Geologia - nauka o budowie i historii Ziemi
1. G. podstawowa (budowa i historia Ziemi): dynamiczna, historyczna, regionalna
2. G. stosowana (wyniki badań gospodarczych do celów praktycznych): inżynierska, hydrogeologia, surowcowa
G. dynamiczna - zajmuje się proc. zach. na pow. i w głębi Ziemi procesami endogenicznymi, których źródłem energii jest magma, procesy egzogeniczne - źródło energii - energia słoneczna
Procesy endogeniczne: plutonizm, wulkanizm, trzęsienia Ziemi i ruchy górotwórcze
Procesy egzogeniczne dążą do wyrównania nierówności powstałych w wyniku działania proc. endogenicznych: wietrzenie, erozja, powierzchniowe ruchy masowe, procesy agradujące - twórcze, transport, akumulacja
G. historyczna - bada przeszłość Ziemi, określa wiek utworów geologicznych, odtwarza rozkład lądów mórz i oceanów w ubiegłych okresach geologicznych
G. regionalna - zajmuje się budową geologiczną i historia znacznych utworów Ziemi
Nauki pomocnicze geologii: Dynamiczne( mineralogia i petrografia - badają pochodzenie minerałów skalnych; geofizyka - Budowa gol. Poszczególnych warstw, geochemia - rozmieszczenie i krążenie pierwiastków w skorupie Ziemskiej) Historyczne (paleontologia - badanie szczątków roślinnych i zwierzęcych)
G. inżynierska - bada fiz. I mech. Właściwości skał zajmuje się określonymi współzależnościami zachodzącymi między środowiskiem geologicznym a budową. Pozwala przewidzieć zmiany środowiska geologicznego pod wpływem działania człowieka.
Hydrogeologia - zajmuje się wodami podziemnymi, ich pochodzeniem, rozprzestrzenianiem, dynamiką i zasobami i wł. Fiz. I chem.
G. surowcowa - j.w. tylko surowce, złoża węgla.
BUDOWA ZIEMI
Kształt geoidy, Jądro - r jadra 3500km otacza je płaszcz Ziemi ok. 1700km
- NIFESIMA - warstwa stykająca się z jądrem
- FESIMA - warstwa górna
Powyżej strefy przejściowej litosfera
- SIMA - ok. 1200
SIAL -skorupa ziemska
Wokół skorupy hydrosfera a całość otacza hydrosfera
GEOLOGIA DYNAMICZNA:
Na granicach pomiędzy poszczególnymi strefami, zwanymi granicami nieciągłości(Golicyna Gutenberga i Mohorovicicia)obserwuje się skokową zmianę fal sejsmicznych związanych z różnym składem chemicznym, gęstością i różnym składem fazowym
ZJAWISKO KONWEKCJI CIEPLNEJ: przyczyną ruchów skorupy ziemskiej są prądy konwekcyjne polegające na powolnym przepływie plastycznej materii skalnej i skalno magmowej w płaszczu ziemi; materia płaszcza ogrzewa się w głębi i wznosi do podstawy skorupy ziemskiej lub litosfery, po czym rozpływa się równolegle do jej powierzchni i ochładza się ustępując w głąb i zamykają komórkę konwekcyjną
TWORZENIE SIĘ WULKANÓW: strefa ryftowa - msc gdzie pod skorupą ziemską działają prądy wstępujące, skorupa pęka i rozrywa się i jej fragmenty oddalają się od siebie; strefa subdukcji - rejon, gdzie pod s.ziemską działaja prądy zstępujące zachodzi ściskanie i wciąganieplyty litosfery w głąb płaszcza tworzą się łańcuchy górskie.
Nasunięcie osadow jednej plyty na drugą powoduje sfałdowanie oraz wdzieranie intuzji magmowych. Podsuwajaca płyta rozgrzewa się i wpływ (magmatyzm)
TEKTONIKA - zajmuje się przyczynami powstawania deformacji skorupy ziemskiej
Źródłem ruchów skorupy ziemskiej jest cieplo wnętrza ziemi, powoduje konwekcje i przemieszczanie się materii z płaszcza
Mechanizm ruchów tłumaczy teoria tektoniki płyt:
- litosfera podzielona jest na plyty, które względem siebie są w ciągłym ruchu
- plyty mają różne rozmiary i różną budowę
- prędkość plyt wynosi o 0 do 10 cm rocznie
DIASTROFIZM - ogol procesow powodujących deformację skorupy ziemskiej jej geologicznej ewolucji np. wypietrzanie lub zapadanie duzych obszarów, uskoki, trzęsienia ziemi, zmiana linii brzegowej transgresja
MAGMATYZM- tworzenie i przemieszczanie magmy i zastyganie powstałych skal magmowych(głębinowe i wylewne)
METAMORFIZM - wtórne przeobrażanie powstałych już skal magmowych lub osadowych w s. z. pod wpływem wysokiego ciśnienia i wys. temperatury ;
Procesy egzogeniczne- źrodłem sił i procesów egzogenicznych jest słońce od niego bowiem zależy ruch atmosfery, powstanie opadów, a więc i działanie wód podziemnych , lodowców itp. Są to procesy denudacyjne - prowadzące do wyrówania powierzchni ziemi- degradacja i agrdujące Procesy degradujące(wietrzenie, erozje, powierzchniowe ruchy masowe) agradujące( transport, sedymentacje materiału skalnego), antropogeniczne-do których przyczynia się człowiek
Erozja rzeczna - żłobienie powierzchni Ziemi przez wodę rzeczną, polegające na pogłębianiu (erozja denna), przesuwaniu (erozja boczna) i wydłużaniu (erozja wsteczna) koryta rzecznego. Zasięg i tempo erozji rzecznej zależą od prędkości przepływu, rodzaju ruchu wody, ilości i rodzaju materiału wleczonego, odporności podłoża, spadku i przebiegu koryta; zakres erozji rzecznej jest ograniczony przez położenie bazy erozyjnej.
-erozja boczna jest to rozmywanie brzegów przez wodę płynącą. Najsilniej zaznacza się w środkowym odcinku biegu rzeki, potęgowana przez siłę Coriolisa - na półkuli północnej mocniej podcina brzegi prawe, doprowadza do tworzenia się meandrów, wypukłego i wklęsłego brzegu oraz równiny nadrzecznej terasy zalewowej.
-erozja denna - erozja prowadząca do pogłębienia koryta rzecznego i doliny rzecznej. Działa przede wszystkim w górnym biegu rzeki, gdzie spadek jest duży i wody mogą transportować duże ilości materiału skalnego. Erozja denna odbywa się przede wszystkim przez tarcie o dno koryta głazami wleczonymi po nim (abrazja rzeczna).
