Metodologia - wykład VI (21.04.2010r.) - FAZY PROCESU BADAWCZEGO
WSTĘP
Proces badawczy - proces dochodzenia od danych do interpretacji (składa się z 11 etapów). Procesy etapu badawczego są rekonstrukcją powstałą na podstawie badań - jest to uogólnienie praktyk indywidualnych, a nie wzorzec, więc są dopuszczalne odstępstwa - można przestawiać etapy, omijać niektóre itp. Proces badawczy ma charakter rekurencyjny (cykliczny)
Teza Reichenbacha - prace naukowe dają fałszywy obraz nauki (mają charakter perswazyjny), nie można z nich odtworzyć kolejnych etapów procesu badawczego; to, co rzeczywiście się dzieje jest inne niż to co opisane (kontekst odkrycia)
Proces badawczy to proces samosprawdzający się -> jeden badacz wymyśla teorię, a inny ją sprawdza
ETAPY PROCESU BADAWCZEGO
PODSTAWIENIE PROBLEMU.
Źródła problemów naukowych:
Stwierdzenie luk w wiedzy na podstawie obserwacji rzeczywistości
Analiza dotychczasowego dorobku nauki
Źródło psychoanalityczne - w okresie adolescencji stawiamy sobie pytania, na które w dorosłym życiu chcemy znaleźć odpowiedź (źródło to indywidualne cechy osoby)
Problem naukowy jest pytaniem, które może przybierać formę:
Pytania dopełnienia - „jak”
Pytania rozstrzygnięcia - „czy” (tak/nie)
Odpowiedzi na te pytania są wyznaczone granicą pytań -> czyli formułując problem wyznaczamy ramę jego rozwiązania
Problemy badawcze mogą być:
Bardziej lub mniej dojrzałe
Kryteria dojrzałości problemu badawczego:
Wskaźnik poznawczej sensowności - to, w jaki sposób problem zawiera wskazówki do jego rozwiązania
Rozstrzygalność
Formułowanie w formie pytań rozstrzygnięcia
Prostsze (niesformułowane w języku teorii naukowych) i trudniejsze
OKREŚLENIE ZMIENNYCH
Powszechnie przyjęło się używać pojęcia „zmienna” do wszystkich planów eksperymentalnych, jednak tak naprawdę zmienne występują tylko w modelu eksperymentalnym. Zmienna to efekt pomiaru konstruktu teoretycznego.
Wg L. Nowaka - trzeba określić, które z możliwych zmiennych wyjaśniających pozostają w związku ze zmienną wyjaśnianą -> zmienne te tworzą przestrzeń zmiennych niezależnych istotnych dla zmiennych zależnych
Obraz przestrzeni zmiennych istotnych dla zmiennych zależnych - jest budowany przez badacza, więc zależy od niego - nie musi być zgodny z rzeczywistością (przestrzeń zmiennych nie musi być równa obrazowi zmiennych)
Porządek istotnościowy w obszarze zmiennych wyjaśniających (która zmienna X najbardziej wpływa na Y).
Y = f (x1,x2,x3); Z 1-n
Na dane zjawisko mogą wpływać również zmienne zakłócające nieistotne dla zmiennej zależnej.
Należy pamiętać, że po uwzględnieniu dodatkowej zmiennej wyjaśniającej (nie branej pod uwagę wcześniej) może zmienić się porządek istotnościowy w obszarze zmiennych wyjaśniających.
Badacz przy tworzeniu obrazu zmiennych istotnych dla zmiennych zależnych musi uwzględnić szereg zmiennych istotnych głównych, ubocznych i zakłócających.
OPERACJONALIZACJA ZMIENNYCH
M.in. w psychologii większość zjawisk, które badamy są z natury nieobserwowalne, więc musimy badać zachowanie. Pomiędzy konstruktem teoretycznym a zachowaniem często występuje szereg czynników. Wiążemy więc terminy teoretyczne z obserwacjami, ale terminy te dotyczą nieobserwowalnych właściwości stanów rzeczy.
