F.Tonnies-interesował się więzią społeczną, wg niego człowiek jest istotą racjonalną i jednocześnie reagującą spontanicznie znaczy to że człowiek dysponuje dwoistą naturą czyli ma dwa rodzaje woli: organiczną-ma źródła w ludzkiej psychice (emocjach), arbitralną (racjonalna)-źródłem jest namysł i kalkulacja. Gemeinschaft-grupy, struktury w których przeważa wola organiczna mają charakter wspólnot (wieś i rodzina). Geselschsft-jeżeli w naturze przeważa wola arbitralna czyli racjonalne myślenie, kalkulowanie to mamy do czynienia z zrzeszeniem (miasto przemysłowe), stowarzyszeniem, zbiorowością. Cechy charakterystyczne wspólnot: jednostki występują w nich jako pełne osobowości bo wspólnota wypełnia pełnię życia człowieka; system kontroli społecznej występuje w postaci plotki, zwyczaju, obyczaju, tradycji; występuje własność zbiorowa; nieokreślony cel wspólnoty; szeroki układ stosunków społecznych i konieczność przestrzennego skupiania się; emocjonalny stosunek do członków grupy; naturalna geneza. Cechy charakterystyczne zrzeszenia: jednostki występują w określonych rolach społecznych; system kontroli społecznej występuje w postaci prawa i opinii społecznej; podstawą istnienia zrzeszenia jest pieniądz i własność prywatna; nie ma potrzeby przestrzennego spotykania się; określony cel; wąski układ stosunków społecznych; brak konieczności występowania stosunków osobowych; geneza konwencjonalna; zbiorowość heterogeniczna. E.Durkheim-uważał że badanie społeczeństwa to badanie faktów społecznych, wprowadził termin „uzależnienie jednostki od grupy”-występuje wówczas gdy jej indywidualne cele mogą być zrealizowane gównie dzięki uczestnictwu w danej grupie społecznej. Socjologiczna koncepcja samobójstw: wg Durkheima za samobójstwo jednostki odpowiada nie ona sama ale otoczenie w którym jednostka funkcjonowała. Wpływ na samobójstwo może mieć: drugi człowiek, sytuacja ekonomiczna, system wartości, ideologia, religia. Rodzaje samobójstw: altruistyczne-z nadmiaru miłości (w kategoriach socjologicznych jest efektem występowania zbyt silnych więzi jednostki z toczeniem), fatalistyczne-to samobójstwo popełnione dlatego że jednostka nie umiała dokonać wyboru życiowego, egoistyczne-powodem samobójstwa egoistycznego jest rozluźnienie więzi pomiędzy jednostką a jej najbliższym otoczeniem, anomijne-powodem samobójstwa anomijnego jest sytuacja społeczno-ekonomiczna w jakiej znalazła się jednostka jeżeli człowiek ma poczucie że nie jest w stanie poradzić sobie właśnie z tą sytuacją wybiera samobójstwo. G.Simmel-wprowadził pewne pojęcia: formy życia społecznego to wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie, zabawowa forma uspołecznienia-towarzyskość, pierwszy tekst socjologiczny. W.James-wprowadził on do nauki termin „jaźń” (zaczerpnął go z wiersza), wg James'a jaźń to zdolność postrzegania samych siebie jako obiektów i zdolność wytwarzania odczuć i postaw skierowanych na siebie (jaźń to nasze sumienie). Rodzaje jaźni: materialna, duchowa, społeczna. Ch.H.Cooley-wprowadził terminy: jaźń odzwierciedlona, relacje pierwotne (grupa pierwotna), relacje wtórne (grupa wtórna), rodzaje grup pierwotnych, potrzeby psychologiczne jednostki zaspokajane przez grupę pierwotną, cechy charakterystyczne (warunki) grupy pierwotnej. Jaźń odzwierciedlona-to moje wyobrażenie o tym co myślą o mnie inni ludzie, składa się ona z 3 elementów: z naszego wyobrażenia o tym jaki jest nasz wizerunek w oczach innych, związane z tym uczucie dumy, nasz osąd na temat nas samych. Relacje pierwotne-to ścisłe zespolenia jednostek dzięki stosunkom osobistym i współpracy i są one dlatego pierwotne ponieważ łączą nas z najważniejszymi dla nas ludźmi (rodzicami, rodzeństwem, partnerem, najbliższymi przyjaciółmi). Grupa pierwotna-tworzą ją ludzie których łączą pierwotne relacje (specyficzne poczucie wspólnoty), inaczej to małe zbiorowości o relatywnie trwałych i zażyłych związkach, mają charakter niewyspecjalizowany. 