• 1. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POPYT I PODAŻ PIENIĄDZA W GOSPODARCE

• Popyt pieniądza- ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłoszone przez podmioty gospodarcze.

Według ilościowej teorii pieniądza (Fischera), która głosi że pieniądz jest tylko środkiem wymiany, na popyt pieniądza wpływają 3 czynniki:

• transakcyjna szybkość pieniądza, którą określają: stopień rozwoju systemu bankowego, częstotliwość wpłat i wypłat, długość okresu płatności, szybkość komunikacji (transakcyjna szybkość pieniądza zmienia się wolno, więc można przyjąć, że jest stała);

• liczba transakcji, którą określa stopień wykorzystania zasobów (to również zmienia się powoli, więc jest w przybliżeniu stałe);

• ceny (jedyna zmienna wpływająca na popyt na pieniądz: procentowy wzrost cen powoduje taki sam procentowy wzrost popytu na pieniądz).

Według teorii Keynesa podmioty gospodarcze zgłaszające popyt na pieniądz kierują się 3 motywami:

• Transakcyjny zasób pieniądza jest trzymany jako środek przechowywania siły nabywczej w celu usprawnienia dokonywania wydatków. Transakcyjny popyt jest więc wyznaczany przez poziom cen i ilość produkcji, czyli dochód (jeśli rośnie dochód, to rośnie liczba dokonywanych transakcji). Transakcyjna dochodowa szybkość pieniądza jest w tym przypadku stała (zależy od czynników technologicznych i instytucjonalnych).

• Ostrożnościowy zasób pieniądza jest przeznaczany na nie przewidziane wydatki oraz dokonywanie korzystnych zakupów. Jego wielkość również zależy od poziomu dochodu, którego wzrost zwiększa możliwości i potrzebę trzymania pieniądza w celach ostrożnościowych. Tu również dochodowa prędkość pieniądza jest stała.

• Spekulacyjny popyt na pieniądz wynika z faktu, że pieniądz jest także magazynem bogactwa. Popyt ten jest uzależniony od indywidualnych preferencji płynności (preferencji trzymania pieniądza, mimo że istnieją inne magazyny bogactwa). Podstawowym czynnikiem wpływającym na spekulacyjny popyt na pieniądz jest stopa procentowa, która decyduje o aktualnej wartości np. Obligacji.

Podsumowując na popyt pieniądza w gospodarce wpływają następujące czynniki: dochód , stopy procentowe aktywów, oczekiwania co do zmian stóp procentowych w przyszłości, ceny, oczekiwania co do zmian cen w przyszłości (inflacja).

Podaż pieniądza to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, traktowanego jako środek wymiany. Obejmuje ona ilość gotówki (banknotów i bilonów), będącej w obiegu pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie.

Na wielkość podaży pieniądza wpływają przede wszystkim 2 główne czynniki:

• wartość wyemitowanych przez bank centralny znaków pieniężnych (baza monetarna);

• wartość udzielonych przez banki komercyjne kredytów w formie gotówkowej i bezgotówkowej.

Polityka monetarna powinna być dostosowana do potrzeb gospodarki, gdyż zarówno nadmierna, jak i niedostateczna podaż pieniądza wpływa niekorzystnie na przebieg procesów gospodarczych w kraju.

Na podaż pieniądza wpływ mają 3 grupy (instytucje):

a) ludzie, którzy decydują o podziale posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty;

b) banki, które określają stosunek swoich rezerw do posiadanych depozytów. Stosunek ten zależy od: poziomu rezerw obowiązkowych, rynkowej stopy procentowej (im jest wyższa, tym większe straty ponosi bank trzymając niedochodowe rezerwy), stopy dyskontowej (wysoka stopa dyskontowa zmusza banki do utrzymywania wysokich rezerw nadwyżkowych, aby nie narażać się na konieczność pożyczki w banku centralnym), stopnia niepewności banku co do dopływów i odpływów depozytów (im wyższa niepewność, tym wyższe rezerwy), a także od popytu na pożyczki;

c) bank centralny, który decyduje o wielkości bazy monetarnej, składającej się z gotówki oraz rezerw banków komercyjnych trzymanych w banku centralnym.

2. INFLACJA, JEJ RODZAJE I SPOSOBY ZAPOBIEGANIA

Inflacja jest to obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Inflacja występuje gdy popyt na dane towary bądź usługi jest wyższy niż ich podaż. Na rynku inflację obserwuje się jako trwający przez dłuższy czas wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. Należy pamiętać iż pewny wzrost cen występuje zawsze i bardzo często jest z inflacją mylony.

Rodzaje inflacji ze względu na tempo wzrostu:

Inflacja pełzająca - utrzymuje się na poziomie kilku procent w skali roku, nie powoduje zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddaje się kontroli.

inflacja krocząca - utrzymuje się na poziomie 5-10% -, odczuwalny jest wówczas niewielki wzrost cen, generalnie mało przekładający się na domowe budżety;

inflacja galopująca- 10-100% - odczuwalna w zależności od swej wielkości, od poważnie, do bardzo odczuwalnej, w jej skutkach następuje istotne zubożenie społeczeństwa;

hiperinflacja - powyżej 100% - ogromne zubożenie społeczeństwa i krach gospodarczy.

Ze względu na przyczyny powstania wyróżniamy:

inflację popytową , powodem jest nadmierna ilość pieniądza w obiegu. Jej źródłem mogą być nadmierne wydatki państwa , nie znajdujące pokrycia w dochodach (inflacja budżetowa), nadmierna kreacja pieniądza kredytowego (inflacja kredytowa) , lub nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost płac (inflacja płacowa).

inflację kosztowa związana ze wzrostem kosztów produkcji.

Ze względu na sposób przejawiania się wyróżniamy:

inflację jawną przejawiającą się wzrostem cen

inflację ukrytą (utajoną), w której ceny nie zmieniają się gdyż są ustalane przez państwo.

Ze względu na czas trwania wyróżniamy:

inflację nagłą - nieoczekiwaną przez podmioty gosp.

Inflację trwałą - utrzymującą się w dłuższym okresie, w którym podmioty utrwalają swoje oczekiwania inflacyjne.

Sposoby zapobiegania inflacji:

1. Prowadzenie przez państwo restrykcyjnej polityki pieniężnej mającej na celu ograniczenie podaży pieniądza

2. Prowadzenie restrykcyjnej polityki fiskalnej mającej na celu ograniczenie wydatków państwa i konsumpcji.

Inflację można więc ograniczyć poprzez:

• Powszechne urynkowienie większości cen.

• Wprowadzenie stóp procentowych , które zwiększą opłacalność oszczędzania, zachęcą do zatrzymania pieniądza.

• Niepełna waloryzacja rent i emerytur.

• Ograniczenie dotacji dla przedsiębiorstw państwowych.

• Stworzenie możliwości innych sposobów lokowania kapitału , np. na giełdzie papierów wartościowych.

• Uzyskanie wpływu do budżetu państwa poprzez system podatkowy , kontrolowanie dochodu ludności.
  

W Polsce zjawiska inflacyjne występowały w całym okresie PRL. Występowała wówczas inflacja zarówno jawna jak i ukryta. Wg oficjalnych danych w latach 1971-80 inflacja w PL wynosiła 4,6%, a w latach 1981-91 - 112,4%. Od roku 1990, kiedy L. Balcerowicz wprowadził program stabilizacyjny, inflacja ukryta została wyeliminowana a inflacja jawna zaczęła systematycznie spadać. Aktualnie inflacja w PL w skali roku nie przekracza 2%.

• 3. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA EKONOMII KLASYCZNEJ

Klasyczna teoria ekonomii powstała w końcu XVIII i XIX wieku. Twórcami jej byli ekonomiści: Adam Smith, David Ricardo i Alfred Marshall. Wychodząc z założenia, że każdy człowiek kieruje się zasadą korzyści materialnej oraz, że w gospodarce istnieje samoregulujący mechanizm rynkowy, zdolny przywrócić zachwiana równowagę przedstawiciele tej doktryny głosili konieczność istnienia pełnej swobody działalności gospodarczej.

Najważniejszymi cechami ekonomii klasycznej są następujące założenia:

• produkcja jest zdeterminowana wyłącznie przez podaż czynników wytwórczych,

• wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu cen a nie wzrostu produkcji (pieniądz jest neutralny),

• wzrost wydatków państwa powoduje identyczny spadek wydatków prywatnych bez zmiany popytu globalnego,

• wszystkie parametry rynku (ceny, płace, stopy proc.) są doskonale elastyczne,

• niewystępowanie zjawiska iluzji pieniądza (nie rozróżniania wartości realnych i nominalnych),

• oczekiwanie racjonalnych decyzji.

4. NOMINALNY A REALNY KURS WALUTOWY I CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POZIOM TYCH KURSÓW.

REALNY KURS WALUTOWY - miara względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów, wyrażona w jednej walucie, uwzględniająca siłę nabywczą różnych walut.

NOMINALNY KURS WALUTOWY - cena waluty krajowej wyrażona w jednostkach innej waluty, np. 1dol. USA=3 zł.

Gospodarcze - wskaźniki makroekonomiczne
Wielkości - wskaźniki makroekonomiczne
- Produkt Krajowy Brutto
- Produkcja przemysłowa
- Inflacja i stopy procentowe
- Bezrobocie
- Bilans płatniczy
- Inwestycje zagraniczne
Polityczno - społeczne i pozostałe
Stabilność polityczna
- Ustrój, kryzysy polityczne itd.
- Wypowiedzi polityków
- Wojny, konflikty itd.
- Kryzysy gospodarcze

5. NOMINALE A REALNE STOPY PROCENTOWE I CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ICH POZIOM

Nominalna stopa procentowa - stopa procentowa pokazująca nominalny przychód z posiadanego kapitału lub cenę kapitału udostępnionego.

Realna stopa procentowa - otrzymywana po uwzględnieniu inflacji, czyli jest to różnica otrzymana po odjęciu stopy inflacji od nominalnej stopy procentowej

Czynniki wpływające na poziom stóp procentowych

• Polityka Banku Centralnego

• Polityka rządu

• Aktywność gospodarcza

6. RÓWNOWAGA NA RYNKU TOWAROWYM I PIENIĘŻNYM

Równowaga na rynku towarowym oznacza sytuację, w której popyt na towary jest równy ich podaży. Nastąpi to w punkcie, w którym planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom. Krzywa IS wyraża możliwe kombinacje między wysokością stopy procentowej a poziomem dochodu narodowego, przy czym każda kombinacja spełnia warunek równowagi globalnego popytu z wytwarzanym dochodem narodowym. Krzywa IS ma nachylenie ujemne tzn. rosnąca stopa procentowa wpływa na zmniejszenie dochodu narodowego. Rośnie bowiem skłonność do oszczędzania a zmniejsza się skłonność do wydawania na bieżącą konsumpcję. Drożeje kredyt inwestycyjny i tym samym zmniejsza się zapotrzebowanie na inwestycje.

Wyższej stopie procentowej musi towarzyszyć niższy dochód, gdyż wykres funkcji popytu globalnego musi być położony niżej. Im większe będzie ograniczenie popytu inwestycyjnego i autonomicznego popytu konsumpcyjnego pod wpływem określonego wzrostu stopy procentowej, tym większy będzie spadek dochodu zapewniającego równowagę i tym mniejszy będzie kąt nachylenia krzywej IS.

Równowaga na rynku pieniężnym występuje wtedy, gdy realny popyt na pieniądz jest równy realnej podaży pieniądza. (Realny popyt na pieniądz to popyt wyrażony w ilości dóbr, jaką można za te pieniądze kupić. Podaż pieniądza to ilość pieniądza w obiegu powiększona o depozyty na czekowych rachunkach bankowych.) krzywa LM wyraża wszystkie możliwe kombinacje między wysokością stopy procentowej a poziomem dochodu narodowego, przy czym każda możliwa kombinacja spełnia warunek równowagi popytu na pieniądz z jego podażą. Krzywa LM ma nachylenie dodatnie, czyli wraz ze wzrostem dochodu wzrasta stopa procentowa. Przy założeniu stałej podaży pieniądza, aby zachować równowagę pomiędzy podażą a popytem na pieniądz w momencie wzrostu dochodu narodowego będzie musiała wzrosnąć stopa procentowa.

7. STOPA BEZROBOCIA I JEJ RODZAJE

Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli ukazywana w procentach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych a liczbą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie określonych warunkach do podjęcia pracy). Ta ostatnia grupa obejmuje wszystkich zdolnych do pracy w wieku od 15 do 65 lat (kobiety do 60 roku życia)- to znaczy także bezrobotnych.

Zatem: stopa bezrobocia = liczba bezrobotnych/liczba czynnych zawodowo*100.

Rodzaje stopy bezrobocia

Naturalna stopa bezrobocia - stopa, przy której siły oddziałujące na wzrost bądź spadek cen i płac równoważą się. Przy naturalnej stopie bezrobocia inflacja cen i płac jest stabilna. We współczesnej gospodarce, nastawionej na zapobieganie wysokiej stopie inflacji, naturalna stopa bezrobocia oznacza ten najniższy poziom, który można utrzymać, nie ryzykując przy tym znacznego wzrostu inflacji; tym samym wyraża najwyższy dający się utrzymać poziom zatrudnienia i odpowiada potencjalnemu poziomowi produktu w danym kraju.

Sposoby obniżenia naturalnej stopy bezrobocia:

• synchronizacja rynku pracy

• szkolenia i przeszkolenia

• usunięcie przeszkód natury rządowej

• roboty publiczne

Stopa bezrobocia rejestrowanego - jest to stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do cywilnej ludności aktywnej zawodowo, która nie obejmuje osób odbywających czynną służbę wojskową oraz pracowników jednostek budżetowych resortów obrony narodowej i spraw wewnętrznych.

Do obliczania stopy bezrobocia rejestrowanego wykorzystuje się: dane o liczbie pracujących poza rolnictwem indywidualnym uzyskiwane z badań poprzez przedsiębiorstwa, dane o liczbie pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych, oraz dane dotyczące liczby osób bezrobotnych pochodzące ze sprawozdań urzędów pracy.

W UE stopa bezrobocia waha się w granicach 8-9%.

W Polsce stopa bezrobocia wynosi 9%. (stan na wrzesien 2008)

8. ZASTOSOWANIA PROGNOZ W GOSPODARCE (PRZEDSIĘBIORSTWIE)

• prognoza jest najbardziej prawdopodobnym obrazem przyszłości. Z niej to można się dowiedzieć o tendencjach rozwojowych badanych zjawisk i procesów, wpływu na nie różnych czynników, siły i rodzaju współzależności miedzy procesami, możliwościach i ograniczeniach rozwojowych itp. Na podstawie tych informacji poznajemy przyszłość.

• analiza informacji i na tej podstawie przygotowanie określonego działania. Działając zwykle wyznaczamy sobie cele działania, a następnie obmyślamy i wybieramy sposoby ich osiągnięcia uwzględniając przy tym warunki, w których będziemy działać. Na tym polega przygotowawcza rola prognoz.

• prognozy sporządza się w celu uzyskania określonych informacji niezbędnych do przygotowania i podejmowania decyzji, zwłaszcza w sytuacjach ciągle zmieniających się. Wtedy prognozy stają się elementem procesu zarządzania i kierowania (funkcja decyzyjna), prognozowanie staje się działaniem, które przygotowuje inne działania.

• w gospodarce rynkowej istnieje konieczność ciągłego zapoznawania się z aktualną sytuacją, przewidywania i podejmowania decyzji.

• mogą także stanowić podstawę długofalowego działania lub długofalowej polityki gospodarczej (funkcja strategiczna). Mogą być podstawa wyboru strategii działania.

• mogą dostarczać także na czas informacji o ewentualnej niekorzystnej zmianie kierunku czy natężenia badanego zjawiska, jakie może wystąpić w przyszłości, przy czym nie dotyczą wielkości zjawiska ale faktu że ta wielkość wykaże zmianę w stosunku do zaobserwowanej w momencie formułowania prognozy (funkcja ostrzegawcza).

9. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA TRAFNOŚĆ PROGNOZ

Trafność prognozy to prawdopodobieństwo spełnienia się przewidywania. Opieranie decyzji gospodarczych na błędnych prognozach może prowadzić do negatywnych skutków. Określenie stopnia trafności prognozy jest możliwe dopiero po upływie czasu, który obejmuje dana prognoza, ale wtedy nie ma to już większego znaczenia.

Do głównych czynników wpływających na trafność prognozy należą:

• Horyzont prognozy - na ogół im horyzont jest dalszy, tym prawdopodobieństwo zaistnienia przewidywanego stanu maleje, a więc zmniejsza się pewność prognozy. Nie oznacza to, że prognozy o długim horyzoncie nie są przydatne dla praktyki gospodarczej, zawsze lepiej opierać się nawet na mniej trafnych prognozach niż działać w oderwaniu od rzeczywistości.

