączyć bez uszkodzenia wchodzących w jego skład elementów. Do tych połączeń zaliczyć można :połączenia kształtowo -
cierne np. połączenia nitowe, połączenia spójnoœciowe np. połączenia zgrzewane, spajane, klejowe, spawane itp. połączenia cierne np. połączenia skurczowe i wtłaczane, połączenia kształtowe np. różnego rodzaju połączenia elementów powstałe przez odkształcenie trwałe np. przez zagięcie , rozwalcowanie brzegów.
2. Połączenia rozłączne (do połączeń rozłącznych zalicza się takie połączenia, które można dowolną iloœć razy łączyć i rozłączać bez uszkodzenia elementów składowych. Dzielą się one na dwie grupy : połączenia kształtowe i kształtowo - cierne. do tych pierwszych zalicza się połączenie œrubowe, wpustowe, sworzniowe, kołkowe. Grupę połączeń rozłącznych kształtowo - ciernych tworzą różne odmiany połączeń klinowych np. połączenia klinowe poprzeczne, wzdłużne czy też połączenia klinowe nastawcze. Spotyka się również połączenia sprężyste i rurowe
Wszystkie w zasadzie połączenia można podzielić na jeszcze dwie grupy: jedna to połączenia bezpoœrednie, gdy częœci łączy się bezpoœrednio, druga połączenia poœrednie, gdy połączenia dokonuje się za poœrednictwem łączników np. nitów, œrub, kołków, itp
POŁĄCZENIA NITOWE (połącz. spoczynkowe)
W celu połączenia dwu blach nakłada się je na siebie i wierci otwory. W otwory te wkłada się kolejno nity. Pod łeb nitu podstawia się wspornik, a na trzpień zakłada się zakuwnik i uderzając w niego formuje się zakuwkę zamykając w ten sposób nit W nitowaniu drobnych konstrukcji stosuje się trochę inną zasadę nitowania, a mianowicie polega to na nawiercaniu trzpienia i rozwalcowaniu go.
Nit jako częœć łącząca składa się przed zanitowaniem z łba i trzonu, po zanitowaniu z łba i szyjki i zasuwki. Na nity stosuje się na ogół materiał tego samego rodzaju jak łączone częœci, np. częœci stalowe łączy się nitami stalowymi, a w przypadku łączenia różnych materiałów - takich jak o większej odkształcalnoœci. Materiał stosowany na nity powinien być plastyczny, ażeby łatwo tworzyła się zasuwka, bez obawy pęknięć a przy uderzeniach. Materiały najczęœciej stosowane na nity to stal: St 2N, St3N, St4N, miedz, mosiądz, aluminium. Nity zamyka się na zimno lub na goraco. Na zimno zamyka się nity do łączenia cienkich blach. Zamykanie niyów może odbywać się uderzeniowo, młotkiem, za pomocą nitownic (mechanicznych, hydraulicznych, pneumatycznych lub elektrycznych).Połaczenia nitowe, pod względem zastosowania można podzielić na : mocne, mocno - szczelne, szczelne i specjalne. Połączenia nitowe mocne są stosowane wtedy gdy zachodzi potrzeba przenoszenia dużych obciążeń, a nie jest wymagana szczelnoœć połączenia (mosty, maszty, konstrukcje budowlane. Połączenia nitowe mocno - szczelne są to połączenia stosowane w konstrukcji naczyń ciœnieniowych, gdzie wymagana jest duża szczelnoœć i przenoszenie dużych obciążeń. połączenia szczelne są stosowane w konstrukcji zbiorników na płyny i gazy, gdzie nie występuje duże obciążenie, wymagana jest szczelnoœć. Połączenia specjalne są to połączenia w drobnych mechanizmach, połączenie materiałów plastycznych z kruchymi, materiałów miękkich z metalowymi
Nity zamyka się na gorąco lub na zimno. Na zimno zamyka się nity do łączenia cienkich blach. Są to nity o œrednicach dn Ł 9 mm. Œrednica pod takie nity jest większa od œrednicy trzonu nitu od 0.2 do 0.5 mm. Luz większy odpowiada większej œrednicy trzonu. Nity o œrednicach trzonu d n > 9 mm zamyka się na gorąco. Œrednica otworu nitowego jest większa od œrednicy trzonu o d n 1mm, dla ułatwienia włożenia weń rozgrzanego nitu. Zamykanie nitów może odbywać się uderzeniowo, młotkiem ręcznym lub mechanicznym elektrycznym lub pneumatycznym, a także naciskowo za pomocą nitownic ( mechanicznych, hydraulicznych, pneumatycznych lub elektrycznych)
Połączenia nitowe dzieli się na mocne, mocno - szczelne, szczelne i specjalne.
