Nowy album filozoficzny
Poniżej publikuję myśli stanowiące rezultat dociekań filozoficznych, którymi zajmowałem się w ciągu ostatnich 6 lat. Dotyczą one wielu spraw: pojęć znaczenia, rozumienia, zdania, logiki, podstaw matematyki, stanów świadomości i innych. Spisałem je wszystkie w postaci uwag, krótkich paragrafów - czasem dłuższymi łańcuchami dotyczącymi tej samej sprawy, czasem przeskakując raptownie z jednej dziedziny do innej. Już od początku zamierzałem zebrać kiedyś to wszystko w kształt książki, którą różnymi czasy różnie sobie wyobrażałem. Zdawało mi się jednak istotne, by myśli przechodziły tam od przedmiotu do przedmiotu w naturalnej i nieprzerwanej kolejności.
Po różnych nieudanych próbach spojenia mych wyników w taką całość zrozumiałem, że mi się to nigdy nie uda, że z tego, co potrafię napisać, zawsze najlepsze okażą się uwagi filozoficzne, i że moje myśli wnet słabną, gdy wbrew ich naturalnej skłonności usiłuję pchnąć je w jednym kierunku. - To zaś wiązało się, rzecz jasna, z samą naturą dociekania. Ona to właśnie zmusza nas do przewędrowania rozległego obszaru myśli wzdłuż i wszerz, we wszystkich kierunkach. - Zawarte w niniejszej książce uwagi filozoficzne są niejako zbiorem szkiców plenerowych, które powstały podczas tych długich i zawiłych wędrówek.
Te same zagadnienia, lub prawie te same, poruszało się wciąż od nowa z różnych stron, szkicując coraz to nowe obrazy. Wśród nich mnóstwo było chybionych lub mało charakterystycznych, obarczonych wszelkimi ułomnościami słabego rysownika. Wyłączywszy te, pozostało trochę jako tako udanych, które należało teraz, częstokroć je przycinając, tak uporządkować, by dawały jakieś wyobrażenie o krajobrazie. - Tak więc książka ta stanowi właściwie tylko album.
Swego czasu zarzuciłem już w gruncie rzeczy myśl opublikowania swej pracy za życia. Jednakże od czasu do czasu myśl ta odżywała, zwłaszcza gdy dowiadywałem się, że moje wyniki - które przekazywałem w wykładach, skryptach i dyskusjach - kursują wśród ludzi często źle rozumiane, mniej lub bardziej rozwodnione lub zniekształcone. Drażniło to moją próżność i niełatwo było mi ją uspokoić.
Przed czterema laty miałem znowu okazję czytać swą pierwszą książkę (Tractatus logico-philosophicus) i objaśniać jej myśli. Wydało mi się wtedy nagle, że te dawne myśli powinienem opublikować łącznie z nowymi: że te ostatnie tylko na tle i w przeciwieństwie do mego dawniejszego sposobu myślenia mogą znaleźć swe właściwe naświetlenie.
Odkąd bowiem przed 16 laty ponownie zacząłem parać się filozofią, przyszło mi dostrzec poważne błędy w tym, co w owej pierwszej książce spisałem. W uświadomieniu tych błędów pomogła mi - w stopniu, którego nie jestem w stanie sam ocenić - krytyka mych idei ze strony Franka Ramseya, z którym roztrząsałem je w niezliczonych rozmowach w ciągu ostatnich dwu lat jego życia. - Jeszcze więcej niż krytyce Ramseya - zawsze znaczącej i celnej - zawdzięczam krytyce, której myśli me poddawał nieustannie, przez wiele lat, jeden z wykładowców tego uniwersytetu, pan P. Sraffa. Temu impulsowi zawdzięczam najważniejsze idee niniejszej pracy.
Z więcej niż jednego powodu to, co niniejszym publikuję, stykać się będzie z tym, co piszą dziś inni. - Jeżeli moje uwagi nie noszą piętna charakteryzującego je jako moje - to bynajmniej nie zamierzam rościć do nich pretensji jako do swej własności.
Przekazuję je publiczności z mieszanymi uczuciami. Aby pracy tej, przy jej ubóstwie, miało być dane w pomroce tego czasu oświecenie tego czy innego umysłu, nie jest rzeczą niemożliwą; ale nie jest też prawdopodobne.
Nie chciałbym swoją pracą oszczędzić innym myślenia; lecz, gdyby to było możliwe, pobudzić kogoś do własnych myśli.
Chętnie napisałbym dobrą książkę. Ta tak nie wypadła, ale minął już czas, w którym mógłbym ją poprawić.
Źródło: Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa 1972