R. 3.
NIXON: dwukrotnie prezydent; członek izby reprezentantów; wiceprezydent; polowanie na czarownice; rozszerzył i zakończył wojnę w Wietnamie; nawiązał stosunki dyplomatyczne z Chinami; Watergate - podał się do dymisji; doradca prezydentów w sprawach polityki zagranicznej; 50l lat kariery politycznej; bardzo kontrastowe opinie na jego temat.
POZNANIE SPOLECZNE: proces myślenia o sobie i o innych
POZNANIE ŚWIATA SPOŁECZNEGO
- myślimy by skutecznie osiągać swe cele
- poznanie - główny czynnik determinujący zachowanie
Uwaga, interpretacja, sąd i pamięć:
UWAGA: proces świadomego skupiania się na wybranych aspektach sytuacji - jest ograniczona
INTERPRETACJA: określenie znaczenia czegoś na co zwróciliśmy uwagę
- zwolennicy różnych doktryn społecznych i politycznych często oskarżają media o zbytnie faworyzowanie przeciwnej strony
SĄD: używanie informacji do formowania spostrzeżeń i podejmowania decyzji
- wiele naszych informacji opiera się na zgadywaniu, staramy się podjąć najlepsza decyzję, opierając się na tych informacjach które mamy
PAMIĘĆ: zachowywanie sądów i wydarzeń na przyszłość
- wspomnienia pośrednio mogą wpływać na nasze spostrzeżenia i decyzje, wpływając na to na co zwracamy uwagę
- wspomnienia wpływają na sądy gdy są aktywizowane pod progowo
Różnorodne cele poznania społecznego:
Ludzie są MOTYWOWANYMI TAKTYKAMI - dostosowuja swoje style myślenia do zmieniających się celów
CEL: ZMINIMALIZOWANIE WYSIŁKU UMYSŁOWEGO
STRATEGIE POZNAWCZE: proste sposoby rozumienia świata, które umożliwiaja nam uzyskanie dużej ilości informacji i formułowanie wystarczająco trafnych sądów przy minimalnym wysiłku umysłowym
Strategia potwierdzania oczekiwań:
OCZEKIWANIE: poglądy na temat świata mówiące czego możemy się spodziewać od innych ludzi i warunków w jakich się znaleźliśmy
ETYKIETA: dostarcza wielu informacji (np. student - członek bractwa)
- często myślimy o osobach i świecie w sposób który potwierdza nasze oczekiwania
- prawie zawsze najwyrazistsze wspomnienia dotyczą wydarzeń zgodnych z oczekiwaniami
- czasem bardzo dobrze zapamiętujemy wydarzenia niezgodne z oczekiwaniami ponieważ przyciągają one nasza uwagę
-oczekiwania są oporne na zmiany: zapewniają poznawczą oszczędność; upraszczają życie umysłowe; niekiedy bywają błedne.
SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO: błędne oczekiwanie prowadzące do działań powodujących spełnianie się tych oczekiwań
- pojawiają się gdy:
a) ludzie mający błędne przekonania kontrolują przebieganego kontaktu społecznego.
b) ludzie będacy celem tych oczekiwań poddają się kontroli
WNIOSKOWANIE O DYSPOZYCYJNYCH CECHACH OSOBOWOŚCI: sąd że zachowanie danej osoby wynika z jej cech osobowości(przychodzi spontanicznie i bez wysiłku)
PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI (inaczej BŁAD KORESPONDENCJI): skłonność obserwatora do przeceniania czynników osobowościowych na zachowanie i niedocenianie przyczynowej roli czynników sytuacyjnych
ASYMETRIA AKTOR-OBSERWATOR: skłonność do określania własnych zachowań jako powodowanych przez czynniki sytuacyjne a zachowań innych jako wynikających z cech osobowości
- podstawowy błąd atrybucji powszechniejszy w społeczeństwach indywidualistycznych - częstsze wnioskowanie o cechach osobowości na podstawie zachowania niż w społeczeństwach kolektywistycznych w których na podstawie zachowania częściej wnioskuje się o sytuacji danej osoby.