Połączenie nitowe może ulec zniszczeniu z trzech powodów:
1. Zerwania blach wzdłuż osi rzędu nitowego, najczęœciej rzędu skrajnego ( w szwach pełnych zawsze rzędu skrajnego)
2. Pęknięcia nitów
3.Zniekształcenia otworów nitowych lub nitów w blasze z powodu zbyt dużego nacisku nitów na œciany otworów.
Przy obliczaniu połączeń nitowych należy sprawdzić więc trzy warunki wytrzymałoœciowe. Przyjmując oznaczenia , gdzie P- siła, jaką przenosi połączenie, g - gruboœć blachy , d - œrednica otworu nitowego(m) ,b - szerokoœć łączonych blach(m) , kr - dopuszczalne naprężenia na rozerwanie blachy (MN/m2), n - liczba nitów w rzędzie . Warunek wytrzymałoœci na rozerwanie blach można wyrazić wzorami:
POŁĄCZENIA SPAWANE ( połączenie spoczynkowe)
Połączenie spawane jest tak zwanym połączeniem spónoœciowym . Polega ono na stopieniu brzegów elementów metalowych, względnie dodatkowego metalu ( spoiwa), przy czym płynny metal wypełnia szczelinę między elementami łączonymi i po zastygnięiu tworzy całoœć z metalem częœci łączonych. Otrzymuje się w ten sposób trwałe połączenie. Obciążenie jakie przyłożone jest do elementów łączonych przenoszon jest przez siły spójnoœci czasteczek metali. Spawanie jest stosunkowo prosta metodą łączenia metali. Umożliwia wykonywanie różnorodnych złożonych konstrukji z prostrzych elementów: rur walcowanych, kształtowników, blach ,prętów z odkuwek, odlewów staliwnych itp.
Do spawania potrzebne jest skupione Ÿródło ciepła o dużym natęzeniu, w celu uzyskania wysokiej temperatury umożliwiającej stopienie metalu. Pod tym względem rozróżnia się spawanie gazowei elektryczne. Spawanie gazowe stosuje się przeważnie do konstrukcji cienkoœciennych. Przy spawaniu gazowym ogrzewani spoiny trwa doœć długo i nagrzewa się przy tym stosunkowo duza powierzchnia częœci łączonych.