3 typy grup pierwotnych: rodzina, dziecięca grupa zabawowa, sąsiedzka grupa dorosłych. Relacje wtórne-ograniczają się do posiadania przez dane osoby statusów i oczekiwań związanych z odgrywanymi rolami. Grupy wtrórne-takie które liczą wielu członków w większości wzajemnie anonimowych pomiędzy którymi zachodzą sformalizowane i pośrednie stosunki realizujące się w wysoce wyspecjalizowanych działaniach. Potrzeby zaspokajane dzięki grupom pierwotnym: bezpieczeństwa, uznania, przynależności i miłości, intymności, kompensacja naszych niepowodzeń i porażek życiowych ponoszonych w innych grupach. Cechy charakterystyczne grup pierwotnych: związki między członkami grupy muszą być bezpośrednie typu „twarzą w twarz”, związki te nie mogą mieć wyspecjalizowanego charakteru, grupy takie powinna cechować względna całość, grupy te nie mogą być zbyt liczne, w grupie żeby była ona pierwotną powinien wystąpić szczególny rodzaj intymności czyli bardzo silna więź emocjonalna i więź ta powinna być dominująca w grupie. F.Znaniecki-wprowadził terminy: doświadczenia pierwotne-doświadczamy ich wtedy gdy ich sami subiektywnie doświadczamy; doświadczenia zrekonstruowane-to doświadczenia z drugiej ręki dowiadujemy się o nich z relacji innych ludzi sami nie doświadczyliśmy ich bezpośrednio; współczynnik humanistyczny-reczywistość społeczną należy badać stosując współczynnik humanistyczny tj. analizowanie świata z perspektywy ludzi którzy go doświadczają; grupa społeczna-to dwie lub trzy osoby pomiędzy którymi dochodzi do interakcji które przemieniają się w więź społeczną, charakteryzuje ją wspólny cel, miejsce, zasady, normy postępowania, role społeczne, symbole; główne kręgi społeczne-wychowawcze, pracy, zabawy; typologia ludzi biograficznie typowych-dobrze wychowani, ludzie pracy, ludzie zabawy, ludzie przeciętni, zboczeńcy. M.Mead-typologia kultur: postfiguratywne (nieocenionych przodków)-to takie kultury w których młoda generacja dzięki jednolitej socjalizacji nabywa indywidualnej tożsamości społecznej identyfikując się z systemem aksjonormatywnym dziadków i rodziców (społeczeństwo tradycyjne, pierwotne, rolnicze); kofiguratywne (odnalezionych rówieśników)-charakterystyczne dla społeczeństw przemysłowych, to takie kultury w których pokolenia dzieci i rodziców stają się równorzędnymi partnerami; prefiguratywne (zagadkowych dzieci)-w kulturach ty występuje rozdźwięk między pokoleniami uniezależnienie młodego pokolenia od generacji rodziców i dziadków młode pokolenie socjalizuje starsze (socjalizacja odwrotna): bum demograficzny, rozwój technologii, rozwój środków masowego przekazu. G.H.Mead-mechanizmy procesu socjalizacji: wzmacnianie występuje w postaci kar i nagród, naśladowanie, przekaz symboliczny. W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja: umiejętności, normy i wzory zachowań, wartości, umiejętności posługiwania się rozmaitymi przedmiotami. E.M.Goffman napisał: człowiek w teatrze życia codziennego (1959), asylums (1961), zachowanie w miejscach publicznych (1963), piętno (1964), rytuał interakcyjny (1967). Role w teatrze: życie codzienne to teatr (uzależnione od publiczności), epizody interakcyjne (tym powinna zająć się socjologia), występy zbiorowe i indywidualne, występ inauguracyjny (pierwsze wrażenie). Z perspektywy Goffmana socjologia powinna zajmować się, badać epizody interakcyjne czyli dynamikę i charakter spotkań między ludźmi które trwają określony czas i zapadają (przynajmniej na pozór) w nicość. Podczas każdego występu przyświeca nam idea: wrażenia przekazywane-to symbole werbalne lub ich substytuty, język, komunikacja werbalna, aby przekazać jakąś informację; wrażenia