Wychowanie bez zwycięzców i pokonanych

Podsumowanie rozważań teoretycznych.

• Koncepcję Thomasa Gordona jest pedagogią.

• Wychowanie bez zwycięzców i pokonanych zaliczyć należy do nieautorytar­nego nurtu w pe­da­go­gice

• Jest to także pedagogia niedyrektywna.

• Źródłem pedagogii Gordona jest psychologia humanistyczna i terapia humanistyczna

• Należy do „romantycznej” ideologii wychowania oraz do nurtu pedagogiki humanistycznej typu osobocentrycznego, skoncentrowanego na dialogowym nauczaniu i uczeniu się.

Koncepcja T. Gordona jako pedagogia.

• źródła swej koncepcji T. Gordon wywodzi z psychologii humanistycznej, przyjmując za nią kon­cepcję człowieka;

• opiera ją na teorii stosunków międzyludzkich, przykładając szczególne znaczenie do zasad komu­nikacji interpersonalnej;

• występuje przeciwko stosunkom władzy, posługiwania się siłą i lękiem w kontaktach z innymi ludźmi, w tym szczególnie z dziećmi;

• wychodzi z założenia, że podstawową przyczyną konfliktów jest posługiwanie się przez większość wychowawców barierami komunikacji;

• pragnie, by stosunki wychowawcze opierały się na wzajemnym poszanowaniu swoich potrzeb, na miłości i odpowiedzialności;

• proponuje program treningu dla wychowawców, podczas którego mogą oni posiąść umiejętności efektywnej komunikacji oraz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów;

• zakłada, że zrozumienie podstawowych zasad jego koncepcji oraz nauczenie posługiwania się pro­ponowanymi przez niego narzędziami, zmienią kontakty wychowawca - wychowanek na lepsze, bardziej efektywne.

Wychowawcy będący prawdziwymi ludźmi

• Będą przeżywać w stosunku do dzieci zarówno uczucia akceptacji jak i braku akceptacji;

• Ich stosunek do takiego samego zachowania dziecka nie zawsze pozostanie jednakowy;

• Nie powinni ukrywać swoich prawdziwych uczuć;

• Powinni pogodzić się z faktem, że to samo zachowanie jeden z wychowawców może zaakceptować a drugi nie;

• Powinni zrozumieć, że każdy wobec każdego z dzieci będzie odczuwać różny stopień akceptacji;

• Nie muszą wyrażać akceptacji ustawicznie i bez zastrzeżeń czy przynajmniej zawsze jednakowo;

• Nie powinni udawać, że coś akceptują, gdy tak nie jest.

W TYM CELU WYCHOWAWCY:

• Muszą zacząć traktować dzieci jako osoby nie będące ich własnością, jako indywidualności mające swoje potrzeby, prawo do odmiennych od preferowanych przez dorosłych myśli, poglądów, przekonań, potrafiące samodzielnie radzić sobie z trudnościami i godne zaufania.

• Muszą pogodzić się z faktem, że dzieci zachowują się zgodnie z tym, co rozgrywa się we wzajemnych relacjach między nimi a wychowawcami; skuteczny wpływ na dziecko może mieć tylko wychowawca, który nawiązał z nim pewien szczególny stosunek.

• Muszą zrozumieć podstawowe zasady komunikacji interpersonalnej, pamiętając o tym, że rozmowa może być zarówno budująca jak też niszcząca poczucie godności dziecka czy więzi między nim a wychowawcą.

CELE WYCHOWANIA

Naczelny cel wychowania:

Szeroko rozumiany rozwój dziecka, który powinien wynikać z jego własnego potencjału osobowego.