• Głębokość retrospekcji - jest to długość okresu, w którym obserwuje się zjawisko stanowiące przedmiot prognozy. W długim okresie można bowiem z reguły wykryć więcej czynników określających dane zjawisko, siłę ich wpływu i znaczenie oraz ocenić charakter występujących zmian. Pozwala to ustrzec się błędów polegających na przyjęciu mało istotnych, a pominięciu najważniejszych czynników decydujących i kształtujących prognozowane zjawisko,

• Metody prognostyczne - do budowy prognozy należy stosować takie metody, które najlepiej odzwierciedlają rzeczywistość gospodarcza w zakresie danego zjawiska. Zastosowanie metody powinno być poprzedzone szeroką i wnikliwą jej weryfikacją indukcyjną i dedukcyjną. Należy poznać zalety i wady metod, warunki ich stosowania oraz określić, które metody nie są dla nas użyteczne z powodu określonych mankamentów. Ułatwi to prawidłową interpretację wyników uzyskanych za ich pomocą. Należy także dokonać głębokiej analizy zjawiska w przeszłości i uzyskać właściwą ocenę jego cech. Przyjmuje się, ze o wyborze metody decydują:

• charakter procesu zmian prognozowanego zjawiska

• horyzont czasu objęty prognozą

• rodzaj informacji, którą dysponujemy

• możliwości techniczne i osobowe

• Informacje prognostyczne (rodzaj, jakość, zakres) - prognoza zbudowana na podstawie błędnych i niekompletnych informacji, niezgodnych z rzeczywistym poziomem zjawisk w przeszłości, nie odzwierciedli także prawidłowo przebiegu zjawisk w przyszłości. Zakres - chodzi o to by zebrane inf. kompleksowo charakteryzowały przebieg prognozowanego zjawiska.

Aby zwiększyć trafność prognozy można:

• stosować kilka różnych metod prognozowania i porównywania ich wyników ze sobą,

• porównać otrzymaną prognozę z innymi, podanymi wcześniej w literaturze przedmiotu, a odnoszącymi się do tego samego zjawiska,

• potwierdzić otrzymane wyniki poprzez logiczne lub matematyczne wyprowadzenie wniosków ze znanych prognoz,

• przeprowadzić weryfikację logiczną i merytoryczną.

10. ETAPY PROCESU PROGNOZOWANIA I WYBÓR METODY PROGNOZOWANIA

Etapy procesu prognozowania:

1. Określenie zakresu prognozowania albo sformułowanie zadania prognostycznego - trzeba określić obiekt, zjawisko, zmienne, które maja podlegać prognozowaniu i czynniki na niego wpływające, cel wyznaczania prognozy, wymagania co do dopuszczalności prognozy i jej horyzontu. Uwzględnienie tego w procesie budowy prognoz przyczynić się może do zwiększenia jej trafności. Określenie zakresu prognozowania jest bardzo ważne bo na tym etapie ustala się zakres działań prognozy, decyduje się o postaci wyniku, jaki ma być uzyskany.

2. Horyzont prognozy - należy określić jak daleko zamierzamy przewidywać, czy chcemy uzyskać informacje dla najbliższych okresów, średnich okresów czy tez dla dłuższych okresów. Określenie horyzontu prognozy determinuje stopień szczegółowości i dokładności. Im horyzont krótszy tym bardziej szczegółowa prognoza. Wydłużając horyzont bardziej kładzie się nacisk na właściwe rozpoznanie kierunków rozwoju oraz natężenie związanych z nimi podstawowych przeobrażeń, a nie precyzyjne odgadnięcie tych czy innych zjawisk.

3. Wybór techniki (metody) prognozowania - zastosowanie metody powinno być poprzedzone wnikliwą i szeroką analizą aby poznać zalety i wady metod oraz warunki ich stosowania. Należy także dokonać głębokiej analizy zjawiska w przeszłości i uzyskać właściwą ocenę jego cech. Przyjmuje się, że o wyborze metody decydują: charakter procesu zmian prognozowanego zjawiska, horyzont czasu objęty prognozą, rodzaj informacji, możliwości techniczne i osobowe. Wśród metod najczęściej wyróżnia się te stosowane do prognozowania długookresowego (np. heurystyczne) oraz najczęściej używane do konstrukcji prognoz krótko- i średniookresowych (np. oparte na szeregach czasowych). Dobrze jest zbudować prognozę tego samego zjawiska większą liczbą metod i porównać dokładność uzyskanych wyników. Wyniki te mogą się różnić, wyznacza to jednak pole, w którym prawdopodobnie znajdzie się prognozowane zjawisko.

4. Zbiór odpowiednich informacji - ważny jest odpowiedni system pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i wykorzystywania danych. Informacje dla jednostki gospodarczej mogą pochodzić z różnych źródeł:

• źródła wewnętrzne - z zapisów, rejestrów, raportów sporządzanych przez jednostkę,

• źródła zewnętrzne - tworzone na podstawie procedur, służących do gromadzenia inf. O zmianach w makro- i mikrootoczeniu jednostki gospodarczej, mogą pochodzić od ustawodawcy (ustawy, uchwały), rządu (dokumenty, oświadczenia, programy, umowy międzynarodowe), dostawców, banków, pośredników, konkurentów, instytucji naukowych. Do ważnych źródeł inf. Zewnętrznych dotyczących rynków rolnych należą opracowania statystyczne (publikowane przez GUS) i raporty ekonomiczno-rynkowe (wydawane przez MRiGŻ, ARR, IERiGŻ)

Przy wyborze inf. Należy stosować kryteria:

• prawdziwość inf.- dane są prawdziwe gdy odpowiadają przedmiotowi, którego dotyczą

• jednoznaczność - podawanie ich w taki sposób aby każdy odbierał je w taki sam sposób

• kompletność - wszystkie dane niezbędne do diagnozy i prognozy, pomijanie inf. Marginesowych czy powtarzających się

• porównywalność - pod kątem czasu (jednakowe momenty i odstępy miedzy obserwacjami), terytorium (jednakowe terytorium w okresie objętym analizą), te same pojęcia i kategorie (jednakowe definicje i klasyfikacje), te same metody obliczeń (np. zużycia środków trwałych)

• Wykonanie obliczeń - obecnie nie stwarza większych problemów ze względu na dostępność do obliczeń komputerowych i możliwość wykorzystania różnych programów. Obliczeń dokonuje się wg schematu wybranej metody. Każda metoda posiada bowiem określony algorytm postępowania.

• Ocena realności i trafności prognozy (patrz: pyt. 9) albo weryfikacja - możliwa dopiero po upływie czasu, który obejmuje dana prognoza. Dobrze jest także obliczyć błędy prognoz, nawet dla okresu przeszłego. Ich znajomość pozwala ocenić prawdopodobne odchylenia rzeczywistych wartości od prognozy. Na tej podstawie można zbudować przedział, w którym znajdzie się prognozowana zmienna

• Monitorowanie - w trakcie realizacji zamierzonych działań mogą pojawić się i wpływać na kierunki rozwoju nowe czynniki. Wymaga to ciągłego gromadzenia i analizy inf. Oraz określania stopnia ich wpływu na wcześniej przewidywane zjawiska w celu dokonywania odpowiednich korekt w celach, środkach i sposobach działania.

11. MIERNIKI OCENY DOKŁADNOŚCI PROGNOZ I ICH PRZYDATNOŚĆ

Ze względu na moment sporządzania mierników można je podzielić na mierniki dokładności:

• rzędu ex ante

• rzędu ex post

Mierniki ex ante - obliczane jednocześnie z prognozą. Na ogół podawana jest spodziewana

wartość odchyleń rzeczywistych zmiennej prognozowanej od prognozy. Ze względu na sposób ich definiowania można podzielić je na 2 klasy:

• te, które określają rząd odpowiednio zdefiniowanych błędów wnioskowania w przyszłość

• wariancja prognozy

• błąd średni predykcji

• mierniki określające prawdopodobieństwo spełnienia się prognozy.

Mierniki ex post - obliczane na podstawie materiałów z przeszłości, a więc na podstawie

informacji o prognozach już wygasłych i odpowiadającej im realizacji zmiennej prognozowanej

• średnia arytmetyczna błędów prognozy (błąd przeciętny)

• Średnia bezwzględnych wartości błędów prognoz (błąd prognozy)

• Średni kwadrat błędów prognoz

• Odchylenie standardowe błędów prognoz

• Błąd względny procentowy

• Średnia arytmetyczna względnych błędów prognozy

• Średnia bezwzględnej wartości błędu procentowego prognozy (do obliczania średniej arytmetycznej)

12. ZASADY BUDOWY PROGNOZ I PRZESŁANKI DECYDUJĄCE O ICH WYBORZE

1. Zasada predykcji nieobciążonej - prognoza jest ustalana na poziomie równym nadziei matematycznej przewidywanej zmiennej objaśnianej (endogenicznej), przy założeniu, że spełnione są wszystkie warunki wyjściowe prognoz. Ta zasada jest stosowana wtedy, gdy wnioskowanie jest wielokrotnie powtarzane.

2. Zasada predykcji największego prawdopodobieństwa - stosuje się gdy prognozuje się raz lub kilka razy; Prognozą jest wartość modalna rozkładu ( wartością jest stan zmiennej, któremu odpowiada najwyższe prawdopodobieństwo lub max. Wartość gęstości rozkładu); Zasada ta może być stosowana gdy zmienna prognozowana jest zmienną losową i jest znany jej rozkład prawdopodobieństwa

3. Zasada predykcji minimalizującej odpowiednią stratę - polega ona na wyborze takiej wartości, przy której relacja prognozy do błędu przybiera minimum. Prognoza często równa jest medianie.

4. Zasada predykcji punktowej i przedziałowej

Predykcja punktowa - polega na wyborze jednej liczby, uznanej za najlepszą, w danych warunkach, ocenę wartości badanej zmiennej w przyszłym okresie; Predykcja przedziałowa - polega na wyznaczeniu przedziału liczbowego o takiej własności, że można mu przypisać rozsądnie bliskie 1 prawdopodobieństwo tego, że rzeczywista wartość zmiennej prognozowanej znajdzie się w tym przedziale

13. CHARAKTRERYSTKA ADAPTACYJNYCH METOD PROGNOZOWANIA I ICH PRZYDATNOŚĆ

Gdy prawidłowości zmiennej prognozowanej ulegają zachwianiu lub załamaniu czy tez innym zakłóceniom, do wnioskowania w przyszłości trzeba użyć „giętkich” modeli, umożliwiające sukcesywne uwzględnianie nowych informacji statystycznych i rugowanie starych. Grupą technik wykorzystywanych w tych warunkach są modele adaptacyjne.

Metoda średnia ruchoma - może być wykorzystywana zarówno do wygładzania szeregu czasowego, jak i prognozowania. Przyjmuje się tutaj za prognozę średnią z określonej liczby poprzednich okresów. Liczba uwzględnionych okresów określa długość średniej ruchomej. W tej procedurze próbuje się „wyrównać”, wygładzić przez uśrednienie wahania przypadkowe, nieregularne. Stosowana jest ona do tych zjawisk i procesów gospodarczych, w których występuje tendencja do, wahania cykliczne i sezonowe. Im długość średniej dłuższa, tym większe efekty wygładzania. Lecz jednocześnie wolniej będzie ona reagowała na zmiany poziomu prognozowanej zmiennej. Wyznaczona z mniejszej liczby wyrazów, będzie szybciej odzwierciedlała aktualne zmiany zachodzące w zmiennej prognozowanej, lecz większy wpływ na nią będą miały wahania przypadkowe. Za najlepsza należy wybrać taką długość średniej ruchomej, przy której błąd prognozy jest najniższy. Najczęściej przyjmuje się średnią bezwzględną wartość błędów prognoz. Wada tej metody jest, że daje ona jednakowe wagi informacji dla wszystkich obserwacji.

Metoda średniej ruchomej - prognozę tą metodą buduje się, postulat określony mianem postarzania informacji. Oznacza to, że informacje starsze mają relatywnie mniejszą wagę niż informacje bliższe okresu prognozowanemu. Wyboru wag można dokonać w sposób intuicyjny, potęgowy, metodą prób i błędów oraz metodą zwaną wyrównaniem wykładniczym.

Model wyrównania wykładniczego Browna rzędu pierwszego - prognozę uzyskuje się przez wykładnicze ważenie przeszłych wartości szeregu. Chcąc otrzymać prognozę dla drugiego okresu, trzeba znać prognozę dla pierwszego okresu. Skoro Yo nie istnieje, trudno znaleźć prognozę dla tego okresu, a wartość ta jest konieczna, ponieważ jest niezbędna do obliczenia prognoz kolejnych okresów. Wartość początkową prognozy, zwaną inaczej wartością inicjalną, uzyskuje się najczęściej 4 sposobami:

• za wartość początkową bierze się średnią z kilku pierwszych okresów

• metodą prognozowania „wstecz „

• estymacja metodą najmniejszych kwadratów

• przyjęcie że wartość ta jest równa Y1

Najczęściej stosowany i najprostszy jest czwarty sposób.

Model wyrównania wykładniczego Browna rzędu drugiego - idea prognozowania tą metodą jest następująca dany szereg czasowy wygładza się podwójnie. W wyniku takiego postępowania otrzymuje się 2 wygładzone szeregi czasowe (wyrównaniem wykładniczym rzędu pierwszego i drugiego).

Model wyrównania wykładniczego Browna rzędu trzeciego - w metodzie tej otrzymuje się 3 wygładzone szeregi czasowe.

Model wyrównania liniowo - wykładniczego Holta - model ten charakteryzuje się dwiema stałymi wygładzania. Pierwsza do wygładzania poziomu trendu, a druga do wygładzania jego zmian. Prognozując tą metodą najpierw wygładza się poziom trendu, a następnie jego zmiany. Ważny w tej metodzie jest wybór stałych wygładzania. Wyboru tego dokonuje się z punktu widzenia minimalizacji błędów prognoz.

14. ZASTOSOWANIE MODELI SZEREGÓW CZASOWYCH W PROGNOZOWANIU

Większość zjawisk i procesów można ująć dynamicznie, za pomocą szeregu czasowego. Przedstawienie zjawiska w szeregu czasowym charakteryzuje zmiany, jakie występują w poziomie danego zjawiska. Poziom danego zjawiska w czasie jest wypadkową działania wielu przyczyn. W każdym szeregu czasowym występuje zawsze co najmniej jeden z następujących elementów:

• wahania przypadkowe (losowe) wynikają z działania czynników, których nie da się przewidzieć np. czynniki biologiczno-klimatyczne

• wahania sezonowe - zmiany powtarzające się regularnie w tym samym okresie każdego roku np. większa produkcja mleka wiosna i latem

• wahania cykliczne - wyrażają się w postaci długookresowych, rytmicznych zmian wartości zmiennej prognozowanej wokół przeciętnego poziomu lub wokół trendu tej zmiennej, powtarzają się regularnie w analogicznych jednostkach czasu np. cykl świński

• tendencja rozwojowa (trend) - przedstawia regularne i systematyczne zmiany jakim podlega zjawisko w ciągu długiego czasu.

W szeregu czasowym charakteryzującym wyniki działalności gospodarczej, zawsze występują wahania losowe, pozostałe elementy mogą występować pojedynczo lub w różnej kombinacji. Szereg czasowy może stanowić podstawę do zastosowania różnych metod prognostycznych. Wspólną cechą jest to nie wnika się w przyczyny zmian zjawiska i występujące współzależności, a przedstawia badane zjawisko jako funkcję czasu. Przyczyny takiego podejścia mogą być następujące:

• trudno przedstawić ilościowo występujące zależności

• sporządzającego prognozę interesuje to co będzie a nie, dlaczego coś będzie

• trudno przedstawić występujące związki w postaci zależności przyczynowo-skutkowych

• występuje niewielka liczba zmiennych - prognozowana i objaśniająca, którą jest czas; odpada więc problem doboru zmiennych objaśniających

• z reguły nie ma problemu z zebraniem próby statystycznej dla celów estymacji modelu

• łatwo jest przewidzieć poziom zmiennej objaśniającej dla każdego okresu w przyszłości.

Poziom zmiennej prognozowanej w szeregu czasowym i jej zmiany są wypadkową oddziaływania na nią czynników powodujących tendencję, wahania sezonowe, cykliczne i przypadkowe.

