Metodologia - wykład VI (21.04.2010r.) - FAZY PROCESU BADAWCZEGO

WSTĘP

• Proces badawczy - proces dochodzenia od danych do interpretacji (składa się z 11 etapów). Procesy etapu badawczego są rekonstrukcją powstałą na podstawie badań - jest to uogólnienie praktyk indywidualnych, a nie wzorzec, więc są dopuszczalne odstępstwa - można przestawiać etapy, omijać niektóre itp. Proces badawczy ma charakter rekurencyjny (cykliczny)

• Teza Reichenbacha - prace naukowe dają fałszywy obraz nauki (mają charakter perswazyjny), nie można z nich odtworzyć kolejnych etapów procesu badawczego; to, co rzeczywiście się dzieje jest inne niż to co opisane (kontekst odkrycia)

• Proces badawczy to proces samosprawdzający się -> jeden badacz wymyśla teorię, a inny ją sprawdza

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO

1. PODSTAWIENIE PROBLEMU.

• Źródła problemów naukowych:

1. Stwierdzenie luk w wiedzy na podstawie obserwacji rzeczywistości

2. Analiza dotychczasowego dorobku nauki

3. Źródło psychoanalityczne - w okresie adolescencji stawiamy sobie pytania, na które w dorosłym życiu chcemy znaleźć odpowiedź (źródło to indywidualne cechy osoby)

• Problem naukowy jest pytaniem, które może przybierać formę:

1. Pytania dopełnienia - „jak”

2. Pytania rozstrzygnięcia - „czy” (tak/nie)

• Odpowiedzi na te pytania są wyznaczone granicą pytań -> czyli formułując problem wyznaczamy ramę jego rozwiązania

• Problemy badawcze mogą być:

1. Bardziej lub mniej dojrzałe

• Kryteria dojrzałości problemu badawczego:

• Wskaźnik poznawczej sensowności - to, w jaki sposób problem zawiera wskazówki do jego rozwiązania

• Rozstrzygalność

• Formułowanie w formie pytań rozstrzygnięcia

2. Prostsze (niesformułowane w języku teorii naukowych) i trudniejsze

2. OKREŚLENIE ZMIENNYCH

• Powszechnie przyjęło się używać pojęcia „zmienna” do wszystkich planów eksperymentalnych, jednak tak naprawdę zmienne występują tylko w modelu eksperymentalnym. Zmienna to efekt pomiaru konstruktu teoretycznego.

• Wg L. Nowaka - trzeba określić, które z możliwych zmiennych wyjaśniających pozostają w związku ze zmienną wyjaśnianą -> zmienne te tworzą przestrzeń zmiennych niezależnych istotnych dla zmiennych zależnych

• Obraz przestrzeni zmiennych istotnych dla zmiennych zależnych - jest budowany przez badacza, więc zależy od niego - nie musi być zgodny z rzeczywistością (przestrzeń zmiennych nie musi być równa obrazowi zmiennych)

• 
  Porządek istotnościowy w obszarze zmiennych wyjaśniających (która zmienna X najbardziej wpływa na Y).

Y = f (x₁,x₂,x₃); Z 1-n

• Na dane zjawisko mogą wpływać również zmienne zakłócające nieistotne dla zmiennej zależnej.

• Należy pamiętać, że po uwzględnieniu dodatkowej zmiennej wyjaśniającej (nie branej pod uwagę wcześniej) może zmienić się porządek istotnościowy w obszarze zmiennych wyjaśniających.

• Badacz przy tworzeniu obrazu zmiennych istotnych dla zmiennych zależnych musi uwzględnić szereg zmiennych istotnych głównych, ubocznych i zakłócających.

3. OPERACJONALIZACJA ZMIENNYCH

• M.in. w psychologii większość zjawisk, które badamy są z natury nieobserwowalne, więc musimy badać zachowanie. Pomiędzy konstruktem teoretycznym a zachowaniem często występuje szereg czynników. Wiążemy więc terminy teoretyczne z obserwacjami, ale terminy te dotyczą nieobserwowalnych właściwości stanów rzeczy.

• Na jakie pytania odpowiada operacjonalizacja?