-Akumulacja rzeczna - Osadzanie materiałów niesionych przez rzekę następuje wtedy, gdy obciążenie rzeki przekracza zdolność transportową rzeki. Zakumulowany materiał zwany jest aluwiami. W korycie rzecznym gromadzi się materiał gruboziarnisty, tworzący długie nasypy równoległe do brzegu - mielizny korytowe. Przy niskich stanach wody tworzą one wyspy aluwialne. W rzekach meandrujących powstają mielizny i wały odsypowe na wewnętrznych stronach meandrów. W czasie wysokich stanów wody rzeka może transportować grubszy materiał, który w przypadku opadnięcia poziomu wód tworzy bruk rzeczny
erozja lodowcowa- ma inny charakterniż erozja wody w stanie ciekłym, polega na żłobienu podłoża przez posuwający się wielkie masy lodowca, w wyniku erozyjnej działalności lodowca powstaja nisy i rynny lodowcowe, zagłębienia końcowe, doliny lodowcowe i fiordy.
Aklamacja lodowcowa- transportowany materiał jest osadzany w obszarze zanikania lodowca. Siła transportu jest znaczna, a transportowany materiał nie jest segregowany, akumulacja lodowcowa- glacjalna -Akumulacja lodowcowa Lodowiec transportuje dużą ilość materiału, którego wielkość i ilość zależy głównie od masy lodu. W lodzie występuje materiał skalny o bardzo zróżnicowanej wielkości. Co ważne, materiał ten nie podlega sortowaniu, a wię c nie cechuje go podział na warstwy o większych i mniejszych ziarnach.
Najważniejszą formą akumulacji lodowcowej jes tmorena. W odniesieniu do działalności lodowców górskich wyróżniamy m.boczną ,środkową,denną i czołową. A także Oz , Kem ,drumlin
-Akumulacja wodnolodowcowa - morena czołowa- zespół pagórków, uszeregowanych w wał lub grzbiet ciągnący się łukami równolegle do dawnego skraju jęzorów lodowcowych. Są to piaski, żwiry, głazy i gliny, chaotycznie pomieszane i pozbawione uwarstwienia
Morena denna- z mat gromadzonego w spodzie lodowca, pochodzącego częściowo z gruzu skalnego, który z powierzchni lodowca dostaje się na jego dno, częściowo zaś został oderwany od podłoża przez działanie lodu. Materiał w skutek działania dużego ciśnienia ociera się o siebie ulegając zaokrągleniu i ścieranu, przy czym wytwarzane SA duże ilości gliny. Po stopnieniu lodowca materiał pokrywa cała powierzchnię, na której się znajdował.
Drumliny-podłużne elipsowate wzgórza, ułożone równolegle lub wachlarzowo, zbudowane z gliny zwałowej lub żwirów i oiasków pokryty gliną. Powstawanie jest związane z niszczeniem i przeobrażaniem moreny dennej przez ponowne nasuwanie się na nią lodowca
Ozy- to długie wąskie krete wały o stromych zboczach. Ich wysokośc i szerokośc ulega częstym zmiana. Powstały wskutek nagromadzenia piasków i żwirów ułożonych warstwowo przez płynące pod lodowcem strumienie. Zwykle prostopadłe do moren czołowych, równoległe do kierunku ruchu lodowca
w strefie saturacji (nasycenia woda) wszystkie pory i szczeliny są całkowicie wypelnione wodą. Woda ta występuje jako wolna i podlega wyłącznie sile grawitacji oraz może przesączać się z miejsc wyższych do niższych.
Wody gruntowe oddzielone są od powierzchni terenu mniej lub bardziej grubą, przepuszczalną strefą aeracji. Zasilane są bezpośrednio z powierzchni Ziemi przez infiltrujące opady atmosferyczne, a obszar zasilania pokrywa się z obszarem ich rozprzestrzeniania. Temperatura wód gruntowych wykazuje pewne nieznaczne wahania do głębokości 20 m. Na tej głębokości, zwanej strefa stałej temperatury, posiadają temperaturę odpowiadającą średniej rocznej temperaturze danego terenu. Woda gruntowa ograniczona jest od góry powierzchnią wyznaczona zasięgiem wody wolnej, zwaną zwierciadlem wody gruntowej. Kształt zwierciadla wody gruntowej nie jest wymuszony warstwą nieprzepuszczalną. Zwierciadło wody jest swobodne, naśladuję w pewnym przybliżeniu kształt powierzchni terenu, podnosi się pod wyniosłościami, a obniża się w zagłębieniach. Nachylenie zwierciadła wody gruntowej zmienia się w określonym przekroju zależnie od zasilania.
Wody wgłębne to wody podziemne występujące w warstwach wodonośnych, przykrytych utworami nieprzepuszczalnymi. Zasilanie wód wgłębnych odbywa się na skutek infiltracji opadow atmosferycznych na wychodniach warstw wodonośnych lub pośrednio przez szczeliny uskokowe albo okna hydrogeologiczne. Zwierciadlo wód wgłębnych jest najczęściej napięte, przez co rozumiemy, że położenie i kształt są wymuszone przez spąg wyżej leżącej warstwy nieprzepuszczalnej. Jeżeli warstwa wodonośna z wodą pod ciśnieniem zostanie nawiercona, woda w otworze wiertniczym podniesie się na wysokość zi, zależną od ciśnienia pi w spągu warstwy napiętej. Wysokość zi nazywamy wysokością ciśnienie piezometrycznego, a linia łącząca na przekroju pionowym wysokości słupów wody w piezometrach ( otworach obserwacyjnych ) nazywa się piezometryczna linia ciśnień. Jeżeli wody wgłębne nie znajdują się w ruchu ( zbiornik wód pod ciśnieniem ), linia ciśnień piezometrycznych jest linia poziomą. Przy przepływie wód pod ciśnieniem ( strumień wód pod ciśnieniem ) linia ciśnień piezometrycznych jest nachylona zgodnie z kierunkiem przepływu. Gdy linia ciśnień znajduje się ponad powierzchnią terenu, wody napięte nazywamy artezyjskimi, gdy zaś znajduje się poniżej powierzchni terenu, mówimy o wodach subartezyjskich.
