UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE I OSOBOWE

I. POJĘCIE I RODZAJE UBEZPIECZEŃ

Ubezpieczenie jest to metoda gromadzenia środków, polegające z jednej strony na pobieraniu składek pieniężnych od osób zainteresowanych, zagrożonych określonymi zdarzeniami losowymi a z drugiej strony na pokrywaniu ustalonych szkód losowych oraz innych świadczeń na rzecz jej uczestników.

Działalnością taką zajmują się zakłady ubezpieczeń.

Pojęcie ubezpieczenie jest wieloznaczne i używane w różnych kontekstach:

• w znaczeniu organizacyjnym, jako urządzenie gospodarcze powołane do przyjmowania ryzyka za składkę ubezpieczeniową, gromadzenia funduszu i jego rozdysponowywania między uczestników,

• jako stosunek cywilnoprawny o charakterze ubezpieczeniowym zawarty między zakładem ubezpieczeń i ubezpieczającą się osobą.

Ubezpieczenia są różnie klasyfikowane ze względu na przyjęte kryterium:

1. ze względu na sferę działania:

• ubezpieczenia społeczne, dotyczą wyłącznie osób fizycznych, które objęte zostają ubezpieczeniem od dnia rozpoczęcia pracy do dnia ustania ubezpieczenia. Obejmują one:

• ubezpieczenia emerytalne

• ubezpieczenia rentowe

• ubezpieczenia chorobowe

• ubezpieczenia wypadkowe (wypadki przy pracy i choroby zawodowe)

• ubezpieczenia gospodarcze- wszystkie rodzaje ubezpieczeń poza społecznymi

1. ze względu na przedmiot ubezpieczenia:

• ubezpieczenia majątkowe przedmiotem jest mienie zarówno osób prawnych jak i fizycznych

• ubezpieczenia osobowe dotyczą tylko osób fizycznych a ich przedmiotem może być życie, uszkodzenie ciała, skutki nieszczęśliwych wypadków

1. ze względu na zakres dopuszczalnej działalności przez jeden zakład ubezpieczeń:

• ubezpieczenia na życie mające zapewnić osobom zależnym finansowo od ubezpieczonego określony standard życia;

• pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe. Do pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych zalicza się: ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, od odpowiedzialności cywilnej oraz ubezpieczenia majątkowe (casco);

• ubezpieczenia komunikacyjne, do których zalicza się: ubezpieczenie Odpowiedzialności Cywilnej (OC), Auto - Casco, ubezpieczenia od następstw niebezpiecznych wypadków (NW) oraz Zielona Karta;

Podział taki wynika z faktu, że jeden zakład ubezpieczeń nie może prowadzić dwóch działów: ubezpieczeń majątkowych i osobowych oraz ubezpieczeń na życie. Jest to związane ze specyfiką tych ubezpieczeń, przede wszystkim z innym zakresem czasowym (ubezpieczenia na życie są ubezpieczeniami wieloletnimi a majątkowe i osobowe krótkoterminowymi).

1. ze względu na podejmowanie decyzji o zawarciu umowy:

• ubezpieczenia obowiązkowe, obowiązek ich stosowania nakłada ustawa. Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, do ubezpieczeń obowiązkowych zalicza się:

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego ( OC rolników)

• ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych

• ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską.

• ubezpieczenia dobrowolne, wynikające z chęci ubezpieczającego do zawarcia określonej umowy ubezpieczenia.

1. ze względu na źródło prawa wyróżniamy:

• ubezpieczenia morskie, które regulowane są na mocy odrębnych przepisów. Mogą dotyczyć one np. ubezpieczenia statku, ładunku opłaty za przewóz.

• ubezpieczenia lądowe stanowią wszystkie pozostałe ubezpieczenia (poza morskimi), w tym ubezpieczenia lotnicze i związane z żeglugą śródlądową.

II. PODMIOTY RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO

Do podmiotów rynku ubezpieczeniowego zaliczamy:

• Rzecznika Ubezpieczonych - reprezentuje interesy ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia oraz członków funduszy emerytalnych i uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

• Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zrzeszające zakłady ubezpieczeń, które prowadzą działalność w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów poza granicami kraju.

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który ma za zadanie wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego.