• Do jakich obszarów świata należy ten obszar rzeczywistości

• Jak dalece wybrane przez badacza zjawiska oraz powiązania między nimi są dostępne obserwacji

• W jakim zakresie wybrane obserwacje będą mówiły o wybranych zjawiskach

• Etapy procesu operacjonalizacji:

1. Rekonstrukcja czynników teoretycznych

2. Konceptualizacja wielkości

3. Dobór zmiennych operacjonalizujacych wielkość

• Skoro nie obserwujemy zjawiska, to skąd wiemy, że ono występuje? Sprawdzamy, z czym może on być związany, co potencjalnie dałoby się obserwować. Określamy przestrzeń wpływu czynnika X oraz relacje istotnościowego następstwa.

• Wyróżniamy 7 rodzajów wskaźników:

1. Podstawowe:

• Empiryczne mają charakter obserwowalny, istnieją niezależnie od obserwatora

• Definicyjne istotną związku między czynnikami jest związek logiczny

• Inferencyjne mają charakter empiryczny, ale pośrednich etapów jest wiele, jest to wskaźnik wyprowadzalny

2. Mieszane:

• Empiryczno - definicyjne

• Definicyjno - inferencyjne

• Empiryczno - inferencyjne

• Empiryczno - definicyjno - inferencyjne

4. FORMUŁOWANIE HIPOTEZ

• Mogą one mieć charakter:

• Opisowy X jest wyższe lub niższe od Y (szacowanie na podstawie próby)

• Zależnościowy X zależy od Y (rodzaj zależności trzeba sparametryzować)

• Zoperacjonalizowany mówi o wynikach

5. WYBÓR MODELU BADAWCZEGO

• Od najsłabszego: korelacyjny ex post facto eksperymentalny (pozwala na oszacowanie z największą pewnością rodzaju związków między zmiennymi)

6. KONSTRUKCJA TECHNIK POMIAROWYCH

• Techniki pomiarowe można szeregować ze względu na udział badacza w zapisie pomiarów najlepsza technika to taka, kiedy badacz ma jak najmniejszy udział

7. DOBÓR PRÓBY

• Należy pamiętać o tym, ze próba kontrola powinna być funkcjonalnie równoważna z grupą eksperymentalną

8. BADANIA EMPIRYCZNE

9. OPIS WYNIKÓW

10. TESTOWANIE HIPOTEZ

• Statystyczne weryfikacja hipotez na liczbach, nie na osobach.

• Wyznaczamy pary hipotez: (są to pary ze względów logicznych, mówią o tym, że zjawisko ma charakter losowy lub nie)

• Zerowa: jej założeniem jest to, że to, co obserwujemy ma charakter przypadkowy (nie zaprzecza ona obserwacji, tylko „sprawdza”, czy to otrzymał badacz nie jest przypadkiem, nie wywodzi się z chaosu)

• Alternatywna

• Należy pamiętać, że mała korelacja może być istotna (nie zdarzyła się przez przypadek), a duża może być nieistotna (zdarzyć się może przez przypadek)

• Zalety statystycznej weryfikacji hipotez:

• Upraszczanie (pozwala nieuporządkowany zbiór danych testowych przekształcić we względnie uporządkowany zbiór danych statystycznych)

• Budowanie pewności we wnioskowaniu na podstawie niepewnych wniosków

• Wady statystycznej weryfikacji hipotez:

• Wielkość próby sposobem na zwiększenie istotności korelacji jest zwiększanie liczebności próby, dodatkowo przy małych próbach nie mamy modelu statystycznego

• Poziom istotności

11. WNIOSKOWANIE (??)

Pomiar za pomocą narzędzia

Definiowanie zmiennych w języku zjawisk obserwowanych

Rw

Rcz

Kw

Rcz

rzeczywistość

Wybór narzędzia pomiarowego

Określenie zmiennych

Wielkość

*kiedy myślimy o konstrukcje mamy na myśli rzeczywistości

**wielkość zależy od stopniowalności czynnika, co zależy od teorii

obserwacje

teoria

zmienna

Wielkość**

Czynnik*