WYKŁAD 1

Egzamin:

• na ostatniej lekcji

• 20 min

• 4 pytania

• w dwóch salach

Książki:

1. W. Jaworski - ,,Bankowość''

2. Sambelańczyk, Błuchowski - ,,Bankowość , podręcznik dla studentów''

3. Kryszkiewicz, Jaworski - ,,Banki - rynek , operacje, polityka'' 2001

4. Salarz - ,,Rozwój systemów bankowych''

5. Dobrosiewicz - ,,Podstawy bankowości'' 1999

Rynek finansowy i systemy bankowe.

Wszystkie systemy będziemy charakteryzować poprzez:

• uczestnicy

• instrumenty

• organizacje

Instrument finansowy - jest to każdy skuteczny prawnie kontrakt powodujący zmianę w aktywach finansowych.

To pewna umowa stron skuteczna prawnie (wymóg pisemny).

Zmiana aktywów finansowych:

• strumień pieniądza zmieni właściciela

• może się zmienić charakter (forma) tego pieniądza

• termin zapadalności (realizacji - długość instrumentu) - gotówkowy jest najszybciej realizowany

Podział sfery finansowej:

1. sfera pieniężna

• rynek pieniądza krajowego

• rynek pieniądza zagranicznego

sfera kapitałowa

Różnice między rynkiem kapitałowym a pieniężnym:

1. uczestnikami rynku (obrotu) pieniężnego są praktycznie wszyscy

Na rynku kapitałowym uczestnikami mogą być wyłącznie osoby fizyczne i prawne posiadające zdolność do czynności prawnych.

2. instrumenty - rynek pieniężny jest to rynek instrumentów krótkoterminowych (do roku)

• gotówka

• czek

• weksel

• bony skarbowe

Na rynku kapitałowym mamy do czynienia z instrumentami o terminie zapadalności powyżej roku (duży okres zapadalności)

3. organizacje przepływu strumienia finansowego:

• rynek pieniężny - transakcje dokonywane w dowolnym czasie i miejscu (transakcje hurtowe)

• rynek kapitałowy - giełda papierów wartościowych (zinstytucjonalizowana forma rynku organizująca przepływ pieniądza).

Ale na rynku pieniężnym istnieją przetargi które organizowane są przez NBP ministerstwo finansów lub skarb państwa. Sprzedawane są tam bony skarbowe , lokaty, obligacje, certyfikaty.

Nie przepływa przez giełdę część sfery kapitałowej bo obok giełdy papierów wartościowych istnieje rynek pozagiełdowy CeTo (np. remitentem mogę być ja).

Na rynku publicznym emitent instrumentu musi wykazać się wiarygodnością (nabywca musi mieć pewność realizacji zobowiązań).

Na rynku pieniężnym transakcje są hurtowe a na rynku kapitałowym są detaliczne.

Rynek pieniężny i rynek kapitałowy podzielić można na:

1. rynek pierwotny - do publicznego obrotu wprowadza się dany instrument finansowy. Kurs (cenę) danego instrumentu ustala emitent.

2. rynek wtórny - cena instrumentu ustalona przez popyt i podaż (decyduje rynek)

Banki.

Bank - jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustawy działającej na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki poniesione pod jakimkolwiek zestawem.

Banki komercyjne - są wyłącznie spółkami akcyjnymi o kapitale założycielskim 8 mln zł (wyjątki: NBP, banki spółdzielcze - działają na podstawie prawa spółdzielczego).

W ramach systemu bankowego działają jeszcze kasy, fundusze powiernicze, instytucje pozabankowe.

Zezwolenia imienne (licencje bankowe) - napisane jakie czynności może ten bank wykonywać.

Zakres czynności (działalności) realizowanych przez banki.

I. Czynności bankowe, które mogą być wykonywane wyłącznie przez banki:

1. przyjmowanie wkładów pieniężnych na żądanie (a vista) lub terminowych, oraz

prowadzenie rachunków wkładów

2. prowadzenie innych rachunków bankowych

3. udzielanie kredytów

4. udzielanie gwarancji bankowych

5. emitowanie bankowych papierów wartościowych

6. przeprowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych

7. wykonywanie czynności bankowych przewidzianych w innych ustawach wyłącznie dla banków

II. Czynności, które zalicza się do bankowych o ile wykonywane są przez banki:

1. udzielanie pożyczek pieniężnych

2. przeprowadzanie operacji czekowych i wekslowych

3. wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu

4. przeprowadzanie terminowych operacji finansowych

5. nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

6. przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych

7. wykonywanie czynności obrotu dewizowego

8. udzielanie poręczeń

9. wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych

Terminowe operacje - umowa stwierdzająca wierzytelność, która dojdzie do skutku za jakiś czas (terminowe - zobligowane opcje może a nie musi).

III. Pozostałe usługi zaliczane do działalności gospodarczej banków:

1. obejmowanie i nabywanie akcji lub praw z akcji, udziałów innej osoby prawnej nie będącej bankiem lub jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych ( z tym że ich łączna wartość w stosunku do jednego podmiotu nie może przekraczać 15% funduszy własnych banków.

2. zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych

3. dokonywanie obrotu papierami wartościowymi

4. dokonywanie w warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zmiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika z obowiązkiem ich sprzedaży w okresie 3 lat licząc od daty ich przejęcia

5. Nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczonych hipoteką

6. świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych

7. świadczenie innych usług finansowych

Normy ostrożnościowe:

• zasady powstawania banków

• tworzenie rezerw (poprzez współczynniki)

Ryzyko bankowe: mogą ponieść straty ale klienci banków ,muszą być chronieni.

Czynności bankowe - zakres działalności banku wymieniony w licencji bankowej polegający na świadczeniu usług względem klienta banku. Większość czynności została ujęta w pewne standardy (przepisy dokonywania tej usługi) i realizowane w postaci sprzedaży (takie czynności noszą nazwę produktu bankowego).

Można przyjąć że bank jest:

• przedsiębiorstwem

• instytucją usługową instytucję zaufania publicznego (chroniony w szczególnej formie przez ustawodawcę, instytucje czyli Komisje Nadzoru Bankowego) .

Komitet Bazylejski do spraw nadzoru bankowego, zbiera się co kwartał od 99 r. jest organem decyzyjnym, ustala normy nadzoru bankowego i 12 prezesów banków centralnych, politycy zajmuje się metodami ryzyka, rekomendował metodę VR.

W Polsce ryzyko liczone jest zazwyczaj metodą Duration, GAP itp….

WYKŁAD 2

System obejmuje całość podmiotów, instytucji i organizacji.

System bankowy - całokształt instytucji finansowych zajmujące się działalnością bankową i działalność ta jest ściśle określona poprzez obramowanie prawne, postępowanie zwyczajowe i poprzez normy ostrożnościowe.

Elementy systemu bankowego:

1. bank centralny

• bank emisyjny

• bank sprawujący kontrolę i nadzór

• bank kreujący ramy ostrożnościowe

2. banki - instytucje zaufania publicznego o ściśle kreślonej działalności (licencja bankowa)

• komercyjne

• uniwersalne

• instytucyjne

• detaliczne

• hipoteczne

• depozytowo-kredytowe

• emisyjne

• państwowe, prywatne, spółdzielcze

3. instytucje nadzoru bankowego ( w Polsce - Komisja Nadzoru Bankowego której departamentem jest Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego [GINB] )

4. instytucje wspomagające:

• KIR - Krajowa Izba Rozrachunkowa- zajmuje się rozliczeniami między bankami (1993-powstała)

5. regulacje prawne:

• ustawa -,,Prawo Bankowe'' 89 r. wraz ze zmianami

• ustawa -,,Publiczny Obrót Papierami Wartościowymi''

• ustawa o NBP

• ustawa Ubezpieczeniowa

• i inne ustawy szczegółowe

6. normy ostrożnościowe - są to przepisy ustawowe, przepisy wynikające z zarządzeń NBP oraz przepisy wewnątrz bankowe, które regulują tryb czynności bankowych oraz ustalają wysokość zaangażowania banków w działalność kredytową i gwarancyjną.