• Polską Izbę Ubezpieczeń, która jest organizacją ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego. Przynależność zakładów ubezpieczeń do Izby jest obowiązkowa i powstaje z chwilą podjęcia przez zakład działalności ubezpieczeniowej.

III. UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE I OSOBOWE

1. UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE

Ubezpieczania majątkowe obejmują dobra majątkowe, np. budynki, urządzenia, materiały, towary, gotówkę, zwierzęta. Odnoszą się one do mienia osoby ubezpieczonej, a także do określonych wartości majątkowych związanych z ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej.

Stosunek ubezpieczenia majątkowego powstaje poprzez zawarcie umowy pomiędzy ubezpieczającym a zakładem ubezpieczeń. Zawierana jest ona na wniosek ubezpieczającego i jest zobowiązaniem zakładu ubezpieczeń do wypłaty odszkodowania za poniesione szkody, określone w umowie. Ubezpieczający zobowiązuje się do opłacania składki ubezpieczeniowej. Wystawienie polisy ubezpieczeniowej jest traktowane jako moment zawarcia umowy.

Polisa ubezpieczeniowa zawiera:

• ogólne warunki danego rodzaju ubezpieczenia,

• dane dotyczące zakładu ubezpieczeniowego i ubezpieczającego,

• przedmiot ubezpieczenia,

• sumę ubezpieczenia i składek.

Ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych ustala Minister Finansów w drodze rozporządzenia, a ubezpieczeń dobrowolnych zakład ubezpieczeń.

2. UBEZPIECZENIA OSOBOWE

Ubezpieczenia osobowe zapewniają środki na całkowite lub częściowe pokrycie potrzeb finansowych wynikłych wskutek określonych zdarzeń losowych w życiu człowieka, takich jak choroba, kalectwo, dożycie określonego wieku lub śmierć. Przedmiotem ubezpieczeń osobowych może być życie, zdrowie i zdolność człowieka do pracy oraz całość i sprawność jego ciała, np.: artysty, sportowca.

Zgodnie z art. 829 kodeksu cywilnego, ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć:

1. przy ubezpieczeniu na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku;

2. przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

Powyższa definicja ma charakter ogólny. Oznacza to, że wszelkie umowy ubezpieczenia gospodarczego (w odróżnieniu od ubezpieczenia społecznego), których przedmiot koncentrował się będzie na życiu lub zdrowiu ludzkim zostaną zaliczone przez system prawa cywilnego do ubezpieczeń osobowych. Mogą to być również zdarzenia pozytywne, np. świadczenie na wypadek urodzenia dziecka zawarte w grupowych ubezpieczeniach pracowniczych.

Ubezpieczający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia, a w razie jego braku ze skutkiem natychmiastowym. Ubezpieczający ma również prawo do wskazania jednej lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci osoby ubezpieczonej

Dotyczą one ubezpieczeń od wypadków, w tym również wypadku przy pracy i chorób, w tym choroby zawodowej. Ubezpieczający ma prawo do otrzymania jednorazowego lub powtarzającego się świadczenia pieniężnego, np. renty. Wysokość płaconej składki zależy od stopnia ryzyka i sumy ubezpieczenia. Im mniejsze ryzyko, tym składka jest niższa, a im większa kwota ubezpieczenia, tym składka wyższa.

Ubezpieczenia majątkowe i osobowe są dobrowolne, poza kilkoma wyjątkami, gdzie zastosowanie obowiązku ubezpieczania wymaga interes społeczny.

3. UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE I OSOBOWE A USTAWA UBEZPIECZENIOWA

W Polsce, zgodnie z ustawą ubezpieczeniową, ubezpieczenia majątkowe i osobowe należą do działu II. Dzielą się one na następujące grupy:

DZIAŁ II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe

Podział ryzyka według grup i rodzajów ubezpieczeń

Grupa 1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej:

1. świadczenia jednorazowe;

2. świadczenia powtarzające się;

3. połączone świadczenia, o których mowa w pkt 1 i 2;

4. przewóz osób.

Grupa 2. Ubezpieczenia choroby:

1. świadczenia jednorazowe;

2. świadczenia powtarzające się;

3. świadczenia kombinowane.

Grupa 3. Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w:

1. pojazdach samochodowych;

2. pojazdach lądowych bez własnego napędu.

Grupa 4. Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych.

Grupa 5. Ubezpieczenia casco statków powietrznych, obejmujące szkody w statkach powietrznych.