Szeregi stacjonarne - zjawiska, dla których występują zmiany nie wykazujące tendencji, wahań sezonowych ani cyklicznych. Zmienność odbywa się wokół średniej wielkości. Decyzja o zastosowaniu takiego szeregu powinna opierać się na wiedzy empirycznej dotyczącej danego zjawiska oraz analizie statystycznej. Odchylenia od średniej wielkości powinny mieć charakter losowy, dodatnie poprzedzane ujemnymi, a liczba dodatnich i ujemnych powinna być ułożona symetrycznie wokół średniej, nie powinna występować autokorelacja.

Szereg z wahaniami sezonowymi. Punktem wyjścia do zastosowania odpowiedniego modelu opisującego zmiany w szeregu czasowym jest wstępna analiza danych empirycznych wskazująca jakie elementy występują w danym szeregu. O tym czy występują wahania sezonowe można wnioskować na podstawie pozastatystycznej wiedzy o zjawisku, analizy graficznej najczęściej) lub analizy statystycznej. Oprócz tendencji i wahań sezonowych w każdym szeregu występują wahania przypadkowe. Gdy występują wahania sezonowe, tendencja i wahania przypadkowe to budowa prognozy przebiega następująco:

• obliczenie wielkości wahań sezonowych

• wyeliminowanie z szeregu czasowego sezonowości

• obliczenie funkcji trendu

• budowa prognozy metodą ekstrapolacji funkcji trendu

• obliczenie prognozy dla poszczególnych okresów.

Szereg z wahaniami cyklicznymi. Aby je wyodrębnić potrzeba odpowiednio długiego szeregu czasowego (np. 10 lat). W takim szeregu mogą występować tendencja, wahania sezonowe, wahania cykliczne i wahania przypadkowe. Wówczas postępuje się następująco:

• oblicza się średnia ruchomą długości l równej liczbie wyodrębnionych okresów, reprezentuje ona tendencję i wahania cykliczne

• wyodrębnia się z szeregu wahania sezonowe (wartości empiryczne/średnią ruchomą) otrzymując surowe wskaźniki wahań sezonowych

• dokonanie korekty surowych wskaźników wahań sezonowych, otrzymujemy czyste wskaźniki wahań sezonowych

• eliminujemy z szeregu czasowego wahania sezonowe

• obliczamy funkcję trendu

• wyodrębniamy wahania cykliczne (średnia ruchoma/średni poziom w latach)

• wyodrębniamy wahania przypadkowe (wartość po eliminacji sezonowości/średnia ruchoma)

• budujemy prognozę

15. PRZYDATNOŚĆ ZABIEGÓW SYMULACYJNYCH PRZY ZASTOSOWANIU MODELU EKONOMETRYCZNEGO DO ROZPOZNANIA PRZYSZŁOŚCI.

Przez pojęcie symulacji rozumiemy badanie rzeczywistego systemu za pomocą eksperymentów na modelu mających dać odpowiedz na pytanie, jak zachowałby się w pewnych warunkach obiekt odwzorowany danym modelem. Takim modelem może być model ekonometryczny dobrze obrazujący zachowanie obiektu.

Zdaniem Czerwińskiego symulacja na podstawie modelu ekonometrycznego prowadzi do udzielenia odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jakie byłyby wartości zmiennych endogenicznych, gdyby zmienne

2. ezogeniczne przyjęły określone wartości?

3. Jakie powinny być wartości zmiennych egzogenicznych, by uzyskać pożądane wartości zmiennych endogenicznych?

Zabiegi symulacyjne mogą więc dotyczyć zmiennych występujących w modelu lub innych elementów modelu: parametrów strukturalnych modelu i właściwości składnika losowego. Przyjmując za kryterium podziału liczbę zmiennych egzogenicznych podlegających zmianie w modelu ekonometrycznym, rozróżnia się symulację prostą, gdy zmieniane są wartości tylko jednej zmiennej egzogenicznej, oraz symulację złożoną, gdy jednocześnie są zmieniane wartości kilku zmiennych egzogenicznych. Ten drugi typ symulacji jest szczególnie interesujący, gdyż zmienne egzogeniczne są między sobą powiązane. Symulacja może być deterministyczna lub stochastyczna. Pierwszy rodzaj oznacza, że oszacowane parametry modelu nie zmieniają się w czasie eksperymentu.

Z symulacją stochastyczną mamy do czynienia wtedy, gdy zakłócenia wprowadzone do modelu są losowe. Rozkład, z którego losujemy te zakłócenia, jest rozkładem o znanych parametrach.

Wynikiem symulacji są różne warianty rozwoju obiektu opisywanego przez model. Mogą to być np. warianty rozwoju przedsiębiorstwa, warianty zmian popytu ludności na wybrane dobro czy warianty rozwoju gospodarki.. Przydatność tego typu analiz wydaje się oczywista: można uzyskać odpowiedzi, dotyczące np. wpływu zmiany cen czy stopy procentowej na dalszy rozwój przedsiębiorstwa lub wpływu ograniczeń surowcowo-energetycznych na rozwój danej dziedziny gospodarki. Jeżeli symulujemy przyszłe zachowanie obiektu, to pewne uzyskane warianty, których prawdopodobieństwo realizacji jest wystarczające do celów praktycznych, mogą być traktowane jako prognozy realistyczne.

16. HEURYSTYCZNE (INTUICYJNE) METODY PROGNOZOWANIA I ICH ZASTOSOWANIE

Prognozowanie heurystyczne to przewidywanie nowych obrazów rzeczywistości niekoniecznie dających się opisać za pomocą analizy przeszłości. Określa się je również jako intuicyjne, bo opiera się ona na wyobraźni i zdrowym rozsądku. Są one metodami, z reguły nie opartymi na ścisłych obliczeniach, nie dają się na ogół przedstawić za pomocą określonego modelu matematycznego. Metody te w dużym stopniu opierają się na opinii i intuicji badawczej specjalistów, bowiem ogólną ideą prognozowania tymi metodami jest porządkowanie wypowiedzi i ocen ekspertów z danej dziedziny wiedzy dotyczącej przyszłości. Dlatego bardzo ważny jest tutaj właściwy dobór ekspertów, gdzie:

• grupa ekspertów powinna być uniwersalna, tzn. złożona z osób wszechstronnych, przedstawicieli różnych dziedzin nauki i praktyki,

• grupa powinna być liczna, by reprezentować różne poglądy,

• wybrane osoby powinny myśleć niezależnie i mieć niezależną wizję przyszłości.

W procesach i sądach o przyszłości dużą rolę odgrywają elementy twórczego myślenia oraz spontaniczności.

Wśród heurystycznych metod prognozowania należy wyróżnić metodę indywidualnych ekspertyz (ocen rzeczoznawców) oraz metodę ekspertyz zespołowych (równoległych lub kolejnych), które dzielą się na:

• metodę delficką,

• metodę SEER,

• burzę mózgów,

• buzz session,

• metodę kolektywnego generowania pomysłów,

• synektykę,

• metodę wpływów krzyżowych.

Metody ekspertyz polegają ogólnie na zasięgnięciu opinii w formie ekspertyzy dotyczącej określonej problematyki, która ma ukazać najbardziej prawdopodobny przebieg rozwoju danej dziedziny lub grupy zjawisk w określonym odcinku czasu. Rozróżnia się metodę ekspertyz kolejnych i równoległych.

Przy ekspertyzach równoległych prognozę określonego zjawiska zleca się do jednoczesnego, niezależnego od siebie, wykonania kilku osobom lub grupom rzeczoznawców.

Przy kolejnych ekspertyzach pierwsza wersja prognozy podlega kolejnym ocenom albo przez tę samą grupę ekspertów, którzy ją opracowali, albo przez nowo powołane zespoły.

Metoda delficka - polega na opracowaniu szczegółowych ankiet skierowanych do specjalistów i ekspertów, a następnie na uogólnieniu opinii na podstawie statystycznej analizy uzyskanych odpowiedzi. Metoda ta składa się z następujących elementów:

• opracowanie kwestionariuszy z pytaniami przez organ kierujący badaniami,

• przekazanie kwestionariuszy ekspertom, którzy są kompetentni w swoich dziedzinach,

• uzyskanie odpowiedzi od ankietowanych specjalistów,

• zebranie i usystematyzowanie otrzymanych opinii,

• ponowne sformułowanie pytań i przekazanie ich wraz z wynikami z pierwszej rundy badań do oceny specjalistów,

• otrzymanie kwestionariuszy w drugiej turze ankietowania,

• zebranie i statystyczna analiza uzyskanego materiału.

Metoda ta cechuje się niezależnością opinii ekspertów, anonimowością wypowiadanych sądów, wieloetapowością postępowania, uzgadnianiem i sumowaniem opinii osób kompetentnych. Zwykle prognozą jest opinia większości zgodnych uczestników badania.

Odmianą metody delfickiej jest metoda SEER. Różni się ona tym, że:

• organ kierujący badaniami zbiera dokładne informacje wyjściowe o prognozowanych zjawiskach i przekazuje je ekspertom jako materiał pomocniczy z kwestionariuszem,

• dobierany jest nowy zespół ekspertów w nowej turze,

• do szczegółowych ekspertyz kierowane są kwestionariusze zróżnicowane pod względem zakresu pytań (zależne od ich specjalności).

Metoda refleksji polega na sporządzaniu prognoz na podstawie badań różnic pomiędzy przyszłością a przeszłością i teraźniejszością. Na podstawie tego szuka się odmienności oraz przyczyn, które mogą je powodować. Koncentruje się ona na wyszukiwaniu tego, co może być inne od teraźniejszości i przyszłości, co może się pojawić nowego, jakie procesy prowadza do zmian ilościowych lub strukturalnych.

17. SPOSOBY PRZYGOTOWANIA PROGNOZY SPRZEDAŻY PRZĘDSIĘBIORSTWA

Prognozowanie sprzedaży-przewidywanie przyszłej wielkości sprzedaży.

Metody:

• Analiza szeregów czasowych-technika prognostyczna, która przenosi informacje o przeszłości na przyszłość przez wyznaczenie linii najlepszego dopasowania. Potrzebne: dane historyczne, stabilna w nich tendencja i wyraźnie dostrzegalne wzorce. Sprzedaż przedstawia się jako funkcję czasu-przedłuża się linię uwzględniając wahania sezonowe i cykliczne.

• Modelowanie przyczynowe-grupa różnych technik, które określają przyczynowe związki pomiędzy różnymi zmiennymi. Trzy najbardziej przydatne podejścia:

• Model regresji-używane do przewidywania 1 zmiennej(zmiennej zależnej) na podstawie znanych lub zakładanych wartości innych zmiennych(niezależnych) np. przewidujemy przyszłą sprzedaż na podstawie wysokości ceny, reklamy, poziomu działalności.

• Modele ekonometryczne-używa się tu różnych równań regresji wielorakiej w celu zbadania wpływu poważnych zmian gospodarczych np. migracji ludów na organizację

• Wskaźniki gospodarcze-różne statystyki ludnościowe, indeksy albo parametry, które odzwierciedlają dobrobyt ekonomiczny społeczeństwa isłużą do prognozowania ważnych dla organizacji zmiennych.

• Jakościowe techniki prognostyczne-opierają się na ocenie indywidualnej lub grupowej niż na analizie matematycznej.

• Programowanie liniowe-technika planistyczna, która wyznacza optymalną kombinację zasobów i czynności.

• Analiza punktu krytycznego

• Symulacja

• Metoda PERT

18. GENEZA PODATKU, POJĘCIE I FUNKCJE

• Geneza

W starożytności podatkami i daninami były obciążone tylko niektóre grupy ludności. System podatkowy w starożytnym Egipcie polegał na zabieraniu rolnikom części zbiorów, rzemieślnicy natomiast oddawali część swych wyrobów na potrzeby wojska i administracji (resztę sprzedawali), a kupcy składali daniny. Naturalnie poważni finansiści (tak jak i obecnie) nie płacili podatków, wprost przeciwnie, udzielając faraonowi pożyczek brali w zastaw tereny rolne wraz z przynależnym chłopstwem, które wtedy na nich pracowało. Obecnie taką rolę spełniają banki w stosunku do gospodarstw rolnych.

* W starożytnym Rzymie obok łupów wojennych i danin wprowadzono świadczenia pieniężne.

* W średniowieczu podatki miały niewielkie znaczenie, ponieważ dochody władcy pochodziły przeważnie z posiadłości ziemskich, przywilejów monarszych i ceł.

* W XV wieku rozwinął się system podatkowy we Francji i Anglii. Podatek dochodowy wprowadzono w Wielkiej Brytanii już w XVIII wieku, a w Prusach dopiero w 1891r.

* W XIX wieku obciążenie podatkami znacznie wzrosło, a podatki stały się instrumentem polityki finansowej.

Prawo dochodowości podatku sformułował Jonathan Swift, określa związek między stawką podatkową, a wpływami podatkowymi: Przy podwyższaniu stawki ponad rozsądną granicę, przyrost wpływów maleje z powodu unikania płacenia podatku, wyższych kosztów ściągania podatków, zaliczania przez przedsiębiorcę różnych zbędnych wydatków jako koszty i innych powodów. Mianowicie po przekroczeniu tzw. punktu Laffera, dalsze zwiększanie stopy podatkowej powoduje zmniejszanie się wpływów do skarbu (obywatele albo zaprzestają produkcji, albo uciekają z kraju, albo opłaci się oszukiwać fiskusa). Ostatecznie po osiągnięciu optymalnej stawki przyrost wpływów maleje do zera, a po przekroczeniu stawki optymalnej, wpływy z podatków maleją.

Podatek jest to obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający. Współcześnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach.

Cechy podatku

Pieniężny charakter

Przymusowy (obowiązkowy)

Bezzwrotny

Nieodpłatność

Powszechność

Funkcje podatków:

• fiskalna

• stymulacyjna

• redystrybucyjna

• wyrównawcza

• informacyjna

W aspekcie funkcji fiskalnej podatki stanowią główne źródło dochodów budżetowych. Dochody te służą finansowaniu sfery budżetowej i działalności socjalnej, wypełnianiu funkcji obronnych, politycznych, a także dają podstawę finansową gospodarczym przedsięwzięciom państwa na skalę ogólnokrajową.

Funkcja stymulacyjna polega na pobudzeniu podatników do właściwego działania. Podatki powinny być skutecznym i czułym narzędziem polityki gospodarczej, powinny spełniać rolę bodźca zachęcającego do podejmowania działań pożądanych z punktu widzenia interesu społecznego, np. zachęta do inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy.

Funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza), dotyczy alokacji środków pieniężnych od podmiotów, które je wypracowały, do podmiotów finansowanych przez państwo (np. sfera budżetowa)Tego typu finansowanie nie jest zachętą do efektywnego działania, jest ono realizowane przede wszystkim poprzez regulacje prawne systemu budżetowego państwa.

Funkcja wyrównawcza ma na celu zacieranie nierówności w dochodach różnych przedsiębiorstw. Trudno zgodzić się ze słusznością tego typu rozwiązań; stanowią one zachętę do ukrywania dochodów i szukania możliwości omijania przepisów podatkowych, dlatego przy ustalaniu obowiązujących rozwiązań w zakresie obciążeń podatkowych powinny być one stosowane w ograniczonym zakresie.

Funkcja informacyjna, często zwana również kontrolną, umożliwia zebranie informacji dotyczących poszczególnych podatników w skali mikro.

19. GOSPODARCZE I SPOŁECZNE ZNACZENIE PODATKÓW

Polityka podatkowa ma dwa rodzaje celów:

1. Wewnętrzne

2. Zewnętrzne:

A. Społeczne

B. gospodarcze

Podział ten ma charakter konwencjonalny, gdyż cele gospodarcze też należą do szeroko pojętych celów społecznych.

Ad. A. Społeczne znaczenie podatków

• niwelują nieuzasadnione (z określonego punktu widzenia) różnice w poziomie osiąganych dochodów czy też majątku

• podnoszenie poziomu wykształcenia społeczeństwa

• są zachętą do ofiarności społecznej na godziwe cele

Ad. B. Gospodarcze znaczenie podatków

• Są podstawą dochodów budżetu

• Kształtuje dochód i majątek będący w dyspozycji podatników

• Wpływa na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju (rozwój lub ograniczenie skali działalności gospodarczej w określonych dziedzinach gospodarki narodowej)

• Ograniczenie bezrobocia

• Rozwój produkcji eksportowej

20. SYSTEM PODATKOWY W POLSCE

System podatkowy to zbiór podatków tworzących pewną całość pod względem prawnym i ekonomicznym, służący realizacji określonych celów. Systemy podatkowe poszczególnych państw w tym i Polski są efektem procesu historycznego. Prawne podstawy nakładania obowiązków podatkowych stanowi obowiązująca Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

PODATEK- nieodpłatne, pieniężne, bezzwrotne, przymusowe świadczenie, które jest nakładane jednostronnie przez związek publiczno-prawny w celu sfinansowania potrzeb publicznych i społecznych.

