TKANKA- zespół komórek o podobnej budowie, wspólnym pochodzeniu, pełniących te same określone funkcje w organizmie. Tkanki są materiałem budulcowym organów lub narządów.
Tkanki występują u zwierząt tkankowych (tkanki zwierzęce) oraz u roślin wyższych (tkanki roślinne). Uwzględniając cechy morfologiczne i fizjologiczne zespołów komórkowych tworzących tkanki, wszystkie tkanki dzieli się na cztery grupy:
Zarówno u zwierząt, jak i u roślin, występuje tkanka nabłonkowa oraz łączna i podporowa. Do tkanek wyłącznie zwierzęcych należy tkanka mięśniowa i nerwowa.
Budowa i funkcje tkanek:
Zwierzęca:
U zwierząt wyróżniamy następujące rodzaje tkanek:
Tkanka nabłonkowa
Tkanka łączna
Tkanka mięśniowa
Tkanka nerwowa
Krew
Tkanka nabłonkowa:
Nabłonek jest to zespół komórek, które są ułożone ściśle obok siebie, tworzące jednolitą warstwę. Komórki nabłonka oraz ich jądra są różnego kształtu.
Komórki nabłonka maja kształt:
-płaski
-sześcienny
-walcowaty
Funkcje tkanki nabłonkowej
-pokrywa powierzchnie ciała
-pokrywa powierzchnie wewnętrzne narządów: układu pokarmowego, układu oddechowego i układu moczowo płciowego,
-tworzy gruczoły
-wchodzi w skład naczyń krwionośnych i limfatycznych
- jest barierą przez którą przenikają substancje, które organizm pobiera i wydala.
- bariera ochronna
2) Tkanka łączna:
Dzieli się na tkankę łączna właściwą i łączną szkieletową.
Tkanka łączna właściwa dzieli się na włóknistą luźną- mało zróżnicowana pod względem budowy zbudowana z histiocytów i pełni takie funkcje jak:
-pokrywa powierzchnie narządów
-wypełnia przestrzenie między komórkowe.
Prócz luźnej jest jeszcze tkanka włóknista zbita-składa się z włókien kolagenowych i sprężystych, jest budulcem wiązadeł, ścięgien, torebek stawowych i powięzi.
Tkanka łączna szkieletowa dzieli się na:
Tkankę chrzęstną- zbudowana z dużych okrągłych komórek pomiędzy którymi znajdują się cienkie elastyczne włókna. Funkcja:
-występuje na powierzchniach stawowych w ścianach dróg oddechowych i żebrach, a także w niektórych wiązadłach i w krążkach miedzykręgowych (dyskach)
Tkanka kostna - zbudowana z komórek zwanych osteocytami i jej funkcja jest tworzenie szkieletu (kości).
3) Tkanka mięśniowa
Dzieli się na tkankę poprzecznie prążkowaną, gładką i poprzecznie prążkowaną serca.
Poprzecznie prążkowana jest zbudowana z długich wielojądrzastych komórek zwanych włóknami mięśniowymi. Jest składnikiem mięśni, a jej funkcja jest umożliwianie mięśniom wykonywania funkcji ruchomych.
Mięśniowa gładka - zbudowana z wrzecionowatych włokiem różnej długości ( podłużne komórki o centralnie położonym jądrze), Tworzy błony mięśniowe i jej czynność nie zależy od naszej woli.
Poprzecznie prążkowana serca zbudowana z tych samych komórek jak poprzecznie prążkowana, ale w przeciwieństwie do nich włókna w sercu tworzą rozwidlenia, którymi łączną się między sobą w sieć przestrzenną. Tworzy mięsień sercowy i kurczy się niezależnie od naszej woli.
4) TKANKA NERWOWA
Zbudowana z komórek nerwowych (neuronów) oraz komórek glejowych.
Komórka nerwowa specjalizuje się w przekazywaniu informacji i impulsów nerwowych pochodzących zarówno z środowiska zewnętrznego jak i wewnętrznego.
Komórki glejowe odżywiają o osłaniają komórki nerwowe.
5)KREW
Składa się z osocza i elementów morfotycznych.
Do elementów morfotycznych zalicza się erytrocyty ( ciałka czerwone), leukocyty (ciałka białe) oraz płytki krwi (trombocyty).
Krwinki czerwone dzięki swojemu głównemu składnikowi hemoglobinie są zdolne do przełączeni i transportu jednej cząsteczki tlenu.