Spawanie elektryczne stosuje się częœciej niż gazowe, w szczególnoœci przy łączeniu elementów grubych. Przy spawaniu elektrycznym Ÿródłem ciepła jest łuk elektryczny, powodujący szybkie nagrzewanie obejmujące mniejszą powierzchnię metalu. Łuk powstaje między elektrodą a łączonym elementem, albo między dwoma elektrodami. Elektroda może służyć do doprowadzenia ciepła (nietopliwa) lub moze byc jednoczeœnie spoiwem ( topliwa ). Najczęœciej stosowanym spawaniem jest spawanie ręczną elektrodą. W procesie spawania gazowego jak i elektrycznego zachodzi wypalanie składników metalu. Powstaja tlenki metali( żelaza manganuitp.), których obecnoœć w spoinie powoduje jej osłabienie.Powstające gazy ( tlenek węgla) powodują powstawanie porów gazowych.Dla zabezpieczenia przed utlenieniem stosuje się topniki ( krzemionkę, węglan sodu, węglan potasu). Tworzą one na powierzchni spoiny żużel , który łatwo można usunąć. Przy spawaniu elektrycznym pokrywa się elektrody topnikiem(tzw. elektrody otulone)lub tez stosuje się specjalne metody spawania. Jedną z nich jest spawanie łukiem krytym. Jest to spawanie zautomatyzowane, przy którym spoiny pokrywa sie warstwą topnika. Łuk powstaje pod ta warstwą. Za elektrodę służy drut będący równoczeœnie spoiwem. Zamiast topnika stasuje sie czasem spawanie w osłonie gazów ochronnych, np. argonu lub dwutlenku węgla, które chronią przed utlenianiem. Można stosować spawanie elektrodą topliwą lub nietopliwą ( węglową lub wolframową). Przy spawaniu na końcach szwu powstaje zawsze wgłebienie zwane kraterem. spoiny dzieli się między innymi ze względu na położenie w stosunku do materiału łączonego. Rozróżnia się spoiny czołowe i pachwinowe, oraz rzadziej spotyka się otworowe, szczelinowe , krawędziowe i grzbietowe. Spoiny czołowe stosuje się na łączenia na styk blach, prętów, rur, kształtowników itp. Spoiny czołowe mogą być płaskie, wypukłei z pod pawaniem
Spoiny pachwinowe mogą być płaskie, wklęsłei wypukłe( rzadko stosowane)
POŁĄCZENIA ZGRZEWANE ( połącz. spocz.)
Rozróżnia sie zgrzewanie ogniskowe, gazowe i elektryczne. jednak te dwa pierwsze rodzaje zgrzewań zostały wyparte przez zgrzewanie elektryczne. W każdym rodzaju zgrzewania połączenie metali polega na rozgrzaniu ich do stanu ciastowatoœci i œciœnięciu. W pierwszym przypadku Ÿródłem ciepła jest ognisko kowalskie. W drugim płomień gazowy, a w trzecim prąd elektryczny. Najczęœciej stosowane są zgrzewania oporowe przy zastosowaniu specjalnych moszyn - zgrzewarek. Stosuje sie je do łączenia cienkich blach i drobnych elementów konstrukcji.Stal twarda ze stalą twardą nie zgrzewa się ,a natomiast zgrzewa się stal twarda ze stalą miękką .Zgrzewać można równieŸż inne metale jak miedŸ, i jej stopy, aluminium i jego stopy, oraz miedŸ i jej stopy ze stalą. Rozróżnia się zgrzewanie liniowe, garbowe
POŁĄCZENIA LUTOWANE ( połącz. spocz.)
Połączenia spajane polegają na połaczeniu częœci metalowych lub metalowych z ceramicznymi za pomocą spoiwa ( lutu). Luty są to materiały o niższej temperaturze topliwoœci od materiałów łączonych. Luty dzieli się na miękkie, twarde, szlachetne oraz niskotopliwe. Łączenie odbywa się przez roztopienie lutu i zwilżenie nim powierzchni łączonych elementów.W procesie lutowania następuje dyfuzja lutu z materiałami łączonymi. Materiały topione nie ulegają nadtopieniu. Lutowanie miękkie stosuje się do lutowania w połączeniach nie przenoszących większych obciążeń. Lutuje się za pomocą lutownicy lub za pomocą palnika lib w piecu. W celu uzyskania prawidłowego połączenia lutowanego, elementy łączone powinny być dokładnie dopasowane. Luz występujący między łączonymi elementami przy lutowaniu miekkim moze wynosić 0,1 mm,a przy lutowaniu twardym 0,01 mm. Powierzchnie powinny być oczyszczone z tlenków i odtłuszczone. Metal łączony musi być rozgrzany do temperatury topnienia lutu. W czasi lutowania stosujemy œrodki zabezpieczajace przed utlenianiem. Jako luty miękkie stosuje się luty, których temperatura topliwoœci zawarta jest w granicach 473 - 573 K ( 200 - 300 celcjusza). Są to stopy cyny, ołowiu i antymonu. Lutowanie twarde stosuje się dla łączenia ze sobą cienkich elementów jak blach, kształtówki, rury oraz dla łączenia elementów cienkich z grubymi. Do lutowania twardego stosuje sie luty twarde o temperaturze topnienia powyżej 823 K ( 550 stopni celcjsza). Stosuje się luty miedziane, mosieżne i aluminiowe.