• instytucje parabankowe

Funkcje systemu bankowego:

1. tworzenie mechanizmów gromadzenia środków finansowych przez banki oraz ich inwestowanie w różne przedsięwzięcia

2. zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi

3. zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym (departamenty ryzyka)

4. zapewnienie informacji cenowej, która umożliwia podejmowanie prawidłowych decyzji gospodarczych (oprocentowanie kredytów, lokat i warunki prowadzenia rachunków bieżących)

5. stworzenie warunków do transformacji środków finansowych (zmiana charakteru np. środki pieniężne - czek i przepływ z rachunku A do B)

System bankowy ulega zmianie. Przemiany bankowości światowej:

1. Globalizacja - ponadnarodowa struktura, przepływy środków finansowych w skali światowej, rynek światowy, zmiana mentalności człowieka, zmienia się charakter pieniądza światowego

2. Liberalizacja i deregulacja rynków pieniężnych i kapitałowych - odejście od regulaminu przez państwo to deregulacja.

3. Skurytyzacja aktywów - zmiana aktywów, wierzytelności na papiery wartościowe (lata 70 USA, Europa 86)

4. Postęp techniczny w bankowości, w gospodarce, w informatyzacji - jest elementem cenotwórczym

5. Instrumenty - instrumenty pochodne, opcje, gwaranty SWAP (transakcje zamienne); instrumenty hybrydowe (połączenie np. opcji z opcją) pojawiły się w końcu lat 80 w USA; koniec lat 90 to instrumenty nierzeczywiste

6. Integracja gospodarcza - Unia Europejska, Euro, traktat z Mestricht, procesy scalowania się gospodarki, wprowadzanie jednolitych norm w zakresie funkcjonowania banków

7. Zmiany w zachowaniach się klientów; Jednostka gospodarująca

8. Nadzór bankowy: w 74 r. powstał Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, zbiera się co kwartał; Organizacja Komisji Papierów Wartościowych, dokument AGENDA.

9. Pojawienie się innych instytucji finansowych - funkcjonują równolegle do banków - fundusze powiernicze, inwestycyjne, zabezpieczające, towarzystwa ubezpieczeniowe, firmy obsługujące karty kredytowe

10. Zmiany w strukturze dochodów banków - maleją dochody z odsetek od kredytów (ale wzrasta ryzyko ich nieściągalności) rosną dochody z tytułu prowizji, marży, obrotu papierami wartościowymi

11. Nowe obszary działalności banków - rynek kapitałowy, emisja, zarządzanie firmami

12. Pojawienie się ponadbankowych instytucji finansowych

13. Zmiany w bankowości tradycyjnej - pojawienie się Internetu

Historia banków - od starożytności i jako instytucje narodziły się we Włoszech. Wraz z pojawieniem się pieniądza papierowego pojawiła się potrzeba zamiany go na kruszce lub zapis na koncie. W XVI w. - pojawienie się banków jako przedsiębiorstw.

W XVI i XVII w. przyjmowały pieniądze (kruszce), żyrowały, obracały pieniądzem.

XVIII w. banki centralne - Francja, Anglia; nastąpiła specjalizacja banków (kredytowe, depozytowe) pojawiła się funkcja emisyjna.

XIX w. - papiery bankowe, normy dotyczące powstawania banków, narodził się wtedy współczesny system bankowy.

XX w. - specjalizacja banków - powstał system rozliczeń bankowych.

Połowa XX w. - instytucje bankowe, ponadnarodowe (Europejski Bank Centralny, Bank Światowy, itp.)

Koniec XX w. - powstają banki elektroniczne. W Polsce Mbank, interligo.

Historia w Polsce:

1555 - bank pobożny - instytucja kredytowa

1825 - Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Warszawie

1828 - Bank Polski istniał do 1870

1861 - Poznań - Towarzystwo Pożyczkowe Przemysłowców Miasta Poznania

1870 - Bank Handlowy - istnieje do dziś

1871 - Bank Dyskontowy

1872 - Bank Przemysłowy

1876 - Mennica Warszawska

koniec XIX w. - pojawienie się banków spółdzielczych i samopomocowych

1918 - PKO B.P., Polski Bank Rolny (dziś BGŻ)

lata 20-ste - reformy Drabskiego (1924) - ustawa o ,,Skarbie Państwa'' , wprowadzenie złotówki zamiast marki, ustawa o NBP (wtedy nazywany Bank Polski)

1929 - PKO S.A.

1944 - ustawa o NBP; tylko on funkcjonuje w Polsce (do 1956) potem powołano PKO B.P. i banki spółdzielcze

1975 - 1986 - NBP jako bank emisyjny i normalny, Bank Handlowy do transakcji zagranicznych, BEŻ i PKO S.A. eksport wewnętrzny i banki spółdzielcze

1982 - wprowadzenie prawa bankowego -NBP wydzielone z ministerstwa finansów

1989 - ,,Prawo Bankowe'' opublikowane w 1992 stworzyło dwu szczeblowy poziom banków:NBP i 9 banków komercyjnych wyodrębnionych z NBP - BEŻ, Bank Śląski, Bank Przemysłowo-Handlowy, Bank Depozytowo-Kredytowy, Powszechny Bank Gospodarczy, WBK, Bank Zachodni, PBK, Pomorski Bank Kredytowy.

I połowa lat 90 - rozwój banków prywatnych

II połowa lat 90 - procesy koncentralizacji

Koniec lat 90 - zahamowanie wydawania nowych licencji

93 - powstanie KIR

94 - ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

95 - pełna wymienialność złotego

WYKŁAD 3

Rozwój systemów bankowych w Polsce i na świecie.

Determinanty systemu bankowego:

Liczba banków w Polsce w 1989 - 1999:

Rok	Ogółem	Państwowo prywatne i prywatne	Nowo powstałe
89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99	21 61 78 82 83 84 86 82 82 84 77	7 47 64 68 70 72 70 57 63 70 70	12 40 17 6 1 1 4 - - - -

Liczba banków w Polsce:

	Banki komercyjne	Banki spółdzielcze	Sektor bankowy
06.2001	72	663	735
2000	74	680	754
1993	87	1653	1740

WYKŁAD 4

Model anglosaski (obowiązuje w USA) i model kontynentalny.

a) rola, znaczenie i umiejscowienie banku centralnego

• w modelu anglosaskim bank centralny jest instytucją nadzorczą, kontrolną, nie jest bankiem banków

• w modelu kontynentalnym - pełni funkcję banku banków

b) charakter działalności banków komercyjnych

• w modelu anglosaskim rozdzielona działalność: depozytowo-kredytowa i inwestycyjna (nie mogą prowadzić obu działalności na raz)

• w modelu kontynentalnym - banki uniwersalne

Model anglosaski: banki inwestycyjne zasilają się poprzez emisję papierów wartościowych. Zaletą tego modelu jest fakt że: wzrasta rola rynku kapitałowego, wzrasta rola inwestycji kapitałowych (długoterminowych), innowacyjność - kierują nowe instrumenty ioraz elastyczność w zakresie swojej działalności.

Wady: papiery wartościowe są anonimowe, rentowność, formalizm.

Model niemiecko-japoński - banki finansują się z depozytów (przede wszystkim)

Istnieją instytucje bankowe i pozabankowe, które są nakierowane na inwestycje kapitałowe, a które w części są konkurencyjne o pozyskanie środków kapitałowych.

Zalety: zachowana zależność pomiędzy depozytami a kredytami (teoretycznie mniejsze prawdopodobieństwa bankructwa); starają się wydłużyć termin produktów pasywnych (depozytowych) i stąd atrakcyjniejsze oprocentowanie na dłuższy czas; banki uniwersalne są silniejsze (kapitałowo, źródłami pozyskania, organizacyjno-marketingowo).

Wady: mało innowacyjne (tradycyjny zakres usług, brak wprowadzania nowych instrumentów); są mało odporne na konkurencję.

Banki uniwersalne a inwestycyjne:

• banki uniwersalne są tańsze: inwestycyjne wchodzą w luki

• banki uniwersalne - mniejsze ryzyko

• korzyści skali - tworzenie holdingu, grup kapitałowych

W USA nie ma banku centralnego, jego funkcję pełni System Rezerw Federalnych (FED), powstał w 1913 r. jest to instytucja rządowa (na kształt Rady Polityki Pieniężnej), ma swoje oddziały w 18 miastach USA, jej członkowie wybierani są na 14 lat (nie można ich odwołać). Rola to - nadzór nad bankami i instytucjami finansowymi; bardzo szeroka funkcja kontrolna; koncesjonowanie i licencjonowanie banków (banki w USA mogą emitować pieniądze), kieruje systemem pieniężnym (kursy walutowe, stopy procentowe).