Grupa 6. Ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i statków żeglugi śródlądowej, obejmujące szkody w:

1. statkach żeglugi morskiej;

2. statkach żeglugi śródlądowej.

Grupa 7. Ubezpieczenia przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu.

Grupa 8. Ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami, obejmujące szkody rzeczowe nieujęte w grupach 3-7, spowodowane przez:

1. ogień;

2. eksplozję;

3. burzę;

4. inne żywioły;

5. energię jądrową;

6. obsunięcia ziemi lub tąpnięcia.

Grupa 9. Ubezpieczenia pozostałych szkód rzeczowych (jeżeli nie zostały ujęte w grupie 3, 4, 5, 6 lub 7), wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w grupie 8.

Grupa 10. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

Grupa 11. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania statków powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

Grupa 12. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

Grupa 13. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ogólnej) nieujętej w grupach 10-12.

Grupa 14. Ubezpieczenia kredytu, w tym:

1. ogólnej niewypłacalności;

2. kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego.

Grupa 15. Gwarancja ubezpieczeniowa:

1. bezpośrednia;

2. pośrednia.

Grupa 16. Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych, w tym:

1. ryzyka utraty zatrudnienia;

2. niewystarczającego dochodu;

3. złych warunków atmosferycznych;

4. utraty zysków;

5. stałych wydatków ogólnych;

6. nieprzewidzianych wydatków handlowych;

7. utraty wartości rynkowej;

8. utraty stałego źródła dochodu;

9. pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi;

10. innych strat finansowych.

Grupa 17. Ubezpieczenia ochrony prawnej.

Grupa 18. Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.




IV. PRODUKTY UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH I OSOBOWYCH

1. UBEZPIECZENIA KOMUNIKACYJNE

Ubezpieczenia komunikacyjne dotyczą pojazdów mechanicznych, ich posiadaczy i użytkowników. W ramach ubezpieczeń komunikacyjnych wyróżnia się ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne.

1.1. UBEZPIECZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ (OC)

OC należy do grupy ubezpieczeń obowiązkowych co oznacza, że posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Na podmiot niedopełniający obowiązku zawarcia ubezpieczenia OC nakładana jest opłata przewidziana w art. 88 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Wniesienie opłaty nie zwalnia z obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia.

Najważniejszą cechą ubezpieczenia OC jest to, że w sytuacji wyrządzenia szkody przez kierowcę samochodu odszkodowanie z tego tytułu, należne poszkodowanemu, wypłaca za niego zakład ubezpieczeń. Odszkodowanie z tytułu OC przysługuje, jeżeli posiadacz bądź kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do zapłacenia odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub też utrata, zniszczenie bądź uszkodzenie mienia.

Za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu uważa się również szkodę powstałą:

• przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdu,

• bezpośrednio przy załadowywaniu i rozładowywaniu pojazdu,

• podczas zatrzymania, postoju lub garażowania.

Zgodnie z art. 36 ustawy o obowiązkowych ubezpieczeniach odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawiera się zazwyczaj na okres 12 miesięcy.

Posiadacz pojazdu mechanicznego zobowiązany jest do zawarcia umowy OC (zgodnie z art. 29 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych):

• najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu mechanicznego, z wyjątkiem pojazdów historycznych,

• przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów wolnobieżnych, z wyłączeniem pojazdów wolnobieżnych będących w posiadaniu rolników posiadających gospodarstwo rolne i użytkowanych w związku z posiadaniem tego gospodarstwa, oraz pojazdów historycznych,

• przed przekroczeniem granicy, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym wprowadzonym do ruchu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej nie posiada ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,

• przed wprowadzeniem do ruchu pojazdu samochodowego, ciągnika rolniczego motoroweru i przyczepy, które nie zostały zarejestrowane,

• przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów wolnobieżnych, z wyłączeniem pojazdów wolnobieżnych będących w posiadaniu rolników posiadających gospodarstwo rolne i użytkowanych w związku z posiadaniem tego gospodarstwa, oraz pojazdów historycznych, które nie zostały dopuszczone do ruchu,

• przed wprowadzeniem do ruchu pojazdów zarejestrowanych za granicą, niedopuszczonych do ruchu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,

• najpóźniej w dniu ustania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

• najpóźniej w dniu rozwiązania się dotychczasowej umowy.