wywoływane-to działania jednostki które są dla niej charakterystyczne. Rodzaje aktorstwa: aktor cyniczny-wykonawca który ma pełny dystans do kreowanego przez siebie przedstawienia tzn że nie troszczy się o reakcję publiczności nie utożsamia się ze swoją rolą, aktor szczery (naturszczyk)-wierzy w to co gra utożsamia się ze swoją rolą jest przekonany że jego gra jest rzeczywistością to jest ktoś kto emocjonalnie angażuje się w swój występ. Co nam pomaga w występach?: fasada osobista (powierzchowność-nasz wygląd wskazuje publiczności w jakim rytuale bierzemy udział; sposób bycia-uprzedza nas jaką rolę w interakcji wykonawca spodziewa się odegrać), fasada społeczna (fasada osobista, dekoracja i używane rekwizyty czyli aktor i wszystko to co jest mu pomaga wystąpić-fasada społeczna podąża za aktorem w czasie ślubu lub pogrzebu), instytucjonalizacja fasady-wykonując swój zawód korzystam z takich gadżetów, ubieram się w taki sposób i zachowuję się w taki sposób który pokazuje kim ja jestem. Piętno (znamię, stygmat)-to cechy fizyczne jednostki, jej niedoskonałości, zdarzenia i sytuacje życiowe które są rozpoznawane i definiowane przez otoczenie jako dewiacyjne co w konsekwencji prowadzi do zmiany samoakceptacji społecznej jednostki. Goffman wyróżniał kilka grup ludzi naznaczonych piętnem: prostytutki, karczmarze, kupcy, lichwiarze, włóczędzy żebracy, przestępcy, osoby z innym kolorem skóry oraz inne etniczne, innowierca, kobieta niezamężna, trędowaci. W książce „Piętno” Goffman analizował wpływ reakcji społecznej zwłaszcza stygmatyzowania na kształtowanie się zachowań odbiegających od obowiązujących norm. Gdy w swoim najbliższym otoczeniu spotykamy osobę która posiada cechy wyróżniające ją z otoczenia wykreślamy ją z normalnego środowiska i redukujemy do pozycji osoby nie liczącej się w nim. Taka cecha staje się piętnem, upośledzeniem, niedociągnięciem tworzącym sprzeczność pomiędzy możliwą do zaistnienia rzeczywistością a społeczną tożsamością danej osoby. Stygmatami możemy zostać naznaczeni wtedy gdy posiadamy cechy które nie są akceptowane w określonej kulturze, społeczeństwie (chociaż nic złego nie uczyniliśmy) wyróżniać nas może system wartości, wiek, niekonwencjonalny sposób życia. 3 rodzaje stygmatów: fizyczne-różnorodne defekty w fizycznej budowie ciała człowieka, osobowości (charakteru)-związane z zachowaniem jednostki (zaburzenia psychiczne, słaba wola, wszelkie wady charakteru jednostki, narkomania, dewiacje seksualne, alkoholozm, bezrobocie, próby samobójcze, radykalne polityczne postępowanie), plemienne-nabywanie na podstawie przynależności do określonej rasy, narodowości czy wyznawanej religii dotyczące całej rodziny. Aktorzy procesu stygmatyzacji: naznaczeni-napiętnowani to wszyscy ci którzy zostali przez najbliższe otoczenie uznani za dewiantów, „normalsi”-to wszyscy ci którzy nie dysponują dyskredytującą ich cechą ale mogą piętnować innych, profesjonaliści-to ktoś kto nabył wiedzy jak żyć z piętnem jak sobie z nim radzić: nosiciel piętna który sobie z tym poradził, w praktyce doświadczył piętna i nauczył się z tym żyć, to wszyscy Ci którzy dysponują wiedzą teoretyczną. Instytucje totalne-ich ograniczający charakter jest symbolizowany poprzez fizyczne bariery które jednostce uniemożliwiają kontakt ze światem zewnętrznym. Podział instytucji totalnych: instytucje które zostały powołane do opieki nad osobami niedołężnymi i społecznie nieszkodliwymi (domy starców, przytułki), instytucje które opiekują się osobami niezdolnymi do samodzielnego funkcjonowania i jednocześnie są szkodliwe dla społeczeństwa (szpitale psychiatryczne, sanatoria przeciwgruźlicze, leprozoria), instytucje których zadaniem jest ochrona społeczeństwa przed szkodzeniem mu w sposób świadomy (więzienia), instytucje które zostały powołane do