W europie obowiązuje system Banku Centralnego (emisyjnego banku banków) przyjęty w Unii Europejskiej 7 marca 1992 r. w Mastricht. Rozwój podzielono na 3 etapy:

• do końca 1992 r. skoordynowanie polityki Banków Centralnych

• od 1994 - powstał Europejski Instytut Monetarny - zajmował się unią monetarną i zapoczątkował powstanie Europejskiego Banku Centralnego.

• Od 1 stycznia 1999 - powołanie Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC)- instytucja jednolita o wspólnych cechach itp.; rolą tego systemu była realizacja wspólnej polityki monetarnej (walutowej) wprowadzenie operacji walutowych, jest remitentem EURO. Celem jest stabilizacja cen, kursów, systemów bankowych oraz wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia.

W ramach ESBC od 1 stycznia 1999 powstał Europejski Bank Centralny (EBC) - najważniejszy element, pełni rolę banku banków, jest remitentem papierów wartościowych, utrzymywane są w nim rezerwy walutowe członków Unii, jest także ,,zwykłym'' bankiem (przepływy pomiędzy bankami narodowymi).

Kapitał początkowy 5 mld EURO, stopa zysku 8%.

W 1991 Polska podpisała układ stowarzyszeniowy z UE. Zobowiązała się do harmonizacji prawa bankowego do norm UE. Od 1991 dokonano modyfikacji podstawowych ustaw (prawo bankowe, ustawa o NBP, o publicznym obrocie papierami wartościowymi itp.). Z jednej strony system Polski jest dostosowany do UE - w 100% to licencjonowanie banków, wymogi kapitałowe, system gwarantowania depozytów, procedury przeciwdziałania prania brudnych pieniędzy. W wielu kwestiach nie spełniamy standardów UE - jeżeli bank spóźnia się z działalnością (przelewy tego samego dnia).

Współczynnik wypłacalności =
(wynosi 8%)

Bank Centralny.

Pełni funkcję emisyjną i funkcję banku banków (wiążą się one z pieniądzem).

Pieniądz ten to - środek wymiany, towar, środek informacji, środek wyceny.

Pieniądz przybierać może różne postacie: kruszcowy, papierowy, elektroniczny, bezgotówkowy, bankowy (kreowany przez banki), pozabankowy (kreowany przez system pozabankowy). Do XIX w. emisją pieniądza kruszcowego mógł zajmować się każdy. W XVI w. rozwój pieniądza papierowego. Od XIX w. ograniczono prawa do emisji pieniądza (ograniczono je dopiero w XX .). Wzięło się to z konieczności stabilizacji kursu waluty wzrostem znaczenia banku centralnego. Pierwszy bank centralny to Bank Anglii w 1694 jako zwykły bank i dopiero w XIX w. (1825) stał się ustawowo bankiem centralnym. Rola ta zmieniła się w XIX w. : pojawiły się 2 koncepcje - szkoła bankowa i szkoła kruszcowa.

We Francji do I wojny światowej nie było banku centralnego. W Niemczech 1865. W Rosji funkcję banku centralnego pełniła: mennica państwowa a w 1899 przekształciła się w Bank Rosji. W Polsce reform Grabskiego (okres międzywojenny).

Szkoła bankowa:

• emisja pieniądza bankowego (kruszcu i papierowego) powinna być nieograniczona

• o cenie pieniądza powinien decydować rynek (ceną jest oprocentowanie lokat, i oprocentowanie kredytów)

• pełna swoboda co do dyskonta i redyskonta weksli

• jest to szkoła skrajnie liberalna

Szkoła kruszcowa:

• bank może wyemitować tyle pieniędzy ile ma zgromadzonych kruszców (złota).

• 
  

• ograniczenia emisji pieniądza - nazywane plafonem emisji (pierwsze w 1825 w Anglii i mówił x3 - może wyemitować 3 razy więcej pieniądza niż ma rezerw kruszcowych) w 1944 wydano prawo Pedela.

WYKŁAD 5

Struktura NBP.

Pierwsze ograniczenie stwierdza że pieniądza można wyemitować 3 razy więcej niż kruszców, a pieniądza nie może być więcej niż 19,75 mln banknotów.

W USA w 1913 bank emisyjny musiał mieć 40% pokrycia w złocie, wprowadził to System Rezerw Federalnych.

W Europie parytet złota do kruszcu wynosił 35% (przetrwał do II wojny światowej).

Współcześnie:

Podaż pieniądza tj. gotówka zgromadzona na kontach Avista + gotówka poza systemem bankowym (w podmiotach gospodarczych, u osób fizycznych)

Baza monetarna - potencjalna wielkość rynku w zakresie popytu na pieniądz - depozyty, Avista banków komercyjnych w Banku Centralnym + gotówka poza systemem

m - mnożnik bazy monetarnej to

Istnieje szereg ,,m'' (od
do
) - różnice między nimi polegają na różnicy wielkości emisji depozytowej.

=B+W+ROR+C

B - baza monetarna

W - wkłady na rachunkach czekowych osób fizycznych

ROR - Avista w bankach komercyjnych

C - czeki podróżne

=
+D+I+F+D

D - depozyty terminowe małe, krótkoterminowe ( do 1 tyś zł i na miesiąc)

I - jednostki indeksowe od skupu waluty (umowy dotyczące sprzedaży i

odkupu waluty)

F - fundusze wzajemnego inwestowania rynku pieniężnego

D - depozyty rynku pieniężnego (międzybankowe)

W Polsce bank centralny ustala wielkość podaży pieniądza jako P=
* B

B - baza monetarna

Czynniki wpływające na emisję pieniądza:

1. Wskaźnik gotówkowy - relacja pomiędzy gotówką w banku a depozytami
   Wynika on z dwóch przyczyn:

• Dochodów ludności

• Stopy procentowej

2. Rezerwy - odprowadzane przez banki komercyjne środki finansowe na rachunek NBP, celem zabezpieczenia systemu bankowego na wypadek strat. Są najważniejszym elementem polityki finansowej NBP

3. Stopy procentowe ustalone przez Radę Polityki Pieniężnej

Instrumenty polityki pieniężnej realizowanej przez Bank Centralny:

1. Instrumenty kontroli ogólnej:

1. rezerwy obowiązkowe - banki muszą tworzyć rezerwy (wynika to z ustawy, przepisów szczegółowych) są kosztem, zmniejszają płynność finansową, obciążają fundusze własne, są odprowadzanymi środkami na konto NBP. Wysoka stopa rezerw zmniejsza możliwość podaży (kreacji) pieniądza przez bank. Niska stopa pobudza aktywność kredytową banków. Dzielą się na:

• obowiązkowe

• nieobowiązkowe

• aktywne produkty (kredyty) - od aktywnych przedsiębiorstw

• pasywne (depozyty)

Do 1994 system rezerw był bardzo restrykcyjny zwłaszcza wobec rezerw od depozytów. Do 1994 wyznaczane były od terminu zapadalności depozytów. Od 1 października 1994 obowiązuje rezerwa wynosząca 5% salda depozytu, niezależnie od terminu. Odprowadzane w formie gotówkowej do NBP. W USA rezerwy wynoszą 3% a terminowe z długi terminem zapadalności - nie ma rezerw.

Polskie ustawodawstwo jest bardzo restrykcyjne. Rezerwy na kredyty wynoszą w zależności od długości i sytuacji dłużnika (od 20 do 100%).