Jeżeli umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest zawierana przed rejestracją pojazdu samochodowego, ciągnika rolniczego, motoroweru i przyczepy, posiadacz pojazdu mechanicznego, na żądanie zakładu ubezpieczeń, jest obowiązany przedstawić zaświadczenie o pozytywnym wyniku badania technicznego tego pojazdu lub wyciąg ze świadectwa homologacji albo odpis decyzji zwalniającej z konieczności uzyskania homologacji na dany pojazd mechaniczny.

Składka ubezpieczeniowa powinna być opłacona z góry na cały okres ubezpieczenia. Ustala się ją według taryfy obowiązującej w dniu zawierania umowy ubezpieczenia. Dla poszczególnych rodzajów samochodów ustalana jest najpierw stawka podstawowa a następnie od tej stawki naliczane są zniżki i podwyżki stawki.

1.2. UBEZPIECZENIE AUTO-CASCO

Auto-casco jest ubezpieczeniem dobrowolnym. Chroni ono posiadaczy samochodów przed stratami wynikającymi uszkodzeń, zniszczenia, kradzieży pojazdu.

Przedmiotem ubezpieczenia auto-casco jest każdy pojazd mechaniczny, podlegający rejestracji w Polsce. W większości przypadków podstawowe ubezpieczenie auto-casco nie obejmuje dodatkowego wyposzczenia samochodu, np.: radia, kolumn głośnikowych, pokrowców na siedzeniach itd.

Ubezpieczenie auto-casco pozwala na uzyskanie odszkodowania w przypadku, jeśli kierujący sam jest sprawcą wypadku lub inna osoba uprawniona do prowadzenia pojazdu. Ubezpieczenie auto-caso pokrywa również koszty naprawy samochodu w przypadku, gdy sprawca wypadku czy kolizji jest nieznany bądź nie miał wykupionego ubezpieczenia. Zapewnia także zwrot środków za zniszczenie samochodu przez żywioły (ogień, huragan, piorun, grad, powódź, osunięcie się ziemi) lub zwierzęta, o ile zakres ubezpieczenia obejmuje te ryzyka.

Ubezpieczenie zawiera się na wniosek właściciela pojazdu poprzez podpisanie umowy. Dowodem zawarcia umowy jest podpisanie polisy ubezpieczeniowej. Ubezpieczenie auto-casco zawierane jest najczęściej na okres jednego roku. Zawarcie umowy jest równoznaczne z akceptacją ogólnych warunków ubezpieczeń, zawartych w umowie. Warunki ubezpieczenia auto-casco ustalane są przez każdy zakład ubezpieczeń odrębnie i często znacznie się od siebie różnią. Zawierając takie ubezpieczenie należy porównać warunki oferowane przez różne zakłady ubezpieczeń.

Ogólne warunki ubezpieczenia powinny zawierać:

• określenie przedmiotu ubezpieczenia,

• zakresu ubezpieczenia, wyłączenia,

• sposobu zawierania umowy,

• zakresu i czasu trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

• praw i obowiązków stron umowy,

• oraz sposobu ustalania odszkodowań.

W przypadku ubezpieczenia auto-casco istotne znaczenie ma suma ubezpieczeniowa, czyli kwota środków pieniężnych, odpowiadająca górnej granicy odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Powinna ona być równa wartości rynkowej pojazdu, w momencie podpisywania umowy ubezpieczeniowej. Każde wypłacone odszkodowanie pomniejsza sumę gwarancyjną.

Składka ubezpieczeniowa ustalana jest według taryfy obowiązującej w dniu ubezpieczenia. Jej wysokość zależy najczęściej od regionu, rodzaju samochodu i jego klasy oraz zakresu ubezpieczenia.

Ubezpieczający może otrzymać zniżki między innymi za:

• bezszkodowy przebieg ubezpieczenia

• kontynuacja ubezpieczenia w tym samym zakładzie ubezpieczeń

• jednorazową opłatę składki

• inne ubezpieczenia wykupione w tym samym zakładzie

• dodatkowe urządzenia zabezpieczające przed kradzieżą lub wypadkiem.

