Temat związany z uczeniem się - Techniki pracy umysłowej.

Niedostosowanie społeczne dzieci a proces uczenia się. Jak im pomagać?

Niedostosowani społecznie - to dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone (powtarzające się) zaburzenia w zachowaniu.

Natomiast zagrożeni niedostosowaniem - to dzieci i młodzież wychowująca się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na który negatywny wpływ wywierają takie środowiska wychowawcze jak: rodzina, grupa rówieśnicza i inne, a także, u której rejestrowane przejawy zaburzeń występują sporadycznie.

W oparciu o istniejącą wiedzę pedagogiczną wysuwa się twierdzenie, że determinantami nieprzystosowania społecznego są nie tyle pojedyncze czynniki, co całe kompleksy niekorzystnych czynników rozwojowych: wewnętrznych tj. biopsychicznych i zewnętrznych czyli socjokulturowych. Działają one w sposób skumulowany i są często nazywane czynnikami kryminogennymi.

O nieprzystosowaniu społecznym dzieci i młodzieży świadczyć może w szczególności takie zachowanie, jak: niesystematyczne uczęszczanie do szkoły, wagary, zaniedbywanie nauki, niestosowne zachowanie się na terenie szkoły i poza szkołą, przebywanie dłuższy czas poza domem bez kontroli, wałęsanie się w towarzystwie zdemoralizowanych kolegów i łączenie się w grupy o charakterze przestępczym, wandalizm, ucieczki z domu, używanie narkotyków lub innych środków odurzających, alkoholu, przedwczesne podejmowanie życia seksualnego, popełnianie wykroczeń i drobnych kradzieży, próby samobójcze i samobójstwa itd. Z różnymi przejawami, często bardzo wczesnymi, nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzieży oraz sytuacjami zagrażającymi nieprzystosowaniem jako pierwsi stykają się pracownicy szkół - głównie nauczyciele.

Przyczyny niepowodzeń w szkolne dzieci niedostosowanych społecznie.

1. Dominującą przyczyną nie powodzeń szkolnych jest jak stwierdził w badaniach Jan Konopnicki jest opóźnienie szkolne. Dziecko takie nie czuje się w szkole bezpiecznie. Szkołą jest źródłem „postaw lękowych” i uników.

2. Zaburzenia procesów myślowych szczególnie - analizy ,syntezy, uogólnienia. W wyniku czego tak często pojawiają się trudności w przyswajaniu zadanego materiału.

3. Materiał programowy opanowują wyłącznie w sposób formalny - co daje możliwość jedynie reproduktywnego rozwiązywania problemów. Stosują niemal stale, do różnych zadań, raz utrwalony sposób ich rozwiązania, który w pewnym przypadku był trafny.

Charakterystyka postaw szkolnych uczniów niedostosowanych społecznie.

• Uczniowie Ci pragną w większości przypadków dobrze się uczyć, martwią się niepowodzeniami szkolnymi.

• Nie wiążą z nauką ani ze szkołą swojej przyszłości nie robią nic by zmienić istniejący stan rzeczy.

• Przyjmują pomoc kolegów z klasy po czym jej unikają. (np. chętnie korzystają gdy ktoś da coś ściągnąć, pomoże w napisaniu pracy klasowej - pomoc typu chodź Ci wytłumaczę nie wchodzi w grę.)

• Istnieje w nich bardzo niski konflikt wewnętrzny, dlatego spokojnie przyjmują do wiadomości niski stan swoich umiejętności.

• Często myślą: „Umiem czytać, pisać, więc dalej nie musze chodzić do szkoły” nie porównując ani prze moment swych umiejętności z poziomem reprezentowanym przez rówieśników z klasy.

• Uzyskują mierne efekty w pracach umysłowych.

• Duży stopień skonkretyzowania ich działalności rekompensuje im niedobór w zakresie abstrakcyjnego myślenia.

• Istnieją uczniowie z niedostawaniem zarówno pozytywnie jak i negatywnie nastawieni do obowiązków, które stawia szkoła.

Skutki zbyt dużej pomocy uczniowi przez szkołę czy przez rodziców.

-Systematyczna utrata wiary we własne siły.

-Niemożność samodzielnego rozwiązania przez ucznia jakiegokolwiek postawionego przed nim zadania

-Całkowite zaniechanie prac samodzielnych.

Aby skutki te nie zaistniały bardzo ważna jest płynna komunikacja pomiędzy domem rodzinnym dziecka a szkołą i wychowawcą ucznia. Często jednak nauczyciel ma do czynienia z postawą agresywną rodziców ucznia niedostosowanego, która skierowana jest przeciwko szkole uważana(wg rodziców) jako głowny powód niepowodzeń szkolnych ich dziecka..

Jak pomagać uczniom z niedostosowaniem społecznym?

Metody pracy z dziećmi niedostosowanymi społecznie, są to sposoby realizacji określonych zadań, wykorzystujące prawidłowości zachowania się człowieka w sytuacjach społecznych. Metody te można podzielić ze względu na środki, jakimi dysponuje wychowawca w realizacji zadań. Ma on do dyspozycji cztery rodzaje środków: osobiste walory własne lub innych osób, sytuacje społeczne, grupy formalne i nieformalne, elementy kulturowe. Walory osobiste poszczególnych osób to np. ich umiejętności w różnych dziedzinach, zdolności, talenty, cechy osobowości. Sytuacje społeczne oznaczają układy między jednostką, a innymi ludźmi, instytucjami, grupami itp. Grupy formalne i nieformalne to zbiory osób posiadające swój cel, normy i określoną strukturę

1.Ważne jest stosowanie przez n-li testów pedagogicznych. Składają się one z wielu pytań dzięki nim możliwe jest zbadanie braków w wiadomościach uczniów oraz wykrycie luk co sprzyja prawidłowej organizacji procesu nauczania.