Wł.fiz: do cech fizycznych wód podziemnych, istotnych dla ich praktycznego wykorzystania należą: temperatura, przezroczystość i mętność, barwa, przewodnictwo elektryczne i radoczynność. temperatura waha się w granicach 0-100 stopni, zależy od szerokości geograficznej, wysokości nad poziomem morza, głębokości nad poziomem morza, głębokości pod powierzchnią ziemi, prędkości przepływu wody, geologiczno-fizycznych właściwości środowiska. Przezroczystość wody jest zdolnością przepuszczania przez nią promieni świetlnych. Odwrotnością przezroczystości jest mętność, czyli zdolność do absorbowania promieni świetlnych. Mętność wywołana jest obecnością zawiesin pyłowych lub koloidalnych pochodzenia mineralnego lub organicznego. W większości przypadków wody podziemne są doskonale przezroczyste. Dużą mętność wykazują wody bagienne oraz wody mioceńskie. Barwa rzeczywista spowodowana jest wyłącznie rozpuszczonymi w wodzie związkami, barwa pozorna zaś spowodowana jest mechanicznymi zawiesinami, które mogą być usunięte. Barwę oznacza się w stopniach skali kobaltowo-platynowej. Źródłem naturalnej radoczynności wód podziemnych są pierwiastki promieniotwórcze należące do szeregów: uranowo-radowego, torowego lub aktynowego.
związki azotowe występują w postaci jonów amonowych, jonów azotowych i azotanowych. Większe ich ilości, rzędu kilku lub kilkunastu mg/dm3, występują w niektórych wodach płytkich, do których mogą dostać się ze źródeł powierzchniowego zanieczyszczenia. Wskutek rozkładu substancji białkowych powstaje, przy współudziale bakterii gnilnych, amoniak. Amoniak utlenia się przy współudziale bakterii nitryfikujących na azotyny, te z kolei na azotany. W związku z tym wzajemny stosunek amoniaku, azotynów i azotanów jest ważnym wskaźnikiem jej zanieczyszczenia.
agresywność siarczanowa -(korozyjność wody)- Właściwość wody wywołana jej składem chemicznym, powodująca niszczenie skał, betonów, konstrukcji metalowych pozostających z nią w kontakcie. Wody o agresywności siarczanowej zawierające ponad 250 mg SO4/dm3. . Polega na wydzielaniu się i krystalizacji soli siarczanowych (np. CaSO4*nH2O - gips) w porach betonu. Narastające kryształy powodują spęcznienie i spękanie betonu.
Hydroizohipsa - linia łącząca na mapie punkty swobodnego zwierciadła wody podziemnej, leżące na tej samej wysokości względem przyjętego poziomu odniesienia, z reguły morza.
Hydroizopieza - linia łącząca na mapie punkty napiętego zwierciadła wód podziemnych, leżące na tej samej wysokości względem przyjętego poziomu odniesienia, z reguły morza.
-Hydroizobaty - linie łączące na mapie punkty zwierciadła wody podziemnej występujące na jednakowych głębokościach od powierzchni terenu.
GRANICE MIĘDZY PLYTAMI: Osie grzbietów śródoceanicznych(doliny ryft.) odpowiadają występującym gałęziom prądów konwekcyjnych - tworzy się litosfera oceaniczna; dużą aktywność sejsmiczna i wulkanizm
- Strefy rowów oceanicznych i łuków wyspowych - (subdukcja) odp. Prądom zstępującym, skorupa wnika w głąb ziemi następuje fałdowanie i przetapianie skal w wyniku kolizji bloków kontynentalnych strefach subdukcji powstają łańcuchy Gorsk Andy i Kordylie
- Strefa Benioffa - na granicy miedzy poruszającymi się ku sobie płytami - nachylona powierzchnia, na której są ogniska trzęsień ziemi
plutonizm - intruzje zgodne - kształt dopasowany do istniejących form, skały żyłowe - charakteryzują się strukturą grubokrystaliczna; intruzja niezgodna batolit.
Wulkanizm - przekazywanie magmy - na pow. Ziemi to lawa typy wulkanów: eksplozywne - nagły wybuch pod wpływem działania gazów; wylewne - powolne wydobywanie mechaniczne wyciekanie część zastyga; erupcja centralna - wydobycie z krateru - pod wpływem gazów; szczelinowe - wydobycie przez szczeliny; arealna - wydobywa się na całej powierzchni Miejsca tworzenia wulkanów - pasma górskie i łuki wysp, basen oceaniczny, wschodnia Afryka
TRZĘSIENIA ZIEMI - ogniska w strefie subdukcji - na granicy miedzy przesuwającymi się płytami, drgania spowodowane nagłym przesuwaniem się mas skalnych do 3 stopnia skali Merkalego niegroźnego 8 groźne pękają konary drzew od 12 tragiczne; tektoniczne występują blok skalne, zapadliskowe - zapadnięcie terenu, wulkaniczne - wybuchy wulkanów; sejsmiczne są TZ, asejsmiczne nie ma TZ, pen sejsmiczne rzadkie TZ.
Powstawanie pasma górskiego-na skutek pofałdowania lub uskoków elementy warstwy geologicznej spag dolna część warstwy, strop górna, miąższ między stropem a spagiem
Bieg warstwy - linia brzegu - linia przecięcia spagowej lub stropowej płaszczyzny warstwy z płaszczyzną poziomą.
Linia upadku - linia prostopadła do linii brzegu linia największego spadku powierzchni warstwy leży w płaszczyźnie przechodzącej prostopadle
Układ warstw - kąt miedzy płaszczyzną pozioma a płaszczyzna stropu lub spagu.
Dyskordacje tektoniczne - zniszczenie gornej części; dyslokacje ciągłe - sily prostopadle w płaszczyźnie
Antyklina - siodło, synklina(łęk), skrzydło, schody fałdowe
Stojący 900, pochylony 60 - 900, obalony 60 -30o, leżący mniejszy300,przewalony
Dyslokacje nieciągłe popękanie i obniżenie jednej warstwy
Skrzydlo wiszące - to co pozostało
Skrzydło zrzucone - to obniżone Rozstęp poziomy - kąt między skrzydłami
Zrzut warstwy - o ile się przesunęłood kąta nachylenia uskoku
Normalne < 90o Prostopadłe 90o Odwrócone > 90o
-Ruchy górotwórcze- objawiają się albo spiętrzeniem mas skalnych w postaci fałdów i płaszczowin (góry fałdowe), albo też pionowym przemieszczaniem mas skalnych wzdłuż uskoków(góry zrębowe). Powstawanie sfałdowań jest związane z siłami poziomymi, działającymi na nagromadzonych w geosynklinach (długie wąskie zapadliska), osady. Gromadzące się na dnie geosynklin osady występują najczęściej w postaci poziomych warstw. Warstwa może zalegać zgodnie lub niezgodnie
Dyskordancja tektoniczna powstaje na skutek denudacyjnego zrównania powierzchni terenu uprzednio zburzonego tektonicznie, a następnie osadzenie na niej poziomych warstw utworów młodszych
Dyskordancja erozyjna- spowodowana jest przerwą w sedymentacji osadów podczas której górne partie skał ulęgają erozji
Dyslokacje ciągłe w wyniku działania sił stycznych do powierzchni ziemi powstaja deformacje tektoniczne podlegające na plastycznym wygięciu warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości-fałdy. Fałd składa się z części wypukłej -antyklinu, i wklęsłej -synklinu, a części boczne nazywane są skrzydłami. Wielkie zniesienia antyklinalne zbudowane są z wielu mniejszych fałdów tworzących tzw. Antyklinorium, podobnie powstaje synklinorium
Dyslokacje nieciągłe- siły poziome działające na obszary zupełnie sztywne, nie poddające się odkształceniu plastycznemu powodują pęknięcie w skorupie ziemskiej oraz pionowe i poziome przesunieęcie mas skalnych z przyrównaniem ich ciągłości - góry zrębowe powstające wzdłuż wielkich uskoków, schody, rowy tektonicze, kotliny, ucieki zapadliskowe.