Rodzaje podatków:

• Wg. Kryterium przedmiotowego (rzecz lub zdarzenie prawne podlegające opodatkowaniu)

Wg. Kryterium podmiotowego (osoba cywilna, prawna na której ciąży obowiązek podatkowy)

Wg. Kryterium władztwa podatkowego

Ad. I

1. Podatki dochodowe (progresywny)- PIT, CIT

2. Podatki konsumpcyjne- VAT, akcyza, podatek od gier

3. Podatki majątkowe- podatek od nieruchomości, spadków i darowizn, środków transportu

4. Podatki przychodowe (pobierane niezależnie od wyników działalności gospodarczej)

Ad. II

1. Podatki bezpośrednie, czyli podatki, których ciężar ponosi bezpośrednio ten podmiot, na który nakładany jest podatek czyli są to podatki które obciążają bezpośrednio dochód lub majątek podatnika. Należą do nich:

• podatek dochodowy od osób fizycznych,

• podatek dochodowy od osób prawnych,

• podatek od spadków i darowizn,

• podatek od czynności cywilnoprawnych,

• podatek rolny,

• podatek leśny,

• podatek od nieruchomości,

• podatek od środków transportowych,

• podatek od posiadania psów,

2. oraz podatki pośrednie, czyli takie podatki, których ciężar nie jest ponoszony przez podmioty, na które podatek jest nakładany, ale przez osoby trzecie. Należą do nich:

• podatek od towarów i usług (VAT)

• podatek akcyzowy,

• podatek od gier

Ad. III

1. Podatki rządowe- centralne (zasilają budżet państwa)- PIT, CIT, VAT, akcyza, podatek od gier, cło(opłata)!!!

2. Podatki samorządowe- lokalne (zasilają samorządy lokalne)- podatek rolny, leśny, podatek od nieruchomości, od środków transportu, karta podatkowa, podatek od czynności cywilno-prawnych, spadków i darowizn, od posiadania psów

21. INTEGRACJA EUROPEJSKA I ETAPY JEJ ROZWOJU

Przebieg procesu integracji europejskiej można zamknąć w kilku etapach:

1. STREFA WOLNEGO HANDLU (np. CEFTA, NAFTA) - obszar, w obrębie którego zniesione zostały przeszkody w handlu (cła). Jednocześnie strony układu zachowują możliwość kształtowania własnej polityki handlowej i celnej wobec państw trzecich.

Wspólny rynek powstał na mocy Traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), podpisanego w Rzymie 25 marca 1957 r. przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Traktat ten wszedł w życie 1 stycznia 1958 r.

2. UNIA CELNA - strefa wolnego handlu uzupełniona o wspólne przepisy celne. Wewnątrz unii występuje pełna swoboda przepływu towaru, a na granicach zewnętrznych występuje jedna taryfa celna i wspólna polityka handlowa stosowana wobec innych krajów.

Jednolity (wewnętrzny) rynek Komisja WE, przedstawiła w 1985 r. tzw. Białą Księgę zawierającą program utworzenia rynku wewnętrznego. Przyjęcie tego programu połączono ze zmianą Traktatów założycielskich Wspólnot Europejskich, co nastąpiło przez podpisanie 1986 Jednolitego Aktu Europejskiego .Najważniejsze postanowienie Jednolitego Aktu

3. WSPÓLNY RYNEK - unia celna rozciągnięta również na wyniki produkcji. Mamy do czynienia ze swobodnym przepływem ludzi, towarów, usług i kapitału wewnątrz ugrupowania (zasada czterech wolności UE).

Unia Europejska Unia Europejska opiera się na trzech filarach. Filar I, którego podstawą jest Traktat o WE, obejmuje dotychczasową problematykę Wspólnot Europejskich uzupełnioną o nowe dziedziny, jak np. Unia Gospodarcza i Walutowa, sieci transeuropejskie, ochrona konsumentów i zdrowia, edukacja i kultura oraz obywatelstwo Unii. Utworzony przez Traktat o Unii Europejskiej Filar II - to postanowienia z zakresu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, a Filar III - Współpraca w Dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.

4. UNIA GOSPODARCZO-MONETARNA - rozszerzenie wspólnej polityki na sferę monetarną i politykę gospodarczą. Oznacza doprowadzenie do funkcjonowania jednego pieniądza i jednego banku emisyjnego, będącego jednocześnie bankiem dla bankow centralnych krajów członkowskich. Jednocześnie ma nastąpić koordynacja polityki gospodarczej. Układ powiązań między członkami staje się układem jednolitym, większość uprawnień, również decyzyjnych, zostaje przesunięta na organy ponadnarodowe.

Unia Gospodarcza i Walutowa 1 czerwca 1998 r. ustanowiono Europejskie Bank Centralny. Z dniem 1 stycznia 1999 r. nieodwołalnie usztywniono, względem siebie oraz względem wspólnego pieniądza - euro, kursy centralne walut należących do strefy euro.

5. INTEGRACJA CAŁKOWITA - jedność polityczna, gospodarcza, wojskowa i administracyjna. Osiągnięcie tego poziomu oznacza przejście od procesu do stanu integracji. UE jeszcze nie osiągnęła tego etapu.

22. PRZESŁANKI ROZWOJU INTEGRACJI W EUROPIE

Polityczne przesłanki rozwoju integracji:

- ograniczenie ekspansji Niemiec, trwały pokój.

- ogran. ruchów nacjonalistycznych

- ogran. połączenie się 2-uch potęg globalnych USA i powiązanie z nimi krajów Europy Zach i ZSRR ( Europa Śr-Wsch), obszary krajów Zach, przed pokojowym przyjęciem władzy przez komunistów (partie)

- potrzeba bezpieczeństwa, oparcie go na dobrobycie

- pojednanie niemiecko-francuskie

- pomoc USA w ramach planu Marshala dla Europy.

- stworzenie wspólnego rynku węgla i stali

- zniesienie cła i innych ograniczeń, wynikających z przekraczania granic

- wykluczenie nierównej konkurencji

- zakaz stosowania subsydiów

- zniesienie barier w zatrudnianiu (swoboda przepływu siły roboczej)

23. SYSTEM INSTYTUCJONALNO PRAWNY W UE

Pierwotnym źródłem prawa (primary law) wspólnotowego są traktaty założycielskie wspólnot i UE wraz z załącznikami, na które składają się wiążące protokoły, umowy i deklaracje. Po wygaśnięciu w 2003 roku traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali źródłem prawa pierwotnego są : Traktat ustanawiający wspólnotę europejską, Traktat ustanawiający Eur. Wspólnotę energii atomowej- Euratom, Traktat o Unii Europejskiej. Jeśli traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy wejdzie w życie uchyli i zastąpi powyższe traktaty.

Do prawa pierwotnego zalicza się także;

- ogólne zasady prawa i prawa zwyczajowe.

- umowy międzynarodowe

-umowy między państwami członkowskimi

Podstawowe kategorie aktów prawnych

Do aktów prawnych wiążących należą: rozporządzenia (regulations), dyrektywy (directions) oraz decyzje (decisions). Do niewiążących aktów prawa zalicza się zalecenia i opinie.

Największy wpływ na krajowy system prawny państw członkowskich mają rozporządzenia, gdyż mają one zasięg ogólny oraz stosuje się je bezpośrednio i w całości we wszystkich państwach członkowskich. Obowiązują tak jak prawo krajowe.

Po przyjęciu konstytucji europejskiej zmianie ulegną również akty prawne. Jako ustawodawcze akty wiążące funkcjonować będą pod nazwą Ustaw Europejskich i Europejskich Ustaw Ramowych. Wiążącymi aktami o charakterze nieustawodawczym będą rozporządzenie europejski oraz decyzja europejska.

Podstawę systemu instytucjonalnego tworzą : Parlament Europejski, Rada , Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości oraz Trybunał Obrachunkowy. Radę i komisje wspomagają: Komitet Ekonomiczno Społeczny oraz Komitet Regionów także Rada Europejska jako instytucja Unii Europejskiej.

Rada Europejska - W jej skład wchodzą głowy państw i szefowie rządów państw członkowskich oraz przewodniczący komisji. RE kształtuje politykę drugiego filaru Redefiniując zasady oraz wytyczając ogólne kierunki wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a także obronnej. Posiedzenia RE odbywają się pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego sprawującego przewodnictwo w radzie. RE zbiera się co najmniej 2 razy do roku.

Rada - Jest instytucją zapewniającą koordynację polityki gospodarczej państw członkowskich. W skład rady wchodzą - po jednym z każdego państwa - przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu ministerialnym. Państwo sprawuje przewodnictwo w Radzie przez 6 Miesięcy.

Komisja Europejska - Posiada trzy główne uprawnienia : kontrolne, inicjatywne oraz wykonawcze.

Zadania Komisji: nadzór nad wykonaniem traktatów, uchwalanie aktów prawnych, wykonywanie uprawnień przekazanych przez radę.

Parlament Europejski - Eurodeputowani wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich Posłowie zasiadają w parlamencie nie według narodowości ale według przynależności do partii politycznych

Wśród uprawnień Parlamentu można wyróżnić :legislacyjne, budżetowe oraz kontrolne(kontrola komisji i rady)

Europejski Trybunał Sprawiedliwości - W skład trybunału wchodzi 25 sędziów. Sędziów wspomaga ośmiu rzeczników generalnych. Trybunał pełni trzy główne funkcje:

- kontrola stosowania prawa wspólnot

-wykładni prawa wspólnotowego

-dalszego rozwoju tego prawa w drodze określania koniecznych zmian lub uzupełnień.

Trybunał Obrachunkowy - Prowadzi Judyt księgowy wspólnoty, kontroluje ogół dochodów i wydatków wspólnot oraz każdej instytucji.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny - Organ doradczy w stos. Do Komisji i Rady, składa się z przedstawicieli różnych sfer życia gospodarczego i społecznego.

Komitet Regionów - Instytucja stojąca na straży subsydiarności czyli Pomocniczości w sprawach które nie mogą być rozwiązane bez ingerencji wspólnoty.

Podział:

• Wspólnotowe organy główne: Parlament Europejski, Rada UE, Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Komisja Europejska, Trybunał Obrachunkowy, Rzecznik Praw Obywatelskich

• Instytucje pomocnicze: Sąd Pierwszej Instancji, Komitet Stałych Przedstawicieli

• Instytucje doradcze: Komitet Ekonomiczno - Społeczny, Komitet Regionów

• Instytucje finansowe: Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Centralny

• Inne: Europol

Zasady, na których opiera się system instytucjonalny:

• Zasada subsydiarności (pomocniczości) - instytucje UE wyręczają instytucje narodowe w sferach wolnych od unijnego monopolu jedynie w zakresie swej obiektywnej przewagi jakościowej

• Zasada jednolitych ram instytucjonalnych - rolą instytucji jest zapewnienie ciągłości i spójności działań przy jednoczesnym zachowywaniu dorobku wspólnotowego

• Zasada równowagi instytucjonalnej - każda instytucja unijna wykonuje swoje funkcje w poszanowaniu kompetencji innych instytucji

PRAWO PIERWOTNE - prawo pierwotne stanowią traktaty założycielskie: Traktat Paryski, Traktaty Rzymskie, Traktat o Fuzji, Jednolity Akt Europejski, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Amsterdamski, Traktat Nicejski

PRAWO WTÓRNE - tworzone jest przez instytucje Wspólnot Europejskich, poprzez akty prawne ustanawiane przez instytucje na mocy uprawnień wynikających z prawa pierwotnego. Źródła prawa wtórnego: możemy wyróżnić 5 podstawowych kategorii aktów prawnych:

- rozporządzenie - zasięg ogólny, stosowane bezpośrednio i w całości we wszystkich krajach, nie podlega transformacji w narodowy system prawny (obowiązuje wszystkich tak, jak prawo krajowe)

- dyrektywy - mogą być adresowane tylko do wybranych państw, nie mają charakteru normatywnego, ale są prawnie wiążące, potrzebują transpozycji do prawa krajowego, dowolność środków realizacji celu i ustalony termin, nie wynikają z nich prawa i obowiązki dla obywateli

- decyzje - nie mają charakteru prawotwórczego, dotyczą konkretnych przypadków i są podobne do aktów administracyjnych

- zalecenia i opinie - wyrażają opinie, mają charakter polityczny, nie są wiążące dla adresata,

System prawny:

1. Źródła prawa (pierwotnego i wtórnego)

1. Zasady prawa wspólnotowego

2. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości

3. Umowy międzynarodowe (UE z krajami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi)

4. Umowy pomiędzy krajami członkowskimi

24. POJĘCIE RYNKU I KRYTERIA JEGO KLASYFIKACJI

Rynek w ujęciu ekonomicznym (klasycznym) - ogół stosunków wymiennych (towarowo - pieniężnych) między sprzedającymi, oferującymi towary i usługi po określonej cenie i reprezentującymi podaż a kupującymi zgłaszającymi zapotrzebowanie na te towary i usługi znajdujące pokrycie w funduszach nabywczych. Kupujący reprezentują popyt.

I. Kryterium geograficzne (zasięgu przestrzennego rynku)

• Rynek lokalny - to najmniejszy układ przestrzenny wyodrębniony ze względu na zasięg popytu, podaży i ceny,

• Rynki regionalne - obszar obejmujący zasięgiem region czyli kompleks przyrodniczo - produkcyjny o określonym profilu społeczno - ekonomicznym. Może to być obszar większego miasta, zespołu miejskiego, województwa itp.,

• Rynek krajowy - rynek wewnętrzny, obejmuje swym zasięgiem cały kraj,

• Rynek zagraniczny - to otoczenie handlowe danego kraju, które obejmuje kraje wchodzące w powiązania importowo - eksportowe z danym krajem,

• Rynek międzynarodowy - system powiązań importowo - eksportowych pomiędzy krajami należącymi do różnych ugrupowań powstałych na bazie międzynarodowego podziału pracy,

• Rynek światowy - obszar obejmujący trwałe stosunki wymiany pomiędzy producentami standardowych dóbr a ich masowymi odbiorcami. Przedmiotem obrotu na rynku światowym są surowce i materiały, dla których różnice technologii są nieznaczne i łatwo jest ustalić standardy jakościowe oraz ceny światowe.

II. Kryterium branżowe

• Rynek produktów - obejmuje wszelkie towary i usługi będące przedmiotem obrotu. Wyodrębnić w nim można np.

• Rynek produktów rolnych (pszenica, żyto, mleko itp.),

• Rynek środków produkcji dla rolnictwa (maszyny, nawozy, pasze, środki ochrony, nasiona),

• Rynek dóbr konsumpcyjnych (masło, chleb),

• Rynek dóbr inwestycyjnych (cegła, stal).

• Rynek pieniężny - dewizowy,

• Rynek kapitałowy - papiery wartościowe (przedmiotem obrotu są akcje, obligacje, weksle),

• Rynek siły roboczej

III. Rynek można także podzielić na:

• Rynek rolny:

• Ujęcie szerokie - obejmuje wymianę towarów i usług, ruch pieniądza (rynek kapitału), ruch zasobów pracy (rynek pracy) oraz gospodarowanie ziemią (rynek ziemi),

• Ujęcie wąskie - obejmuje rynek produktów rolnych, rynek środków produkcji rolnej oraz usług produkcyjnych dla rolnictwa.

• Rynek żywnościowy - podsystem gospodarki narodowej, który obejmuje całą drogę produktów żywnościowych od producenta rolnego do finalnego konsumenta.

IV. Kryterium stanu równowagi rynkowej

• Rynek producenta - rynek, na którym konsumenci są zmuszeni do nabywania produktów o cenach i na warunkach określonych przez producentów,

• Rynek konsumentów - rynek, na którym producenci, by sprzedać swe produkty, muszą dostosować je do potrzeb i gustów konsumentów.

V. Kryterium uczestników rynku = etapów obrotu towarowego

• Rynek zbytu

• Rynek hurtu - hurt pierwotny i hurt wtórny (dystrybucyjny)

• Rynek detaliczny

• Skup produktów rolniczych i odpadów użytkowych

VI. Kryterium społeczno - organizacyjne (formy własności instytucji rynkowych)

• Rynek państwowy

• Rynek spółdzielczy

• Rynek prywatny

25. ŹRÓDŁA INFORMACJI W BADANIACH MARKETINGOWYCH

Źródła informacji:

• wewnętrzne źródła pierwotne,

• wewnętrzne źródła wtórne,

• zewnętrzne krajowe źródła pierwotne,

• zewnętrzne krajowe źródła wtórne,

• zewnętrzne zagraniczne źródła pierwotne,

• zewnętrzne zagraniczne źródła wtórne.