Na jakie pytania odpowiada operacjonalizacja?
Do jakich obszarów świata należy ten obszar rzeczywistości
Jak dalece wybrane przez badacza zjawiska oraz powiązania między nimi są dostępne obserwacji
W jakim zakresie wybrane obserwacje będą mówiły o wybranych zjawiskach
Etapy procesu operacjonalizacji:
Rekonstrukcja czynników teoretycznych
Konceptualizacja wielkości
Dobór zmiennych operacjonalizujacych wielkość
Skoro nie obserwujemy zjawiska, to skąd wiemy, że ono występuje? Sprawdzamy, z czym może on być związany, co potencjalnie dałoby się obserwować. Określamy przestrzeń wpływu czynnika X oraz relacje istotnościowego następstwa.
Wyróżniamy 7 rodzajów wskaźników:
Podstawowe:
Empiryczne mają charakter obserwowalny, istnieją niezależnie od obserwatora
Definicyjne istotną związku między czynnikami jest związek logiczny
Inferencyjne mają charakter empiryczny, ale pośrednich etapów jest wiele, jest to wskaźnik wyprowadzalny
Mieszane:
Empiryczno - definicyjne
Definicyjno - inferencyjne
Empiryczno - inferencyjne
Empiryczno - definicyjno - inferencyjne
FORMUŁOWANIE HIPOTEZ
Mogą one mieć charakter:
Opisowy X jest wyższe lub niższe od Y (szacowanie na podstawie próby)
Zależnościowy X zależy od Y (rodzaj zależności trzeba sparametryzować)
Zoperacjonalizowany mówi o wynikach
WYBÓR MODELU BADAWCZEGO
Od najsłabszego: korelacyjny ex post facto eksperymentalny (pozwala na oszacowanie z największą pewnością rodzaju związków między zmiennymi)
KONSTRUKCJA TECHNIK POMIAROWYCH
Techniki pomiarowe można szeregować ze względu na udział badacza w zapisie pomiarów najlepsza technika to taka, kiedy badacz ma jak najmniejszy udział
DOBÓR PRÓBY
Należy pamiętać o tym, ze próba kontrola powinna być funkcjonalnie równoważna z grupą eksperymentalną
BADANIA EMPIRYCZNE
OPIS WYNIKÓW
TESTOWANIE HIPOTEZ
Statystyczne weryfikacja hipotez na liczbach, nie na osobach.
Wyznaczamy pary hipotez: (są to pary ze względów logicznych, mówią o tym, że zjawisko ma charakter losowy lub nie)
Zerowa: jej założeniem jest to, że to, co obserwujemy ma charakter przypadkowy (nie zaprzecza ona obserwacji, tylko „sprawdza”, czy to otrzymał badacz nie jest przypadkiem, nie wywodzi się z chaosu)
Alternatywna
Należy pamiętać, że mała korelacja może być istotna (nie zdarzyła się przez przypadek), a duża może być nieistotna (zdarzyć się może przez przypadek)
Zalety statystycznej weryfikacji hipotez:
Upraszczanie (pozwala nieuporządkowany zbiór danych testowych przekształcić we względnie uporządkowany zbiór danych statystycznych)
Budowanie pewności we wnioskowaniu na podstawie niepewnych wniosków
Wady statystycznej weryfikacji hipotez:
Wielkość próby sposobem na zwiększenie istotności korelacji jest zwiększanie liczebności próby, dodatkowo przy małych próbach nie mamy modelu statystycznego
Poziom istotności
WNIOSKOWANIE (??)
Pomiar za pomocą narzędzia
Definiowanie zmiennych w języku zjawisk obserwowanych
Rw
Rcz
Kw
Rcz
rzeczywistość
Wybór narzędzia pomiarowego
Określenie zmiennych
Wielkość
*kiedy myślimy o konstrukcje mamy na myśli rzeczywistości
**wielkość zależy od stopniowalności czynnika, co zależy od teorii
obserwacje
teoria
zmienna
Wielkość**
Czynnik*