Sandry - formy wytworzone przez wody roztopowe spływające z topniejącego lodowca i osadzające wyniesiony z moren materiał w postaci stożków napływowych. Połączone stożki tworzą rozległe równiny sandrowe. Materiał jest wysortowany, a miąszośc osadów zmniejsza się w miarę oddalania od moren czołowych.
Pradoliny lodowcowe utworzone przez rzeki płynące wzdłuż czoła lodowca
-Ostatnim zlodowaceniem na terenie naszego kraju było Zlodowacenie Północnopolskie i trwało ono 115 do 11,5 tysiąca lat temu. Poprzedził je interglacjał eemski a po nim nastąpił interglacjał wspólczesny. Zlodowacenie Pólnocnopolskie objęło swym zasięgiem Pomorze Zachodnie i Środkowe, Wybrzeże Gdańskie, Wielkopolskę Północną i Środkową, Mazury i Północne Podlasie
6. epoka trzeciorzęd-palogen i neogen.|| Utwory geologiczne: margiel i iły piaszczyste(niecka mazowiecko lubelska) / piaski glaukonitowa(mazury), piaszczyste wapienie detrytyczne( pomorze, mazury) / piaszczyste margle i iły(pomorze) / iły niebieskie z bursztynym, piaki glaukonitowe,, szczecińskie iły ( pomorze), utwory brunatno- weglowe, kwarcyty na dolnym Śląsku, margle z opola, gips, sol Wieliczka), formacja brunatno- węglowa, piaski, iły lignity, na Niżu iły poznańskie tłuste, ku brzegom bardziej spiaszczone, na dolnym Śląsku bazalty (góry św Anny)
minerały ilaste - Są uwodnionymi glokokrzemianami Al., Mg, należącymi do krzemianów warstwowych. W zależności od wzajemnego układu warstw oktaedrów i tetraedrów mogą one tez należeć do krzemianów
-dwuwarstwowych o typie budowy 1:1 gdzie warstwa oktaedrów jest trwale i jednostronnie połączona z warstwa tetraedrów
-trójwarstwowa o typie budowy 2:1 gdzie warstwa oktaedrów zamknieta jest między dwoma warstwami tetraedrów zwróconych do siebie wieszchołakami
*dwustronnie( gr, kaolinitu ) * trójwarstwowe (gr. Hydromik) gr Montmonllonitu. Gr wermikulitu *alofany
Powstają głownie w wyniku wietrzenia chem. Innych glinokrzemianów mogą także krystalizować z Roztworami. Rodzaj zależy od składu chemicznego min pierwotnego orz od warunków środowiska
Zjawisko elektroosmozy - pod wpływem prądu elektrycznego następuje ruch cieczy względem nieruchomej powierzchni ciała stałego, przepływ wody w kapilarach gruntowych w polu elektrycznym (do katody) Wykorzystanie : -osuszanie gruntów - wzmocnienie i uszczelnienie gruntów - stabilizacja osuwisk
Wymiana jonowa- Na powierzchniach bocznych cząstek gruntowych są utwierdzone aniony, a na krawędziach cząstek - kationy. Dookoła każdej cząstki występuje warstwa dyfuzyjna. Warstwa jonów utwierdzonych i warstwa dyfuzyjna z adsorbowanych jonów tworzą łącznie tzw. Warstwę podwójną.
Pojemność wymienna - liczba wymiennych jonów wyrażona w miliwalentach na 100g suchej masy gruntu:
- jony warstwy podwójnej mogą być zastąpione innymi jonami rozpuszczonymi w wodzie
- jest ona wykorzystywana przy wzmacnianiu iłu Na+Ca2+ lub Al3+
Wpływ jonów wymiennych na właściwości gruntów:
- kationy jednowartościowe powodują peptyzację, zwiększanie dyspersji gruntu, zwiększanie granicy warstwy dyfuzyjnej i potencjału elektrokinetycznego
- kationy o wyższej wartościowości zwiększają zdolności koapulacyjne
- właściwości fizyko-mechaniczne można zmienić w zależności od stawianych wymagań
Pow.wł.- wielkość powierzchni granicznej ziarn i cząstek gruntu w przeliczeniu na jednostkę objętości danego gruntu nazywamy jego powierzchnią właściwą. Im drobniejsze są cząstki danego ośrodka, tym większa jest jego powierzchnia właściwa i tym większa jest aktywność fizykochemiczna w strefie aeracji (nawietrzenia) pory albo szczeliny są wypełnione powietrzem oraz częściowo wodą związaną - higroskopijną, błonkowa, kapilarną. W strefie aeracji tworzą się okresy opadów lub roztopów płytsze nagromadzeniu wody zwane wodą zawieszoną. Woda zawieszona może utrzymywać się w strefie aeracji dzięki silom kapilarnym lub może wypełniać odosobnione zbiorniki nieprzepuszczalnych soczewek. Cząstki skały mogą na swej powierzchni, dzięki siłom molekularnym adsorbować cząstki wody. Adsorbowana woda pokrywająca cienka warstewką cząsteczkę mineralna nosi nazwę higroskopijnej. Przylegające do powierzchni cząstki skały molekuły wody związane sa siłą około 2400 MPa, co nadaje wodzie higroskopijnej cechy ciała stałego o gęstości ok. 1,7 g/cm3. Po osiągnięciu przez skałę maksymalnej wilgotności higroskopijnej, proces wiązania wody przez cząstki skały może trwać nadal z tym, że wiązane są drobiny wody pochodzące nie z pary a z ciekłej wody. Tworząca się w ten sposób wokół cząsteczki woda związana określana jest jako woda błonkowa. Woda tej warstwy jest luźniej związana, przy pełnym nasyceniu molekularnym (suma wilgotności higroskopijnej i blonkowej) sily wiązania na zewnętrznej powierzchni wody błonkowej dochodzą do zera. Woda błonkowa jest cieczą o właściwościach zbliżonych do zwykłej wody. W przeciwieństwie do wody higroskopijnej woda błonkowa ma pewne ograniczone zdolności rozpuszczania w sobie innych substancji oraz ruchu.
Kier.przepł.- Woda gruntowa może występować między dwiema mało przepuszczalnymi warstwami i w tym przypadku wywiera napór na spód wyżej leżącej mało przepuszczalnej warstwy, jest to tzw.woda naporowa międzywarstwowa. Może zdarzyć się, że górna mało przepuszczalna warstwa gruntu spoistego znajduje się w zagłębieniu na powierzchni terenu, poziom piezometryczny wody naporowej może się wówczas znaleźć ponad powierzchnią terenu - taką wodę nazywa się artezyjską. Przepływy wody międzywarstwowej i artezyjskiej również odbywają się w kierunku niższego poziomu piezometrycznego. Kierunek przepływu wody gruntowej oraz prędkość przepływu można wyznaczyć poprzez dokładne zbadanie głębokości zalegania poszczególnych poziomów wód grunt oraz określenie charakteru wód grunt.