Ponadto T. Gordon wymienia cele:

• Umożliwienie dziecku polubienia i zaakceptowania siebie, afirmację i poczucie własnej wartości;

• Autonomię, niezależność, twórczość, rozwój i realizację własnych możliwości;

• Samodzielność w radzeniu sobie z własnymi problemami, konstruktywne ich rozwiązywanie;

• Zdolność do zaspokajania własnych potrzeb, do odpowiedzialności za siebie, do samokontroli i samooceny;

• Autentyzm w wyrażaniu uczuć;

• Umiejętność współpracy z innymi, zdolność do respektowania ich potrzeb, a przy tym niezapominania o własnych;

• Umiejętność samoograniczenia własnej swobody i wolności;

• Wewnętrzne zdyscyplinowanie;

• Produktywność w realizowaniu własnych możliwości.

ZADANIE WYCHOWANIA

• Szeroko rozumiana zmiana człowieka i jego stosunku do otaczającej rzeczywistości - człowiek powinien umieć się znaleźć w nieustannie zmieniającym się świecie.

• Nabycie umiejętności twórczego przekształcania zastanego świata.

• Zmiana w sposobie postrzegania dziecka i siebie w roli wychowawcy.

• Zmiana dotychczasowych metod oddziaływań wychowawczych.

• Przekształcenie placówek oświatowych.

EFEKTYWNE RELACJE WYCHOWAWCA - WYCHOWANEK

Stosunki wychowawca-wychowanek są dobre, jeśli są zbudowane na:

- szczerości, przejrzystości, uczciwości wobec siebie;

- wzajemnym zainteresowaniu;

- wzajemnej, a nie jednostronnej zależności;

- niezbędnym dystansie, dzięki któremu możliwe jest rozwijanie kreatywności i indywidualności;

- wzajemnym zaspokajaniu potrzeb

Istota zmian edukacyjnych

1. Rewizja poglądów i mitów dotyczących sposobu postrzegania dziecka:

Nie jest prawdą, że:

• Dziecko nie jest jeszcze pełnowartościowym człowiekiem.

• Dziecko jest złe z natury.

• Dziecko jest własnością rodziców, ich kontynuacją.

• Dzieci są dla rodziców najważniejsze.

• Dzieci chcą, by dorośli wyznaczali im granice zachowań.

• Bunt okresu dorastania jest zjawiskiem naturalnym.

2. Rewizja poglądów dotyczących sposobu postrzegania siebie w roli wychowawcy.

Nie jest prawdą, że:

• Rodzice i nauczyciele muszą być czymś ychow niż zwykłymi ludźmi.

• Wychowawcy muszą być konsekwentni.

• Wychowawcy muszą stanowić „zwarty front” w wychowaniu.

• Wychowawcy muszą zawsze akceptować dziecko.

• Wychowawca musi zwyciężać, gdyż w przeciwnym przypadku zostanie pokonany.

• Wychowawcy mają prawo narzucać dzieciom swoją wolę i rozwiązania.

• Wychowawcy muszą przekazywać dzieciom swoją hierarchię wartości.

• Wychowawcy są odpowiedzialni za przekazywanie kultury.

3. Rewizja poglądów dotyczących metod oddziaływań ychowawczych.

Nie jest prawdą, że:

• W stosunku do dzieci należy używać swojej władzy i autorytetu .

• Konflikt między dziećmi a wychowawcami niszczy wzajemne stosunki.

• Należy mówić dziecku, co jest złego w jego zachowaniu, gdyż jedynie wówczas będzie w stanie je zmienić.

• Grupa nie może podejmować decyzji.

4. Stosunek do środowiska wychowawczego.

• Nieuzasadniona krytyka rodziny.

• Nieuzasadniona krytyka nauczycieli.

• Nieuzasadniona krytyka szkoły.

ISTOTA ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH

• Zasada posiadania problemu

• Akceptacja jako niezbędny warunek pomocy człowiekowi posiadającemu problem

• Rezygnacja z oddziaływania siłą i władzą

• Wychowawca musi zadbać o siebie

• Postrzeganie konfliktu jako problemu do wspólnego rozwiązania

• Przekazywanie hierarchii wartości poprzez wyznawanie jej własnym życiem

• Nastawienie na współpracę i współdziałanie.