realizacji określonych zadań technicznych mają instrumentalny charakter (koszary, okręty podwodne, internaty, kolonie, obozy pracy), instytucje przeznaczone dla osób które dobrowolnie wycofały się z czynnego życia społecznego i wybrały do życia miejsca religijnej kontemplacji (opactwa, klasztory, seminaria duchowe, zakony). Cechy instytucji totalnych: całe życie mieszkańców toczy się w tym samym miejscu, podlega tej samej władzy, przebywają ciągle wśród tych samych osób, wszyscy są tak samo traktowani, muszą wykonywać określone czynności, cały dzień mają zaplanowany, sztywny podział czynności, personel odpowiada za podwładnych, personel musi zaspokoić podstawowe potrzeby podwładnych, podwładni muszą się dostosować do warunków, ograniczanie czasu podwładnym, władza personelu, rozróbki, system przywilejów. Władza instytucji totalnej-ma charakter grupowy każdy członek personelu jest władzą ma możliwość stosowania sankcji za każde wykroczenie (za wykroczenie w jednej dziedzinie to sankcje doświadcza się w innej dziedzinie) władzę personel nabywa przez degradację i upodlenie. Sposoby przystosowania się jednostki do funkcjonowania w instytucji totalnej: wycofanie się z sytuacji-jednostka się odcina od otoczenia, nie jest zainteresowany obecnością innych, nie wykazuje zainteresowania tym co go otacza; taktyka buntu-najczęściej występuje na samym początku z czasem się zmienia w wycofanie polega on na świadomym prowokowaniu personelu i buntowaniu się przeciwko instytucji; zadomowienie (kolonizacja)-godzimy się na sytuację , akceptujemy życie w instytucji totalnej i staramy się tak je zorganizować by było ono dla nas w miarę satysfakcjonujące; konwersja-polega na tym że podwładny stara się być doskonałym podwładnym zawsze jest zdyscyplinowany i stosuje się do obowiązujących regulaminów. Efekt Hawthron'a-hipotezy eksperymentu nie potwierdziły się, pojawiła się stała tendencja wzrostu wydajności pracy niezależna od jakichkolwiek zmian rozumianych jako fizyczne warunki pracy, zauważono stałą tendencję do poprawy morale pracowniczego. Kontekst społeczny-wywiady pokazały że pracownicy opisując swoje warunki pracy opowiadali głównie o konfliktach z innymi pracownikami a bardzo rzadko wspominali fizyczne warunki. Efekty eksperymentu: odkrycie wewnętrznej organizacji grupy; odkrycie roli systemu wartości grupowych: nie powinieneś wyprodukowywać zbyt wiele jeśli to robisz śrubujesz normy jesteś stachanowcem, nie powinieneś wyprodukowywać zbyt mało jeśli to robisz jesteś oszustem, nie powinieneś mówić przełożonemu niczego co może przynieść szkodę towarzyszom jeśli to robisz jesteś donosicielem, nie powinieneś próbować utrzymywać dystansu lub zachowywać się oficjalnie; odkrycie funkcji organizacji społecznej grupy: ochrona grupy przed niedyskrecją, ochrona grupy przed zewnętrznymi ingerencjami, sprawowanie kontroli społecznej; kwestia racjonalności działań ludzkich-człowiek w grupie przestaje zachowywać się racjonalnie. Behawioralna wersja teorii wymiany G.C.Homansa: jako pierwszy ujął życie społeczne jako wymianę dóbr o mniej więcej tej samej wartości między racjonalnie kalkulującymi wolnymi jednostkami; ludzie podejmują te działania które w przeszłości były nagradzane, te które przypominają nagradzane w przeszłości zachowania oraz te które przynoszą bardziej wartościowe rezultaty. Twierdzenia Hommansa o wymianie: o sukcesie-im częściej działanie jednostki jest nagradzane tym bardziej prawdopodobne jest podjęcie przez nią tego działania, o bodźcu-jeżeli w przeszłości wystąpienie określonego bodźca było okolicznością w której działanie jednostki zostało nagrodzone to jest bardziej prawdopodobnie że jednostka podejmie to działanie, o wartości-im bardziej działanie dla jednostki jest wartościowe tym jest bardziej prawdopodobne że jednostka