2. Nauczyciel powinien zbierać dane dotyczące zainteresowań dzieci z niedostosowaniem społecznym

3. Nauczyciel powinien również stosować Metody treningu - polegające na celowym stwarzaniu odpowiednich warunków i sytuacji, w których powtarzałyby się te zachowania wychowanka, które zamierzamy utrwalić. Sytuacje te mogą być organizowane w sposób naturalny lub sztuczny. Sytuacje naturalne dotyczą włączania jednostki w zasięg odpowiednich wpływów codziennego życia. Warunkiem skuteczności takiego treningu jest systematyczne i częste powtarzanie doświadczeń uczących w danych sytuacjach oraz kontrola, która uniemożliwia uniknięcie kary lub pozbawienie nagrody. Sztuczne sytuacje natomiast są organizowane specjalnie tylko w celach treningowych. Możemy więc wyróżnić cztery odmiany treningu:

• trening autogenny, dotyczy nabywania przez wychowanka umiejętności kontrolowania własnych uczuć, wywierających wpływ na jego zachowanie. Zadaniom tym służą specjalne programy tzw. sesji treningowych, w trakcie których jednostka poznaje samą siebie;

• trening interpersonalny, służy nabywaniu umiejętności uczuciowego reagowania jednostki w kontaktach z innymi ludźmi. Dotyczy więc kształtowania stosunków międzyjednostkowych poprzez działania interpersonalne;

• socjodrama - to metoda, w której kształtuje się społeczne zachowania w grupach już istniejących, wprowadza się improwizowane dramatyzacje oddziałujące na osobowość ludzi. Przedmiotem oddziaływań jest sama grupa. Gdy wychowawca chce wprowadzić jakieś zmiany w grupie, posługuje się socjodramą;

• psychodrama - to ćwiczenia sposobów konstruktywnego wyrażania swoich stanów emocjonalnych w specjalnie utworzonych do tego celu grupach. Gdy wychowawca chce wywołać określone zmiany w osobowości jednostki, stosuje psychodramę. Badacze tacy jak H. Strzelecka, J. Majewski oraz J. Pawlik ujmują psychodramę jako metodę diagnozy i terapii polegającą na odgrywaniu prze ucznia określonych ról i zdarzeń. Moreno uważa ze psychodrama ułatwia adaptację do życia małżeńskiego, pozytywne rozwiązywanie konfliktów, kształtuje postawy i upodobania, bo jak mówią R. Lippit oraz A. Zander - zmiana postawy jest nie tyle rezultatem poznania nowych faktów ile raczej nowego ustosunkowania się do nich.

- psychorysunek - to wykorzystanie twórczo-kreacyjnej aktywności jak malowanie, rysowanie, modelowanie. Część rysunkowa trwa zawyczaj od 15-30 minut. Uczniowie mogą wybrać rożne formy przedstawienia tematu. Po skończeniu następuje objaśnienie rysunków tj, tematu który chciało się wyrazić. Tematy mogą wkraczać w najrozmaitsze obszary życia ucznia. Zestaw najczęściej stosowanych tematów to :

Po zakończeniu malowania uczniowie siadają tak aby widzieć poszczególne rysunki. Nauczyciel przedstawia rysunek - najcześciej bez powiedzienia kto jest jego właścicielem po czym zebrani dyskutują o nim.

4. Nauczyciel powinien organizować uczniom czas wolny - tworząc różnorakiego rodzaju zajęcia pozalekcyjne. Zajęcia te umożliwiają inne układy stosunków w zespole rówieśników oraz między wychowawcami a uczniami .

5. Istotne jest aby przeprowadzić wśród swoich uczniów kwestionariusz by lepiej ich poznać.

6. Metoda doradzania wychowawczego, czyli stwarzanie przez wychowawcę odpowiednich sytuacji, w których podopieczny będzie oczekiwał od niego rad, wskazówek i propozycji postępowania. Wymaga to istnienia wewnętrznego związku między wychowawcą, a wychowankiem. Integralnym elementem doradzania jest krytyka zachowań wychowanka;

Metoda przekonywania, sposób kształtowania i przekształcania przekonań wychowanka o rzeczywistości. Rezultaty tej metody zależą od czterech czynników: cech wychowanka, cech wychowawcy, rodzaju argumentów oraz sytuacji w jakich odbywa się przekonywanie.

Podsumowując w procesie pracy z dziećmi niedostosowanymi społecznie zawsze istnieje konieczność jednoczesnego posługiwania się wszystkimi wymienionymi metodami, choć w różnym zakresie, w zależności od wymienionych kryteriów. Trzeba zarówno wspierać dzieci z niedostosowaniem jak i pomagać wyjść im z tak trudnej sytuacji, w której się znaleźli.

W sytuacji, w której się znaleźli nie mogą zostać sami oraz odrzuceni czy niezrozumiani, ponieważ niedostosowanie, lęk czy wręcz wstręt do szkoły może się w nich pogłębić.

Literatura.

1. Krystyna Kuberska, Andrzej Gaca „Profilaktyka niedostosowania społecznego”

2. Czesław Krupisiewicz „Zarys dydaktyki ogólnej”

3. Joanna Płachta „Metody pracy z dziećmi”

4. Czapow Cz., Jedlewski S. „Pedagogika resocjalizacyjna”

---