BADANIA PRZESIEWOWE

Cele: zadaniem strategicznym badania przesiewowego jest zmniejszenie zapadalności i chorobowości (umieralności) z powodu określonej choroby wśród osób poddawanych tym badaniom.

Wybór choroby

• choroba musi mieć poważne konsekwencje zdrowotne dla ludności

• choroby o niekorzystnej prognozie powodujące inwalidztwo lub długotrwałą niezdolność do pracy

• choroba musi być wyleczalna

Warunki podjęcia badań przesiewowych

• Choroba stanowi ważny problem społeczny,

• Naturalna historia choroby jest dobrze poznana,

• Istnieją skuteczne metody leczenia choroby,

• Występują dostatecznie wyraźne wczesne objawy chorobowe,

• Metody diagnostyczne wczesnych stadiów choroby są powtarzalne i trafne,

• Metody badań pozbawione powikłań i akceptowane przez badanych

• Ustalone są zasady, kogo należy zaliczyć do grupy chorych wymagających leczenia

• Koszty wykrywania i leczenia są ekonomicznie uzasadnione

Choroba na potrzeby badań przesiewowych

• Stosowna do celu i metody badania

• Ścisła (dokładniej wyszczególnione objawy chorobowe)

• Klasyfikująca (różne stopnie zaawansowania choroby)

Stosowane Testy

• Proste

• Powtarzalne (dokładność, stałość zjawiska, zdolność interpretacji) tj. otrzymywania takich samych wyników przez tego samego badacza

• Odtwarzalne, tj. otrzymywanie takich samych wyników badania tej samej populacji przez różnych badaczy

• Trafne (czułość, swoistość)

Cechy badania przesiewowego

1.Trafność - czyli zdolność testu do mierzenia danej cechy w taki sposób, że wartość uzyskana z pomiaru jest zgodna z wartością rzeczywistą. Miarą trafności jest czułość i swoistość

2. Czułość testu - jest to zdolność wykrywania wszystkich osobników posiadających daną cechę (rzeczywiście chorych, tj. z potwierdzona diagnozą kliniczną). Test taki daje małą liczbę wyników fałszywie ujemnych; czyli idealny test powinien być ujemny tylko u ludzi zdrowych.

3. Swoistość testu - jest to zdolność wskazywania osobników bez danej cechy, tj. rzeczywiście zdrowych. Test ten daje małą liczbę wyników fałszywie dodatnich; test w pełni swoisty powinien być dodatni tylko u ludzi chorych.

Czułość, % = a/a+c x 100

Swoistość, % = d/b+d x 100

a - osoby chore, zakwalifikowane przez test prawidłowo (PD)

b - przypadki fałszywie dodatnie (FD)

c - przypadki fałszywie ujemne (FU)

d - osoby zdrowe, zakwalifikowane przez test prawidłowo (PU)

Rodzaje screeningu

• Masowy (np. u dzieci badanie w kierunku zaburzenia słuchu)

• Wielokierunkowy (stosowanie różnych rodzajów testów w celu eliminacji błędów) np. badanie og. moczu i posiew

• Celowany (wybiórczy) np. w zakładach pracy

• Przypadkowy „przy okazji innej choroby

Choroby

• Rak szyjki macicy,

• Rak sutka,

• Rak oskrzelopochodny,

• Rak okrężnicy,

• Rak żołądka,

• Nadciśnienie,

• Choroby naczyń wieńcowych,

• Cukrzyca,

• Jaskra,

• Gruźlica.

Różnice między badaniem przesiewowym a klinicznym

Badania kohortowe

Badanie kohortowe polega na obserwacji przez długi czas grupy populacyjnej, która odznacza się wspólną charakterystyką.

Przez kohortę w epidemiologii rozumie się pewną grupę ludzi, którzy wykazują jakąś wspólną cechę (ekspozycję). Szczególnym rodzajem kohorty jest grupa ludzi urodzona w tym samym czasie. Kohorta może być też określona przez inne cechy, jak np. urodzenie pierwszego dziecka, przejście na rentę, data pierwszej miesiączki, itd

Wyróżniamy badania:

-prospektywne

-retrospektywne

Planowanie badania epidemiologicznego

Plan badania epidemiologicznego powinien uwzględniać następujące elementy

1. Określenie celów i założeń badawczych.

2. Zdefiniowanie populacji (dobór badanych, wielkość próby)

3. Wyszczególnienie zmiennych i skal pomiarowych

4. Metody pomiaru (czynniki środowiskowe, stan zdrowia)

5. Zaprojektowanie dokumentów badań i organizacji zbierania danych w terenie

6. Wybór metody przetwarzania danych (techniki obliczeniowe)

7. Przygotowanie planu analizy wyników

Określenie celu

• Jest to określenie zakresu i objętości informacji, które zamierzamy zdobyć,

• Celem może być np. określenie zapadalności na daną chorobę lub określenie zapadalności na tą chorobę w określonych grupach wiekowych (cel bardziej złożony) - to w badaniu pro- ; badanie retro - to jedynie stwierdzenie jaka jest chorobowość w grupie narażonej i tej która nie była narażona

• Cel powinien zawierać szczegółowe hipotezy, które mogą być wyrażone jako deklaracja pozytywna i deklaracja negatywna

• Hipotezy (choroba - poszukujemy czynnika; czynnik - poszukujemy choroby)

Dobór próby do badań

-Dobór arbitralny (zakład pracy, szkoła miasto)

-Dobór losowy (odniesienie do populacji generalnej)

• Losowanie proste,

• Losowanie złożone

Skale pomiarowe

• Nominalna (wiek, płeć, grupa zawodowa, występowanie bólu),

• Porządkowa (niezdolność do pracy, częściowa zdolność, bez ograniczeń)

• Przedziałowa (term., wilgotn.)

• Ilorazowa (ma właściwości powyższych, wyróżnia się absolutnym punktem zerowym)

Pomiary czynników środowiskowych

• W rezerwuarze - nie przenika do organizmu,

• W środowisku, z którego może przenikać do organizmu (woda, żywność),

• Dzienny poziom oddziałujący na populację,

• Dzienny poziom oddziałujący na poszczególny organizm,

• Ilość wchłoniętego czynnika ( w tkance traktowanej jako wskaźnik, w narządach, komórkach)

Skutek zdrowotny

-W dalszym etapie badamy skutek zdrowotny

---