Inne upraszczające strategie poznawcze:
HEURYSTYKA POZNAWCZA: upraszczająca strategia umysłowa używana w formowaniu sądów
HEURYSTYKA REPREZENTATYWNOŚCI: upraszczająca strategia umysłowa polegająca na klasyfikowaniu jakiegoś zjawiska do danej kategorii na podstawie tego że przypomina ono typowy przykład tej kategorii.
HEURYSTYKA DOSTEPNOŚCI: upraszczająca strategia umysłowa polegająca na tym że ludzie oceniaja prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zdarzenia na podstawie tego, z jaką łatwością przychodzi im na mysl przykład tego wydarzenia
HEURYSTYKA ZAKOTWICZENIA I DOSTOSOWANIA: upraszczająca strategia umysłowa polegająca na tym że ludzie najpierw ogólnie oceniają sytuację a następnie dostosowują tę ocenę biorąc pod uwagę szczególne cech danej sytuacji.
EFEKT FAŁSZYWEJ POWSZECHNOŚCI: tendencja do przeceniania stopnia w jakim inni zgadzają się z nami (wynik zakotwiczenia i dostosowania w którym osoba uważa własnych poglądów jako kotwic)
- ludzie używają swoich uczuć w danej chwili jako sposobu upraszczania ocen.
ZGODNOŚĆ PAMIĘCI Z NASTROJEM: przypominanie wydarzeń zgodnych z obecnym nastrojem
- ludzie często wykorzystują swoje uczucia jako źródło informacji
- nasz uczucia zwykle trafnie odzwierciedlają to co się dzieje wokół nas
Osoba: pobudzenie, pozytywne emocje oraz potrzeba struktury
Pobudzenie: jesteśmy bardziej skłonni stosować uproszczenia (przekonania, oczekiwania, heurystyki, ignorowanie alternatywnych możliwości przy podejmowaniu decyzji)
Rozprasza uwagę (np. kierujemy uwagę na bicie naszego serca). Zawęża pole naszej uwagi.
Pozytywne uczucia: jesteśmy bardziej skłonni stosować uproszczenia.
Ograniczają możliwości skupienia uwagi. Informują nas że dobrze sobie radzimy więc brak powodów by być czujnym.
„Sowy” częściej stosują uproszczenia poznawcze rano
„Skowronki” częściej stosują uproszczenia poznawcze wieczorem
POTRZEBA STRUTKURY: stopień w jakim ludzie są zmotywowani by organizować swój świat umysłowy i fizyczny w prosty sposób
Test potrzeby struktury: osoby o wysokiej potrzebie struktury łatwiej tworzą stereotypy, bardziej skłonne są do korzystania z uproszczeń poznawczych.
Sytuacja: złożoność sytuacji i presja czasu
Wraz ze wzrostem złożoności sytuacji wymagane jest większe zaangażowanie naszych ograniczonych zasobów uwagi. Trudniej jest się angażować w szczegółowe rozważania.
Efekt przeładowania powoduje błąd korespondencji.
Presja czasu powoduje że jesteśmy bardziej skłonni do uproszczeń poznawczych
Interakcje: gdy świat nie odpowiada naszym oczekiwaniom
Gdy czujemy się odpowiedzialni za swoje sądy, kiedy musimy je uzasadniać iinym osobom - jesteśmy mniej skłonni polegać na prostych metodach oceny świata społecznego.
Jeżeli oczekiwania stoją w jawnej sprzeczności ze światem to często je przekraczamy
Cel: zarządzanie wizerunkiem własnej osoby
Większość ludzi optymistycznie patrzy w przyszłość; ma wysoką samoocenę; uważa się za bardziej uzdolnionych niż przeciętna osoba.
Pozytywny wizerunek wywołuje przekonanie o własnej skuteczności. Nasz wizerunek odzwierciedla to jak funkcjonujemy w życiu społecznym.
