31 marca 2008

Użytkowanie mleczne

Porównanie składu procentowego mleka wybranych zwierząt

[%]	Owca	Krowa	Koza
Sucha masa	17,8	21,3	13,2
Tłuszcz	6,5	3,4	4,0
Białko	5,7	3,2	3,6
Laktoza	4,5	4,6	4,6
Popiół	0,9	0,7	0,8
Woda	82,2	87,8	86,5

Budowa owiec w typie mlecznym:

• Cienka, zwięzła skóra

• Słabo rozwinięta tkanka tłuszczowa podskórna i tkanka mięśniowa

• Duża jama ciała

• Wełna jednolita

• Gruszkowata budowa ciała

• Doskonale wykształcone wymię

Czynniki wpływające na mleczność owiec

• Rasa - np. fryzyjska, assai

1. Cechy charakterystyczne

• Bardzo długi okres laktacji - do 300 dni

• Wydajność za laktację 600 - 700 l

• Na cele konsumpcyjne 250 - 550 l (po odsadzeniu jagniąt)

• Użytkowanie mleczne: pog, sarda, frisata

• Długość laktacji 150 dni

• Średnia wydajność mleka za laktację: 200 - 300 l

• Na cele konsumpcyjne 60 - 120 l

• Ze względu na wymagania owcy fryzyjskiej, najczęściej 50% jej udziału wystarcza do uzyskania optymalnej produkcji

• Nie doskonalone w kierunku użyteczności mlecznej, np. wrzosówka

• Krótka laktacja: 90 - 120 dni (30 - 90 dni przy skróconym odchowie)

• Wydajność za laktację 55 - 77 l

• Na cele konsumpcyjne 30 - 50 l

• Liczba jagniąt w miocie

1. Matka z 1 jagnięciem - 100%

2. Matka z 2 jagniętami - 130%

3. Matka z 3 jagniętami - 140%

4. Matka z 4 jagniętami - 148%

Zwiększanie liczby jagniąt w miocie może prowadzić do zwiększania wydajności mlecznej. Wzrost ten następuje do 3 tygodnia laktacji.

• Wiek - szczyt mleczności w czwartej, piątej laktacji

• Stadium laktacji

1. przebieg

• Pierwsze dwa tygodnie - rozdajanie

• 2 - 4 tydzień szczyt mleczności

• Od 4 tygodnia spadek mleczności

• Ostatnie dwa tygodnie laktacji - zasuszanie

• Zawartość poszczególnych składników mleka

• Tłuszcz - spada w miarę wzrostu ilości mleka (i na odwrót)

• Laktoza - rośnie wraz z produkcją mleka, potem do 8 - 9 tygodnia pozostaje bez zmian, potem spada

• Białko - w okresie laktacji ciągły spadek, początkowo dość znaczny

• Dój - początkowo 3x dziennie, pod koniec laktacji 2x, przed zasuszaniem raz w ciągu doby

• Żywienie - pasze mlekopędne: otręby pszenne, zielonki pastwiskowe, siano łąkowe, rośliny motylkowe, nasiona roślin oleistych, okopowe

• Klimat - łagodny wpływa korzystnie. Wpływ warunków atmosferycznych na mleczność jest większy niż na inne kierunki użytkowania. Ma duże znaczenie przy utrzymaniu pastwiskowym

• Strzyża - wykonywana w trakcie laktacji - na kilka dni obniża laktację (stres cieplny)

• Stan zdrowia

1. Zapalenie wymienia - spadek mleczności, zmiana składu mleka

2. Choroby infekcyjne

3. Pasożyty

4. Choroby płuc

• Kształt i konsystencja wymienia - duże symetryczne o miękkiej konsystencji, strzyki ustawione pionowo do podłoża łatwość oddawania mleka

• Układ nerwowy (czynniki stresowe) - hałasy, straszenie, brutalne obchodzenie się z owcami, zbyt wczesne odsadzenia