Wewnętrzne źródła pierwotne znajdują się wewnątrz przedsiębiorstwa, są łatwe do zidentyfikowania i pomiaru. Przykładem źródeł pierwotnych w przedsiębiorstwie są: pracownicy, produkty, opakowania, prototypy, próbki towarów, środki pracy, środki promocji. Do tej kategorii nie można zaliczać własnej sprawozdawczości, dokumentacji księgowej i handlowej, ponieważ są to źródła wtórne.
Zewnętrzne krajowe źródła pierwotne znajdują się poza przedsiębiorstwem, ale w granicach kraju, bez względu na ich pochodzenie. Są one trudniejsze do zidentyfikowania i pomiaru. Do krajowych źródeł pierwotnych należy: produkty konkurencyjne i inne, opakowania produktów konkurencyjnych, środki konkurencyjnej działalności marketingowej, klienci przedsiębiorstwa, pracownicy przedsiębiorstw obcych, społeczeństwo jako całość, konkurencyjny transport. Źródła te poddaje się pomiarom za pomocą różnych metod, takich jak wywiad , ankieta, degustacja, obserwacja itd.

Zewnętrzne zagraniczne źródła pierwotne znajdują się poza przedsiębiorstwem i jednocześnie poza granicami państwa. Przykłady tych źródeł zasadniczo nie różnią się od podanych wyżej. Różnice występują w stopniu trudności ich pomiaru i dostępu do nich. Te źródła nie różnią się zasadniczo od podanych w dwóch poprzednich punktach. Różnice występują w stopniu trudności ich pomiaru i dostępu do nich.


Wewnętrzne źródła wtórne w większości powstają i znajdują się wewnątrz przedsiębiorstwa. W pierwszej kolejności korzysta się z tych źródeł. Szczególnie przydatne dla działalności przedsiębiorstwa są następujące pomiary i analizy dokonane na podstawie własnych źródeł wtórnych:
Najbogatsze źródła wtórne znajdują się zwykle w księgowości przedsiębiorstwa. Znajdują się tam dane na temat kosztów, wielkości sprzedaży, zakupów, zapasów i zamówień. Szczególnym przypadkiem źródeł wtórnych są komputerowe bazy danych.
Zewnętrzne krajowe źródła wtórne powstają i znajdują się poza przedsiębiorstwem, ale w granicach kraju. Mogą zawierać dane na temat rynku krajowego i zagranicznego, na temat konkurencji krajowej i zagranicznej itd. Źródła te można podzielić na następujące grupy:
źródła znajdujące się w przedsiębiorstwach konkurencyjnych (najtrudniej do zdobycia), źródła znajdujące się w różnych instytucjach administracyjnych, gospodarczych, naukowych i innych, zewnętrzne bazy danych.


Zewnętrzne zagraniczne źródła wtórne powstają poza przedsiębiorstwem i jednocześnie poza granicami kraju. Część tych źródeł jest dostępna w Polsce w różnych instytutach i bibliotekach. Przedsiębiorstwa mogą również korzystać bezpośrednio ze źródeł dostarczonych przez swoich zagranicznych przedstawicieli. Zagraniczne źródła wtórne można sklasyfikować następująco: rządowe (spisy powszechne, statystyczne, inne wydawnictwa rządowe), pozarządowe (izby handlowo-przemysłowe), czasopisma (ogólnogospodarcze, specjalistyczne), przedsiębiorstwa (banki, firmy badawcze, inne przedsiębiorstwa).
Szczególnym rodzajem źródeł wtórnych są księgi adresowe. Należą one do źródeł, z których najczęściej korzysta się w badaniach. Wszystkie księgi można podzielić na trzy grupy: ogólne, obejmujące kilka krajów, kontynent lub cały świat, krajowe, obejmujące instytucje jednego kraju, branżowe, obejmujące przedsiębiorstwa danej branży lub kilka branż w danym kraju, grupie krajów lub na całym świecie.

26. INSTRUMENTY MARKETINGU MIX I ICH EWOLUCJA

1. Produkt

Przygotowując ofertę rynkową, specjalista do spraw marketingu musi zasrtanowić się nad pięcioma poziomami produktu. Każdy poziom zwiększa wartość dla klienta, a wszystkie poziomy tworzą hierarchię wartości dla klienta:

• Podstawowa korzyść - gość hotelowy kupuje odpoczynek i sen

• Produkt w formie podstawowej - w pokoju hotelowym gość znajdzie łóżko, stół, szafę

• Produkt oczekiwany - zbiór cech, których oczekuje klient, czyste łóżko, świeże ręczniki

• Produkt ulepszony - przekracza oczekiwania klienta, telewizor z pilotem i satelitą, śniadanie. Współczesne firmy rywalizują w zasadzie na poziomie produktu ulepszonego,w krajach słabiej rozwiniętych na poziomie pr oczekiwanego.

• Produkt potencjalny - firmy poszukują nowych mozliwości usatysfakcjonowania klienta, produkt potencjalny obejmuje ulepszenia, którym produkty i usługi mogą podlegac w przyszłosci.

Odnoszące sukcesy firmy dodaja do oferty korzyści, które nie tylko satysfakcjonuja klientów, ale które zaskakuja i zachwycaja - przekraczanie oczekiwań.

Marka: tworzenie jej jest bardzo ważnym elementem strategii produktu. Marka to nazwa, termin, znak, symbol, wzór, kombinacja tych elementów, stworzone w celu rozpoznania towarów i usług sprzedawcy i odróżnienia ich od towarów konkurentów

2. Cena

Przedsiębiorstwo po raz pierwszy ustala cenę, gdy opracowuje nowy produkt, gdy istniejacy produkt rozprowadza nowym kanałem czy na nowym obszarze. Klasy cenowe:

(dla rynku motoryzacyjnego)

• Unikatowość Rolls-Royce

• Złoty standard Mercedes

• Luxus Audi

• Specjalne wymagania Volvo

• Sredni Opel

• Prostota/wygoda Ford Escort

• To samo, ale taniej Hyundai

• Wyłącznie cena Kia

Dokonujac strategii cenowej firma musi uwzględnić:wybór celu strategii cenowej, ustalenie wielkości popytu, szcowanie kosztów, analiz kosztówcen i ofert konkurencji, wybór metody ustalania cen. Przedsiebiorstwo ustala cene w relacji do wartosci dostarczonej klientowi i przez niego postrzeganej.

Cel strategii cenowej np.:

Przetrwanie - ceny pokrywają koszty zmienne i częśc stałych

Maxymalizacja zysków bieżących -

Maxymalizacja udziału zysku - najnizsza cena

Skimming - zbieranie śmietanki(nowy produkt wysoka cena)

Wiele przedsiębiorstw powołuje specjalne działy , których zadaniem jest ustalanie polityki cen.

Ceny promocyjne

Przedsiebiorcy mogą korzystac z wielu technik ustalania cen w celu zachęcenia do wczesniejszego zakupu:

• Ustalanie nizszych cen dla wiodacych marek - w celu wywołania ruchu w sklepie

• Ceny na specjalne okazje

• Rabaty - w celu pozbycia się zapasów

• Sprzedaz ratalna z niskim oprocent

• Dłuższe terminy płatnosci itd.

Internet rewolucjonizuje polityke cenowa:

• Sprzedawcy i nabywcy mogą negocjowac ceny na aukcjach i giełdach

• Niskie koszty transakcji, dotarcia di klienta

• Sprzedawcy mogą monitorować klientów i dostosowywać oferty do indyw potzeb, podglądać konkurencję.r

3. Kanał dystrybucji = kanał marketingowy

Przedsiebiorstwa coraz cześciej na swoja działalność przez pryzmat sieci tworzenia wartosci. Zamiast ograniczać swoje zainteresowanie do kręgu bezoposrednich dostawców, dystrybutorów i klientów, poddaja analizie cały łańcuch zaopatrzeniowy, przyglądaja się dostawcom swoich dostawców itd. Pojawienie się internetu sprawiło, że firmy zaczęły wchodzić w ;liczniejsze i bardziej złożone zależności innymi firmami..

Siec tworzenia wartości to system kontaktów partnerskich oraz sojuszy, które firma zawiera w celu powiększenia zasobów, poszerzenia oferty itp.

Specjaliści od marketingu tradycyjnie koncentrowali swoje wysiłki na aspekcie sieci wartości, który zwiazany jest z klientem. W coraz wiekszym stopniu jednak zarzadzaja sieciami, a nie jedynie produktem i klientem. Posrednicy sprzdaży tworza łańcuch marketingowy ( dystrybucji):

• Hurtownicy - nabywaja towar na własność

• Detalisci - nabywaja towar na własność

• Brokerzy

• Agenci - nie maja prawa własności

Współczesne firmy wprowadzaja więcej własnych kanałów lub kanałów mieszanych: telesprzedaz, sprzedaż internetowa z odbiorem w wybranej placówce itp.

4. Promocja

Nowoczesny marketing wymaga czegoś więcej niż tylko wytworzenia dobrego produktu, ustalenia dla niego ceny i zapewniewnia jego dostępności. Firmy muszą także komunikować się z istniejącymi i potencjalnymi interesariuszami oraz społeczeństwem. System komunikacji marketingowej (narzędzia)

• Reklama - płatna forma prezentacji i promocji

• Promocja sprzedaży - krótkotermin bodźce do kupienia, spróbowania

• Public relations i publicity -

• Działania promujące lub chroniące wizerunek firmy, produkt

• Sprzedaż osobista

• Marketing bezpośr i interaktywny - telefon, fax, internet

Komunikacja firmy wykracza jednak poza wymienione wyżej narzędzia. Stylistyka i cena produktu, kolor i kształt opakowania, zachowanie i ubiór sprzedawcy, wystrój sklepu, papeteria firmowa - wszystko komunikuje coś nabywcy. Cały marketing mix musi być zintegrowany, aby zapewnić spójny komunikat i strategiczne pozycjonowanie.

• 27. METODY ANALIZY SYTUACJI MARKETINGOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

• analiza SWOT - prowadzi do przyjęcia takich celów i strategii, które stanowią połączenie mocnych stron przedsiębiorstwa z szansami na rynku ( w otoczeniu zewnętrznym) . Zmiany, które dokonują się w otoczeniu przedsiębiorstwa dzieli się na sprzyjające jego rozwojowi i niesprzyjające; te pierwsze traktuje się jako szanse , drugie jako zagrożenia. Zasoby, którymi przedsiębiorstwo dysponuje dzieli się na mocne strony (atuty w walce konkurencyjnej) i słabe strony (niedociągnięcia).

• Strategia marketingowa - generalną koncepcję działań i metod ich osiągania za pomocą odpowiednich koncepcji produktów, ich zróżnicowania, politykę cenową, dystrybucyjną oraz taktyki promocyjne. Aby zapewnić skuteczność działań na rynkach firmy budują strategie marketingowe dla każdego produktu i dla każdego rynku, na którym działają. Sumę tych strategii traktują jako programy marketingowe przedsiębiorstwa. Punktem wyjścia w ustaleniu strategii marketingowej jest poszukiwanie - na podstawie analizy otoczenia możliwości (szans) działań rynkowych. Możliwości działania muszą być konfrontowane z misją przedsiębiorstwa, jego celami rozwojowymi oraz zasobami, jakie te przedsiębiorstwa posiadają, ze szczególnym uwzględnieniem ich mocnych stron. Dopiero na tej podstawie mogą być formułowane strategie marketingowe, określające działania w sferze produktów, cen kanałów dystrybucji oraz kompozycji promocji i polityki kadrowej.

Analiza marketingowa oznacza rozbiór informacji zebranych w procesie badań marketingowych utożsamiany z poszukiwaniem sensu zebranych informacji z punktu widzenia określonych celów.

Metody analiz:

1)Analiza marketingu-mix - jest to poprzedzone przez analizę sprzedaży i analizę klientów firmy oraz uzupełnione o analizę SWOT

2)Analiza sprzedaży jest rozpatrywana na równi z innymi analizami, wykonywane są dla potrzeb marketingu i są częścią różnych analiz przeprowadzanych w przedsiębiorstwie

3)Analiza produktu: analizą korzyści z produktu, analizą sposobu nabywania i użytkowania produktu, analizą cyklu życia produktu i pojęcia nowy produkt oraz analizą asortymentu, analizę marki i analizę opakowania, postawy nabywców wobec marki

5)Analiza cen: uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, strategie, polityki i procedury kształtowania cen przyjęte w przedsiębiorstwie, a także reakcje otoczenia na działania cenowe analizowanego przedsiębiorstwa. Uwarunkowania zewnętrzne, czyli przyjęcie punktu widzenia otoczenia, obejmuje analizę cen przez pryzmat nabywcy, pośrednika, konkurentów oraz substytutów.

6)Analiza dystrybucji: rola w dotarciu produktów do nabywcy, dystrybucja internetowa. tradycyjna

7)Analiza promocji sygnały wysyłane przy pomocy marki, opakowania, nazwy produktu, zachowania personelu, tożsamości firmy, lokalizacji, czy estetyki łączonej z firmą, analiza celowości i poprawności metodologicznej promocji, analiza skuteczności (realizacji celów ekonomicznych i celów pośrednich), analiza efektywności systemu komunikacji z rynkiem oraz analiza wybranych form promocji

• 28. OTOCZENIE MARKETINGOWE PRZEDSIĘBIORSTWA I JEGO ELEMENTY


Otoczenie bliższe - ma charakter głównie podmiotowy. W jego skład wchodzą:
•konsumenci (klienci)
•konkurenci (czyli inne firmy oferujące te same produkty, bądź zaspokajające te same potrzeby)
•instytucje i organizacje okołobiznesowe (banki, firmy ubezpieczeniowe, fundacje, stowarzyszenia, organizacje władzy i administracji, firmy konsultingowe).


Otoczenie dalsze (globalne) - ma charakter głównie przedmiotowy. W jego skład wchodzą elementy o charakterze:
•politycznym (wybory, zmiany władzy politycznej w państwie, wojny)
•ekonomicznym (gospodarczym, np. zasoby naturalne)
•koniunktury gospodarczej (światowe zmiany cen, stopy procentowe, podatki, itp.)
•społeczne (zmiany demograficzne, wykształcenie, itp.)
•technologiczne (naukowe, np. wynalazki)
•ekologiczne (normy, opłaty ekologiczne)

29. ELEMENTY STRATEGII I KANAŁY KOMUNIKACJI WEW. PRZEDSIĘBIORSTWA

Kanał komunikacji wewnętrznej to sposób komunikowania, porozumiewania się zarządu firmy z pracownikami, a także pracowników z pracownikami. Można wyróżnić kilka rodzajów kanałów komunikacji wewnętrznej. Są to następujące kanały:

• formalne,

• pionowe,

• poziome,

• nieformalne.

Komunikacja formalna to komunikacja odbywająca się oficjalnie wyznaczonymi drogami przepływu informacji, często przebiegającymi zgodnie z hierarchią służbowego podporządkowania. Najczęściej dotyczy ona wszelkiego rodzaju spraw związanych z funkcjonowaniem firmy, realizacją zadań oraz obowiązków służbowych. Drogi przekazu informacji formalnych bywają określane i wyznaczane przez kierownictwo najwyższego szczebla.

Komunikacja formalna odbywa się w dwóch płaszczyznach: pionowej i poziomej.

Komunikację pionową stanowią informacje przepływające między różnymi szczeblami organizacji zgodnie z hierarchią władzy w firmie, wzdłuż linii służbowego podporządkowania, między menedżerami i ich podwładnymi.

Przepływ informacji może odbywać się w dwóch kierunkach:

1. Komunikacja z dołu do góry, czyli od niższych szczebli organizacyjnych ku wyższym szczeblom - od pracowników szeregowych, wykonawczych do kierownictwa, od podwładnych do kierowników coraz wyższych szczebli. Zazwyczaj w ten sposób przekazywane są sprawozdania, raporty, wnioski, podania, skargi.

2. Komunikacja z góry do dołu, czyli komunikacja od kierownictwa i wyższych szczebli organizacyjnych w dół organizacji. W ten sposób przekazywane są informacje dotyczące zadań, planów, polecenia, regulaminy.

Komunikacja pozioma to przepływ informacji pomiędzy pracownikami tego samego szczebla organizacji, pomiędzy pracownikami określonych grup roboczych w firmie: działów, wydziałów, departamentów - wewnątrz tych grup, a także między nimi. Ten sposób komunikowania się związany jest z relacjami wynikającymi z procesu pracy, zakresu wykonywanych czynności i obowiązków.