POŁĄCZENIA GWINTOWE ( połącz. ruchome)
Połączenia gwintowe są połączeniami kształtowymi. Podstawowymi częœciami złącza gwintowego są: sruba i nakrętka. łączą sie one ze sobą i przenoszą obciążenia dzięki odpowiedniemu ich ukształtowaniu. występujące siły tarcia w zasadzie odgrywają rolę uboczną. wykorzystuje sie je jako zabezpieczenie przed rozluŸnieniem sie połączenia.W przypadku połączenia tzw. samochodowego uniemożliwiają ruch nakrętki względem œruby pod działaniem dowolnej wielkoœci siły osiowej. Współpraca nakrętki i œruby odbywa sie na powierzchniach gwintowych tworzacychsrubowe grzbietyi rowki ( występy i bruzdy gwintu) o podobnych zarysach i wymiarach i o tym samym skoku. Umozliwia to łatwe łączenie i rozłączenie œruby z nakrętką ruchem œrubowym oraz przenoszenie obciązeń wzdłuznych.Połączenia gwintowe wykonuje sie najczęœciej za poœrednictwem łączników gwintowych. Stosuje się też połączenia bezposrednie, gdy w jednym z łączonych elementów znajduje sie otwór nagwintowany spełniający rolę nakrętki. Rozróżnia sie trzy rodzaje łączników: œruby, wkręty i nakretki. Œruby są to łączniki mające łeb ukształtowany tak, aby mozna je było zakręcać za pomocą odpowiedniego klucza. Łby œrub mogą mieć rózne kształty np. szeœciokątne, czworokątne, okrągłe z nacięciami do klucza. Wkręty są to łaczniki z łbem majacym nacięcie do wkrętaka, za pomocą którego są wkręcane. Nakrętki są to elementy współpracujące ze œrubami lub wkrętami. Nakretki wykonuje sie przez skrawanie z pretów szeœciokątnych lub czworokątnych, albo przez tłoczenie i gwintowanie. Między łeb œruby lub między nakretke a częœć łączącą wkłada się podkładkę, między innymi w celu zmniejszenia nacisku powierzchniowego. Podkładki kuliste i stożkowe stosuje się wtedy ,gdy sruba może odchylić sie od swej osi przy zakreceniu. Podkładki takie wyrównują obciążenie sruby.
POŁĄCZENIA KLINOWE POPRZECZNE
klinem nazywamy częœc o powierzchniach płaskich, służącą jako łącznik w połączeniu.Kliny poprzeczne mają swą oœ skierowaną prostopadle do osi połączenia. Kliny poprzeczne są stosowane w połączeniach rozłącznych, szczególnie w przypadku obciążeń zmiennych, np. połączenie wodzika a trzonem tłokowym w układach korbowych silników i pomp. Przekrój poprzeczny klina musi być dopasowany do oyworu tulei i drąga. Wbijając klin z siłą P zaciskamy powierzchnie stożków drąga i tulei oraz powierzchnie zbieżne między klinem a otworami w drągu i tulei. Zaciœnięta tuleja na drągu doputy nie zmieni swego położenia, dopótyklin nie wysunie się z otworu tulei i drąga, co może nastąpić przez celowe wybicie go lub w przypadku gdy nie będzie zachowany warunek samohamowoœci połączenia. Najczęœciej stosuje się kliny o jednym kącie zerowym, albo o równych kątach pochylenia. Oddzielną kategorię stanowią kliny nastawcze, które służą do ustalania wzajemnego położenia częœci maszynowych
POŁĄCZENIA KLINOWE WZDŁUŻNE
Rozróżniamy kliny wpuszczone, płaskie, wklęsłe i styczne.Kliny wpuszczone są zaokrąglone lub œcięte albo noskowe. Kliny te mają na ogół zbieżnoœć 1:100. Są one stosowanedo łączenia wałów z osadzonymi na nich piastami kół. Kliny noskowe stosuje się wtedy, gdy w połączeniu nie ma dostępu do wybicia klina od tyłu. Kliny wpuszczane są osadzone w rowku wyciętym na wale i w rowku piasty, a kliny wklęsłe są umieszczone na wale bez rowka i w piaœcie w rowku.