Metody oceny użytkowości mlecznej

1. metoda klasyczna - na podstawie próbnych udojów - trzy udoje kontrolne co 14 dni dają obraz na 7 dni przed i 7 dni po udoju. Metoda ta jest najdokładniejsza, ale wymaga odsadzenia jagniąt od matki

1. I udój - 7 dzień laktacji

2. II udój - 21 dzień laktacji

3. III udój 35 dzień laktacji

2. metoda uproszczona - mleko pobierane jest raz w laktacji po 12 godzinnym odsadzeniu jagniąt. Uzyskaną wydajność mnoży się x2 x przelicznik ze względu na dzień laktacji x liczba dni laktacji daje nam to obraz mleczności

3. metoda na podstawie przyrostu masy ciała jagniąt w okresie ssania. Jagnięta ważymy w 2 i 28 dniu życia i obliczamy przyrost na ten czas. Przyrost mnoży się przez ilość mleka na 1 kg przyrostu. Metoda ta dotyczy tylko 1 miesiąca laktacji, nie jest dokładna, ale wystarczająca do selekcji matek pod względem mleczności:

a = (b - c) * d

1. wydajność mleczna po pierwszym miesiącu laktacji

2. masa ciała jagniąt w wieku 4 tygodni

3. masa ciała jagniąt w 2 dniu po urodzeniu

4. ilość mleka potrzeba na 1 kg przyrostu masy ciała jagnięcia

Metody doju

1. dój ręczny

1. z boku poprzez osmykiwanie strzyków - dla owiec o mocno rozwiniętym wymieniu

2. z tyłu poprzez zgniatanie wymienia - owce o mniejszym wymieniu

2. dój maszynowy - od tyłu, mleko czyste, pozostaje jednak dużo niezdojonego mleka - obniża się mleczność na skutek zwiększonego ciśnienia

Produkty z mleka owczego

1. świeże mleczko

2. koktajle, alkohole (po zagotowaniu)

3. sery

1. bundz - świeży słodki ser

2. bryndza - powstaje z bundzu, kwaśnieje, rozcieramy z solą

3. oscypek - twardy, wędzony

4. feta

1. 
   
   roquefort




12 maj 2008

Czynniki wpływające na użytkowanie mięsne owiec

1. rasa - wpływa na podatność zwierząt do tuczu oraz wartość rzeźną (tempo osiągania dojrzałości płciowej i somatycznej, przyrostów dobowych, wykorzystanie paszy, jakość tusz, wartość mięsa i tłuszczu)

1. mięsne - Teksel, Ile de France, Czarnogłówka, Suffolk, Berrichon du cher, Charolaise, Dorset Horn, linia syntetyczna

2. kombinowane - merynos polski, pon, pod

3. prymitywne - wrzosówka, cakiel, świniarka, pog

2. wiek - warunkuje jakość uzyskanego surowca rzeźnego (wpływ tego czynnika należy łączyć ze zróżnicowanym tempem odkładania się poszczególnych tkanek w okresie wzrostu i rozwoju jagniąt oraz starzeniu się zwierząt dorosłych)

1. I okres życia - rozwój układu kostnego - szkielet dla mięśni, ochrona dla układu nerwowego, w mniejszym stopniu dla mięśniowego

2. II okres życia - bardzo silny rozwój mięśni - szybkie tempo przyrostów, dobre wykorzystanie paszy

3. III okres - tempo przyrostów tkanki mięśniowej równoważy tempo przyrostów tkanki tłuszczowej (głównie tłuszcz śródmięśniowy) - dojrzałość rzeźna

4. IV okres - przyrost tkanki tłuszczowej - tłuszcz okołonerkowy i podskórny

3. płeć

1. wolniejsze tempo przyrostów maciorek niż tryczków

2. większe otłuszczenie tusz maciorek (niższa masa ubojowa dla maciorek niż tryków)

3. delikatniejsze i cieńsze ukostnienie tusz maciorek

4. lepsza jakość tusz maciorek (u tryczków nieprzyjemny, specyficzny zapach - męskie hormony)