2. kredyt refinansowy - banki zaciągają kredyty w Banku Centralnym, po to aby posiłkować się obcymi środkami celem zwiększenia swojej zdolności do udzielania kredytu. Posiłkują się z Banku Centralnego bo jest to tańszy sposób i jest to pozyskiwanie stabilne. Od strony Banku Centralnego ważne jest oprocentowanie tych pożyczek. Bank Centralny może udzielić kredytu w różny sposób:

• kredyt refinansowy ( w Polsce stopa ta jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej)

• kredyt redyskontowy: czyli kredyt z tytułu weksla, przedstawionego Bankowi Centralnemu przez bank komercyjny. Mogą mieć kilka źródeł pochodzenia:

• własny bank (bankowy)

• kupiecki (przedsiębiorstwo wystawia weksel i płaci nim za towary)

• weksle skarbowe - są emitowane np. ministerstwo finansów; bank komercyjny udziela ,,pożyczki'' rządowi i daje do Banku Centralnego

• stopa lombardowa - udzielony bankom komercyjnym przez Bak Centralny pod zastaw papierów wartościowych (najczęściej bony skarbowe)

• stopa preferencyjna - ustalona przez Radę Polityki Pieniężnej - określa maksymalne oprocentowanie depozytów na rynku międzybankowym (staje się najważniejsza)

3. operacje otwartego rynku - zespół transakcji kupna i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, zawieranych pomiędzy bankami komercyjnymi, ich celem jest kształtowanie przez bank centralny podaży pieniądza bankowego. Wpływają jeszcze na płynność finansową banków, wpływają na relację pomiędzy saldem kredytów a saldem depozytów w bankach komercyjnych i wpływają na cenę pieniądza (czyli oprocentowanie tych instrumentów). Pojawiły się w USA w latach 20 w okresie kryzysu gospodarczego. W Europie pojawiły się późno (Niemcy lata 70, Szwecja 86, Francja 82). Ich celem jest stabilizacja rynku finansowego. Towarami transakcji są papiery krótkoterminowe:

• bony skarbowe (lub bony pieniężne - nazwa polska, od 1 dnia do 270 dni roboczych to termin zapadalności) najczęściej 7, 14, 28 dni; Emitowane są przez ministerstwo finansów, agentem emisyjnym jest NBP a ewidencjonuje się je w ,,rejestrze bonów skarbowych''. Mają nominał 10 tyś, 100 tyś lub 1 milion. Może go nabyć instytucja finansowa posiadająca zgodę ministra finansów. Sprzedaż tych bonów odbywa się z dyskontem na przetargach, organizowanych co najmniej 1 raz w tygodniu.

• obligacje skarbowe - emitowane przez ministerstwo finansów, agentem jest NBP, wielkość emisji obligacji się zmniejsza. Można je podzielić na dostępne dla wszystkich (1-4 lat) a dla instytucji powyżej 5 lat. Natomiast obligacji krótkoterminowych 100 zł a długoterminowych 19 tyś. Sprzedawane z dyskontem i dopuszczone do wtórnego obiegu.

• weksle skarbowe - (do 3 miesięcy) funkcjonują jak normalne weksle (sprzedawane z redyskontem)

• skrypty wieczyste - bezterminowe weksle, realizować je można w dowolnym czasie

• akcepty bankowe - dokumenty emitowane przez bank dające prawa do wierzytelności bankowej

• transakcje REPO i REVERSREPO - są to transakcje warunkowe, polegające na tym ż Bank Centralny pożycza pieniądz (najczęściej walutę) bankowi komercyjnemu z zastrzeżeniem że będzie musiał zwrócić tą walutę w ściśle określonym terminie i określonej cenie.

REPO - polegają na warunku kupna

REVERSREPO - odkupieniu

Różnica cen ,,dzisiaj'' a w ,,przyszłości'' (realizacji) czyli tzw. stopa REPO ustalona jest w Polsce w wysokości stopy referencyjnej.

• SWAP - papier wartościowy odzwierciedlający umowę zamiany, mają postać najczęściej swap-ów walutowych

• kontrakty terminowe i waranty - są to papiery wartościowe w postaci umowy realizacji płatności w przyszłości po z góry określonej cenie

• warant subskrypcyjny - jest fizyczna dostawa instrumentu

• warant opcyjny

N rynku bankowym pojawiły się w latach 90 na giełdzie w 98, na rynku międzybankowym w połowie lat 90

• certyfikaty depozytowe (2000 r.) - papier wartościowy emitowany pod depozyt w Banku Centralnym

• sekurytyzacja aktywów - jednostki uczestnictwa lub certyfikaty (ABS) - papiery wartościowe wyemitowane z tytułu sekurytyzacji papierów wartościowych

1. Instrumenty sterowania bezpośredniego:

1. kontrola kredytów (oddziaływanie na udzielanie kredytów). Bank centralny może :

• kontyngenty kredytowe - ustalanie limitu salda kredytowego (ustalone w stosunku do aktywów). Zaczęto je stosować w USA po latach 20-tych, w Polsce od 89 narzucono pułapy kredytowe

• procedury kredytowe - ocena stendingu finansowego (zdolność wywiązania się ze zobowiązań)

• stworzona procedura monitoringu kredytu

• kontrola spłat kredytów - czy kredytobiorca wywiązuje się ze zobowiązań, jeżeli zalega przewidziane są ustalone sankcje (dla banku i kredytobiorcy)

2. kontrola stóp procentowych (wpływ banku centralnego na wysokość stóp kredytów depozytów lokat) - administracyjnie narzucone maksymalne oprocentowanie przy kredytach i minimalne stopy przy lokatach lub sterowanie za pośrednictwem stóp podstawowych (refinansowy, lombardowy). Przez ustalenie tych stóp poprzez bank centralny wpływa on na koszt pozyskania pieniądza. Wtedy koszt ten wpływa na wysokość stóp % produktów bankowych.

3. oprocentowanie depozytów dla ludności - bank centralny zamienia się w bank komercyjny, przyjmuje depozyty od ludności ( w Polsce do 87r. i w 96 i w 98r.)

1. Oddziaływanie przez perswazję

1. ranking banków - ustalany aby ustalić wysokość rezerw. Ranking ustala bank centralny lub firmy rankingowe ( od 70 lat w USA)

2. instytucje rankingowe

3. wiarygodność banków

4. wytyczne i sugestie Banku Centralnego względem banków komercyjnych

1. Kurs walutowy płynny i sztywny.

Pełne upłynnienie złotówki miało miejsce w 95r. Do 91r. kurs był sztywny, ustalany przez prezesa NBP, odbiegał od rzeczywistej siły złotówki. Pełne upłynnienie i wymienialność to 12 kwietnia 2000r.

Aprecjacja waluty - bank centralny skupuje od banków komercyjnych walutę (cena idzie w górę).

Deprecjacja - gdy bank centralny sprzedaje walutę (cena idzie w dół).

Obecnie w Polsce stosuje się metody rynkowe:

• oprocentowanie kredytu refinansowego

• atrakcyjność polskich papierów skarbowych

Wysokie oprocentowanie i atrakcyjność polskich obligacji powoduje że do Polski napływa bardzo dużo pieniądza zagranicznego (staje się bardzo mocną walutą).

Kursy walutowe dla banków komercyjnych wiążą się z ryzykiem (zmiana kursów walut). Celem minimalizacji strat uzyskuje się transakcje terminowe (Futures - mają najczęściej charakter standaryzowany oraz Forwards - charakter niestandaryzowany - są umową kupna i sprzedaży waluty po z góry określonej cenie w przyszłości).

Wpływają na równowagę bilansu płatniczego.

Instrumenty stosowane w Polsce:

• do ustalenia wielkości pieniądza wykorzystuje się koncepcję M2

• najważniejszym instrumentem oddziaływania są stopy %; coraz większe znaczenie mają instrumenty związane z operacjami otwartego rynku (obligacje skarbowe - roczny wzrost sprzedaży o ok. 30%; bony skarbowe - podaż jest większa od popytu); najmniejsze znaczenie mają kursy walutowe.

Nadzór bankowy:

Jest to pewien system monitorowania działalności banków w zakresie przetwarzania zasad i norm ostrożnościowych. A w przypadku ich naruszenia nadzór bankowy ma obowiązek interwencji.

Cele:

• stabilność systemu bankowego

• zapobiegania upadłości banku jako instytucji zaufania publicznego

• zapobieganie ryzyka kryzysu finansowego

• minimalizacja strat depozytariuszy

• zapobieganie utraty zaufania do banku i systemu bankowego

Nadzór bankowy pojawił się w USA w końcu lat dwudziestych, powstały pierwsze instytucje nadzorcze, w latach 30 pojawiły się normy prawa regulujące działalność banków (normy ostrożnościowe - dotyczą kredytów i wymogów kapitałowych ).

Po II wojnie światowej zaczęto stosować ograniczenia w zakresie nadzoru właścicielskiego. W końcu lat 40 powstają narzędzia z zakresu nadzoru bankowego(m.in. współczynniki kapitałowe - mówiące jaka musi być wysokość kapitałów własnych - w Polsce 5 mln Euro).