Leukocyty pełnią funkcje ochronną (atakują obce organizmy, które znajda się w krwioobiegu).
Płytki krwi przy otwarciu naczyń krwionośnych pełnia funkcję hamowania wypływu krwi, poprzez przyleganie do uszkodzonych obszarów i tworzenia skupisk (zlepienia się).
Osocze składa się głównie z wody oraz białek. Tworzy bezpieczne środowisko dla elementów morfotycznych.
Roslinne:
Tkanka merystematyczna inaczej tkanka twórcza. Złożona z małych komórek przylegających ściśle do siebie. Komórki merystemów są zdolne do podziałów przez całe życie rośliny dzięki czemu warunkują jej wzrost zarówno na długości jak i grubość
Merystemy wierzchołkowe decydują o wzroście na długość, znajdują się w wierzchołkach pędu i korzeni.
Merystemy wstawkowe znajdujące się u podstawy międzywęźli traw.
Merystemy pierwotne - są pochodzenia zarodkowego, funkcjonują przez całe życie rośliny należą do nich np. merystemy wierzchołkowe.
Merystemy wtórne - są wynikiem odróżnicowania się komórek stałych. Zalicza się do nich kambium, fellogen i kallus.
Merystemy boczne - warunkują wzrost rośliny na grubość (przyrost wtórny), dzielimy je na:
-kambium (miazga twórcza, odtwarza drewno i łyko z wiązek przewodzących)
- fellogen (miazga korkotwórcza, odkłada na zewnątrz organu rośliny fellem (korek) a od środka felloderme (miękisz korkowy))
Skórka (epiderma) stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę młodych organów roślin. Tworzy ją pojedyncza warstwa żywych ściśle do siebie przylegających komórek o ścianach z celulozy. Skórkę pokrywa warstwa kutyny. Kutyna jest to rodzaj woskowej substancji, która pełni funkcję chroniącą przed utrata wody, szkodliwymi czynnikami środowiska jak np. patogeny.
Na skórce występują tzw. włoski (żywe lub martwe wytwory skórki), pełnią funkcję ochronną (np. przed parowaniem jak i przed zwierzętami) i wydzielniczą.
Na skórce występują tez aparaty szparkowe, składają się z dwóch komórek szparkowych otaczających przestwór powietrzny zwany szparką. Uczestniczą w wymianie gazowej u roślin. Szerokość szparki zależy od turgoru komórek szparkowych.
Tkanka miękiszowa inaczej parenchyma jest to tkanka zbudowana z komórek żywych okrągłych lub owalnych posiadających cienką ścianę z celulozy zawierających duże wakuole i liczne plastydy.
Miękisz dzielimy na:
Miękisz zasadniczy, który wypełnia przestrzenie między innymi tkankami w organach roślin, buduje korę pierwotną, tworzy miąższ owoców.
Miękisz asymilacyjny, który jest bogaty w chloroplasty, stanowi główna tkankę liścia. W górnej warstwie liścia tworzy miękisz palisadowy a w dolnej miękisz gąbczasty.
Miękisz spichrzowy stanowi zasadniczą część bulw, kłączy i nasion. Zawiera duże ilości substancji zapasowych.
Tkanka korkowa (peryderma) - wtórna tkanka okrywająca dojrzałe łodygi i korzenie. Jej warstwę zewnętrzną stanowi fellem ( korek). Utworzony jest on przez martwe komórki o zgrubiałych ścianach impregnowanych suberyną. Warstwę pośrednią stanowi fellogen (miazga korkotwórcza) a wewnętrzną warstwę felloderma ( miękisz korkowaty). Ciągłość korka jest zaburzona przetchlinkami (obszarami o luźnym ułożeniu komórek), które umożliwiają roślinie wymianę gazową i wodną. Peryderma jest to tkanka, która tworzy korę dojrzałych roślin.
Tkanka przewodząca
Tkanka przewodząca, tkanka łykodrzewna - ogólna nazwa tkanek roślinnych, których funkcją jest transportowanie substancji. Tkanki przewodzące tworzą układ przewodzący. Układ ten składa się z drewna (ksylemu) transportującego wodę wraz z rozpuszczonymi solami mineralnymi oraz łyka (floemu) transportującego związki organiczne. W skład tkanek przewodzących wchodzą cewki, naczynia oraz rurki sitowe. Komórkom tym towarzysza inne pełniące funkcje pomocnicze. Razem te zespoły komórek tworzą wiązki przewodzące, biegnące wzdłuż korzeni, łodyg i liści. Z korzeni transportowana jest woda z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi.