Formalne kontakty między pracownikami w ramach komunikacji poziomej dają okazje do nawiązywania kontaktów koleżeńskich, nieformalnych. Ta sytuacja doprowadza do powstawania w firmie nieoficjalnego nurtu obiegu informacji - komunikacji nieformalnej.

Przykłady:

• Intranet

• Gazetki zakładowe

• Biuletyny

• Ogłoszenia

• Komunikaty

• Rozmowy

30. SYSTEMY CELÓW W ORGANIZACJACH

Cele mają kluczowe znaczenie dla skuteczności organizacji i spełniają szereg zadań (funkcji). Organizacje mogą mieć również kilka różnych rodzajów celów i trzeba tak zarządzać, aby wszystkie je osiągnąć. Cele wyznaczają zasadniczy kierunek funkcjonowania organizacji: jej rolę, misję i zadania.

Funkcje celów:

• Stanowią wskazówkę i nadają jednolity kierunek działaniom ludzi pracujących w organizacji. Wytyczone cele pozwalają wszystkim zrozumieć, dokąd organizacja zmierza i dlaczego osiągnięcie pewnego docelowego stanu jest tak ważne.

• Skuteczne wytyczanie celów sprzyja dobremu planowaniu, a ono ułatwia ustalanie celów w przyszłości.

• Cele mogę być źródłem motywacji dla pracowników organizacji.

• Cele dają skuteczny mechanizm oceny i kontroli. Oznacza to, że przyszłe wyniki będzie można ocenić na podstawie stopnia realizacji wytyczonych dziś celów.

Ogólnie rzecz biorąc cele różnią się szczeblem, dziedziną i ramami czasowymi.

• System klasyfikacji celów

KRYTERIUM	RODZAJE CELÓW
Ekonomiczne	Ekonomiczne, pozaekonomiczne
Szczebel w ramach organizacji	Strategiczne, taktyczne, operacyjne
Czasu	Długookresowe, średniookresowe, krótkookresowe
Stopień konkretności	Prawdziwe, pozorne
Miejsce	Wewnętrzne , zewnętrzne
Dziedzina	Produkcyjny, marketingu
Legalność	Legalne, nielegalne
Liczebność	Indywidualne, grupowe

System klasyfikacji celów

• Klasyfikacja dwustopniowa

• Cele główne

• Cele dodatkowe

2. Klasyfikacja trzystopniowa

• Cele nadrzędne

• Cele pośrednie

• Cele podrzędne

31. FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW

Cechy formy	osoba fizyczna	sp. cywilna	sp. jawna	sp. komandytowa	sp. partnerska
Osobowość prawna	NIE	NIE	NIE	NIE	NIE
Organ ewidencyjny	Urząd Gminy - Regon	Urząd Gminy - Regon	Rejestr Handlowy - Regon	Rejestr Handlowy - Regon	Rejestr Handlowy - Sąd Gospodarczy
Podstawa prawna	Ustawa o działalności gospodarczej	Kodeks Cywilny	Kodeks Handlowy	Kodeks Handlowy	Kodeks Handlowy
Rejestracja działalności	TAK	TAK	TAK	TAK	TAK
Rodzaj podatku i podatnik	Podatek dochodowy, przedsiębiorca	Podatek dochodowy, wspólnicy	Podatek dochodowy, wspólnicy	Podatek dochodowy, wspólnicy	Podatek dochodowy,
Odpowiedzialność materialna	Majątek osobisty	Majątek spółki i osobisty wspólników	Majątek spółki i osobisty wspólników	Majątek spółki i komplementariusze	Majątek spółki i osobisty wspólników
Funkcje kierownicze i kontrolne	Właściciel lub manager	Wspólnicy kolegialne lub manager	Wspólnicy kolegialnie lub manager	Komplementariusze, osoba prawna	Wspólnicy
Podział zysku	właściciel	wspólnicy	wspólnicy	wspólnicy	Wspólnicy

Cechy formy	sp. komandytowo-akcyjna	sp. z o.o.	sp. akcyjna	przedsiębiorstwo państwowe	spółdzielnia
Osobowość prawna	NIE	TAK	TAK	TAK	TAK
Organ ewidencyjny	Rejestr Handlowy - Sad Gospodarczy	Rejestr Handlowy - Regon	Rejestr Handlowy - Regon	Rejestr przedsiębiorstw handlowych	Rejestr spółdzielni
Podstawa prawna	Kodeks Handlowy	Kodeks Handlowy	Kodeks Handlowy	Ustawa	Prawo spółdzielcze
Rejestracja działalności	TAK	TAK	TAK	TAK	TAK
Rodzaj podatku i podatnik	Podatek dochodowy	Podatek Dochodowy	Podatek Dochodowy	Podatek Dochodowy	Podatek dochodowy
Odpowiedzialność materialna	Majątek spółki i komplementariusze	Majątek spółki (wspólnicy do wysokości wkładów)	Majątek spółki (wspólnicy do wysokości wkładów)	Majątek przedsiębiorstwa	Majątek spółdzielni
Funkcje kierownicze i kontrolne	Komplementariusze, Rada Nadzorcza	Zgromadzenie wspólników, Zarząd, Rada Nadzorcza	Zgromadzenie akcjonariuszy, Zarząd, Rada Nadzorcza	Dyrektor, Rada pracownicza, Zebranie ogólne załogi	Walne zgromadzenie, Zarząd, Rada Nadzorcza
Podział zysku	Wspólnicy	Zgromadzenie wspólników	Zgromadzenie akcjonariuszy	Rada Pracownicza	Walne zgromadzenie

32. TYPY STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTW

Pod pojęciem struktury organizacji rozumie się całokształt elementów danej organizacji powiązanych ze sobą na zasadzie współprzyczyniania się części do prowadzenia całości, a więc w taki sposób, aby osiągane były zamierzone cele i każda z części w możliwie maksymalnym stopniu uczestniczyła w ich realizacji, wspomagając przy tym inne części, z którymi pozostaje w interakcji.

Struktura liniowa. W strukturach liniowych mamy do czynienia z prostym układem hierarchii władzy, wykonywania czynności i podejmowania decyzji. Pracownik ma tylko jednego przełożonego, od którego otrzymuje polecenia, i któremu przekazuje informacje. Kierownik określonej komórki posiada stosowne uprawnienia decyzyjne i ponosi odpowiedzialność za jej działania. Całość stosunków pracowniczych podporządkowane jest systemowi hierarchii, informacja biorąca swój początek na samym dole, aby dotrzeć na szczyt struktury musi przejść kolejno poniższe stanowiska. Proces przekazywania informacji jest tu wydłużony a sama informacja może ulec zniekształceniu. Zaletą jest tu przejrzystość i prostota zależności organizacyjnych, wiadomo, co kto może i za co odpowiada, możliwość szybkiego podejmowania i egzekwowania decyzji. Cechą ujemną jest tu brak możliwości pogłębiania specjalizacji w zakresie wszystkich aspektów zarządzania daną komórką. Pojawia się możliwość zaakceptowania rozwiązań niezadowalających a nawet niewłaściwych. Właściwe funkcjonowanie struktury liniowej wymaga zatrudnienia na stanowiskach kierowniczych specjalistów o szerokim przekroju specjalności i wysokich umiejętnościach menedżerskich.

Struktura funkcjonalna. Układ stosunków pracowniczych w strukturze funkcjonalnej oparty jest na ścisłej współpracy między kierownikami. Pracownik posiada kilku przełożonych, z których każdy odpowiedzialny jest za określoną część funkcji zarządzania. Kierownik jest specjalistą w swojej dziedzinie, wąska specjalizacja ma pozwolić maksymalnie skupić się na konkretnej funkcji, jaką wykonuje, podejmowane przez niego decyzje będą wynikiem rzeczowej analizy, sprawne zarządzanie zaś będzie zależało od jakości współpracy między kierownikami. Specjalizacja w strukturze funkcyjnej jest wartością kluczową, system ten pozwala na pełne wykorzystanie zalet specjalizacji. Zastosowanie struktury funkcjonalnej w czystej formie stwarza wiele zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania systemu, nieskoordynowanie pracy zespołu kierowniczego, konflikty kompetencyjne między kierownikami, manipulowanie poleceniami przez podwładnych.

Struktura sztabowa. Struktury sztabowe łącza w sobie elementy struktur liniowej i funkcjonalnej. Pracownik posiada jednego przełożonego a kierownik jest wspierany przez komórki pomocnicze w podejmowaniu decyzji. Kierownik posiada stosowne uprawnienia decyzyjne, więc odpowiada również za funkcjonowanie podległej mu komórki. Działania pomocnicze komórek w strukturach sztabowych polegają na zbieraniu i przetwarzaniu informacji, opracowywaniu projektów oraz doradzaniu w podjęciu decyzji, niekiedy na faktycznym podejmowaniu decyzji za wiedzą i aprobatą kierownika.

Struktury macierzowe. Struktura macierzowa rekomendowana jest jako nowoczesna ze względu na łatwość, z jaką organizacja działająca w systemie macierzowym jest w stanie reagować na zmieniające się warunki otoczenia. Ten typ struktury jest skonstruowany na zasadzie dwuwymiarowego grupowania: kolumny są odpowiednikami stałych powtarzalnych funkcji, a wiersze oznaczają nietypowe, zmieniające się okresowo zadania, produkty, projekty lub przedsięwzięcia. Jeżeli organizacja realizuje jednocześnie kilka lub kilkanaście odrębnych zadań (przedsięwzięć), to zespoły wykonujące je działają niejako „w poprzek” tradycyjnej struktury sztabowo-liniowej, tworząc macierz zadań (przedsięwzięć) i funkcji. Każdy element macierzy - stanowisko lub jednostka organizacyjna - ma dwa ośrodki decyzyjne: kierownika funkcji i kierownika zadania (przedsięwzięcia, produktu). Oba układy krzyżują się, powodując przenikanie starego podziału według funkcji, z podziałem zmiennym według konkretnych działań (przedsięwzięć). Prowadzi to do przekazywania informacji i koordynacji prac w układzie poziomym i odciążanie zazwyczaj nadmiernie wykorzystywanych kanałów pionowych (hierarchicznych pionów według funkcji). W strukturze macierzowej, z zastosowaniem dwóch nakładających się na siebie zasad grupowania, współwystępują takie cechy strukturalne jak: wysoki stopień specjalizacji typu profesjonalnego, głęboka decentralizacja i niewielki stopień formalizacji.

33. ZARZĄDZANIE ZMIANAMI W ORGANIZACJI

Kurt Lewin zaproponował, by każda zmiana przebiegała w trzech etapach. Pierwszym krokiem jest „rozmrożenie”: osoby, których dotknie zmiana muszą uznać jej konieczność. Następnym krokiem jest sama zmiana. Trzecim krokiem jest „zamrożenie”, czyli takie wzmocnienie i wsparcie zmiany (np. obiecanie podwyżek płac), by stała się ona częścią systemu. Model ten jest interesujący, ale brakuje mu konkretności.

Wszechstronne podejście do zmian polega na przyjęciu systemowego punktu widzenia i wytaczaniu konkretnych kroków, które często zapewniają tej zmianie sukces. Pierwszy krok to dostrzeżenie potrzeby zmiany. Zmianę mogą sprowokować: spadek sprzedaży, strajki, spadek wydajności itp. Następnie menedżerowie muszą ustalić, jakie są cele zmiany. Takimi celami mogą być: zwiększenie udziału w rynku, wejście na nowe rynki, poprawa morale pracowników, zakończenie strajku itp. Menedżerowie muszą tez ustalić, co wywołało potrzebę zmiany np. zbyt niskie płace. Następnym krokiem jest wybór metody dokonania zmiany, która pozwoli osiągnąć zamierzony cel. Przykładowo, jeśli powodem niezadowolenia pracowników są zbyt niskie place trzeba zaprojektować nowy system wynagrodzeń. Następnie należy zaplanować wprowadzenie zmiany w życie. Rozważyć tu trzeba koszty, wpływ zmiany na organizację, stopień współuczestnictwa pracowników. Jeśli zmiana zostanie wprowadzona zgodnie z planem, to następnym krokiem będzie ocena uzyskanych wyników. Jeśli zmiana była niewystarczająca to konieczne będą dalsze zmiany.

Innym elementem skutecznego zarządzania zmianami jest zrozumienie oporu wobec zmian. Wśród przyczyn oporu wymienia się:

niepewność - pracownicy mogą się martwić o to czy sprostają nowym wymaganiom,

zagrożenie osobistych interesów - zmian może zmniejszyć władzę i wpływy,

odmienność postrzegania sytuacji - pracownicy mogą nie zgadzać się z punktem widzenia menedżera lub odmiennie postrzegać sytuację,

uczucie straty - zmiany zagrażają zakłóceniom istniejących powiązań społecznych

Pomocne w jego przezwyciężaniu mogą być:

Uczestnictwo - pracownicy uczestniczący w planowaniu zmian lepiej rozumieją ich przyczyny i cel.

Edukacja i komunikowanie się - uświadamianie pracownikom potrzeby i oczekiwanych wyników zbliżającej zmiany może wpłynąć na złagodzenie oporu wobec niej.

Ułatwianie - wprowadzanie tylko koniecznych zmian, uprzedzanie o zmianach, pozostawienie ludziom czasu na przyzwyczajenie się do nowych sposobów działania może redukować opór wobec zmian.

Analiza pola i sił - aby ułatwić wprowadzeni zmian, menedżerowie powinni podjąć próbę usunięcia lub ograniczenia do min niektórych sił działających przeciwko zmianom.

• 34. PODSTAWOWE SZKOŁY ZARZĄDZANIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM

1. Szkoła klasyczna: koniec XIX w początek XX

1. Naukowego zarządzania: taylor, gantt, gilbrethowie, emerson

2. Administracyjna: feylor

2. Szkoła behawioralna: do lat 40 XX wieku mustemberg, mayo, maslow, mc gregor

3. Szkoła ilościowa od lat 40 XX do dziś

4. Szkoła integrująca

1. Systemowa

2. Sytuacyjna

3. Integrująca

Szkoła klasyczna rozwijała się od końca XIX w do pocz. XX wieku. Jej przedstawiciele zajmowali się badaniami w celu usprawnienia procesu pracy. Był to okres rewolucji przemysłowej i brakowało rąk do pracy.

Szkoła naukowego zarządzania: Taylor prowadził badania nad pracą pracowników następnie opracowywał metodę naukową wykonywania tej czynności, szkolił pracowników, a następnie kontrolował przestrzegania wyuczonych zasad wykonywania czynności. Udało mu się w ten sposób usprawnić proces pracy i wyeliminować zbędne czynności. Opracował również system akordowy. Podobnie gilbrethowie. Prowadzili badania nad pracą murarzy i opracowali metodę murowania cegieł eliminując zbędne czynności.

Gantt opracował tzw. wykresy ganntta na których przedstawia się przebieg procesu pracy i pozwala na eliminację straconego czasu.

Szkoła administracyjna: dążyła również do usprawnienia procesu pracy ale w przeciwieństwie do naukowego zarządzanie nie pojedynczej osoby lecz całej organizacji. Przedsawicielem jest FaYLOR który opracował 14 zasad:

1. Podział pracy: specjalizacja pracy

2. Lad: zasoby ludzie i rzeczowe we właściwym miejscu i czasie

3. Jedność rozkazodawstwa: pracownik podlega tylko jednemu kierownikowi

4. Jedność kierownictwa: podobne czynności powinny podlegać 1 kierownikowi

5. Harmonia: praca zespołowa, duch zespołu

6. Sprawiedliwość

7. dyscyplina

8. autorytet: formalny i nie formalny

9. wynagrodzenia: sprawiedliwe zarówno dla pracowników jak i dla organizacji

10. stabilizacja personelu: unikać dużej fluktuacji

11. inicjatywa: podwładni winni mieć swobodę inicjatywy

12. podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu

13. centralizacja: władza i autorytet winny być skoncentrowane

14. hierarchia: linia władzy winna przebiegać z góry na dół

Szkoła behawioralna

Zauważa znaczenia czynnika ludzkiego. Nie tylko ważne jest opracowanie techniki pracy, ale wzięcie pod uwagę odczuć pracownika. mayo prowadził badania wpływu oświetlenia na pracę pracowników. Okazało się że różne zespoły mimo zmiennego oświetlenia miały podobną wydajność. Pracownicy bowiem widząc zainteresowanie kierownictwa ich osobą staraqli się utrzymać normę.

Zauważył zjawisko związane z akordem. Pracownicy wcale nie dążą do maksymalizacji wytwarzanych wyrobów by nie zostać nazwanymi poganiaczami, ale również starają się utrzymać tępo grupy by nie zostać spowalniaczami.

Spojrzenie ilościowe pojawiło się od lat 40. opracowane zostało w armii która planowała zasoby niezbędne do działań wojennych.