POŁACZENIA WPUSTOWE ( połącz. ruchome)
Wpusty służą do łączenia piast a wałem i zabezpieczają przed obrotem. nie wywierają one nacisku promieniowego na piaste i wał oraz nie centrują koła na czopie. Zakłada się je nawet z pewnym luzem między dnem rowka w piaœcie a wpustem.
OSIE I WAŁY
Osią lub wałem nazywamy element maszyny najczęœciej mocowany w łożyskach, na którym osadzone sa czeœci maszynowe wykonujące ruch obrotowe lub wahadłowe. Wałem nazywamy częœć, której głównym zadaniem jest przenoszenie momentu obrotowego. W związku z tym wał poddany jest skręcaniu, przyczym może on jednoczeœnie przenosić moment zginający, jak również siły œciskające lub rozciągające.
Oœ nie przenosi momentu obrotowego, jest obciążona głównie momentem gnącym, służy do utrzymania w zadanym położeniu innych elementów i przeniesienia obciążeń na łożyska lub podpory. Oœ obracająca się zamocowana jest w łożyskach. Oœ stała ( nie obracająca się) jest utwierdzona nieruchomo w uchwytach. Krótką oœ nazywamy często sworzeniem. Odcinki wałów i osi, służące do osadzenia na nich innych elementów względnie osadzenia w łożyskach nazywamy czopami.
Wały i osię dzielimy na:
- gładkie ( są wtedy , gdy przekrój poprzeczny elementu zmienia sie bardzo mało wzdłuż długoœci)
- kształtowe ( gdy przekrój poprzeczny jest wyraŸnie zmienny, czyli dostosowany do obciążenia wzdłuż osi geometrycznej elementu)
- pełne
- drążone
- okrągłe
- profilowane
- sztywne
- półsztywne
- giętkie
Osie z reguły są proste, wały zaœ mogą posiadać korby lub wykorbienia. Podział na osie i wały uzależniony jest od funkcji elementu w maszynie, a nie od jego kształtów. Zleżnie od funkcji, jakie spełniają wały w maszynach, noszą one rózne nazwy: wał główny, wał pomocniczy, wał poœredni, wał napędzający (czynny) wał napędzany i inne. Wały mogą być dwupodporowe, wielopodporowe i bardzo rzadko jednopodporowe. Nazwy te pochodzą od liczby łożysk będących podporami wałów.Najczęœciej osie i wały wykonane są ze stali konstrukcyjnej.
SPRZĘGŁA
Sprzęgło jest to zespół do łączenia wałów. Dzięki łączeniu za pomocą sprzęgieł można oddzielnie wykonywać silniki, zespoły napędowe i mechanizmy robocze i łączyć je w trakcie montażu.
- Sprzęgła sztywne (w trakcie montażu można dokładnie ustawić wały względem siebie a ustawienie ich się nie zmienia).Sprzęgła służą do utrzymania właœciwego położenia wałów w stosunku do siebie,możliwoœć względnych ruchów zespołów, powodujących stałe przemieszczanie się wałów względem siebie, sprzęgła się stosuje ,gdyż mają dobrą dynamikę przenoszenia obciążeń między mechanizmem roboczym a silnikiem ( nagłe włączenie obciążenia, zadziałanie nagłym impulsem, uderzenie lub zmiennoœć obciążenia na którymœ z członów napędu przenosi się na inne zespoły). Stosuje sie je przy koniecznoœci rozłączenia i łączenia zespołów w trakcie ich pracy ( umożliwia to unieruchomienie zespołu roboczego bez zatrzymywania silnika, przełączenie mechanizmu na inną prędkoœć obrotową, zmianę kierunków obrotów.