4. liczba jagniąt w miocie - wpływa na zmienność warunków odchowu, a tym samym na tempo wzrostu i jakość tusz

1. w okresie ssania - jedynaki rozwijają się szybciej od jagniąt z miotów liczniejszych z tym, że jednocześnie szybciej u nich zaczyna się odkładać tłuszcz miękki - nie pogarsza on jakości tuszki. Im liczniejszy miot, tym mniej mleka w przeliczeniu na sztukę…

2. po odsadzeniu tempo wzrostu w dalszym ciągu wysokie z tendencją do szybszego odkładania się tkanki tłuszczowej u jagniąt z miotów licznych lepsze wykorzystanie paszy oraz kompensacja wzrostu - lepsze przyrosty…

5. żywienie - decyduje o intensywności produkcji żywca jagnięcego oraz jakości uzyskanego surowca rzeźnego. Poziom żywienia powinien być dostosowany do możliwości produkcyjnych posiadanych zwierząt, aby zapewnić maksymalne wykorzystanie pasz. Zbyt skąpe żywienie obniża produkcyjność zwierząt i dochodów. Zbyt obfite żywienie powoduje niepotrzebny wzrost kosztów produkcji i zbytnie otłuszczanie - obniżenie jakości tusz.

W celu poprawienia walorów mięsnych naszych rodzimych ras, wprowadzono krzyżowanie towarowe jedno- i dwustopniowe.

1. jednostopniowe: ♀ rasy rodzime x ♂ rasy mięsne F₁ na tucz i rzeź

2. dwustopniowe: ♀ rodzime x ♂ rasy plenne F₁♀ x ♂ rasy mięsne F₁♂ i F₂ tucz i rzeź

Metody kontroli użytkowości mięsnej

1. przyżyciowe

1. dobowe przyrosty masy ciała

2. stopień wykorzystania paszy (zużycie białka i energii na 1 kg przyrostu)

3. umięśnienie i otłuszczenie (ocena eksterierowowa, chwyty rzeźnickie)

4. skład tkankowy (ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny)

2. poubojowe

1. wydajność rzeźna po uboju ciepła i zimna (po 24h)

2. ocena umięśnienia i otłuszczenia EUROP

3. rozbiór tuszy na wyręby (najbardziej wartościowe: antrykot, comber)

4. dysekcja uda

Tucz mleczny - intensywny

• Cel: produkcja lżejszych jagniąt rzeźnych o najwyższej jakości tuszki

1. Tucz do masy ciała 35 kg

2. Czas trwania tuczu: 100 - 120 dni (odsadzenie jagniąt)

3. Przyrosty dobowe: 250 - 300g

4. Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu: 3,0 - 3,5 j.o.; 450 - 500 g białka

Intensywne żywienie matek w ciąży i po wykocie warunkuje wysoką masę urodzeniową. Podawać owies, jęczmień, wysokobiałkowe mieszanki gospodarskie.

Tucz przedłużony - średniointensywny

1. Tucz do masy ciała 45 kg

2. Czas trwania tuczu: 6 - 7 m-cy

3. Przyrosty dobowe: 200 - 250g

4. Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu: 4,5 j.o.; 450 - 500 g białka

Niższe normy żywieniowe, mniej pasz treściwych. Podajemy pasze gospodarskie (okopowe, kiszonki, zielonki, więcej siana, suche wysłodki)

Tucz opóźniony - małointensywny

1. Tucz do masy ciała 55 kg

2. Czas trwania tuczu: 9 - 10 m-cy

3. Przyrosty dobowe: 150 - 200g

4. Wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu: 6,5 - 7,0 j.o.; 550 - 600 g białka

Tucz oparty o najtańsze pasze gospodarskie. Latem pastwisko lub zielonka. Ostatnie 6 - 8 tygodni dotuczanie w oparciu o lepsze jakościowo pasze.