Wykorzystuje analizę matematyczną i budowanie modeli. Opiera się na technikach ilościowych i w dobie komputerów ma coraz większe znaczenie. Pozwala ona za pomocą jednego bądź kilku równać wyrazić zależności między różnymi zjawiskami.

Podejście integrujące:

Podejście systemowe - Traktuje organizację jako system składający się z elementów między którymi występują sprzężenia zwrotne. Mamy systemy otwarte i zamknięte (nie kontaktujące się z otoczeniem). Z organizacją jako system wiąże się efekt synergii (korzyści z grupowego działania).

Podejście sytuacyjne - Organizacji nie można opisać za pomocą schematu, każda organizacja jest indywidualna, a kierownicy winni dostosować swoje działania do danej organizacji

Integrujące - Polega na połączeniu podejścia klasycznego, behawioralnego i systemowego.

35. FUNKCJE PLANÓW I ZASADY PLANOWANIA

Planowanie:

- projektowanie schematu zrobienia czegoś

- przygotowanie się do przyszłości przez podejmowanie decyzji dziś

- proces wytyczania celów i określenia sposobów ich realizacji

Funkcje planów

1. koordynacyjna - zapewnia równowagę między celami, zadaniami i środkami

2. integracyjna - plan jako podstawa oceny działalności przedsiębiorstwa, systemy motywacyjne, podział zysku itp.

3. Kształcąca ujawnia się przy analizie różnych warunków planu (na etapie planowania) i analiza realizacji planów

Zasady planowania

1. Zasada realności planu - plan sporządzony w gospodarstwie, powinien być możliwy do wykonania, rzeczywisty i konkretny, nie można w nim zakładać parametrów niemożliwych do uzyskania

2. Zasada naukowego przewidywania - parametry przyjmowane do planu nie powinny odbiegać od ogólnie zalecanych przez naukę; niedopuszczalne jest, aby pochodziły z przypadkowych obserwacji, a następnie były wprowadzane do planu

3. Zasada wewnętrznej zgodności - przy tworzeniu planu osoba planująca powinna uwzględnić powiązania występujące w gospodarstwie, przy wszelkich zmianach powinna pamiętać o ich wpływie na inne elementy planu

4. Zasada elastyczności planu - plan powinien uwzględniać różne warianty rozwiązania w zależności od sytuacji, aby kierownik miał możliwość wprowadzania dostosowawczych zmian

36. ROZPIĘTOŚĆ KIEROWANIA, RODZJE I METODY JEJ OKREŚLANIA

Rozpiętość kierowania decyduje o liczbie szczebli w strukturze, a więc decyduje o długości linii komunikacyjnej. W teorii struktur jest sformułowana teza, że im mniejsza przeciętna rozpiętość kierowania, a więc im mniejsza liczba podwładnych, którymi kieruje kierownik tym liczba szczebli zarządzania jest większa, a więc struktura jest bardziej smukła.

Wyróżnia się formalną, potencjalną i rzeczywistą rozpiętość kierowania. Formalna rozpiętość kierowania to liczba podwładnych formalnie podporządkowanych bezpośrednio jednemu kierownikowi. Potencjalna rozpiętość kierowania to liczba osób, których pracą jeden mógłby kierować w danej sytuacji. Rzeczywista rozpiętość kierowania to liczba osób, których pracą kieruje przywódca lub kierownik w jednej osobie w obrębie organizacji zarówno formalnej jak i organizacji.

Wyodrębniono w teorii struktur tzw. zasadę rozpiętości kierowania, która głosi, że w odniesieniu do określonego szczebla zarządzania jakiejś konkretnej organizacji istnieje określona w przybliżeniu liczba podwładnych, którymi kierownik tego szczebla może sprawnie kierować. Uważa się również, że im większe przedsiębiorstwo tym na ogół większa liczba szczebli zarządzania. Uważa się również, że im więcej szczebli zarządzania tym dłuższa droga komunikacji kierownictwa z bezpośrednimi wykonawcami. Wytwarza się również zjawisko skracania i powtarzania na każdym szczeblu zarządzania przekazywanych informacji. Prowadzi to do mimowolnego a nieraz i świadomego zniekształcenia, modyfikacji i transformacji informacji. W konsekwencji powoduje to zmniejszenie sprawności przedsiębiorstwa. W teorii struktur powoduje się zmniejszenie redundancji poprzez zwiększenie formalnej i rzeczywistej rozpiętości kierowania. W zależności od rozpiętości kierowania decydującej o liczbie szczebli zarządzania wyróżnić można dwa przeciwstawne typy struktury organizacyjnej:

• smukła charakteryzuje się małą rozpiętością kierowania a przez to wielością szczebli zarządzania;

• płaska o dużej rozpiętości kierowania charakteryzuje się małą liczbą szczebli zarządzania.

W strukturze płaskiej z powodu mniejszej liczby szczebli zarządzania przepływ informacji jest szybszy i sprawniejszy, następuje przez to zbliżenie kierownictwa do bezpośrednich wykonawców a przez to następuje skrócenie długości pionowych kanałów informacyjnych, dzięki czemu informacje nie ulegają większym zniekształceniom. Koszty administracyjne struktur płaskich są większe z powodu mniejszej liczby stanowisk kierowniczych. Duża liczba podwładnych w strukturach płaskich nie sprzyja bezpośrednim kontaktom przełożonych z podwładnymi, co wymaga bardziej samodzielnej pracy podwładnych a tym samym zatrudnianie pracowników o wyższych kwalifikacjach. Struktura płaska również nie wymaga takiego zakresu działań koordynacyjnych jak struktury smukłe. Wrażliwość struktur płaskich na uszkodzenie poszczególnych elementów struktury jest mniejsza niż struktur smukłych. Reorganizacja, jej częstotliwość jest na ogół tym większa im więcej szczebli zarządzania posiada dana struktura organizacyjna przedsiębiorstwa. Jednym ze sposobów ograniczenia nadmiernej szczeblowości zarządzania jest stosowania tzw. bezwydziałowej struktury organizacyjnej. W małych i średnich jednostkach produkcyjnych o dość prostym procesie technicznym zamiast cztero szczeblowego systemu zarządzania zakład wydział oddział stanowisko robocze tworzy się tzw. strukturę 3 szczeblową poprzez wyeliminowanie szczebla wydziału. Powoduje to zbliżenie wyspecjalizowanych odcinków produkcyjnych kierowanych bezpośrednio przez mistrza do kierownictwa przedsiębiorstwa. Powoduje to spłaszczenie struktury. Scentralizowanie funkcji administracyjnych zarządzania w komórkach funkcjonalnych zarządu przedsiębiorstwa lub w komórkach funkcjonalnych podporządkowanych kierownikowi zarządzania. Obniżenie kosztów zarządzania. Wzmocnienie stanowiska mistrza jako bezpośredniego przełożonego.

Nie ma jednej idealnej rozpiętości kierowania. Wybór odpowiedniej metody wymaga uwzględnienia takich czynników jak środowisko oraz umiejętności zarówno kierowników, jak i pracowników. Na przykład większa rozpiętość kierowania jest wtedy stosowana, kiedy kierownicy i pracownicy mają duże doświadczenie. Smukłe struktury mogą być przeszkodą w szybkim podejmowaniu decyzji. Tak wiec z czasem można i należy zmieniać struktury organizacyjne i rozpiętość kierowania.

37. RODZAJE KONTROLI I JEJ ROLA W ZARZĄDZANIU

Kontrola

- regulacja działań organizacji w taki sposób, by ułatwić jej osiąganie celów

- proces zapewnienia tego, by działania były zgodne z planami

- proces działania kierownictwa organizacji, którego naczelnym celem jest regulowanie i korygowanie wszelkich czynności dla zapewniania ich przyszłej sprawności i skuteczności

Miejsce kontroli w procesie zarządzania

Planowanie

Organizowanie

Motywowanie

Kontrola

Etapy procesu kontroli

1. Ustalenie norm

2. Pomiar wyników

3. Porównanie norm i wyników

4. Ocena i reakcja

Rodzaje kontroli

1. Wstępna (dotyczy nakładów)

2. sterująca (dotyczy przetwarzania)

3. akceptująca lub odrzucająca

4. końcowa (wyniki)

Kryteria wyodrębnienia rodzajów kontroli

Kryterium	Rodzaje kontroli
1. Zasoby organizacji	Kontrola zasobów rzeczowych Kontrola zasobów społecznych Kontrola zasobów finansowych Kontrola zasobów informacyjnych
2. Podmiot kontroli	Kontrola przez każdego wykonawcę Kontrola przez kierownika Kontrola przez zawodowych kontrolerów
3. Przedmiot kontroli	Kontrola operacji (produkcji) Kontrola finansowa Kontrola działań marketingowych Kontrola prac badawczo-rozwojowych Kontrola aspektów prawnych
4. Cechy organizacyjne	Kontrola funkcjonalna Kontrola instytucjonalna
5. Usytuowanie organu kontroli	Kontrola wewnętrzna Kontrola zewnętrzna
6. Okres objęty kontrolą	Kontrola wstępna (ex ante) Kontrola bieżąca Kontrola końcowa (ex post)
7. Zakres działań kontrolnych	Kontrola pełna Kontrola wycinkowa
8. Tryb podejmowania kontroli	Kontrola planowa Kontrola doraźna
9. Charakter kontroli	Kontrola formalna Kontrola merytoryczna Kontrola dokumentacyjna Kontrola rzeczowa

38. MODELE POLITYKI PERSONALNEJ

1. Pozyskanie odpowiednich pracowników.
2. Utrzymanie ich w organizacji i właściwe ich wykorzystanie
3. Rozwój ich kwalifikacji i umiejętności wraz z rozwojem całej organizacji (wykreowanie właściwego pracownika).

1. Model „sita”

Zakłada, że dorosły człowiek jest istotą gotową, ukształtowaną co oznacza, że nie może się w istotny sposób zmienić. W związku z tym organizacja powinna starać się za pomocą „sit” wyłonić tylko najlepsze jednostki i je zatrudnić. „Sitami” są testy, oceny, sprawdziany stosowane na wejściu do organizacji i w samej organizacji, gdy ktoś już w niej pracuje.

Podejściu temu towarzyszy brutalna polityka personalna, rotacja pracowników jest duża, nie ma szkoleń i kursów - firma na tym oszczędza, ponieważ celem tego modelu jest sukcesywne selekcjonowanie pracowników i odsiew najmniej sprawnych jednostek.

a) zalety:

- wysoka efektywność pracowników, fachowcy

- niskie koszty związane ze szkoleniami i dokształcaniem

- PREFERENCJE ZADANIOWE PRACOWNIKÓW

- PROFESJONALIZM W WYKONYWANIU ZADAŃ

- JASNE I PRECYZYJNE KRYTERIA DOBORU KANDYDATÓW

b) wady:

- wysokie koszty związane z fluktuacją pracowników (zmiana)

- nieodpowiednia rywalizacja pomiędzy pracownikami

- ujemny klimat międzyludzki

- poczucie braku bezpieczeństwa z firmą (możliwość manifestacji niezadowolenia przez pracowników najlepszych, dla których firma musi zwolnić pieniądze na wysokie płace)

2. Model kapitału ludzkiego

Opiera się na założeniu, że człowiek ma nieograniczone możliwości rozwoju i może stale powiększać swój potencjał. Stosownie do tego podejścia zadaniem organizacji będzie przede wszystkim dobór ludzi o odpowiednich cechach osobowości a następnie inwestowanie w ich rozwój.

Pożądane cechy osobowości:

- otwartość

- pozytywne nastawienie wobec życia i ludzi

- ambicja

Tu wstępna selekcja nie jest sprawą kluczową lecz najważniejsze stają się warunki jakie panują w organizacji.

a) zalety:

- stabilizacja personelu

- zaangażowanie personelu

- rozwój kultury organizacyjnej

- unikanie kosztów związanych z fluktuacją, odchodzeniem pracowników

- kreatywność pracowników

b) wady:

- wysokie koszty kształcenia pracowników

- niejasne i trudne do ustalenia kryteria przy przyjmowaniu pracowników i awansie

40. KONCEPCJA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI I ROLNICTWA

Zrównoważony rozwój oznacza prowadzenie polityki rozwojowej w sposób zapewniający trwałość struktur społecznych, gospodarczych i kulturowych. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich wiąże się z koncepcją wielofunkcyjności, polegającą na promowaniu rozwoju funkcji poza rolniczych obszarów wiejskich, kształtowaniem warunków różnorodnej działalności gospodarczej, utrzymaniem wartości krajobrazowych i przyrodniczych, zachowaniem tradycji i dziedzictwa kulturowego, rozwojem funkcji społecznych i kulturalnych oraz rozwojem infrastruktury społecznej i technicznej.

Wsparcie zrównoważonego rozwoju zwiększy atrakcyjność obszarów wiejskich jako miejsca życia i pracy, przyczyni się do redukcji bezrobocia na wsi oraz pozwoli na kształtowanie produkcji rolnej zgodnie z wymaganiami w zakresie ochrony środowiska i zachowania krajobrazu. Umożliwi także tworzenie nowych miejsc pracy i nowych źródeł dochodu ludności wiejskiej.

Koncepcja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich zakłada wspieranie podejmowania na tych obszarach zróżnicowanej działalności gospodarczej oraz kształtowanie jej w sposób zapewniający zachowanie walorów środowiskowych i kulturowych, poprawę warunków życia przez rozwój infrastruktury oraz zapewnienie mieszkańcom i przedsiębiorcom dostępu do usług, a także rozwój funkcji kulturowych i społecznych wsi.

W ujęciu szerszym, rozwój zrównoważony oznacza prowadzenie polityki rozwojowej w sposób zapewniający trwałość struktur społecznych, gospodarczych i kulturowych w długim horyzoncie czasowym. W odniesieniu do rozwoju obszarów wiejskich, pojęcie rozwoju zrównoważonego wiąże się z koncepcją wielofunkcyjności, kształtowaniem warunków dla różnorodnej działalności ekonomicznej prowadzonej z poszanowaniem aspektów środowiskowych, rozwoju funkcji społecznych i kulturalnych dbałością o zapewnienie mieszkańcom dobrych warunków życia.

Przykładowe działania w ramach zrównoważonego rozwoju wsi:

1. Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych;

2. Scalanie gruntów;

3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego wsi;

4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów;

5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi;

6. Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem;

41. STRATEGIA, MYŚLENIE STRATEGICZNE, DZIAŁANIE

Strategia firmy to określenie długoterm celów i adaptacja kierunków działań i alokację środków niezbędnych do realizacji tych celów. Strategia powinna odpowiadać na pyt: dokąd chcesz iść i jak chcesz tam dojść? Najbardziej wpływowa współczesna strategia została opracowana przez Portera i bazuje na dwóch wykluczających się sposobach konkurowania: niski koszt lub dywersyfikacja.

Myślenie strategiczne to:

• Dążenie do poznania sytuacji, badania szans, wyboru celów i zasad wykorzystania zasobów, wybiegając myślą wiele lat wprzód,

• Stosować zespół technik i metod analizy i syntezy umozliwiajacych realizację tych dążeń oraz gromadzić niezbędne do tego informacji,

• Charakteryzować się wolą ustawicznej zmiany obszarów oraz sposobów działań przedsiębiorstwa zgodnie ze zmiana wizji i tego przedsiębiorstwa i stanu jej otoczenia.

• Punktem wyjścia myślenia strategicznego powinna być analiza rzeczywistości, otoczenia, słabych i mocnych stron, potencjału. Wiedza o rzeczywistości, stanach przyszłych i przeszłych pozwala nam prognozowanie zmian w otoczeniu, wizji świata w perspektywie, dla której chcemy zbudować strategię.

Działanie straregiczne obejmuje analizę rzeczywistości, otoczenia, mocnych słabych stron naszego przedsiębiorstwa, identyfikacji szans i zagrożeń, dalej planowania, wyznaczania celów i zarządzania strategicznego.

42. EWOLUCJA CELÓW WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ

Począwszy od 1989 roku Wspólnota wyznacza na każdy okres programowania priorytetowe cele polityki strukturalnej. Działania w zakresie polityki regionalnej skupiają się na wyznaczonych na dany okres programowania celach.