Współ.filtr - można wyznaczyć następującymi metodami: 1. Na podst. wzorów empirycznych; 2. Doświadczalnie, metodami: a. laboratoryjnymi; b. polowymi. Wzory: 1. Krugera, Hazena, Seelheima, USBR. Met. Laboratoryjne: w warunkach laboratoryjnych wsp filtracji określa się przy użyciu aparatów filtracyjnych róznej konstrukcji. W zależności od przepuszczalności gruntów stosuje się dwa typy aparatów: ze stałym i zmiennym spadkiem hydraulicznym. Aparaty ze stałym spadkiem stosuje się najczęściej do gruntów dobrze przepuszczalnych, ze zmiennym spadkiem do gruntów słabo przepuszczalnych. Badanie wsp przeprowadza się na próbkach o strukturze nienaruszonej lub naruszonej. Wyniki badań otrzymane na próbkach o strukturze nienaruszonej są bardzo zbliżone do wyników uzyskanych w warunkach normalnych, w porównaniu z wynikami wykonanymi na próbkach o str. Naruszonej. Pomiar wsp w aparacie ze stałym spadkiem hydraulicznym: Badanie polega na przepuszczaniu wody przez próbkę o znanych wymiarach geometrycznych i na pomiarze natężenia przepływu przy danym spadku hydraulicznym. Wsp filtracji wylicza się wychodząc z prawa Darcy'ego: k=Q/Fi gdzie: Q- natężenie przepływu, F- pole pow. przekroju poprzecznego próbki, i=dH/l - spadek hydrauliczny. Badanie wykonuje się w aparacie ITB-ZW dla kilku spadków hydraulicznych, nie zmieniających się w trakcie badania. Pomiar wsp w aparacie ze zmiennym spadkiem hydraulicznym: W aparcie tego typu istnieje możliwość stosowania dużych spadków, co ma szczególne znaczenie przy filtracji przez grunty słabo przepuszczalne. Pomiaru natężenia przepływu Q dokonuje się obserwując opadanie poziomu wody w rurce o danym przekroju. Poziom wody obniży się z wysokości H0 do H1. Nat przepływu oblicza się ze wzoru: Q=Fk(H/I). Met polowe: próbne pompowanie studni z otworami obserwacyjnymi, próbne pompowanie bez otworów obserwacyjnych, krótkotrwałe pompowanie studni, bezpośredni pomiar przepływu wody gruntowej, zalewanie szurfów i szybików, szczerpywanie i zalewanie studni wierconych, otworów wiertniczych i piezometrów.
prawo Darcy'ego - Prawo Darcy: v=k*I, gdzie: v- prędkość filtracji, k- wsp filtracji, I- spadek hydrauliczny. Prawo Darcy określa zależność między prędkością filtracji a spadkiem hydraulicznym (prędkość jest wprost proporcjonalna do spadku). Prawo ma szerokie zastosowanie głównie w obliczeniach hydraulicznych. Stosowane jest do obliczenia prędkości filtracji przy obliczaniu dopływów do rowu, studni i wykopów. Przy założeniu że ruch jest ustalony zgodnie z prawem Darcy w przekroju o wysokości h w odległości x prędkość filtracji obliczamy ze wzoru: V=k*I = k(dh/dx). Wartość obliczonej prędkości jest niezbędna do prawidłowego obliczenia natężenia przepływu: Q=v*F gdzie F jest pow. przekroju poprzecznego. W przypadku rowów Q=v*h*B, w przypadku studni Q=k*(dh/dx)*2pi*r*h.
degradacja(niszczenie):wietrzenie, erozja, ruchy masowe 2)agradacja(twórcze): transport, akumulacja 3)antropogeniczne
Denudacja- proces niszczacy, wyrównywanie powierzchni ziemi, obejmuje erozje wietrzenie i ruch masowe, przemieszczanie zwietrzeliny z obszarów wyższych ku niższym
Wietrzenie-rozpad mechaniczny,chem. Skał pod wpływem czynników zew. ,en. Słonecznej,wody, powietrza, Wyróżnia się: wietrzenie fizyczne- mechaniczny rozpad skał pod dzialaniem powierzchniowych czynników fizycznych takich jak a)zmiany termiczne(gł w strefie klimatu gorącego, duze amplitudy tem., duze nasłonecznienie ) b)działalność zamarzającej wody w szczelinach skalnych (w strefie umiarkowanej , obszar polarny) c)działalnośc mechaniczna roślin, zwierząt wietrzenie chemiczne-rozkład chemiczny skał przy udziale wody atmosferycznej, powierzchniowej lub gruntowej z rozpuszczonym CO2 i O2
Erozja-a)ablacja deszczowa-na obszarach nie pokrytych roślinnością, podłorze mało związane np. less(pojedyncze krople; krople w większej ilości tworzą małe strugi) b) erozja rzeczna-denna (pogłębianie koryta recznego) boczna i wsteczna. Erozja ta zalezy od;skal spadku ilości wody płynącej c) erozja morska- tworzenie wybrzeży klifowych d) erozja lodowcowa- żłobienie podłoża , doliny U-kształtne, misy(zagłebienie w terenie) ,rynny, fiordy(zatopione doliny rzeczne przemodelowane przez lodowiec e)erozja eoliczna: peflacja(wywietrzanie), korazja(szlifowanie powierzchni skalnych przez wiatr miotający miaskiem) f) e. powierzchniowa- zmywanie gleby przez wody deszczowe spływające po zboczu, degradacja gleby(wypłukiwanie składników pokarmowych), może spowodowac osuwanie się pojedynczych a nawet całych zbocz
Intensywność zalezy od:pokrycia terenu szata roślinną, natężeniem opadów, roztopów, nachylenie zboczy, kształt i długość stoku, zwięzłość i przepuszczalność podłoża
Najczęściej zachodzące procesy to: rozpuszczenie minerałów CaCO3+CO2+H2O->Ca(HCO3) i jeszcze MgCO3+CO2+H2O-.Mg(HCO3)// Ca(HOC3) jest rozpuszczalny.
Hydratacja-uwodnienie CaSO4+2H2O->CaSO4*2H2O// karbonatyzacja zastąpienie SiO2 (krzemionki) przez CO2, np.: krzemiany przechodzą w węglany =>=> CaMgSi2+2CO2->CaMg(CO3)2+2SiO2
Geologia historyczna określa wiek skał i rozmieszczenie. Jest to nauka o rozwoju Ziemi (a zwłaszcza skorupy ziemskiej) i świata organicznego w przeszłości geologicznej. Zajmuje się też rekonstrukcją środowiska geograficznego różnych obszarów Ziemi w różnych momentach przeszłości
Skamieniałości to szczątki roślin, zwierząt, które występowały na znacznej powierzchni w danej epoce.