W niektórych krajach nadzór bankowy sprawuje: bank centralny (Włochy), osobny podmiot (Niemcy, Dania, Belgia); Wielka Brytania i USA - nadzór bankowy zintegrowany z systemem bankowym; ministerstwo finansów - Szwecja, Austria.

Nadzór bankowy może być jedną lub wieloma instytucjami.

W latach 70 pojawił się nadzór wielonarodowy.

W 74r. w Bazylei w siedzibie banku rozrachunków międzynarodowych, stworzono Komitet Bazylejski (Komitet do spraw nadzoru bankowego), miał charakter doradczy ale od połowy lat 80 zaczęto dezyderaty komitetu przekształcać w pewne normy prawne obowiązujące w UE. Zbiera się co kwartał. Wydaje ogólny dokument. Najważniejsze postulaty to:

• 1988 - ustalono tzw. współczynniki kapitałowe (wymogi kapitałowe)

• stworzono współczynnik Cooke'a - podstawowy współczynnik w zakresie wymogów kapitałowych

• 1991 - rezerwy bankowe

• 1995 - ryzyko, metody pomiaru ryzyka walutowego, kredytowego, metoda VaR

• 1999 czerwiec - nowy bazylejski akord kapitałowy - dotyczy metod pomiaru kapitału, zasad inspekcji banków, dyscypliny, zdefiniował pojęcia ryzyka kredytowego, zyskownego i prawnego.

Komitet bazylejski wydał w ramach tego akordu kilkadziesiąt norm:

1 norma - warunków wstępnych przy zakładaniu banków

2-5 norma - licencjonowanie banków

6-15 norma - normy ostrożnościowe

16-20 normy - nadzór bankowy

• w 1999r. ustalono podstawową zasadę dotyczącą wymogów kapitałowych, ustalono że relacja między funduszami własnymi a aktywami i pozycjami pozabilansowymi ważonymi ryzykiem musi być większa lub równa 8% (współczynnik Cooke'a).

Fundusze własne banków obejmują - kapitał podstawowy i kapitały uzupełniające. Kapitał podstawowy - to kapitał akcyjny, kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy - tworzony na potrzeby rezerw celowych, oraz fundusz ogólnego ryzyka (na wypadek nieprzewidzianych okoliczności).

Kapitały uzupełniające - to kapitały z aktualizacji majątku trwałego, fundusz inwestycyjny, zobowiązania podporządkowane (przyjęte zobowiązania na okresy 5 letnie).

Fundusze uzupełniające nie mogą być większe niż 100% funduszów podstawowych.

Aktywa - saldo wszelkich zobowiązań względem banku z tytułu wszelkich cynności i usług bankowych.

Wagi - im wyższe ryzyko tym większa waga. Komitet bazylejski oraz UE oraz Polska do ustalenia wag przyjmują podziały na dwie sfery: sferę A i sferę B.

Do sfery A - zalicza się państwa należące do UE, ODCE oraz państwa z międzynarodowego funduszu walutowego. Reszta krajów to sfera B, oraz 3 klasy podmiotów:

1-sza klasa - w odniesieniu do Polski obejmuje: bank centralny skarbu państwa, korporacje ubezpieczeń kredytów eksportowych, bankowy fundusz gwarancyjny, giełda papierów wartościowych i centralną tabelę ofert

2-ga klasa - obejmuje banki komercyjne z siedzibą w Polsce, władze lokalne, instytucje finansowe, towarzystwa ubezpieczeniowe

3-cia klasa - obejmuje wszystkie pozostałe podmioty gospodarcze.

Do każdej klasy przypisane są instrumenty; każdemu instrumentowi przypisane są wagi ryzyka:

• wynosi 0 dla środków zgromadzonych w kasie, w banku centralnym, papierów wartościowych emitowanych przez skarb państwa, oraz zobowiązań podmiotów sfery 1A (klasa pierwsza).

Waga może wynosić 0, 20, 50 i 100% = W

Aktywa szacowane ryzykiem można umniejszać:

• dotyczą one funduszy przyswojonych

• oraz zobowiązań podporządkowanych

Gdy współczynnik Cooke'a jest mniejszy niż 6% należy zamknąć działalność, gdy poniżej 4% uruchomić procedury naprawcze łącznie z ogłoszeniem bankructwa.

Nadzór bankowy w Polsce.

• przyjęto że jest to model mieszany, sprawowany przez wiele instytucji: nadzór właścicielski (akcjonariuszy), NBP, bankowy fundusz gwarancyjny, komisja nadzoru bankowego, NIK, urząd antymonopolowy, komisja papierów wartościowych i giełd, związek banków polskich, krajowa izba rozliczeniowa, krajowa izba biegłych rewidentów.

WYKŁAD 6

Normy ostrożnościowe - są zbiorem przepisów wynikających bezpośrednio z ustawy ,,Prawo bankowe''. Celem jest zapewnienie stabilności systemu bankowego, minimalizacja ryzyka utraty płynności banku oraz zapewnienie wiarygodności instytucji zaufania publicznego względem swoich klientów.

Reguły bankowe - zasady funkcjonowania banków mające określić podstawowe relacje bilansowe oraz podstawowe zasady co do tworzenia standardów produktów.

Podstawowe normy ostrożnościowe:

1. Płynność finansowa:

1. wskaźnik Cooke'a

2. wskaźnik płynności bieżącej - relacja między aktywami do 3 miesięcy i pasywami do 3 miesięcy

3. wskaźnik płynności szybkiej (teraźniejszej), ta sama relacja ale dotycząca 1 miesiąca

4. relacja między aktywami płynnymi a depozytami ogółem

• aktywa płynne to papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu i gotówka

suma kredytów do aktywów ogółem

kredyty nieregularne do kredytów ogółem

• kredyt nieregularny to udzielony kredyt podmiotom i osobom fizycznym, których sytuacja kredytobiorcy budzi wątpliwości co do jego możliwości wywiązania się z umowy kredytowej; upłynął termin spłaty rat kredytowych lub odsetek

7. depozyt Auista do depozytów ogółem:

• depozyt Auista może być zrealizowany w każdym dowolnym terminie

8. depozyty długoterminowe do depozytów ogółem

• depozyty długoterminowe powyżej 3 miesięcy

Wskaźnik g i h ważne dla oceny bieżącej płynności banków.

95 % depozytów długoterminowych jest wypłacane w terminie zapadalności.

90% depozytów długoterminowych jest przedłużone.

Im wyższa relacja
tym wyższy wskaźnik rezerw gotówkowych.

Natomiast im wyższy wskaźnik
wskaźnik rezerw niższy.

2. Koncentracja kredytów: ograniczenia dotyczące pojedynczego klienta, oraz grupy kapitałowej (podmioty zależne i powiązane gospodarczo).

Ustawa ,,Prawo banku'' rozróżnia 2 sytuacje:

1. zwykły limit
   
   -fundusze własne
   -wartość kredytu

2. limit ogólny
   
   -wszystkie zobowiązania względem banku

Zobowiązania pozabilansowe - poręczenia, gwarancje (w tym warunkowe), umowy terminowe oraz kredytowe przenośne.

W Polsce przyjęto zasadę że na jednego kredytobiorcę udzielić można kredytów na nie więcej niż 25% funduszy własnych. Na osoby fizyczne i prawne powiązane kapitałowo lub gospodarczo do 25%.

3. Limity inwestycji kapitałowych - inwestycje polegające na nabyciu papierów wartościowych lub instrumentów z nimi związane - nie więcej jak 60% funduszy własnych, nie dotyczy ten limit następujących instrumentów: akcji banków, akcji spółek świadczących na rzecz banków, akcji biur maklerskich, akcji funduszy emerytalnych.

4. Limity pozycji bankowych: czyli otwartych pozycji polegających na zobowiązaniu banku do realizacji umowy w walutach obcych.

Otwarta pozycja - bank zobowiązuje się do realizacji tej umowy w określonym czasie lub do określonego momentu.

Przy limitach otwartych pozycji bankowych przyjmuje się sumę otwartych pozycji, wolumen każdej pozycji i tworzy ryzyko każdej pozycji.