Strategie poznawcze służące podnoszeniu i obronie poczucia własnej wartości:
PORÓWNANIA SPOŁECZNE W DÓŁ: proces porównania siebie z osobami które są w gorszej sytuacji
PORÓWNANIA SPOŁECZNE W GÓRĘ: proces porównywania siebie z osobami które SA w lepszej od nas sytuacji. Cała sztuka polega na tym by przekonać się że należy się do tej samej klasy.
ŚWIECENIE BLASKIEM ODBITYM: ludzie lubią znajdować pokrewieństwa z tymi którym powodzi się lepiej.
Idealizujemy rodzinę, przyjaciół, grupę do której przynależymy (choćby kryterium przynależności było tak arbitralne jak data urodzenia)
ATRYBUCJE OBRONNE: skłonność przypisywania sobie zasługi za sukcesy oraz obwinianie czynników zewnętrznych za poniesienie porażki. Atrybucje obronne wzmacniają nasz poczucie własnej wartości.
Ludzie cenią takie cechy u siebie i innych jakimi sami są obdarzeni.
Ludzie mają skłonność do deprecjonowania tych cech których im brak.
Przekonanie o kontroli: aby utrzymać zdrowie, poczucie własnej wartości i koncepcje Ja musimy wierzyć ze kontrolujemy najważniejsze aspekty naszego życia.
Przypadek chorej na raka:
Kontrola pierwotna: staranie uzyskania kontroli nad niekorzystnymi wydarzeniami
Kontrola zachowania: zwracanie uwagi na dietę i właściwy tryb życia
Kontrola poznawcza: zdobycie informacji o skutkach chemioterapii
Kontrola zastępcza: wiara że inna osoba (lekarz) może w naszym imieniu zyskać kontrolę nad chorobą
Pacjenci w szpitalach którzy mogli sami aplikować sobie leki przeciwbólowe podawali sobie mniejsze dawki niż aplikowali im lekarze.
Poczucie kontroli odgrywa większe znaczenie w przypadku poważnych symptomów choroby.
Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli stresują się gdy musza przejąć poczucie kontroli (niewskazane).
Poczucie kontroli może być szkodliwe jeżeli choroba jest nieodwracalna (AIDS, schorzenia reumatoidalne). Poczucie kontroli w takich przypadkach powoduje gorsze przystosowanie, lepiej pogodzi…c się z brakiem kontroli.
Osoba i samoocena
Osoby o wysokiej samoocenie szczególnie często stosują strategie wzmacniania poczucia własnej wartości:
- porównania społeczne
- atrybucje obronne
- przeceniają cech własnej osobowości
- poczucie kontroli nad sytuacją
- strategie poznawcze
Osoby o umiarkowanym lub niskim poczuciu własnej wartości starają się zyskać pozytywny obraz siebie poprzez obronę poczucia własnej wartości.
Członkowie kultur kolektywistycznych mają mniejsze tendencje by bronić poczucia własnej wartości i podnosić je oraz stosowania powyższych praktyk
Sytuacja: czynniki zagrażające samoocenie jednostki:
Zagrożenie samooceny powoduje działania prowadzące do utrzymania samooceny.
Samoocena może być zagrożona poprze: interpersonalne sprzężenie zwrotne; poważną chorobę; własne działanie; świadomość własnej śmiertelności.
Przy poczuciu własnej śmiertelności mamy tendencje do przeceniania osób podzielających nasze poglądy oraz do deprecjonowania osób które je podwazają.
Interakcje: samoocena, niestabilność samooceny i poczucie zagrożenia
Skłonność do obrony pozytywnego wizerunku własnej osoby zmniejsza się, jeśli samoocena zastaje podwyższona tuż przed pojawieniem się zagrożenia
SPOSÓB SPOSTRZEGANIA SIEBIE = stabilność obrazu siebie X samoocena X zagrożenie
Osoby o niestabilnej samoocenie bardziej przejmują się codziennymi wydarzeniami.
Osoby z chwiejną wysoką samooceną mają tendencję powymyślania wymówek aby poprawić swój wizerunek. Osoby z chwiejną niską samooceną mają tendencję do wymyślania wymówek które mają chronić ich wizerunek. Osoby o chwiejnej samoocenie częściej usprawiedliwiają się po otrzymaniu negatywnego sprzężenia zwrotnego oraz najrzadziej tłumacza się po otrzymaniu pozytywnej informacji.