Facja - skały powstałe w tym samym czasie, ale w różnych warunkach - mają inny wygląd, cechy litologiczne, składy flory i fauny.
Paleontologia - nauka o szczątkach zwierzęcych i odciskach roślinnych. Nauka o organizmach kopalnych, wyprowadzająca na podstawie skamieniałości i śladów działalności życiowej organizmów wnioski ogólne o życiu w przeszłości geologicznej.
Stratygrafia - zajmuje się ustalaniem wieku i przyczyn rozmieszczenia skał w skorupie ziemskiej.
Wiek względny - używa się go do uporządkowania zdarzeń na podstawie skamieniałości. Jest to wiek obiektów geologicznych oraz zdarzeń w odniesieniu do innych obiektów geologicznych
Wiek bezwzględny - podaje się w latach, które upłynęły od tego zdarzenia do dziś.
Tabela stratygraficzna - jest to schemat obrazujący przebieg historii Ziemi.(plik2)
REGIONY GEOLOGICZNE W POLSCE Budowa podłoża:
Piętro dolne - fundament krystaliczny, utwy sfałdowane linią dzielącą Europę na części:
Zachodnia: *Sudety *strefa przedsudecka *synklinorium szczec-łódzkie-michowskie *g.świętokrzyskie,
Wschodnia: *niecka mazowiecka i lubelska
Południowe: Karpaty i zapadlisko przedkarpackie.
Podłoże czwartorzędu - pochyla się ku północy, miąższość osadów jest zróżnicowana.
Osady czwartorzędowe: zlodowacenia: podlaskie, południowo-polskie, środkowo-pl, północno-pl
Charakterystyka osadów 4rzędowych:
Utwory akumulacji lodowcowej i wodnolodowcowej
Utwory akumulacji wodnej - rzeczne, jezioro-bagienne(gyite, iły), morskie
Utwory akumulacji eolicznej
Górne formy akumulacji lodowcowej i wodno-lod: moreny czołowe, m.denne, m.boczne, kremy, drumliny, ozy, zastoiska, sandry, pradoliny,
Powierzchniowe ruchy masowe- przemieszczenie mas sklanych w dol stoku ku bazy denudacyjnej spowodowane zaburzeniami rowqnowagi pomiedzy silami utrzymującymi a zsuwającymi Czynniki powodujące powierzchniowe ruchy masowe -nachylenie stoku -budowa geologiczna -klimat -przeciazenie zboczy -wstrzasy
Koluwia-produkty ruchow osuwisk
Kat naturalny zsypu-kat określający naturalne nachylenie, przy którym grunt nie ulega jeszcze przemieszczeniu pod wpływem sily ciężkości, wynika on z oporu tarcia wew i z oporu spójności (kohezji) jest różny w zależności od rodzaju materialu(dla piargow-45st, dla piaskow15-35st, dla glin8-20st) gdy stok nachylenia z tych utworow uzyska kat nachylenia wiekszy od kata naturalnego zsypu, wówczas nastepuje przemieszcenie mas i okruchow pod wpływem dzialanie sil ciężkości
Sila zsuwjaca-powoduje przemieszczenie powierzchniowych mas sklanych i mas zwietrzelinowych
Struktura gruntu- to układ ziaren cząstek gruntowych tworzących szkielet gruntowy. Wyróżnia się typy struktur: ziarnista, komórkowa. Podsta. właśc. fizyko-chemiczne gruntów- cechy fizyko-chemiczne gruntów zależą od: <składu mineralnego, powierzchni granicznej cząstek gruntu, zajw. Fizyko-chem zachodzi na powierz. Granicznej, i zjawisk kapilarnych> skład mineralny- bloki odłamki skalne, żwiry charakteryzują się tym samym składem mineralogicznym co skały z których powstały/ PYŁY- mączka skalna, w składzie dominuje kwarc, skalenie,mika. IŁY- są produktem chemicznego wietrzenia skaleni i mik, ich właściwości zmieniają się od czynników zew. Zwłaszcza od wilgotności// zbudowane są z tetraedrów (czwartościany) i oktaedrów (ośmiościany)
Typy pakietów- 1 warstwa tetraedryczna+ 1 warstwa oktaedryczna - KAOLINIT// 2 warstwy tetraedryczne+ 1 wars. oktaedryczna- MONTMORILLONIT// pomiędzy warstwami typu drubiego zawarta jest jedna warstwa oktaedryczna- ILLIT. Minerały ilaste- charakteryzują się: dyspersją, sorbcją, wymiana jonowa/ BUDOWA: minerały kaolinitowe- zbudowane z pakietów w układzie 1:1, pomiędzy pakietami atomy tlenu i gr. OH, tworzą zwartą siatkę krystaliczną, mocno powiązane, nasiąkają do 90% wodą// minerały montmorillonitowe: zbudowane z pakietów w ukł. 2:1, pomiędzy sąsiednimi pakietami atomy tlenu, powierzchnie mogą się odpychać, należą do najbardziej aktywnych// charakteryzują się: dużą wilgotnością, plastycznością, wsiąkliwość 300%-700%. Minerały illitowe- zbudowane z pakietów 2:1, pomiędzy sąsiednimi pakietami aniony potasu K i atomy tlenu wsiąkliwość 90%-300%. Granica cząstek- gruntowych to powierzchnia na jakiej cząstka gruntu styka się z fazą ciekła, powierzchnia właściwa to wielkość powierzchni ziaren i cząstek w przeliczenia jednostkę objętości lub masy, im drobniejszy grunt to powierzchnia większa. Zjawisko elektrokinetyczne- elektroosmoza- przepływ wody w kapilarach gruntowych. Elektroforeza-ruch cząstek stałych w polu elektrycznym. Wykorzystanie zjawisk elektrokinetycznych <osuszanie gruntów, stabilizacja osuwisk, wzmocnienie i uszczelnienie gruntów. Wody podziemne- zasilanie wód podziemnych <infiltracja opadów atmosferycznych, wód powierzchniowych (rzeki jeziora), sztuczna infiltracja. Strefa Saturacji- strefa nasycenia, strefa poniżej zwierciadła wody, w której wszystkie pory są wypełnione wodą. Aeracja-powyżej zwierciadła wody, cząstki wypełnione są wodą a część powietrzem. Podział wód podziemnych- AERACJA <typ wód, higroskopijne, błonkowate, kapilarne i są to wody związane/ a wsiąkowi i zawieszone są wodami wolnymi-warstwowe> SATURACJA <typ wód: zaskórne i gruntowe to wody szczelinowe, a wgłębne i głębinowe to wody kresowe>
Podział wód podziemnych:
Strefa aeracji - wody związane: higroskopijne, błonkowate, kapilarne, wody wolne: wsiąkowi, zawieszone.