Waga pozycji walutowej wynika z potencjalnej straty jaką bank może ponieść w wyniku zmiany kursu walut. Do szacowania tych zmian wykorzystuje się metody pomiaru ryzyka.

5. Rezerwy: istotom rezerw jest zabezpieczenie banku na wypadek nie dokonania warunków umowy przez klientów banku. Banki tworzą rezerwy dobrowolnie lub pod przymusem. Są to rezerwy ogólne i celowe.

Rezerwy wpuszczone są w ciężar kosztów - umniejszają wynik finansowy banków i umniejszają fundusze własne. Rezerwy mogą być w formie nominałowej (zapis na kontach) lub w postaci fizycznego przekazania na rachunek banku centralnego. W Polsce 50% środków rezerwy celowej musi być odprowadzana na rachunek banku.

Rezerwy celowe - wysokość tych rezerw ulegała zmniejszeniu w ostatnich latach ( w latach 90-tych od produktów aktywnych i pasywnych, a dziś od kredytów przeterminowanych i zobowiązań pozabilansowych). Najważniejsze są rezerwy celowe na należności.

Należności dzielimy na kategorie:

1. należności nominalne - ni są tworzone rezerwy, są to należności w których nie pojawiły się żadne wątpliwości banku co do możliwości spłaty zobowiązań przez dłużnika, jego sytuacja nie uległa zmianie, lub należności odjęte są gwarancją skarbu państwa lub NBP.

2. należności pod obserwacją - tworzy się minimum 45% rezerw od kwoty udzielonego kredytu wraz z należnymi odsetkami. Są to należności w stosunku do których brak obawy co do pogorszenia się sytuacji finansowej.

3. należności poniżej standardu - tworzy się rezerwę celową wysokości 20%. Są to należności w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi powyżej 1 miesiąca a nie więcej jak 3 miesiące.

4. należności wątpliwe - rezerwa wysokości 50%. Opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek od 3 - 6 miesięcy. Sytuacja dłużnika uległa znacznemu pogorszeniu tzn. że wynik finansowy jest ujemny, zmniejsza się kapitał podstawowy, zmniejsza się wartość majątku.

5. należności stracone - rezerwy wysokości 100%. Termin spłaty kapitału i odsetek co najmniej 6 miesięcy. Dłużnik postawiony został w stan likwidacji, miejsce pobytu dłużnika jest nie znane, w stosunku do dłużnika wszczęto postępowanie egzekucyjne.

Podstawowe reguły bankowe:

1. Złota reguła bankowa - terminy płatności pasywów winny odpowiadać co do kwoty i terminów aktywom (aktywa powinny być równe pasywom w rozbiciu na termin ich zapadalności). Bank musi mieć tyle środków finansowych odzyskanych z produktów aktywnych aby pokryć wszystkie zobowiązania z tytułu depozytów. Spłata rat kredytowych i spłata odsetek muszą być takiej wysokości aby zagwarantować zwrot depozytów. Co do struktury czasowej uwzględnia się następujące przedziały:

• środki avista (to co jest w skarbcu - zwrot bieżących zobowiązań)

• miesięczny - kredyt miesięczny = depozyt miesięczny

• 3 miesięczny

• inwestycje długoterminowe (powyżej 1 roku)

-inwestycja długoterminowa

KW - kapitał własny

2. Reguła osadu - bank może uwzględniać możliwość prolongaty wkładów tzn. że depozytowanie przedłuża termin lokaty. Wielkość osadu bank musi obliczyć.

3. Reguła przesunięć - bank musi prowadzić aktywną politykę inwestowania swoich środków finansowych (środków pozyskanych od depozytariuszy).

Aktywna polityka - bank musi dopuścić sytuację napięć (okresowo, gdzie depozytariusze zechcą odebrać swoje środki przed terminem realizacji). Aktywna polityka polega na tym że chcemy uzyskać gwarancję zasilenia w środki z innych banków lub NBP, sprzedaż części papierów wartościowych, upłynnienie części inwestycji.

4. Reguła maksymalnych obciążeń - bank musi oszacować sumę strat z tytułu sytuacji nadzwyczajnych. Suma strat wynika z następujących elementów:

• skrócenia aktywów

• z konieczności likwidacji swoich inwestycji

• z tytułu utraconych korzyści i utraty wartości pieniądza w czasie

WYKŁAD 7

Bankowy fundusz gwarancyjny.

Deponenci muszą mieć duży stopień pewności że bank im te należności zwróci. Do lat 30-tych nie istniało pojęcie zabezpieczenia środków. Dopiero kryzys z 1929 roku w USA zmienił podejście do stabilności systemu bankowego. Jeżeli deponenci nie mogą wyjąć pieniędzy to banki upadają.

Gwarantowany depozyt - gwarantowanie środków pozyskanych od osób fizycznych i prawnych.

Pierwsza w USA w 33 r. - federacja gwarancji depozytów w USA - był to organ administracji państwowej, gromadził środki z banków komercyjnych i systemu rezerw federalnych.

W Europie w latach 60-tych (61 - 69 r. rozpowszechnienie gwarancji depozytów).

W USA gwarancja obejmuje wszystkie depozyty bez względu na wysokość i kto złożył. W Europie gwarancja obejmuje - od osób fizycznych; górna granica; progowe wielkości gwarancji. W UE od 1998 istnieje obowiązek objęcia gwarancjami wszystkich depozytów (fizycznych i prawnych osób) - wszystkie kraje mają 10 lat na ujednolicenie systemu. Minimalna kwota to 20 000 Euro, wypłata winna wystąpić po maksymalnie 3 miesiącach, odsetki powinny być naliczane do dnia wypłaty. W UE w zależności od kraju albo tworzą się osobne instytucje ( podmioty gospodarcze); albo agendy rządowe - nie mają osobowości prawnej. Wysokości wpłat banków komercyjnych są różne od 0,03% sumy wszystkich depozytów do 0,5% sumy depozytów. Do 89r. nie było gwarantowania świadczeń. Od 89r. zaczęto myśleć. W latach 90 -93r. powstawały banki. Od 93r. rozpoczęły się upadłości ( w Poznaniu: Bank Poznania, Staropolski i inne banki spółdzielcze).

Ustawa z 94r. (14 grudnia) - bankowy fundusz gwarancyjny:

1. Zagwarantowanie środków zgromadzonych w bankach

2. Udzielanie pomocy zwrotnej

3. Gromadzenie i analizowanie informacji o bankach

4. Nadzór nad umownym (dobrowolnym) systemem gromadzenia środków

Bankowy fundusz gwarancyjny - osobny podmiot gospodarczy działający na zasadach kodeksu handlowego. Jego zakres działalności jest ściśle określony, ustawodawca określił źródła finansowania, zasady wypłat oraz co zostało ujęte gwarancjami. Pomimo że działa jako spółka akcyjna jest to fundusz.

Organy funduszu:

• Rada funduszu - osoby pełniące tą funkcję nie mogą pełnić żadnej innej funkcji, muszą być kompetentni. Składa się z przewodniczącego i 9 członków, wybierana co 4 lata. Przewodniczącego powołuje premier. Członkowie: 3 ministrów finansów, 3 prezesów NBP i 3 ze związków banków polskich.

• Zarząd - powoływany przez radę funduszu na zasadach kodeksu handlowego, członkami zarządu można być 2 kadencje (8 lat).