Opas sztuk dorosłych - wybrakowanych w celu poprawy kondycji przedubojowych - max 8 tyg. Najlepiej pastwisko (przyrosty ok. 100 g. Jeśli zwierzę nie przyrasta przez tydzień, dwa, zaprzestajemy dotuczania - od razu na ubój)

Ocena umięśnienia i otłuszczenia tusz wg klasy EUROP

Kategoria

L - tusze jagniąt do 12 miesięcy

S - tusze ze starszych owiec. Tusze z tej kategorii o masie większej od 13 kg

Klasy umięśnienia

• E - wyśmienita

• U - bardzo dobra

• R - dobra

• O - średnia

• P - słaba

Dobowe przyrosty masy ciała:











Zad 1)

• Od ur. do pierwszego waż. = (10,7 - 3,9)/18 = 377 g

• Od 1 do 2 = (16,8 - 10,7)/31 = 197 g

• Od 2 do 3 = (26,3 - 16,8)/30 = 316 g

• Od 3 do 4 = (34,5 - 26,3)/31 = 264 g

• Cały okres tuczu Σ/4 = 288,5 g

Zad 2)

W rzeźni 33,1, przed ubojem 34,5 różnica 1,4 kg

34,5 - 100%

1,4 - x% x = 4%

Odpowiedź: straty podczas transportu wynoszą ok. 4%

Zad 3)

Wydajność rzeźna ciepła


= 45,9%

Wydajność rzeźna zimna


= 44,4 %

Zad 4)

M. tuszki ciepłej - m. tuszki zimnej = 15,2 - 14,7 = 0,5

15,2 - 100%

0,5 - x% x = 3,3%

Zad 5)

Masa półtuszy = 7,4 kg 7,4 - 100%

Masa wyrębów = 7,32 kg 0,08 - x% x = 1,08%

Różnica = 0,08

Zad 6)

• Półtusza prawa = 7,4 kg

• Udziec = 1,75 / 7,4 = 23,6%

• Karkówka = 0,565 / 7,4 = 7,6%

• Plecówka = 0,435 / 7,4 = 5,9%

• Antrykot = 0,41 / 7,4 = 5,5%

• Comber = 0,65 / 7,4 = 8,8%

• Łopatka = 1,05 / 7,4 = 14,2%

• Mostek = 1,59 / 7,4 = 21,5%

• Goleń = 0,66 / 7,4 = 8,9%

• Nerka = 0,21 / 7,4 = 2,83%

Zad 7)




% wyrębów średniowartościowych = 100% - 14,32% = 85,68%

Zad 8)

Udział mięsa w udźcu = 1310 / 1738 x 100 = 75,4%

Udział kości w udźcu = 235 / 1738 x 100 = 13,2%

Udział tłuszczu w udźcu = (68+125) / 1738 x 100 = 11,1%

19 maj 2008

Zabiegi pielęgnacyjne w chowie i hodowli owiec

1. znakowanie

1. w hodowli

2. w chowie

• trwałe

• tatuowanie - numer - 10 -cio cyfrowy (pierwsze sześć cyfr: PL, rasa owiec, numer stada - tatuaż w prawym uchu - jeśli owca wędruje po PL. Kolejne 4 cyfry to indywidualny numer zwierzęcia - na lewym uchu)

1. znakowanie pow. 3 m-ca życia

2. zabieg musi być wykonany bardzo solidnie - numerki szpilkowe, przebijamy ucho od wewnętrznej strony małżowiny. Potem nacieramy ucho tuszem Przy krwawieniu wcieramy tusz dłużej - by nie został wymyty

3. zabieg wykonany jest prawidłowo, kiedy słychać trzask chrząstki

• kolczykowanie - wspomaganie tatuowania - łatwiej rozpoznać

2. nietrwałe

• do 2 miesiąca życia - za pomocą cyfrowych szablonów przy grzbiecie odbija się numer kolejnego miotu w stadzie. W razie konieczności zabieg powtarzamy. Do zabiegu używamy zmywalnych barwników

• kredka zootechniczna, spray do znakowania zwierząt - pomagają w zaznaczaniu zwierząt, które przeszły już przez wykonywany przez nas zabieg

• przy utrzymaniu haremowym (stanówka) trykowi zakłada się prostokąt z barwnikiem, aby widzieć, którą owcę tryk pokrył. Można je pogrupować, przygotować do krycia po 12h itp.