Drewno dzieli się na drewno pierwotne i wtórne:
drewno pierwotne
powstało w wyniku podziałów miazgi pochodzącej z nasiona, występująca u 1i2 liściennych W korzeniu drewno pierwotne przybiera kształt „plusa”.
drewno wtórne,
drewno powstające z miazgi twórczej charakterystyczne dla dużych form drzewiastych u roślin nagozalążkowych i dwuliściennych.
Łyko dzieli się na łyko pierwotne i wtórne
łyko wtórne
będące wytworem miazgi twórczej i wchodzące w skład budowy wtórnej łodyg i korzeni.
łyko pierwotne
będące wytworem merystemów wierzchołkowych pędu i korzenia i wchodzi w skład budowy pierwotnej tych organów.
Wiązka łykodrzewna (przewodząca) jest to pasmo łyka idrewna biegnące w łodydze i jej rozgałęzieniach, zawierajace włokna sklerenchymatyczne i miękisz. Wiązka łykodrzewna dzieli się na otwarta i zamknietą.
Wiązka łykodrzewna otwarta posiada pasmo kambium (miazgi), które odkłada elementy łyka i drewna wtórnego umożliwiając przyrost pędu na grubość. (np. dąb)
Wiązka łykodrzewna zamknięta nie ma kambium i zdolności przyrostu. ( np. trawa, cebula)
Tkanka wzmacniająca
zbudowana jest ze ściśle przylegających komórek o ścianach komórkowych ze zgrubieniami, co zapewnia roślinie wytrzymałość i chroni jej organy przed złamaniem lub zgnieceniem. Wyróżnia się dwa typy tkanki wzmacniającej:
-Kolenchyma utworzona jest z żywych komórek o celulozowych ścianach, ściśle przylegających do siebie. Kolenchyma występuje w młodych organach. Nadaje im odporność, nie hamując wzrostu. Cechuje ją duża elastyczność.
- Sklerenchyma zbudowana jest z martwych komórek o bardzo zgrubiałych i zdrewniałych ścianach. Występuje pod postacią włókien (np. u lnu) lub komórek sklerenchymatycznych, czyli sklereidów (np. w miąższu gruszki, pestce śliwki). Funkcją sklerenchymy jest przede wszystkim nadawanie sztywności poszczególnym częściom rośliny.
Budowa pierwotna i wtórna korzenia i łodygi:
Korzenie ze względu na budowę dzielą się na budowę pierwotną i wtórną.
Korzeń o budowie pierwotnej przyrasta jedynie na długość. Jego wnętrze stanowi walec osiowy, a z zewnątrz otacza go kora pierwotna.
Walec osiowy jest wypełniony w środku ksylemem( posiadającym naczynia i cewki).
Kora pierwotna jest to miejsce odkładania się substancji zapasowych oraz uczestniczy w regulacji przepływu wody do walca osiowego.
Korzeń o budowie wtórnej występuje u roślin przyrastających na grubość ( drzew i krzewów). Składa się z miazgi łączącej się w zwarte pasmo na granicy drewna i łyka, na zewnątrz występuje fellogen, który produkuje elementy korka (na zewnątrz) i fellodermy (do wewnątrz).
ŁODYGA:
Budowa pierwotna łodygi - okrywa ja skórka, granica między kora pierwotna i walcem osiowym jest niewidoczna. Rolę wzmacniająca pełni kolenchyma i sklerenchyma. Funkcją jej jest wzrost na długość łodygi.
Budowa wtórna łodygi- miazga odkłada elementy wtórnego łyka na zewnątrz i wtórnego drewna do wewnątrz. Fellogen natomiast wytwarza warstwy korka, który wypiera złuszczającą się epidermę ( skórkę). Funkcja-gwarantuje wzrost na grubość łodygi.
Słoje przyrostu rocznego - wynik przyrostu pędu na grubość. ( występuje w łodydze). Ich szerokośc jest zależna od warunków meteorologicznych w danym sezonie, dlatego układ słojów w danych latach jest unikalny. Można na tej podstawie badać wiek i przebieg wzrostu roślin.