Zadania rady funduszu:

• Nadzór nad działalnością zarządu

• Ustalanie planu finansowego funduszu

• Przedkładanie radzie ministrów czy rządowi sprawozdania za rok poprzedni

• Zatwierdzanie wniosków zarządu w sprawie zaciągnięcia kredytów i wypłaty środków z funduszu

• Określanie zasad i form zabezpieczenia zwrotu środków należnych funduszowi

• Ustalanie wynagrodzeń dla zarządu

• Uchwalanie regulaminów

Cele bankowego funduszu gwarancyjnego:

• Gwarantowanie wypłat depozytów - zabezpieczenie systemu gromadzonych środków zdeponowanych w bankach w przypadku gdy podmiot objęty tą gwarancją nie ma możliwości zwroty depozytów pod jakimkolwiek tytułem

• Udzielenie pomocy zwrotnej i bezzwrotnej bankom zagrożonym niewypłacalnością

Źródła finansowania:

• Opłaty wnoszone przez banki komercyjne; ustawa określa że jest tzw. wielkość bazowa i ewentualne opusty: 0,4% sumy aktywów bilansowych ważonych ryzykiem + gwarancje i poręczenia; 0,2% dla pozostałych sum bilansowych i pozabilansowych. Niektóre podmioty są zwolnione z tych wpłat lub ich obniżenia ( głównie banki spółdzielcze)

• kwoty przekazywane NBP - stanowi to ok. 50% środków funduszu

• kwoty przekazywane z funduszu ochrony środków (tworzy go NBP), stawka ustalona osobno każdego roku

• dochody z oprocentowania pożyczek udzielonych bankom i emisji papierów wartościowych

• środki pozyskane w ramach bezzwrotnej pomocy

• środki z dotacji budżetowych

• środki z kredytu udzielonego przez NBP na uzgodnionych zasadach

Wyjątek z pod ochrony:

• wyłączony jest skarb państwa

• wyłączone same banki

• instytucje działające na mocy ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami

• firmy działające z ustawy o działalności ubezpieczeniowej

• akcjonariusze banku (którzy mają więcej niż 5 głosów na walnym zgromadzeniu)

• członkowie zarządu, dyrektorzy oddziałów, departamentów

Za podstawę prawną wypłaty środków pieniężnych przyjmuje się wierzytelność potwierdzoną podstawowym dokumentem określającym wysokość tej wierzytelności jest sporządzony przez syndyka masy upadłościowej, a w przypadku umorzenia postępowania przez zarząd banku listy departamentów - ustalona na podstawie ksiąg bankowych musi zawierać terminy (zawiązania lokaty i spłaty), zawierać kwoty w rozbiciu na: ogólną kwotę depozytu, kwoty objęte gwarancjami i nie objęte. Zarząd sprawdza zgodność i przelewa środki z BFG na konto syndyka (ma na to 30 dni).

Wysokość sum gwarantowanych w UE:

• minimum 20 000 Euro

• od 2008 r. pełna wartość depozytów

W Polsce wysokość sum gwarantowanych:

• małe depozyty do 1000 Euro - 100%

• kwota średnich wielkości - 90%

• powyżej kwoty granicznej depozyty nie są objęte gwarancjami (4 000 Euro - 94 rok; od 98r. - 5 000 Euro, od 2000r. 10 000 Euro; od 1 stycznia 2002r. 18 000 Euro; od 1 stycznia 2003r. 22,5 tyś Euro)

Kurs Euro z ostatnich 3 miesięcy przed datą wymagalności. Oprocentowanie liczone jest do terminu wymagalności, zgodnie z umową rachunku depozytowego. Od terminu wymagalności do dnia wypłaty oprocentowanie avista.

Funkcja pomocowa funduszu - pomoc bankom komercyjnym:

• udzielanie zwrotnych pożyczek na zasadach komercyjnych (oprocentowanie wyższe o 1% aniżeli uzyskane z NBP); oraz bezzwrotne lub bezprocentowe

• do udzielania pomocy konieczny jest wniosek. Pożyczki ulegają kontroli wykorzystania przez BFG.

Pomoc jaką bank może uzyskać nie może przekraczać sumy wpłaconej przez banki komercyjne. Na pokrycie ewentualnych strat bank musi wykorzystać fundusze własne a dopiero potem z bankowego funduszu gwarancyjnego. Jeżeli w BFG nie starczy środków na wypłatę depozytów bankowych lub na pomoc dla banku komercyjnego BFG uzyskuje dodatkowe środki z NBP z funduszu ochrony środków.

Różnice od UE:

• kwoty gwarantowane

• banki spółdzielcze

W najbliższych 10 latach sytuacja banków spółdzielczych ma się poprawić od strony kapitałowej - dojście do 1 miliona Euro ma nastąpić w ciągu 5 lat.

WYKŁAD 8

Czynności bankowe (produkty, operacje).

Operacje bankowe - wykonuje bank wobec swoich klientów

Produkty bankowe - to operacja która została skodyfikowana w postaci tzw. standardu, który bank świadczy w ramach swojej działalności odpłatnie i wobec całej populacji klientów.

Współczesny bank pełni funkcję:

• powierniczą

• ubezpieczeniową

• brokerską

• bankowości inwestycyjnej

• zarządzania

• kredytowa

• inwestycyjna planowania

• płatnicza

• gromadzenia oszczędności

Operacje czynne (aktywne) - nazwa pochodzi od aktywów finansowych dla dokonujących się w nich zmian:

1. kredyty

2. leasing

3. factoring

4. forfaiting

5. gwarancje

6. operacje lokacyjne

Operacje bierne - pasywne:

1. gromadzenie wkładów i oszczędności

W emisji papierów wartościowych: obligacje bankowe, bony bankowe, certyfikaty lokacyjne i depozytowe, krótkoterminowe weksle inwestycyjno-terminowe (KWIT), operacje terminowe - kontrakty, opcje, warianty (bank zobowiązuje się do realizacji świadczenia za jakiś czas za określoną cenę).

Czynności pośredniczące czyli usługowe: są wykonywane na zlecenie klienta w jego imieniu i na jego koncie:

1. rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe

2. operacje kasowo-skarbcowe

3. skrytki i sejfy - depozytu rzeczowe

Zagraniczne operacje rozliczeniowe:

• czeki, weksle, inkaso, polecenia wypłaty, akredytowanie

Istotne znaczenie ma nie tylko forma ale także kurs waluty. Mogą odbywać się w formie rozliczeń bezdewizowych i dewizowych.

Clearing - kompensowanie wzajemnej zależności i zobowiązań; może być dwu lub wielostronny. W ramach UE banki centralne realizują clearing wielostronny.

Większość operacji stanowią czynności aktywne i pasywne. Powinna być spełniona zależność że suma produktów aktywnych powinna być równa sumie produktów pasywnych. Jeżeli jest to zgodne w czasie bank wykazuje płynność finansową.

Produkty aktywne przynoszą zysk z tytułu marży odsetkowej:

Marża od produktów pasywnych płacona jest klientom.

Produkty pasywne:

1. konta osobiste

• avista

• złotowe lub dewizowe

lokaty:

• terminowe z terminem zapadalności:

• krótkoterminowe do 1 miesiąca

• średnioterminowe do 1 roku

• długoterminowe powyżej 1 roku

• overnight - na 1 dzień

• progresywne - ulegają automatycznemu przedłużeniu

• o stałym lub zmiennym oprocentowaniu

• inwestycyjne

• celowe lub nieokreślone

• imienne lub na okaziciela

• złotowe lub w walutach

Produkty aktywne:

1. kredyty - termin ich realizacji

• konsumpcyjne i inwestycyjne

• ze względu na formę spłaty (ratalne, lombardowe, odnawialne)

• webslone

• hipoteczne

• oper (otwarte) oprocentowanie liczone na godziny

• czekowe

• dyskontowe

• docelowe

• od wierzytelności

• zabezpieczone papierami wartościowymi

• kasowe

• sezonowe

• mieszkaniowe

• linie kredytowe

• kredyty holdingowe lub korporacyjne - udziela kilku kredytów jednocześnie jednemu kredytobiorcy. Holdingowe - udzielane spółkom powiązanym kapitałowo.

Formy rozliczeń:

1. polecenie o przelewie -
   

Izba rozrachunkowa (w Polsce KIR) powołana spółka akcyjna służąca do realizacji rozliczeń między bankami. Wszystkie rozliczenia realizowane za pośrednictwem Kir-u są zapisywane w NBP i następnie w NBP saldowanie rachunków bankowych.

2. polecenie zapłaty - dłużnik udziela upoważnienia wierzycielowi do zaspokojenia swoich wierzytelności. Wierzyciel składa dokumenty obciążenia do swojego banku. Bank wierzyciela zgłasza się do banku dłużnika z poleceniem przekazania środków. Bank dłużnika dokonuje obciążenia rachunku dłużnika, przekazuje środki do banku wierzyciela za pośrednictwem KIR-u i księgowane jest to w NBP. Bank wierzyciela powiadamia o wpływie środków

3. czek i euroczek - dłużnik wystawia czek na rzecz wierzyciela. Wierzyciel zgłasza się do swojego banku i realizuje go. Bank wierzyciela zawiadamia o tym bank dłużnika. Bank dłużnika obciąża konto dłużnika i przekazuje środki. Gdy dłużnik i wierzyciel są znani bankowi to wierzyciel dostaje pieniądze w banku. Gdy ich nie zna i nie zna możliwości realizacji przez bank dłużnika to wtedy wypłata następuje dopiero wtedy gdy środki spłynęły fizycznie do konta wierzyciela.