Składka może zostać również podniesiona, ze względu na:

• szkodowy przebieg ubezpieczenia

• wiek posiadacza pojazdu / okres posiadania prawa jazdy

• dłuższy okres eksploatacji pojazdu

• sposób użytkowania pojazdu, np. jeśli samochód wykorzystywany jest w celach zarobkowych

1.3. UBEZPIECZENIE OD NASTĘPSTW NIESZCZĘŚLIWYCH WYPADKÓW (NNW)

Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków jest dobrowolne, zawierane na okres 12 miesięcy. Przedmiotem NNW są trwałe następstwa nieszczęśliwych wypadków (uszkodzenie ciała, rozstroju zdrowia) lub śmierć ubezpieczonego w czasie podróży samochodem. Może ono obejmować wypadki powstałe na terenie Polski oraz poza jej granicami. Świadczenia w ramach tego ubezpieczenia są zazwyczaj wypłacane jednorazowo. Ubezpieczeniem objęty jest kierowca jak i pasażerowie.

1.4. UBEZPIECZENIE OC W RUCHU ZAGRANICZNYM (ZIELONA KARTA)

System „zielonej karty” polega na tym, że należące do niego państwa zobowiązują się do wzajemnego honorowania na swoim terytorium ubezpieczeń OC zawartych w krajach innych uczestników porozumienia. Zielona Karta wystawiana jest na minimum 15 dni. Zawiera ona wykaz państw należących do systemu oraz instrukcję postępowania w razie wypadku. Przez odpowiednie władze tych państw jest on uznawany za ważny bez dodatkowych formalności i opłat. Oznacza to, że w momencie wystąpienia wypadku szkody likwidowane są przez miejscowy zakład ubezpieczeń, ale na rachunek zakładu w kraju, w którym zawarliśmy ubezpieczenie.

System Zielonej Karty jest w zasadzie systemem europejskim. W chwili obecnej należą do niego prawie wszystkie europejskie rynki ubezpieczeniowe oraz rynki ubezpieczeniowe Iranu, Izraela, Maroka, Tunezji. Obecnie System Zielonej Karty zrzesza około 45 Biur Narodowych.

2. UBEZPIECZANIA PRZEMYSŁOWE

Ubezpieczenia przemysłowe możemy podzielić na rzeczowe (ubezpieczające przedmioty, np. telefony, laptopy, środki transportu, maszyny produkcyjne) i majątkowe.

Przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu. Tego typu ubezpieczenie chroni przed zniszczeniem lub stratą. Przedmiotem ubezpieczenia może być dobytek, mienie i rzeczy wartościowe przed skutkami różnych zdarzeń, wypadków oraz katastrof (ognia, eksplozji, burzy, trzęsienia ziemi). Tego typu ubezpieczenia są najbardziej popularne.

W ramach ubezpieczeń przemysłowych wyróżnić można ponadto:

• ubezpieczenia inżynieryjne (techniczne) obejmujące:

• ubezpieczenie ryzyka budowy, ryzyka montażu,

• ubezpieczenie gwarancji dla maszyn i urządzeń,

• ubezpieczenie zniszczenia maszyn i urządzeń

• i ubezpieczenia utraty zysku z tego tytułu,

• ubezpieczenia elektryczne i elektroniczne,

• ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej,

• ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za produkt,

• ubezpieczenia utraty zysku w wyniku ognia i innych zdarzeń losowych.




Najstarszym i jednym z najbardziej popularnym są ubezpieczenia ogniowe. Zakłady ubezpieczeniowe oferują kilka możliwych form takich ubezpieczeń:

• warunki klasyczne, które zawierają standardowy zakres ochrony ubezpieczeniowej, za które zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność. W ramach standardu wyróżnia się:

• zakres podstawowy, mający najczęściej konstrukcję typu FLEXA. Skrót ten pochodzi od angielskich nazw ryzyk (Fire - ogień, Lightning - uderzenie pioruna, Explosion - wybuch, Aircraft crash landing - upadek pojazdu powietrznego, jego części lub ładunku)

• ryzyka dodatkowe, do których zalicza się przede wszystkim: trzęsienie ziemi, huragan, deszcz nawalny, grad, powódź, wypływ wody z urządzeń wodno-kanalizacyjnych, koszty akcji ratowniczej

• warunki All Risks, według których ubezpieczone są wszystkie rodzaje ryzyk, z wyjątkiem wyłączonych. Najczęściej zalicza się tu wszystkie ryzyka wymienione wyżej, chociaż zakłady ubezpieczeń mogą dodawać i usuwać ryzyka.