Sprzęgładzielimy na :
- Sprzęgła sztywne, które służą do łączenia wałów sztywnych dobrze ustawionych i zachowujących stałe położenie osi geometrycznych. Nie umozliwiają żadnych przemieszczeń względnych łączonych wałów. Połączenie elementów sprzęgła między sobą oraz z wałem jest połączeniem ciernym lub kształtowo - ciernym uzyskanym przez docisk eleentów. Stosowane są trzy rodzaje sprzegieł: tulejowe, łubkowe i tarczowe.
- Sprzęgła przegubowe są stosowane do łączenia wałów o dużym kącie między osiami (.......). Kąt ten może osiągać wartoœci do 30 stopni. Idea sprzęgła przegubowego polega na zastosowaniu sztywnego krzyża, którego ramiona są ułożyskowane w łożyskach widełek osadzonych na końcach wałów. Widełki leżą w płaszczyznach wzajemnie prostopadłych. Krzyż wykonuje ruch kólisty, ze œrodkiem w punkcie O, umożliwiający przeniesienie napędu z jednego wału na drugi. Sprzęgło tego typu nie jest synchroniczne.
- Sprzęgła podatne są wykonywane w ten sposób, że zawierają podatne elementy umożliwiające względny obrót wału biernego w stosunku doczynnego, zależny od przenoszonego momentu. Zależnoœć momentu od kąta skręcenia jest charakterystyką sprężystą sprzęgła. Jeżeli zależnoœć ta jest liniowa, to możemy okreœlić ją za pomocą jednego współczynnika, zwanego sztywnoœcią sprzęgła:
- Sprzęgła włączalne kształtowe są to sprzęgła umożliwiające rozłączanie i łączenie wałów w czasie ruchu lub w spoczynku ( sprzęgła kołowe, zębate). W sprzęgłach kołowych na czołowych płaszczyznach tarcz sprzęgłowych umieszczone są kły. W stanie włączonym kły wchodzą w wycięcia na współpracującej tarczy. Włączenie lub rozłączenie sprzęgła jest możliwe dzieki temu, że jedna z tarcz umieszczona jest na wale przsuwnie za pomocą wpustu lub wielowypustu. Druga tarcza związana jest z wałem bez przesuwu.
- Sprzegła cierne - zasada działania sprzegieł ciernych włączalnych polega na tym, że tarcze sprzęgła dociskowe są odpowiednio dobrana siłą,dzieki czemu wytwarza się na powierzchniach tarcz siła tarcia, umożliwiająca przeniesienie momentu. Sprzęgła cierne umożliwiają łatwe łączenie i rozłanczanie wałów. W szczególnoœci umożliwiają łączenie wałów poruszających się z różnymi prędkoœciami obrotowymi , przy łączeniu zapewniają płynny ruchJako materiały na elementy cierne w sprzęgle stosuje się bądz metale, bądz specjalne materiały o dużym współczynniku tarcia. Sprzęgło tarczowe jest bardzo prostym typem sprzęgła ciernego. Sprzęgło składa się z dwuch tarcz. Jedna z nich osadzona jest na wale na stałe, druga przesównie. Dla połączenia tarcz i wałów należy tarczę przesówną przesówną docisnąć do stałej. Często stosowane jest sprzęgło cierne wielopłytkowe, powstające przez zwielokrotnienie sprzęgła tarczowego.Płytki tego sprzęgła osadzone są na przemian, jedna na wypustach zewnętrznych jednej tulei, druga na wypustach wewnętrznych drugiej tulei. W ten sposób częœć płytek może poruszać się z jednym wałem , pozostałe z drugim. Płytki umieszczone są luŸno. W celu połaczenia wałów należy płytki zacisnąć. Sprzęgło cierne stożkowe - tarcze maja stożkowe powierzchnie cierne, a jedna z nich jest zaklinowana na stałe, druga noże się przesuwać na wpuœcie
HAMULCE
Hamulce służą do zatrzymywania układu napędowego, utrzymania go w stałym położeniu i regulacji prędkoœci. Najczęœciej stosuje sie hamulce mechaniczne cierne, rzadziej hydrauliczne lub elektryczne. W hamulcu ciernym hamowanie polega na sprzęganiu ciernym elementu ruchomego z nieruchomym . Wytworzony moment tarcia wywołuje opóŸnienie układu. Zasada działania hamulców jest podobna jak dla sprzęgieł ciernych, z tą różnicą, że hamulec łączy element ruchomy z nieruchomym w celu unieruchomienia pierwszego.