4. karta płatnicza

5. karta akredytowa - jest to zablokowanie (zarejestrowanie) środków przez bank dłużnika z przeznaczeniem na uregulowanie wierzytelności po spełnieniu jakiś warunków. Dłużnik zwraca się do swojego banku z prośbą o otwarcie akredytu. Bank dłużnika zwraca się do banku wierzyciela o zarejestrowanie środków finansowych wierzyciela na koncie. Bank wierzyciela zawiadamia wierzyciela i ustala on warunki (przekazuje dokumenty dotyczące warunków realizacji środków z akredytu). Jeżeli te warunki i dokumenty został y zrealizowane bank wierzyciela dokonuje przelewu środków na konto dłużnika a ten zawiadamia o tym dłużnika.

WYKŁAD 9

Rodzaje akredytywy:

1. Akredytywy eksportowe i importowe

2. Akredytywy: potwierdzona i niepotwierdzona

Potwierdzona - bank dostawcy przyjął te zobowiązania wobec beneficjenta na takich samych warunkach jak bank odbiorcy.

3. Akredytywa A-vista i z odroczonym terminem płatności

A-vista - zapłata następuje natychmiast po spełnieniu warunków (dostarczenia dokumentów)

Z odroczonym terminem płatności - w umowie podane jest po jakim maksymalnym czasie bank musi zrealizować płatność.

4. Akredytywa odnawialna (jedna umowa na czas określony lub nieokreślony, po wygaśnięciu jednego zobowiązania następuje otwarcie następnej akredytywy. Wygasa gdy dostawca nie dostarczy towaru.

5. Akredytywa wiązana - dodatkowy warunek jej spełnienia np. zobowiązania zwrotnego z tytułu transakcji lub warunków technicznych dostawy.

6. Zaliczkowa - wtedy gdy płatności częściami.

7. Przenośna - jeżeli otwierający upoważnia jednego lub kilku beneficjentów na rzecz których przelana zostanie kwota.

8. Odwołalna i nieodwołalna - w pewnych sytuacjach może zostać odwołana.

Inkaso - bankowe inkaso faktur -jest to forma rozliczeń bezgotówkowych zakładająca istnienie 2 banków. Inicjatorem procedury inkasa jest wierzyciel (składa żądanie zapłaty do swego banku). Bank wierzyciela przekazuje papiery do banku dłużnika. Bank zwraca się do dłużnika z wezwaniem zapłaty gdy dłużnik potwierdza to przekazywane są pieniądze do banku wierzyciela, a ten informuje wierzyciela.

Czek:

Dłużnik przekazuje wierzycielowi czek. Wierzyciel przekazuje ten czek do swojego banku w celu realizacji. Bank wierzyciela zwraca się do banku dłużnika aby przelał pieniądze za ten czek. Bank dłużnika przekazuje gotówkę po czym dokonuje zawiadomienia wierzyciela o przelaniu środków.

Euroczek - rozliczenia z tytułu podróży zagranicznych (do krajów UE).

Dziś Euroczeki - to forma samoistnej realizacji płatności gotówkowej i bezgotówkowej, honorowanej w europie USA i Kanadzie. Do zeszłego roku aby zrealizować gotówkę potrzebna była specjalna karta. Dziś już nie. Emitować ją może każdy bank europejski.

Inkaso - rodzaje:

• eksportowe i importowe

• avista i terminowe

• spedytorskie (w momencie gdy wysyłany jest fizycznie towar do spedytora)

• z instrukcją telefoniczną (wymagane potwierdzenie faksowe lub telegraficzne)

• przyśpieszone (uproszczona procedura - transakcja warunkowa)

Karty płatnicze:

• honorowane i niehonorowane przez banki

• zabezpieczone i niezabezpieczone

• debetowe (dokonywanie transakcji do wysokości środków zgromadzonych na koncie. Wysokość ta może być powiększona o kredyt lub do wysokości salda.)

• bankomatowe - tylko wyjęcie pieniędzy z bankomatu

• płatnicze - do realizacji zapłaty

• rozliczeniowe - do dokonywania rozliczeń bezgotówkowych

Systemy kart płatniczych:

• Visa

• Elektron

• Mastercard

• Maestro

• Eurokard

Próżnia między systemami:

• warunki uzyskania kart

• wysokość płatności i prowizji za usługi

• połączenie kart płatniczych z takenami przez Internet - WBK

Transakcje terminowe - forma aktu bezgotówkowego. Transakcje terminowe to umowa pomiędzy stronami o charakterze wystandaryzowanym lub indywidualnym zakładająca dokonania transakcji kupna i sprzedaży instrumentu bazowego w przyszłości po z góry określonej cenie. Instrumentem podlegającym sprzedaży są: waluty obce, papiery wartościowe, indeksy giełdowe i inne.

Futures - wystandaryzowane, niektóre dopuszczone są do publicznego obrotu.

Forwards - najczęściej o krótkim terminie realizacji ( do 3 miesięcy) mają charakter zindywidualizowany (umawia się termin i cenę). Termin transakcji Forwards od 3 - 80 dni.

Istota Forwards - nabywca ma prawo nabyć lub sprzedać bankowi walutę w przyszłości po z góry określonej cenie. Nabywca Forwards uzyskuje gwarancję że za określony czas nabędzie walutę po z góry określonej cenie. Dzięki temu dla nabywcy minimalizowane są skutki wahań walut. Dziś obejmuje także transakcje dotyczące stóp procentowych.

Rodzaje rachunków bankowych:

1. Osób prawnych lub fizycznych

2. Bieżący - do dostosowania bieżących rozliczeń klienta w banku

3. Terminowy (lokacyjny) do deponowania środków z warunkiem nie zerwania tej lokaty przed terminem

4. ROR - zarówno rozliczenia bieżące jak i lokowanie pieniędzy na określony czas

Lokaty mogą być na czas określony lub nieokreślony. Mogą to być lokaty automatyczne, przedłużone lokaty, lokaty z warunkiem wypowiedzenia, lokaty dewizowe złotowe.

Bony oszczędnościowe - papiery wartościowe które mogą mieć charakter materialny lub zdematerializowany.

Lokaty o stałym, zmiennym oprocentowaniu i indeksowe.

Zmienne - można zmienić oprocentowanie (ze względu na inflację, stopy procentowe lub decyzje zarządu). Im dłuższy termin tym wyższe oprocentowania (bo mniejsze prawdopodobieństwo wypłacenia, niższe rezerwy oraz dłużej bank może obracać pieniędzmi). WUE - lokaty powyżej 2 lat nie podlegają rezerwom. Do 2 lat w walutach obcych 2%. W walutach krajowych do 2% (zależnie od kraju). W Polsce: walutowe bieżące 2%, ROR 5%.

Rachunek bieżący i lokacyjny to umowa cywilno prawna między bankiem a klientem. Z mocy prawa jest umową na piśmie, podpisaną przez osoby upoważnione z ramienia banku, może delegować ją wyłącznie zarząd. Od strony klienta - musi być osoba zdolna do czynności prawnych.

Elementy rachunku bankowego:

• strony: bank reprezentowany przez co najmniej 2 osoby upoważnione

• rodzaj rachunku

• rodzaj waluty rozliczeniowej i przeliczeniowej

• czas: określony lub nieokreślony

• wysokość i sposób rozliczania oprocentowania

• sposób dysponowania tymi środkami

• forma wypłaty lub kapitalizacji odsetek

• formy i terminy realizacji zleceń właściciela rachunku

• zakres odpowiedzialności banku

• tryb i warunki dokonywania zmian (na piśmie za zgodą stron, z jednym zastrzeżeniem -gdy jest oprocentowanie zmienne to bank może zmieniać ją bez zgody właściciela jedynie zawiadamiając go)

• sposób i tryb wypowiedzenia umowy (bez względu na strony musi być w formie pisemnej)

WYKŁAD 10

WYKŁAD 11

WYKŁAD 12

WYKŁAD 13

WYKŁAD 14

WYKŁAD 15

---