"D�uma" jako powieœ� parabola.

Powieœ� "D�uma" Alberta Camusa jest utworem, kt�ry mo�na okreœli� w wieloraki spos�b: jest to zar�wno powieœ� egzystencjalna zwi�zana z filozofi� egzystencjalizmu, parabol� - przypowieœci�, jak i kronik� wydarze� dziej�cych si� w Oranie od 16 kwietnia 194. roku do lutego nast�pnego roku. Ju� sam tytu� ksi��ki jest metafor�, gdy� autor na podstawie szalej�cej w Oranie epidemii d�umy ukazuje czytelnikowi zjawiska o wiele szersze i g��bsze znaczeniowo. W�aœnie metaforyczne rozumienie sensu powieœci wskazuje na to i� jest ona parabol�. W literaturze moralistycznej, kt�rej "D�uma" jest doskona�ym przyk�adem przedstawione wydarzenia nie s� wa�ne ze wzgl�du na ich dos�owne znaczenia, lecz jako przyk�ad uniwersalnych zasad, zachowa� ludzkich, postaw wobec �ycia i losu. W "D�umie" przedstawionych zdarze� nie odczytujemy dos�ownie, gdy� posiada ona jeszcze drug� przenoœn� p�aszczyzn�. W powieœci tej p�aszczyzn� dos�own� jest walka z zaraz� w Oranie, p�aszczyzn� przenoœn� s� ponadczasowe wartoœci i postawy ludzkie w obliczu zagro�enia. Na paraboliczny charakter "D�umy" wskazuje r�wnie� jej motto autorstwa Daniela Defoe: "Jest rzecz� r�wnie rozs�dn� ukaza� jakiœ rodzaj uwi�zienia przez inny, ukaza� coœ, co istnieje rzeczywiœcie, przez coœ innego, co nie istnieje." Albert Camus opisuj�c wypadki dziej�ce si� w Oranie, chce ukaza� czytelnikowi coœ zupe�nie innego. Szalej�c� zaraz� autor przedstawia jako alegori� wojny, nieszcz�œcia, zagro�enia czy te� z�a. P�aszczyzn� dos�own�, przedstawiaj�c� nam z pozoru jednoznaczne wydarzenia w tej powieœci jest epidemia d�umy, kt�ra wybuch�a w latach czterdziestych dwudziestego wieku w Oranie, dwustutysi�cznym mieœcie w Algierii, b�d�cym prefektur� francusk�. Bohaterem zbiorowym powieœci Alberta Camusa byli zwyczajni ludzie, mieszka�cy Oranu. Byli oni ca�kowicie zaskoczeni epidemi� d�umy, gdy� nie spodziewali si� nadejœcia zarazy. Autor ukaza� w swej powieœci r�norakie postawy ludzkie wobec tych nieprzewidzianych nieszcz�œ�, kt�re na nich spad�y.