- hamulce klockowe ( pojedynczy składa się z dŸwigni osadzonej przegubowo, a na dŸwigni osadzony jest klocek) hamulce klockowe dzieli sie na jedno i dwuklockowe.
- hamulce szczękowe- są to hamulce zaciskowe, w których szczęki są odsunięte od bębna dzięki działaniu sprężyn
- hamulce tarczowe
PRZEKŁADNIE
Do najczęsciej stosowanych mecanizmów napędowych należą przekładnie mechaniczne. Przekładnie mechanicczne zmieniają ruch obrotowy elementów napędzających na ruch obrotowy elementów napędzanych. Koniecznoœć stosowania przekładni wynika z różnicy w prędkoœciach obrotowych silników i maszyn roboczych. Podstawowymi cechami użytkowymi przekładni mechanicznych są prędkoœć kątowa, obrotowa i obwodowa. Najprostsza przekładnia mechaniczna składa się z dwóch kół współpracujących ze sobą bezpoœrednio lub rozsuniętych i opasanych wspólnym cięgnem. W zależnoœci od sposobu przenoszenia ruch obrotowego rozróżnia się przekładnie: cierne, cięgnowe ( a wsród nich pasowei łańcuchowe oraz zębate)
- przekładnia zębata (pojedyncza) jest utworzona przez zespół dwóch kół zębatych przenoszących ruch dzięki wzajemnemu zazębieniu się ich zebów, przekładnia (złożona) jest utworzona przez zespół przekładni pojedynczych. Rodzaje przekładni zębatych:
- walcowe o zazębieniu zewnętrznym, składające się z kół walcowatych o zębach prostych, skoœnych i daszkowatych. Jest to przekładnia równoległa
- zębatkowe- jest to przekładnia równoległa
- o zazębieniu zewnętrznym
- stożkowe, składające się z kół stożkowych o zębach prostych, skoœnych lub krzywoliniowych. Jest to przekładnia kątowa
- œrubowe i œlimakowe.
W zależnoœci od wzajemnego położenia osi współpracujących kół przekładnie zębate dzieli się na:
- równoległe - osie kół są równoległe
- kątowe - osie kół przecinają się
- wichrowate - osie kół nie przecinają się ( nie leżą w jednej płaszczyŸnie)
W zależnoœci od ustawienia przekładni pojedynczych przejkładnie złożone dzieli sie na:
- wielostopniowe - z szeregowym ustawieniem przekładni pojedynczych
- wielorzędowe - z równoległym ustawieniem przekładni pojedynczych.
RUROCIĄGI I ARMATURA
Rurociągami nazywamy urządzenia służące do transportu mteriałów płynnych, gazowych oraz stałych w stanie rozdrobnionym lub ich mieszanin.Zależnie od przeznaczenia rozróżnia sie rurociągi wodociągawe, kanalizacyjne, gazowe , naftowe. Rurociąg naftowy naprzykład przystosowany jest do bardzo dużych odległoœci i odo olbrzymich wydajnoœci. Składa się z wielu elementów, takich jak rury, pompy, filtry, zawory, zawieszenia, połączenia rurowe, rozgałęŸniki rurowe, zasobniki, armatura, odpowietrzniki, zbiorniki.