• UE - jeśli zwierzę ma opuścić stado musi być zakolczykowane na lewym uchu. Rejestracją i przydziałem numerów zajmuje się powiat (kraj - standardowy kolczyk, UE - chip)

• zabiegi w chowie

1. ogon - obcinanie ze względu na pielęgnację wełny i higienę zwierząt

2. obcinanie

• metoda bezkrwawa - w odpowiednim miejscu na ogonie umieszczamy gumowe pierścionki uciskowe (niektóre zwierzęta mogą odczuwać duży ból). Należy uważać na bakterie i infekcje - wskazane jest odcięcie kikuta i zdjęcie pierścienia po 3, 4 dniu po założeniu

• metoda krwawa

• kleszcze - emaskulator (do kastracji również). Kleszcze należy przytrzymać do minuty czasu, aby wytworzyć skrzep - brak krwawienia. Emaskulatora używamy tylko do 3 dnia po urodzeniu

• przewiązka na ogonie, potem cięcie. Przewiązkę zdejmuje się po 2 godzinach, żeby nie wystąpiła martwica. Warto naciągnąć skórę (przed przewiązaniem) na ogonie w kierunku ciała - po zdjęciu przewiązki skóra wraca na swoje miejsce, jej nadmiar obrasta ranę i tworzy bliznę miękką.

1. Miejsce cięcia: tryki: przykryć odbyt, maciorki: odbyt i srom

• Korekcja racic - u maciorek 2x w roku (przed wyjściem i po powrocie z pastwiska), u tryków 4x w roku (min 3,4 tyg przed stanówką). Po co? Aby uniknąć zanokcicy (kulawka) i dla polepszenia komfortu chodzenia. Zabieg wykonujemy za pomocą sekatora. Należy pamiętać o linii białej racicznej i kopytnej oraz o tym, by nie zostawić szpili na czubku racicy.

• Kąpiel racic - zabieg wspomagający przy korekcji racic - dezynfekujące (siarczan cynku + detergent) i osuszające (siarczan miedzi). Oba roztwory o stężeniu 3 - 5%. Kąpieli dokonujemy w basenach o długości co najmniej 3, 4 metrów, na powierzchnię sypiemy sieczkę np. słomy. Po kąpieli kierować owce najlepiej na beton. Zabieg przeprowadzamy od 1 so 12 razy w roku - w zależności od terenu, w jakim utrzymywane są owce.

• pasożyty

1. Zewnętrzne

• Owady: wpleszcze, wszy, wszoły (niszczenie wełny) raz do roku, profilaktycznie, zabiegi zwalczania pasożytów

• Pajęczaki: świerzb, kleszcze

• Świerzb głowowy, pęcinowy - interwencja natychmiastowa!!

• Profilaktyka

1. Raz w roku: u matek kąpiel tuż po strzyży (najlepiej w tym samym dniu), u tryków też po strzyży, tylko w innej porze roku

• Rodzaje zabiegów

1. Gazowanie - odchodzi się od tej metody

2. Kąpiele, opryski - rozcieńczonymi preparatami

3. Bezpośrednie polewanie na skórę w wybranych miejscach

• Wewnętrzne

• Przywry - motylica - ograniczenie kontaktu z formami inwazyjnymi ogrodzenie terenu, dezynfekcja siarczanem miedzi brzegów, skarp rowów melioracyjnych

• Tasiemce -

• Bąblowiec

• Uzbrojony, nieuzbrojony - młode osobniki od czasu do czasu - zagrożone

• Obleńce - trudno zauważalne, trzeba robić badania kału

6

---