METODY, ŚRODKI I FORMY WYCHOWANIA

1. Sposoby reakcji wychowawcy, gdy problem ma dziecko:

- bierne słuchanie

- „otwieracze drzwi”

- aktywne słuchanie.

2. Wpływanie na zmianę nieakceptowanego zachowania dziecka:

- wypowiedź „ja”

- zmiana otoczenia

- zmiana swojego stosunku do zachowania dziecka.

3. Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów:

- metoda dwu szpalt

- metoda 6 kroków.

ZMIANA NIEAKCEPTOWNEGO ZACHOWANIA POPRZEZ ZMIANĘ OTOCZENIA

• Wzbogacić otoczenie - źle zachowują się dzieci, które się nudzą. Należy więc wzbogacić ich otoczenie, aby dać im możliwość zrobienia wielu interesujących rzeczy.

• Ograniczyć bodźce otoczenia - okresowo dzieci po­trze­bują otoczenia z małą ilością bodźców, np. przed pójściem spać. Należy więc wówczas zredukować nad­miar bodźców w otoczeniu dziecka.

• Uprościć otoczenie - dzieci często demonstrują za­chowanie „nie do przyjęcia” ponieważ ich otoczenie jest dla nich zbyt trudne i skomplikowane. Otoczenie dziecka należy modyfikować w ten sposób, by dać dziecku możliwość zrobienia samodzielnie jak naj­większej ilości rzeczy.

• Ograniczyć przestrzeń życiową dziecka - wydziele­nie określonego miejsca, gdzie dziecko może bez problemu wykonywać jakąś działalność (np. w łatwej do umycia kuchni może malować farbami; na dużym papierze pakowym zawieszonym na ścianie u siebie w pokoju może rysować, oszczędzając ściany, powinno mieć miejsce, gdzie może zachowywać się głośno).

• Uczynić otoczenie bardziej bezpiecznym dla dzieci -przeprowadzić kontrolę bezpieczeństwa dzieci: czy w domu nie ma dywaników, na których bardzo łatwo się pośliznąć, czy okna na wyższych piętrach są zabezpie­czone, czy w łazience jest położona gumowa mata i czy ostre rogi mebli są zabezpieczone.

• Zastąpić jedno zajęcie innym - jeśli dziecko zaczyna robić coś, czego nie można zaakceptować, należy umoż­liwić mu zrobienie rzeczy podobnej, ale nie przy­no­szącej strat (np. jeśli wyrywa strony z książki - moż­na zastąpić książkę starą gazetą, jeśli grzebie w szufladzie z kosmetykami, można mu dać stare pu­deł­ka po kremie itp.)

• Przygotować dziecko do zmian otoczenia - wielu negatywnych zachowań można uniknąć, jeśli dziecko jest przygotowane do zmian w swoim otoczeniu, za­nim one nastąpią. Wcześniej należy porozmawiać o wizycie u lekarza, tłumacząc dokładnie, co się bę­dzie działo; wcześniej zapowiedzieć, że np. w środę idzie­my z wizytą, żeby nie wyciągać go na siłę z pod­wór­ka podczas świetnej zabawy itp.

• Robić plany ze starszymi dziećmi - wspólnie kupo­wać meble do pokoju dziecka, uczyć planowania wy­dawania pieniędzy poprzez kieszonkowe, wspólnie planować wakacje i pytać dziecko o zdanie, razem z nim kupować ubrania.

ALTERNATYWY DLA TRADYCYJNEGO NAGRADZANIA I KARANIA

• Pozytywne wypowiedzi „ja”

• Aktywne słuchanie

• Prawidłowe odczytywanie potrzeb dzieci

• Handel zamienny

• Zmiana otoczenia

• Konfrontacyjna wypowiedź typu „ja”

• Prewencyjna wypowiedź typu „ja”

• „zmiana kroku” w celu zmniejszenia oporu

• Konstruktywne rozwiązywanie problemów

• Zamiana uczuć wtórnych na pierwotne.