Bardzo popularne są również ubezpieczenia kradzieżowe. Zapewniają one ochronę przez stratami wynikającymi z utraty mienia na skutek kradzieży oraz stratami wynikającymi ze zniszczeń i uszkodzeń mienia na skutek włamania. Przedmiotem ubezpieczenia od kradzieży z włamaniem mogą być na przykład: środki obrotowe, papiery wartościowe, gotówka, biżuteria, kosztowności, wyroby artystyczne. Bardzo często zakłady ubezpieczeń wyłączają z ochrony mienie w leasingu, akta, dokumenty, zbiory filatelistyczne i numizmatyczne, dzieła sztuki.

W ubezpieczeniach kradzieżowych stosowane są następujące systemy ubezpieczenia:

1. na sumy stałe, gdzie wartość ubezpieczeniowa przedmiotu ubezpieczenia odpowiada ustalonej w umowie sumie ubezpieczenia

2. na pierwsze ryzyko, gdzie suma ubezpieczenia określana jest jako maksymalna suma odpowiadająca potencjalnej wysokości szkody. Zakład odpowiada, więc za szkody w granicy sumy ubezpieczenia.

3. ubezpieczenia w wartościach częściowych

4. ubezpieczenie gotówki w systemie obrotów miesięcznych, gdzie ubezpieczony jest cały obrót gotówkowy ubezpieczonego.

3. UBEZPIECZENIA FINANSOWE

Ubezpieczenie finansowe jest to urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, wywołanych u wszelkiego typu podmiotów (kredytodawców) przez niedotrzymanie od określonych kredytobiorców w ściśle określonych sytuacjach należności za udzielony przez kredytodawcę kredyt. Ubezpieczenia finansowe mogą być realizowane w formie umowy ubezpieczeniowej (ubezpieczenie kredytu, należności) lub gwarancji ubezpieczeniowej.

Ubezpieczenia kredytów dzielą się na: ubezpieczenia kredytów finansowych i towarowych.

• Ubezpieczenia kredytów finansowych dotyczą głównie kredytów bankowych. Przedmiotem ubezpieczenia takich kredytów jest spłata przez kredytobiorcę kwoty kredytu wraz z należnymi odsetkami, w określonym terminie i na zasadach określonych w umowie.

Ubezpieczenia te dotyczą głównie:

• kredytów hipotecznych, zaciąganych zazwyczaj przez osoby fizyczne na zakup mieszkania,

• kredytów zaciąganych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą,

• kredytów konsumpcyjnych zaciąganych przez osoby fizyczne.

• Przedmiotem ubezpieczenia kredytów towarowych są należności należne kredytodawcy z tytułu udzielonego kredytu kupieckiego, zgodnie z danymi zawartymi w fakturach, w okresie objętym ubezpieczeniem.

Najczęstsze ubezpieczenia tego typu to:

• ubezpieczenia należności leasingowych, gdzie ubezpieczeniu podlegają opłaty leasingowe należne leasingodawcy z tytułu zawartej umowy leasingu, a nie spłacone w terminach i wysokościach określonych w umowie leasingowej z wyłączeniem karnych odsetek i innych opłat dodatkowych,

• ubezpieczenia należności factoringowych, gdzie przedmiotem ubezpieczenia są należności zawarte w fakturach objętych umową factoringu,

• ubezpieczenia sprzedaży ratalnej, gdzie przedmiotem ubezpieczenia są raty za zakupiony towar, do zapłacenia których zobowiązał się nabywca.

Gwarancja ubezpieczeniowa polega na tym, że w zamian za opłatę niskiej składki ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń przyjmuje - w miejsce dłużnika - rolę gwaranta terminowej i kwotowej zapłaty określonych należności na rzecz beneficjenta gwarancji. Dłużnik podpisuje z zakładem ubezpieczeń umowę o wydanie gwarancji ubezpieczeniowej, na podstawie której gwarant zobowiązuje się do wystawienia gwarancji ubezpieczeniowej na rzecz beneficjenta.

Wysokość składki naliczana jest zazwyczaj od sumy gwarancyjnej, i zależy od szeregu czynników, takich jak: rodzaj gwarancji, sytuacja finansowa podmiotu ubiegającego się o gwarancję, czas trwania i forma zabezpieczenia.