Strefa saturacji - wody wolne: zaskórne, gruntowe(zdatna do picia), wgłębne(1warstwa nieprzepuszczalna), głębinowe(2warstwy nieprzepuszczalne)
Wody krasowe to wody podziemne występujące w kawernach i kanałach powstałych wskutek agresywnego ługowania skał łatwo rozpuszczalnych krasowienia, przede wszystkim węglanowych. Mieszanym rodzajem wód krasowych są wody szczelinowo-krasowe.
Wody szczelinowe to wody podziemne występujące w szczelinach skał litych, niekiedy w szczelinach utworów spoistych - np. glin czy iłołupków. Rodzajem mieszanym są wody porowo-szczelinowe.
Podział map geologicznych ze względu na TREŚĆ-(stratygraficzne-wiek względny skał/ litologiczne-rozmieszczenie zespołów skał /tektoniczne/ geologiczno-inżynierskie/ hydrologiczne-rozmieszczenie wód podziemnych, surowcowe) wydzielenia litostratygraficzne i tektoniczne (mapa zakryta-mapa utworów powierzchniowych/ m. odkryta-przedstawia budowę geologiczną wgłębną po zdjęciu serii utworów) Podział ze względu na dokładność odwzorowania- (ogólne- 1:1000 000 i mniejszej/ przeglądowe 1:500 000 i 1:300 000/ podstawowe 1:200 000 i 1:100 000/szczegółowe od 1:50 000 do 1:100 000) mapa geologiczno-gospodarcza składa się z dwóch plansz.
Właściwości wód podziemnych-(FIZYCZNE <temperatura, przeźroczystość, mętność, barwa- rzeczywista i pozorna, smak- zależy od temp i substancji w niej, zapachgłebokie bez zapachu, 5 stopni natężenia-od 3 w górę nie zdatna, radoczynność-występowanie pierw. Radioaktywnych. Ogólna mineralizacja- wyraża się masą suchej pozostałości, masa osadu po odparowaniu wody w 105 stopni cel do objętości próbki cieczy (wody normalne Sp<500, ultra słodkie, słodkie Sp=(100-500), o podwyższonej mineralizacji 500-1000, mineralne. Agresywność wody- ługująca-twardość wody, kwasowa-zależy od pH im mniejsze pH tym większa agresywność, węglanowa- zawartość CO2, siarczanowa-zawartość jonów SO-4, magnezowa Mg+2, amonowa
KLASYFIKACJA WG KSIAZKIEWICZA RUCHOW MASOWYCH
-obrywy(gdy stok stanowi stroma sciana skalna(kat nachylenia 55-90st; odpadanie okruchow i obrywania mas skalnych i usypywanie go u podnóży, budowa drog na stokach gdzie zachodzi odpadanie wymagane jest cementowanie skal na zboczach)
-spelzywanie(powolny staly ruch zwietrzelin na zboczachnawet o malych nachyleniachod3st na wielkich przestrzeniach stokowych,nasilenie w okresie opadow i roztopow, intensywność zalezy od rodzaju podloza)
-zsuwy9zeslizg mas skalnych wzdłuż określonej powierzchni-z. plaszcyznowe-konsekwentne i z.rotacyjne-asekwentne)
KLASYFIKACJA WG Wilna
-splywy-stopniowe spełzywanie nawodnionej masy gruntowej bez wytworzenia się wyraźnej powierzchni poślizgu
-zsuwy-obsuniecie się gornej warsty gruntu prawie rownolegle do powierzchni terenu
-osuwska-obsuniecia
procesy antropogeniczne-powoduja naruszenie układów warstw geologicznych i zmiane ich właściwości fizycznych oraz mechanicznych mechanicznych skutek dzialanosci człowieka, do tych procesow zalicza się:
-podtopienia(zbiornikow wodnych zaporowych)
-skazenia wod i zmiany właściwości fizycznych
-rozluznienie gruntow i zmiana ich właściwości pod wpływem sztucznych wybuchow
niecka osiedania-to obniżenie powstające nad calym wyrabiskiem na terenach górniczych wskutek eksploatacji zloz kopalniach podziemnych. Ich twoorzenie stanowi problem budowlany zarówno zarówno zakresie lokalizacji nowych budowli jak i konserwacji i eksploatacji budowli.
Skała- nagromadzenie minerałow powstałych powstałych wyniku procesow naturalnych. Wyróżniamy skały:
-magmowe(powstale z zakrzepu krzemianowego):głębinowe,wylewne, zyłowe
-osadowe dzieli się ze względu na sposób powstania na: mechaniczne, chemiczne organiczne
-metamorficzne(powstały w glebi skorupy ziemskiej w wyniku wysokiego cisnieia) grunty budowlane
WLASCXIWOSCI FIZYCZNE GRUNTOW
Grunt budowlany-czesc skorupy ziemskiej mogaca współdziałać z obiektem budowlanym; stanowi czesc obiektu bud; lub sluzy jako tworzywo d wykonania z niego budowali ziemnych
Klasyfikacja gruntow: genetyczna, fizyczna, geotechniczna
Podzial ze względu na geneze
-antropogeniczne-grunt nasypowy utworzony z produktu gospodarczego dzialania człowieka
-naturalne *g. rodzime-powstale w wyniku procesow geologicznych i znajduja się w miejscu powstania *g. nasypowe-naturalne lub w w yniku działalności człowieka np. wysypiska +n. budowlane- w skutek kontrolowanego procesu technicznego +technicznego. Niebudowlane-grunt powstaly w wyniku niekontr
Podzial ze względu na wytrzymałość:
-skaliste mineralne(Rc>0,2MPa)
-nieskaliste mineralne(Rc=<2MPa)
Podzial pod względem spękań gruntow skalistych:
-lite
-malo-, srednio-, mocno-spekane
Grunty budowanae -antropogeniczne -naturalne
*nasypowe(mineralne organiczne, budowlane, niebudowlane)
*rodzime(MINERALNE[skaliste:twarde, miękkie, lite, malo- srednio- bardzo- spekane; nieskaliste:kamieniste>40 mm, gruboziarniste40-2mm, drodnozianiste2mm], ORGANICZNE:skaliste i nieskalite)
Frakcja- zbior wszystkich ziaren lub czastek(pyl) i frakcje zredukowane:ilowa, pylasta,piastowa)
Uziarnienie gruntu- wskaźnik uziarnienia to stosunek średnicy d60 tzn. takiej średnicy ziaren, które wraz z mniejszymi ziarnami i cząstkami stanowią 60% masy próbki; do średnicy d10 ziaren i cząstek, których w gruncie wraz z mniejszymi stanowią 10% masy próbki (Cu=<5 - grunt jest równoziarnisty) (5<Cu=<15 grunt jest różnoziarnisty) (Cu>5 grunt jest bardzo różnoziarnisty.