Przewody rurowe - materiały stosowane na rury. Rury wykonuje sie ze staki, staliwa lub żeliwa, z metali nieżelaznych i ich stopów ( miedzi, mosiądzu, aluminium, ołowiu.) oraz z materiałów niemrtalicznych ( kamionki, betonu, , topionegobazaltu, szkła, tworzyw sztucznych. Materiał dobiera się w zależnoœci od rodzaju i własnoœci przewodzonego czynnika oraz jego parametrów ( ciœnienia i temperatury), uwzględnia sie również wymagania technologiczne, wytrzymałoœciowe oraz względy ekonomiczne.
Połączenia rurowe - w zależnoœci od metody łączenia rur rozróżnia się połączenia nierozłączne: nitowe, spawane, zgrzewane, lutowane, klejone,roztłaczane oraz połączenia rozłączne: kielichowe, gwintowe, kołnierzowe.Dla utrzymania jednakowej œrednicy przewodu rurowego rury łączy sie stykowo (czołowo) lub tez koniec jednej z nich rozwalcowuje się otrzymując odpowiednio większą œrednicę. Nitowanie stosuje się rzadko i tylko do rur o œrednicach powyżej 800 mm, gdy jest możliwy dostęp do łbów nitów od wewnątrz. Rury stalowe są przeważnie spawane czołowo.klejenie jest stosowane przeważnie do łączenia rur z tworzyw sztucznych . Połączenie roztłaczane powstaje w wyniku rozwalcowania na zimno końcówki rury przy montażu.Połaczenia kielichowe stosuje się przeważnie do łączenia rur żeliwnych i kamionkowych , używanych w rurociągach wodnych przy ciœnieniu czynnika ok. 0,2 M Pa oraz czasami do rur stalowych. Połączenia gwintowe stosuje sie do łączenia rur o małych œrednicach ( do Dn = 80 mm) przewodzących czynnik pod ciœnieiem pn do 4 Mpa. Połączenia kołnierzowe mogą być stosowane w bardzo szerokim zakresie, tzn do przewodzenia wszelkich czynników o różnym ciœnieniu i temperaturze. Stosuje sie połączenia z kołnierzami stałymi i luŸnymi. Kołnierze stałe mogą być przyspawane do rury, zgrzane przylutowane, przynitowane, nakręcone na gwint. Przy zastosowaniu pierœcieni luŸnych rury są zakończone wieńcem utworzonym przez wywinięte brzzegi rur, lub przez pierœcienie przyspawan do rur. Do uszczelniania połączeń kołnierzowych stosuje się uszczelkipłaskie gruboœci do 6 mm, wykonane z miękkich metali lub materiałów niemetalowych: tektury, gumy, skóry, tworzyw sztucznych, masy azbestowej wzmocnionej siatką miedzianą.
Zawory - zaworem nazywa sie zespół elementów służący do zmiany przepływu czynnika ( cieczy lub gazu ). Zmiana ta może polegać na rególacji lub odcięciu ( zamknięciu) przepływu, utrzymaniu żądanego ciœnienia przed lub za zaworem, zmianie drogi lub rozgałęzieniu przepływu oraz na przepuszczaniu czynnika tylko w jednym kierunku.
Klasyfikacja i zastosowanie zaworów:
- regulacyjne - do regulacji przepływajacego czynnika
- zamykające - ( zaporowe )powoduje całkowite otwarcie lub szczelne zamknięcie otworu przepływowego
- rozdzielcze - ( wielodrogowe ) służą do zmiany drogi przepływającego czynnika
- bezpieczeństwa, służące do zabezpieczenia zbiornika lub przewodu przed madmiernym wzrostem ciœnienia
- zwrotna - zapewnia przepływ czynnika tylko w jednym kierunku
W zależnoœci od ruchów i kształtu zawieradła rozróżnia sie zawory:
- grzybkowe
- dzwonowe
- kulowe
- iglicowe
- kołnierzowe
- pierœcieniowe
- klapowe
- motylkowe
- zasuwowe
- tłoczkowe
- kurkowe
- suwakowe