Przykładowe gwarancje podlegające ubezpieczeniu to:

• gwarancja spłaty należności celno - podatkowych, gdzie przedmiotem gwarancji może być cło, opłata celna, opłata depozytowa

• gwarancja zapłaty wadium, które zapłacić musi uczestnik przetargu przed przystąpieniem do niego

• gwarancja zwrotu zaliczki, gdzie przedmiotem jest spłata przez zaliczkobiorcę zaliczki przekazanej mu przez zaliczkodawcę

• gwarancja należytego wykonania kontraktu, zapewniająca wypłatę środków inwestorowi w sytuacji nie spełnienia przez wykonawcę warunków określonych w kontrakcie.

4. UBEZPIECZENIA ROLNE

Ubezpieczenia rolnicze w Polsce obejmują ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne.

Do ubezpieczeń obowiązkowych zalicza się:

• ubezpieczenie OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego. Dotyczy ono jedynie osób fizycznych. Zawierane jest zazwyczaj na jeden rok, ale automatycznie przedłużane jest na kolejny rok. Składka ubezpieczeniowa wyliczana jest na podstawie wielkości gospodarstwa rolnego.

• ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych zdarzeń losowych. Ubezpieczenie obejmuje szkody powstałe w wyniku: ognia, kradzieży, powodzi, gradu, uderzenia pioruna, eksplozji, obsunięcia się ziemi, lawiny, upadku statku powietrznego. Suma ubezpieczenia ustalana jest odrębnie dla każdego budynku, z uwzględnieniem jego parametrów technicznych i przeznaczenia, i podlega corocznej aktualizacji.

Ubezpieczenia dobrowolne w rolnictwie najczęściej dotyczą:

• ubezpieczenia mienia ruchomego, obejmującego:

• ruchomości domowe: sprzęt, meble, dzieła sztuki, i inne,

• inwentarz martwy: maszyny, narzędzia, sprzęt rolniczy, nawozy, pasze i inne,

• zwierzęta gospodarskie,

• przechowywane ziemiopłody.

• ubezpieczenia upraw, plonów, drzew i krzewów owocowych oraz plantacji jagodowych. Ubezpieczenie obejmuje szkody powstałe na skutek takich zdarzeń jak: gradobicie, powódź, przymrozki, złe przezimowanie, huragan, ogień.

• ubezpieczenie zwierząt gospodarskich od padnięcia i uboju z konieczności. Ubezpieczeniem takim obejmowane są najczęściej: zwierzęta hodowlane oraz użytkowe bydło, trzoda chlewna, drób, konie, zwierzęta futerkowe, ryby i pasieki.

• ubezpieczenia maszyn rolniczych.

5. UBEZPIECZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ

W ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłaty odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba trzecia, na której rzecz zostaje zawarta umowa ubezpieczenia (ubezpieczony). W ubezpieczeniach OC wyróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności:

• odpowiedzialność deliktową, wynikającą z czynu niedozwolonego, w ramach której odszkodowanie wypłacane jest w sytuacji, gdy: poszkodowany odniesie szkodę we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo (życie, zdrowie, wolność, cześć, majątek itd.), szkoda spowodowana jest przez fakt, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy, między szkodą a faktem zaistnieje związek przyczynowy.

• odpowiedzialność kontraktową, która wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Tabela 1. Rodzaje ubezpieczeń OC




6. UBEZPIECZENIA TRANSPORTOWE

Przedmiotem ubezpieczeń transportowych może być każdy przedmiot znajdujący się w transporcie. O charakterze i zakresie ubezpieczenia danego przedmiotu decyduje jednak ubezpieczony, jako osoba bezpośrednio zainteresowana i dbająca o to, by przedmiot transportu nie uległ zniszczeniu.

W praktyce wyróżnia się wiele rodzajów ubezpieczeń transportowych. Podstawowy podział wyróżnia ubezpieczenia:

• lądowe,

• morskie

• lotnicze.

Inny podział dzieli ubezpieczenia i ryzyka na:

• ryzyka i ubezpieczenia cargo,

• ryzyka i ubezpieczenia casco,

oraz, w odniesieniu do jednych i drugich,

• ryzyka i ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.