Grunty kamieniste- dzielimy na <zwietrzelina, zwietrzelina gliniasta, rumosz, rumosz gliniasty, otoczaki> grunty gruboziarniste- dzielimy na <żwir, żwir gliniasty, pospółka, pospółka gliniasta grunty drobnoziarniste- <niespoiste, spoiste> grun .drobno spoiste- <mało spoiste, średnio spoiste, zwięzło spoiste, bardzo spoiste> Fazy i struktury gruntów- grunty składają się z oddzielnych ziaren (o śr. > 0,05mm) i cząstek (o śr. =< 0,05) tworzących układ porowaty. Ziarna i cząstki tworzą w gruncie fazę stała, woda- fazę ciekła, powietrze-fazę gazową. Pory gruntu mogą być wypełnione wodą lub powietrzem.
PROCESY EGZOGENICZNE W odróżnieniu od procesów wewnętrznych energii do Rozwoju procesów egzogenicznych dostarcza głównie słońce i grawitacja ziemi
ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER PROCESY GEO WYWOŁANE CZYNNIKAMI ZEWN DZIELIMY NA: niszczące, twórcze(budujące), trasportu
PODZIAŁ PROCESÓW EGZOGENICZNYCH wietrzenie, denudacja, akumulacja, digeneza
WIETRZENIE Pod pojęciem wietrzenia rozumie się procesy fizyczne i
chemiczne powodujące zanik zwięzłości skały litej oraz takie jej przekształcenie, że jego produkty mogą podlegać procesowi transportu. Zachodzą na powierz ziemi i w stosunkowo cienkiej warstwie litosfery
WIETRZENIE NAJCZĘŚCIEJ DZIELIMY NA: mechaniczne - fizyczne, chemiczne, biologiczne
DENUDACJA Stanowi zespół procesów związanych z powierzchniowym
przemieszczaniem się mas skalnych po nachylonej powierzchni pod wpływem siły ciężkości, bardzo często z udziałem wody powierzchniowej noszącej skały. Jednak częściej denudacją nazywamy wszytskie procesy degradując powierzchnię ziemi a więc również erozję i wietrzenie.
W SKŁAD PROCESÓW DENUDACYJNYCH WCHODZĄ Proces - czynnik sprawczy Ruchy masowe - grawitacja ziemska Erozja i abrazja - woda płynąca Egzoracja - lód lodowcowy Deflacja i erozja - wiatr Sufazja - woda przesiąkająca Solucja - woda rozpuszczająca
AKUMULACJA Transportowany w różnych środowiskach materiał skalny może przez pewien czas być odkładany i wtedy mówimy o procesie DEPOZYCJI Ogólnie jednak wszytskie osady kontynentalne są transportowane do głównego zbiornika sedymentacyjnego, jakim jest najbliższy basen morski lub jeziorny. Właśnie tam następuje AKUMULACJA, czyli ostateczne złożenie materiału.
DIAGENEZA To ogół procesów prowadzących do chemicznych, mineralnych i fizycznych zmian w osadzie po jego złożeniu. Jednak niektórzy ograniczają pojęcie
diagenezy do procesów przeobrażających luźny osad w mniej lub bardziej zwięzłą skałę. W wyniku działania procesów egzogenicznych powistaje trzecia grupa skał SKAŁY
OSADOWE a)luźne: piaski, żwiry, gliny, iły b)zwięzłe: piaskowce, zlepieńce, łupki ilaste
Niszcząca działalność wiatru - deflacja - jest wywiewanie materiału, powodujące obniżenie się powierzchni terenu, odsłaniając jednocześnie niezwietrzałą litą skałę. Tam gdzie występuje deflacja tworzą się różne misy deflacyjne i ostańce. Góry świadki (ostańce) świadczą o pierwotnej budowie terenu i o ilości wywianego materiału skalnego.
- korazja - jest to szlifowanie i niszczenie napotkanych przeszkód skalnych przez transportowane wiatrem cząstki skalne. W wyniku korazji tworzą się grzyby skalne.
Budująca działalność wiatru - akumulacja - osadzanie się materiału spowodowane
malejącą siłą wiatru. Im dalej od miejsca wywiewania, tym drobniejszy materiał. Wynikiem działania akumulacji jest tworzenie się pustyń kamienistych (hamada), żwirowych (serir) lub piaszczystych (ergi
Ruchy lądotwórcze Epejrogeneza, ruchy lądotwórcze, ruchy epejrogeniczne, powolne ruchy wynoszące lub zanurzające w głąb litosfery znaczne fragmenty skorupy ziemskiej. Ruchom tego typu nie towarzyszą deformacje ani fałdowania warstw skalnych. Ciągłemu procesowi wynoszenia, od momentu stopnienia lodowca, podlega Fennoskandia. Ruchy epejrogeniczne dają się tam mierzyć za pomocą instrumentów geodezyjnych, np. wybrzeża Zatoki Botnickiej podnoszą się o ok. 1 cm rocznie.
Ruchy górotwórcze, górotwórczość, wielkoskalowe ruchy skorupy ziemskiej prowadzące do powstania gór, stanowiące część cyklu orogenicznego. W efekcie orogenezy następuje sfałdowanie osadów w obrębie geosynklin oraz ich wypiętrzenie w postaci łańcuchów gór fałdowych, czemu towarzyszą powszechnie procesy magmatyzmu i metamorfizmu. Na "usztywnionych", nie podlegających fałdowaniu fragmentach skorupy ziemskiej (tzw. kratonach) orogeneza powoduje powstawanie pionowych przemieszczeń, wzdłuż linii uskoków, tworzących często góry zrębowe. W historii Ziemi wyróżnia się cztery główne orogenezy: prekambryjską, kaledońską, hercyńską oraz alpejską. W każdej z nich wydziela się szereg faz górotwórczych o zwiększonym nasileniu ruchów górotwórczych, występujących tylko na niektórych obszarach Ziemi.
Krasowe zjawiska, ogół procesów i form terenu, występujących na obszarach zbudowanych ze skał rozpuszczalnych, głównie z wapieni, a także z dolomitów, gipsu, kredy i soli. Powstaje w wyniku krasowienia. Cechuje się występowaniem form krasowych powierzchniowych: lejów, żłobków, żeber, zapadlisk, a także różnych rodzajów dolin krasowych (jarów, wąwozów, polji) i podziemnych (jaskiń).
Krasowienie, proces polegający na rozpuszczaniu i wymywaniu skał węglanowych przez wody zawierające dwutlenek węgla, poszerzaniu szczelin i spękań w skale oraz wytrącaniu węglanów wapnia (aragonitu i kalcytu) i osadzaniu ich na powierzchni skały w postaci nacieków. Efektem krasowienia jest powstawanie rzeźby krasowej. Obszary krasowe charakteryzują się rzadką siecią dolin, najczęściej odwadnianych okresowo, obfitością wód podziemnych, często ubogą pokrywą glebową i roślinną.