CEL: SŁUSZNOŚĆ
Pragnienie sprawowania kontroli oraz chęć uniknięcia błędu owocują odkładaniem na bok strategii upraszczających.
Bezstronne pozyskiwanie informacji i ich ocena
Gdy ludzie są zmotywowani do dokładności wówczas szczególną uwagę zwracają na informację które pozwalają im wyjść poza swoje początkowe oczekiwania
ADWOKA DIABŁA: Strategia pozwalająca znacznie zmniejszyć uprzedzenia. Adwokat diabła jest bardzo cenną w dyskusji osobą której zadaniem jest argumentowanie przeciwko powszechnym poglądom, niezależnie jakie są.
Strategia logiki atrybucji
TEORIA KORESPONDENTNYCH WNIOSKÓW: wyjaśnia w jaki sposób osoba może starać się logicznie wyjaśnić czy konkretne zachowanie odpowiada warunkującej je dyspozycji
ATRYBUCYJNY MODEL WSPÓŁZALEŻNOŚCI: w tym modelu ludzie wybierają przyczynę która najlepiej współzmienna się (koreluje) z danym wydarzeniem
Analiza zachowania w jego kontekście społecznym
czy zachowanie było zamierzone a skutki możliwe do przewidzenia?
Czy działanie zostało podjęte w sytuacji wolnego wyboru?
Czy zachowanie to odzwierciedla pewną stałą wewnętrzną cechę?
ZASADA POMNIEJSZANIA: w miarę jak rośnie liczba możliwych przyczyn wydarzenia, maleje nasza pewność że którakolwiek z nich jest tą właściwą
ZASADA POWIĘSZANIA: jeśli do wydarzenia doszło pomimo poważnych przeszkód, to czynniki które doprowadziły do jego wystąpienia musiały być szczególnie potężne
MODEL WSPÓŁZMIENNOŚCI KELLEYA
- zgodność
-- duża czynniki zewnętrzne
-- mała czynniki wewnętrzne
- wyjątkowość
-- brak przyczyny wewnętrzne
-- jest czynniki zewnętrzne
- spójność
-- wysoka stabilne przyczyny działania
-- niska trudno wyciągnąć wnioski
ATRYBUCJA WEWNĘTRZNA: wysoka spójność; niska wyjątkowość; niska zgodność
ATRYBUCJA ZEWNĘTRZNA: wysoka spójność; wysoka wyjątkowość; wysoka zgodność
ATRYBUCJA INTERAKCJI OSOBY I SYTUACJI: niska zgodność' wysoka wyjątkowość; wysoka spójność
Proces autopercepcji: aspekt nagrody spostrzegany jako kontrolujący ma negatywne działanie (demotywuje)
Pragnienie kontroli: osoby o niskiej potrzebie kontroli czesciej popełniają błąd korespondencji.
Smutek: jeżeli lekki lub umiarkowany skłania nas do bardziej złożonego myślenia, rzadsze używanie stereotypów. Lekka lub umiarkowana depresja powoduje wnikliwe rozważanie zdarzeń społecznych.
Osoby odczuwające gniew częściej używają stereotypów.
Osoby o słabej potrzebie poznania częściej popełniają błąd korespondencji.
Kobiety i mężczyźni raczej równią się tym o czym myślą, sposób myślenia w gruncie rzeczy jest taki sam.
Sytuacja nieoczekiwana
Gdy odbierze się komuś poczucie kontroli osoba taka zaczyna myśleć uważniej
Osoby które zostały zaskoczone informacjami dokonywały więcej atrybucji przyczynowych. Zwiększają poszukiwania możliwych wyjaśnień
Myślimy uważniej o innych gdy rezultaty naszych działań są od nich zależne.
Interakcje: decydująca rola zasobów poznawczych
Gdy pragniemy słuszności i łączy się to z dostępnością odpowiednich zasobów poznawczych ludzie mogą przezwyciężyć skłonności do uproszczeń