podejmie to działanie, o deprywacji (nasyceniu)-im częściej w niedawnej przeszłości jednostka otrzymywała określoną nagrodę tym mniej wartościowa staje się dla niej każda następna jednostka tej nagrody, o frustracji (agresji)-jeżeli działanie jednostki nie doprowadza do otrzymania nagrody lub jednostka otrzyma nagrodę o mniejszej wartości niż się spodziewał zareaguje gniewem a gniew będzie miał wartość wynagradzającą, o racjonalności-wybierając między alternatywnymi działaniami jednostka wybierze takie z którego jak wynika z jej obserwacji spodziewa się uzyskać jak największą nagrodę. Reguła wzajemności-mówi nam że jesteśmy zobowiązani do przyszłego rewanżowania się za przysługi, prezenty, zaproszenia i tym podobne dobra jakie sami otrzymaliśmy. Współczesne zastosowanie teorii wymiany społecznej: dylemat więźnia-to gra o sumie zerowej każdy z graczy może zyskać oszukując przeciwnika ale obaj stracą jeśli obaj będą oszukiwać (A.Trucker), tragedia wspólnego pastwiska-mówi nam o tym że każde dobro wspólne pozostawione w rękach wolnych jednostek musi wcześniej czy później popaść w ruinę jednostki zachowują się racjonalnie w swoich decyzjach posługują się rozumem a rozum im mówi „skoro trawa jest za darmo dodam jeszcze jedną krowę do stada będę mieć więcej mleka jeśli ja tak nie zrobię zrobi tak ktoś inny (G.Hardin), pułapka brakującego bohatera, gonię za swoimi pieniędzmi. Grupa społeczna-to co najmniej dwie lub trzy osoby pomiędzy którymi dochodzi do interakcji które przemieniają się w więź społeczną posiadają ustalone wspólne normy maja wspólny cel tworzą rozwinięta strukturę grupowa i maja poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup. Osobowość jednostki-to względnie trwały i wewnętrznie spokojny szczególny dla danej jednostki zespół cech wewnętrznych (psychicznych i duchowych), który sprawia że w identycznych warunkach zewnętrznych działania poszczególnych jednostek różnią się między sobą. Osobowość społeczna: elementy biogenne (cechy fizyczne człowieka), psychogenne (procesy poznawcze), socjogenne (jaźń subiektywna, jaźń odzwierciedlona, rola społeczna, kulturowy ideał osobowości, system wartości). Socjalizacja-proces uspołeczniania który polega na przekształcaniu przez instytucje społeczne indywiduum ludzkiego w jednostkę obdarzoną osobowością społeczną uwewnętrznianiu i uczeniu jej uznawanych przez daną zbiorowość norm, wartości, wzorów i umiejętności jednocześnie formuje się jej tożsamość co umożliwi czynne uczestnictwo w codziennym życiu społecznym. S.pierwotna-pierwszy zasadniczy i najważniejszy etap socjalizacji obejmuje dzieciństwo i wczesną młodość człowieka w tym okresie jednostka przyswaja główne i podstawowe informacje oraz umiejętności potrzebne do sprawnego funkcjonowania jej w społeczeństwie, kończy się z chwilą pojawienia się w świadomości jednostki pojęcia uogólnionego innego. S.wtórna-wprowadza człowieka w poszczególne segmenty życia społ, człowiek nabiera wiedzę niezbędną do poprawnego odgrywania ról występujących w ich obrębie, to rozpoznawanie złożonego świata społ i poszukiwanie w nim miejsca dla siebie, człowiek ma do czynienia z wieloma światami społ oraz różnorodnymi propozycjami ich interpretacji wśród których może wybierać, można decydować kto będzie znaczącym innym, nie wymaga zabarwienia emocjonalnego. Uogólniony inny-termin określający ogólne reguły społeczne normy i wartości które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji wtórnej i pojmować że reguły według których działa nie są regułami tylko jej znaczących innych czyli bliskich osób z którymi się utożsamia ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie. Znaczący inny-osoba która w procesie socjalizacji odgrywa istotną rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej i wpływa na jej zachowania.