D�uma rozumiana mo�e by� jako symbol z�a tkwi�cego w cz�owieku. Autor uwa�a, �e nikt z ludzi nie jest od tego z�a wolny, �e ka�dy z nas ma to z�o w g��bi swojej duszy: "Ka�dy nosi w sobie D�um�, nikt bowiem, nikt na œwiecie nie jest od niej wolny." D�uma jest w cz�owieku jako egoizm, zamykanie si� w kr�gu w�asnych potrzeb, brak zainteresowania si� innymi ludŸmi. Z�em u cz�owieka jest jego oboj�tnoœ� na krzywdy ludzkie, znieczulica obejmuj�ca spo�ecze�stwo, oboj�tnoœ�. Ludzie coraz cz�œciej staj� si� oboj�tni na to co dzieje si� wok� nich, nie obchodz� ich ludzkie nieszcz�œcia. Wsp�czesny cz�owiek cieszy si� cz�sto z czyjegoœ nieszcz�œcia, nie pomaga skrzywdzonemu przez los. Wa�ne dla cz�owieka staje si� tylko jego w�asne dobro i dla niego got�w jest nawet pope�ni� przest�pstwo, zabi� bliŸniego, "po trupach d��y� do celu". Z�o rozumiane mo�e by� tak�e jako wypaczenie psychiki ludzkiej, anormalne zachowania w obliczu zagro�enia. Zachowanie ludzi w zad�umionym mieœcie doskonale oddaj� s�owa Tarrou: "Jeœli epidemia si� rozszerzy, swobodniejsze stan� si� r�wnie� obyczaje. Ujrzymy mediola�skie saturnalia na skraju grob�w." D�uma oznacza� mo�e r�wnie� œmier�, kt�ra przychodzi znienacka, niespodziewanie. Œmier� nie omija nikogo, wobec niej wszyscy s� r�wni, umrze zar�wno biedny jak i bogaty, uczciwy i nieuczciwy. Œmier� jest ostatecznoœci�. W Oranie umieraj� tysi�ce ludzi, a œmier� tysi�cy przestaje mieszka�c�w szokowa�, staj� si� oboj�tni na kolejne przypadki œmierci, zbiorowe pogrzeby, kremacje. Mo�e by� d�uma rozumiana r�wnie� jako symbol wojny. Wojny, kt�ra poch�ania ofiary, przynosi ludziom cierpienie, zniewala i niszczy cz�owieka. Wojna ta nigdy nie ko�czy si�, zawsze w jakimœ zak�tku œwiata dwie zwaœnione strony tocz� wojny, s� to przejawy ludzkiej bezmyœlnoœci i nieumiej�tnoœci rozwi�zywania problem�w. Wojna nigdy nie przynosi po�ytku, lecz zawsze b�l, cierpienie, zniszczenie, nieszcz�œcie i œmier�. Po wojnie nie ma zwyci�zc�w, s� tylko ofiary, poniewa� okrucie�stwa wojny niszcz� psychik� ludzk�. D�uma jako wojna jest to walka o �ycie, walka z okrutnym okupantem. Ludzie dostosowuj� si� do sytuacji, przyjmuj� okreœlone postawy aby prze�y�. Jest to kataklizm, kt�ry wywo�uje w cz�owieku tkwi�ce gdzieœ w g��bi ludzkiej psychiki najgorsze instynkty,. D�uma jest symbolem odosobnienia. Oran jest gettem, w kt�rym obowi�zuj� inne prawa, a mieszkaj�cy w nim ludzie s� odizolowani od œwiata. Sytuacja taka powoduje pr�by buntu i ucieczek oraz oboj�tnoœ� na ludzkie nieszcz�œcia. Odci�cie od œwiata sprawi�o, i� w sklepach brakowa�o �ywnoœci oraz szerzy�o si� pija�stwo, poniewa� alkoholu nie brakowa�o i pojawi�o si� has�o: "Alkohol zdrowiu sprzyja, zabija bakcyla." Takie poczucie odosobnienia, towarzyszy cz�sto r�wnie� w normalnym œwiecie ludziom, kt�rzy nie s� przez spo�ecze�stwo akceptowani. Nietolerancja sprawia, �e ludzie s� samotni, odizolowani w t�umie. "Innoœ�" tych ludzi powoduje, �e czuj� si� odrzuceni, niepotrzebni. Jedni odrzucaj� swoje idea�y i pr�buj� przystosowa� si� do otoczenia, inni uciekaj� w alkoholizm, narkomani�. "D�uma" to tak�e pr�ba przedstawienia ustroju totalitarnego. System ten zniewala umys� i cia�o, niszczy cz�owieka. Sytuacja taka dla niekt�rych ludzi jest korzystna, dla innych: biednych, szarych ludzi przynosi cierpienie i œmier�. Albert Camus w "D�umie" w doskona�y spos�b przekaza� czytelnikowi swoje spostrze�enia i pogl�dy. Pod postaci� choroby przedstawi� ca�e z�o œwiata, a ukazane postawy mieszka�c�w w obliczu zagro�enia s� postawami uniwersalnymi, postawami jakie ludzie przyjmuj�, aby przetrwa� w obliczu wojny, kataklizmu, czy choroby. Wymowa powieœci jest jednoznaczna: z�o nie trwa wiecznie, mo�na przeciwstawia� si� mu, lecz nigdy nie da si� go zwalczy� do ko�ca. Walka nie ko�czy si� dla wszystkich sukcesem, wymaga walki i ofiar. Cz�owiek poznaje swoje wartoœci. Przez niepowodzenie mo�na nada� sens swojemu istnieniu. Konieczny jest bunt wobec z�a, zrozumienie i wsp�czucie dla drugiego cz�owieka, czuwanie nad sob� i œwiatem. Cz�owiek musi kierowa� si� rozs�dkiem. Camus uwa�a, �e nie potrzebny jest B�g, trzeba jedynie da� szans� cz�owiekowi, �eby si� nie poddawa�. Pogl�dy Camusa nie s� ca�kowicie pesymistyczne, jasne jest to, �e cz�owiek mo�e by� silniejszy od d�umy.

---