Wyróżnione grupy ryzyk i zarazem odpowiadające im ubezpieczenia, obejmują takie zdarzenia, jak:

• cargo i casco - ogień, zalanie, zatonięcie, kradzież, zaginięcie, uszkodzenie, zniszczenie, zepsucie się itp.

• odpowiedzialność cywilna - za szkody (straty) wyrządzone przez towar, środki transportu, przewoźnika, członków załogi środków transportu itp.

7. UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE

Ubezpieczenia zdrowotne wraz z wypadkowymi dotyczą dwóch rodzajów ryzyk: ryzyka utraty dochodu i ryzyka zwiększonych wydatków.

Ryzyko utraty dochodów pojawia się w sytuacji, gdy ubezpieczony, na skutek choroby lub wypadku, czasowo lub na trwałe nie jest w stanie wykonywać pracy (wyuczonego zawodu lub jakiejkolwiek pracy).

Ryzyko zwiększonych wydatków obejmuje konieczność ponoszenia zwiększonych wydatków na leczenie wskutek choroby lub wypadku. Zwiększone wydatki standardowo dotyczą kosztów leków, usług medycznych i hospitalizacji. Ponadto, w ramach ryzyka zwiększonych wydatków uwzględnione mogą być wydatki:

• pośrednio związane z chorobą, np. koszt wynajęcia gosposi, czy koszt utrzymania specjalnej diety,

• związane z długoterminową opieką pielęgnacyjną (dotyczą sytuacji, w której ubezpieczony nie jest w stanie wykonywać codziennych czynności życiowych, jak ubieranie się, robienie zakupów, itd.




Podstawowe rodzaje ryzyk w ubezpieczeniach zdrowotnych i ich źródła obrazuje poniższy rysunek.

Rysunek 1. Typologia ubezpieczeń zdrowotnych




Świadczenia z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych mogą być wypłacane w formie:

• świadczenia zryczałtowanego, zakładającego wypłatę, w momencie wystąpienie wypadku, z góry określonej kwoty środków pieniężnych

• lub w jako świadczenia odszkodowawcze, wypłacające rzeczywiście poniesione, na skutek wypadku, wydatki.

Rutynową praktyką w ubezpieczeniach zdrowotnych jest stosowanie wielu wyłączeń z zakresu ubezpieczenia. Z reguły obejmują one:

• sytuacje, w których występuje odszkodowanie z systemu ubezpieczeń społecznych,

• ciążę oraz standardową opiekę nad dzieckiem,

• chirurgię plastyczną, z wyjątkiem operacji wynikających z nieszczęśliwego wypadku,

• okulary oraz urządzenia wspomagające słuch,

• świadczenia dentystyczne,

• choroby psychiczne,

• narkomanię,

• alkoholizm,

• samookaleczenia,

• wojnę atomową,

• choroby istniejące przed ubezpieczeniem,

• operacje niestandardowe,

• rutynowe badanie,

• AIDS.




V. SPRAWDŹ CZY UMIESZ

1. Życie, zdrowie, zdolność człowieka do pracy mogą być przedmiotem ubezpieczeń ………………………..…….

2. Zadaniem Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego jest ………………………………………...

3. Określ, ubezpieczenie jako obowiązkowe lub dobrowolne:

- ubezpieczenie auto - casco

- ubezpieczenie komunikacyjne OC

- ubezpieczenie komunikacyjne NNW

- Zielona Karta

4. Odpowiedzialność deliktowa w ubezpieczeniach OC oznacza …………………………….

VI. ODPOWIEDZI

1. Życie, zdrowie, zdolność człowieka do pracy mogą być przedmiotem ubezpieczeń osobowych.

2. Zadaniem Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego jest wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego.

3. Określ, ubezpieczenie jako obowiązkowe lub dobrowolne:

- ubezpieczenie auto - casco - dobrowolne

- ubezpieczenie komunikacyjne OC - obowiązkowe

- ubezpieczenie komunikacyjne NNW - dobrowolne

4. Odpowiedzialność deliktowa w ubezpieczeniach OC oznacza …………………………….

Odpowiedź. Odpowiedzialność deliktowa, wynika z czynu niedozwolonego, w ramach której odszkodowanie wypłacane jest w sytuacji, gdy: poszkodowany odniesie szkodę we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo (życie, zdrowie, wolność, cześć, majątek itd.).

16

---