Przyjęcie zasady koncentracji środków w ramach reformy funduszy strukturalnych z 1989 roku doprowadziło do ograniczenia pomocy strukturalnej i regionalnej do sześciu następujących celów:

Cel 1: wspieranie regionów opóźnionych w rozwoju (PKB na jednego mieszkańca kształtuje się poniżej 75 % średniej dla Unii);

Cel 2: restrukturyzacja regionów, w których występuje przemysł schyłkowy (poziom bezrobocia jest wyższy o 15 % od średniego bezrobocia w Unii w ciągu 3 lat);

Cel 3: zwalczanie długotrwałego bezrobocia oraz umożliwienie ludziom młodym i ludziom zagrożonym bezrobociem aktywnego życia zawodowego;

Cel 4: ułatwienie adaptacji pracowników do przeobrażeń zachodzących w przemyśle i do zmian w systemie produkcji;

Cel 5a: strukturalne dostosowania do wymogów reformy produkcji rolnej, handlu oraz przetwórstwa na całym obszarze Unii;

Cel 5b: pomoc w rozwoju i zmianach strukturalnych obszarów wiejskich. Jest uzupełnieniem celu 1 i odnosi się do tych opóźnionych w rozwoju obszarów, których nie umieszczono w grupie pierwszej;

Cel 6: rozwój słabo zaludnionych regionów północnych w krajach skandynawskich, posiadających szczególnie trudne warunki klimatyczne (wskaźnik zaludnienia wynosi poniżej 8 osób na km²).

Cele 1, 2, 5b i 6 obejmują działania skierowane do regionów i nazywane są celami regionalnymi. Natomiast cele 3, 4 i 5a odnoszą się do finansowania pomocy realizowanej na obszarze całej Unii i nazywane są celami poziomymi/horyzontalnymi.

W wyniku decyzji szczytu Unii Europejskiej w Berlinie, liczbę celów polityki regionalnej na lata 2000-2006 zmniejszono do trzech:

Cel 1: wspomaganie rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów opóźnionych w rozwoju (PKB na jednego mieszkańca poniżej 75 % średniej dla całej Unii) oraz obszarów objętych w latach 1995-1999 celem 6;

Cel 2: wspieranie ekonomiczne i społecznej konwersji regionów przeżywających trudności strukturalne (połączenie dotychczasowych celów 2 i 5b);

Cel 3: pomoc na rzecz adaptacji i modernizacji polityki oraz systemów oświaty, kształcenia zawodowego i zatrudnienia.

W myśl najnowszej koncepcji Komisji Europejskiej wyróżniamy trzy cele polityki spójności: Cel 1: Konwergencja - wspomaganie wzrostu gospodarczego i procesu tworzenia nowych miejsc pracy w najmniej rozwiniętych państwach członkowskich i regionach. Komisja proponuje utrzymanie PKB na jednego mieszkańca poniżej 75 % średniej dla całej Unii dla regionów, które kwalifikowałyby się do pomocy, z założeniem okresu przejściowego do 2013 roku dla 18 regionów „starych” państw członkowskich, które ucierpiały w wyniku tzw. efektu statystycznego.

Cel 2: Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie - przewidywanie i dostosowanie się do nadchodzących zmian. Cel ten pomaga regionom rozszerzonej Unii, które nie kwalifikują się do objęcia celem 1, w rozwiązywaniu rozmaitych problemów związanych np. z kształtowanie m się gospodarki wiedzy, starzeniem się populacji itd.

Cel 3: Europejska współpraca terytorialna - wspomaganie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju terytorium Unii Europejskiej. Tym celem objęte są wszystkie regiony położone na zewnętrznych i wewnętrznych granicach Unii, zarówno lądowych jak i morskich. Realizowane programy mają pomóc we wspólnym rozwiązywaniu wspólnych dla kilku regionów problemów.

Wspólna polityka rolna (lata 50-te):

• Podniesienie produktywności rolnictwa - szkolenia rolników, optymalizacja wykorzystania siły roboczej, środków produkcji, wprowadzanie nowoczesnych metod

• Zapewnienie ludności rolniczej odpowiedniego poziomu życia

• Stabilizacja rynków

• Zapewnienie odpowiedniego i bezpiecznego poziomu zapotrzebowania w żywność

• Zapewnienie konsumentom żywności po rozsądnych cenach

Środki do realizacji tych celów:

• Organizacja rynków rolnych

• Kształcenie zawodowe dla rolników

• Rozpowszechnienie wiedzy rolniczej

• Badania rolnicze

• Działania pobudzające popyt na niektóre produkty rolne

Zasady polityki rolnej:

1. Wspólny rynek produktów rolnych

2. Zasada preferencji europejskich (pierwszeństwo zbytu mają produkty unijne)

3. Zasada solidarności finansowej (wszystkie państwa uczestniczą w finansowaniu polityki rolnej - składki)

Reformy:

• Plan Mansholta - modernizacja gospodarstw rolniczych, przekazywanie gruntów rolnych na cele poprawy struktury agrarnej, organizacja sprzedaży gruntów rolnych

• Jednolity akt europejski (1985) - mowa o stabilizatorach - działania polegające na nakładaniu kar, gdy przekroczy się maksymalną ilość gwarantowaną, czyli limity produkcji lub odłogowanie ziemi

• Plan Macharego (1992) - podniesienie rentowności rolnictwa unijnego, obniżenie cen gwarantowanych dla rolników, promocja praktyk rolniczych przyjaznych środowisku, renty strukturalne

• Plan Fishera (1995) - pomoc dla krajów stowarzyszonych

• Agenda 2000 - zamrożenie budżetu na rolnictwo 2000 - 2006, obniżenie dopłat bezpośrednich dla niektórych roślin, spadek wsparcia dla mięsa wołowego, wstrzymanie kwotowania produkcji mleka

ZASADA JEDNOLITOŚCI RYNKU - oznacza swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi, w myśl reguły, że handel w ramach Wspólnoty powinien być równie nieskrępowany jak w granicach państwa członkowskiego.

Swobodny przepływ produktów rolnych został zapewniony przez likwidację ceł i innych ograniczeń związanych z ochroną zewnętrzną rynków narodowych oraz zakłócających konkurencję zróżnicowanych subwencji, ale również przez wprowadzenie wspólnych cen i ujednolicenie reguł konkurencji, stabilnych kursów wymiany walut w rolnictwie oraz ujednoliconych przepisów fiskalnych i weterynaryjnych.

ZASADA PREFERENCJI WSPÓLNOTY - (teraz załamana)oznacza pierwszeństwo zbytu własnych produktów rolnych (bariery były wprowadzone, bo cenyżywności na świecie były niższe niż ceny we Wspólnocie).

W tym celu stworzono rozbudowany system ochrony przed importem produktów rolnych z krajów trzecich (np. cła, opłaty wyrównawcze, licencjonowanie przewozów itp.). Rozbudowana ochrona zewnętrznych rynków rolnych we Wspólnocie, zgodnie z postanowieniami Rundy Urugwajskiej GATT, musiała ulec ograniczeniu, stąd m.in. dążenie do podniesienia konkurencyjności cenowej własnych produktów rolnych w drodze realizowanej reformy ograniczeń (teraz ceny się w dużej mierze zrównały) - w 1995 zakazano stosowania zmiennej opłaty wyrównawczej, obniżono cła i subwencje eksportowe (nie można oficjalnie tak bardzo dotować i preferować własnych produktów).

ZASADA FINANSOWEJ SOLIDARNOŚCI - (teraz załamana)polega na finansowaniu (ponoszeniu kosztów) wspólnej polityki rolnej solidarnie przez wszystkie państwa członkowskie, bez względu na rzeczowy czy terytorialny aspekt wykorzystania środków finansowych w ramach tej polityki.

Realizacji tej zasady służy Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (FEOGA), który finansuje wsp.pol.rolną.

Głównym instrumentem organizacji poszczególnych rynków rolnych są ceny. Ceny na większośc produktów rolnych sa co roku administracyjnie ustalane we Wspólnocie (ceny instytuconalne) na poziomie wyższym od cen światowych, natomiast w celu utrzymania takiego ich poziomu stosowane są następujące działania:

• ochrona przed importem sprowadzająca się do ceł i/lub opłat wyrównawczych (do 1995) i cen minimalnych

• publiczne zakupy interwencyjne zapobiegające spadkowi cen poniżej poziomu gwarantowanego w przypadku, gdy

podaż przewyższa popyt

• subsydiowanie eksportu rolnego do krajów trzecich

Wspólna polityka rolna:

• polityka rynkowo-cenowa (przez długi czas tylko ona istniała)

• polityka strukturalna (obszarów wiejskich; dużo bardziej doceniana)

Instrumenty interwencyjne wspólnej polityki rolnej:

• Wspomagające dochody rolnicze: dopłaty bezpośrednie, dopłata do sztuki bydła, kredyty na działalność, dofinansowanie zrzeszeń

• Ograniczające napływ towarów rolnych spoza krajów europejskich: ilościowe (kontyngent - ilość towaru dopuszczona do importu; certyfikaty - wielkość przewidywanych transakcji w określonym czasie; ceny interwencyjne - gwarantuje minimalny stopień zysku dla rolnika; cło - wysokość od stopnia przetworzenia 5-10%; preferencyjne stawki celne - zmniejszenie stawek w stosunku do krajów stowarzyszonych) i jakościowe (sanitarne i weterynaryjne)

• Zwiększające atrakcyjność produktów unijnych na rynkach światowych (dopłaty eksportowe)

• Zmniejszające nadprodukcję (kwoty produkcyjne - ustala się ilość produkcji na całą UE, a potem na poszczególne kraje, producentów)

43. ETAPY PROCESU ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI (PROCES KADROWY)

1. Planowanie - może się przyczynić do usprawnienia przebiegu działań i procesów kadrowych, zracjonalizowania procesu kształtowania kadr przez dokonanie trafnych wyborów, właściwego podziału uprawnień podmiotów funkcji personalnej i zintegrowania ich działań, poprawy stopnia wykorzystania kadr i poprawy morale pracowników. Plan kadrowy obejmuje: plan zatrudnienia, szkolenia, następstw, rozwoju pracowników.

2. Rekrutacja (nabór) - pozyskiwanie kandydatów do pracy w liczbie umożliwiającej ich skuteczną selekcję, działania informacyjne ukierunkowane na źródła naboru oraz kształtowanie chęci potencjalnych kandydatów do zatrudnienia się w firmie. Istnieją 2 rodzaje rekrutacji:

- wewnętrzna - zwiększa identyfikację z firmą, podnosi poziom umotywowania personelu, jest mniej kosztowna

- zewnętrzna - zwiększ podatność kadr na zmiany, sprzyja innowacyjności i twórczości pracowników

Alternatywy liczby zadań, wydłużenie czasu pracy, szkolenie i doskonalenie pracowników, leasing pracowniczy (wypożyczenie pracownika do innej firmy na czas określony), outsourcing (zlecanie wybranych zadań na zewnątrz firmy)

Dobór - selekcja kandydatów wg metod:

- analiza dokumentów, referencje, wywiad, rozmowa - przebieg pracy, wiedza i osobowość, dane, fakty

- badanie testowe predyspozycji - potencjał intelektualny, cechy osobowości, styl pracy, działania

- grupowe metody selekcji - umiejętności międzyludzkie, asertywność, umiejętności komunikacyjne, operowanie wiedzą, postawy i poglądy.

- ośrodek ocen - kompleksowa ocena zorientowana na prognozę rozwoju zawodów.

3. Rozwój pracowników - ocena potrzeb szkoleniowych, ustalenie celów szkolenia, planowanie oceny szkolenia, opracowanie programu szkolenia, realizacja i ocena szkolenia. Metody szkolenia: zadana lektura, szkolenie poprzez modelowanie zachowań, symulacje działalności gospodarczej, omawianie przypadków, konferencja, wykład, szkolenie na stanowisku pracy, programowany instruktaż, interaktywne video.

4. Motywowanie

- zaprojektowanie skutecznego systemu wynagrodzeń. Aby ustalić sprawny system. Trzeba podjąć decyzje co do poziomu płac, struktury płac oraz określania płacy jednostkowej.

- określenie świadczeń - dodatki do pensji, prywatny system emerytalny, zwrot kosztów nauki, korzystanie z wypoczynku w obiektach firmy.

- planowanie kariery

5. Przeniesienie (awans)

44. STRATEGICZNE CELE PRZEDSIĘBIORSTW W WARUNKACH GOSPODARKI RYNKOWEJ.

Ustalenie celów strategicznych jest punktem wyjścia formułowania strategii. Cele strategiczne są ustalane przez kierownictwo najwyższego szczebla, koncentrują się na szerokich, ogólnych problemach i mają horyzont długookresowy.

Rodzaje strategii

Strategia ogólna (strategia rozwoju)

Cztery kierunki rozwoju firmy:

1. Penetracja- ten sam produkt i rynek

2. Rozwój produktu- nowy produkt, stary rynek

3. Rozwój rynku- stary produkt, nowy rynek

4. Dywersyfikacja- nowy produkt, nowy rynek

Dwie drogi rozwoju firmy:

1. Rozwój wewnętrzny

2. Rozwój zewnętrzny

• Alianse strategiczne

• Fuzje

Strategia sektorowa (konkurencyjna)

1. Wiodąca pozycja kosztowa

2. Zróżnicowanie

3. Koncentracja

• Strategie funkcjonalne (przykładowe)

1. Strategia marketingowa

2. Strategia finansowa

3. Strategia kadrowa (personalna)

4. Strategia technologiczna (badawczo-rozwojowa)

5. Strategia produkcyjna

47. MODEL KONKURENCYJNOŚCI „5 SIŁ PORTERA”- ELEMENTY I ZASTOSOWANIE.

Do oceny konkurencji M.Porter zaproponował swój model służący do oceny relatywnego wpływu 5 sił konkurencyjnych w sektorze:

1. siły przetargowej dostawców

2. siły przetargowej odbiorców

3. konkurencji firm wytwarzających substytuty

4. zagrożenia nowymi wejściami

5. 
   
   konkurencji firm działających w sektorze


























Segment może odznaczać się pożądaną wielkością i wzrostem, a mimo to nie być atrakcyjny z punktu widzenia rentowności. Poter wyróżnił zatem 5 czynników, określających długookresową wewnętrzną atrakcyjność całego rynku lub jakiegoś segmentu w jego obrębie. Suma oddziaływania tych sił i ich interakcji kształtuje stopę zysku- rentowność w sektorze. W poszczególnych sektorach wymienione wpływy oddziałują z różną siłą, zatem wysokość stopy zysku jest wyraźnie zróżnicowana. Zrozumienie i analiza źródeł 5 sił konkurencyjnych są niezbędne do zidentyfikowania silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń. Najsilniejsze wpływy wywierać powinny decydujący wpływ na formułowanie strategii konkurencji.

SIŁA ODDZIAŁYWANIA DOSTAWCÓW I ODBIORCÓW - Zagrożenie wzrostem siły przetargowej nabywców - segment jest nieatrakcyjny, jeżeli nabywcy posiadają silną bądź rosnącą siłę przetargową. Będą oni próbować obniżyć ceny, żądać lepszej jakości lub serwisu oraz przeciwstawiać sobie konkurentów- wszystko kosztem zyskowności sprzedaży.

Zagrożenie wzrostem siły przetargowej dostawców- segment jest nieatrakcyjny, jeśli dostawcy przedsiębiorstwa są w stanie podnieść ceny lub obniżyć jakość lub ilość dostarczanych towarów lub usług. Dostawcy są silni gdy rośnie stopień ich koncentracji lub zorganizowania, gdy istnieje niewiele substytutów, dostarczany produkt stanowi ważny element procesu produkcji.

GROŹBA POJAWIENIA SIĘ NOWYCH PRODUKTÓW, SUBSTYTUTÓW - Zagrożenie wejściem do segmentu innych producentów- segment jest nieatrakcyjny, jeżeli przyciąga nowych konkurentów, którzy w pogoni za wzrostem udziału w rynku uruchomią nowe moce produkcyjne oraz zaangażują znaczne środki.

Zagrożenie produktami substytucyjnymi- segment jest nieatrakcyjny, jeżeli istnieją aktualne lub potencjalne substytuty produktu. Ogranicza to potencjalny poziom cen i zysków. Przedsiębiorstwo musi uważnie śledzić trendy cenowe w zakresie substytutów. Wartość sektora w dużym stopniu zależy od tego, czy jest on mocno zagrożony ze strony substytutów i nowych wyrobów. Największa groźba pojawienia się nowych produktów istnieje w sektorach młodych, o dużej dynamice popytu, gdy klienci nie przyzwyczajeni są jeszcze do określonych nowych wyrobów, a elastyczność cenowa produktu jest duża. Natomiast groźba substytutów wzrasta się ze starzeniem się wyrobów, gdy następuje znudzenie klientów produktem, postęp techniczny podsuwa nowe technologie i wynalazki lepiej zaspokajające określone potzeby.

KONKURENCJA FIRM DZIAŁAJĄCYCH W SEKTORZE - Zagrożenia ze strony silnych konkurentów wewnątrz segmentu - segment jest nieatrakcyjny, jeżeli zawiera już licznych, silnych lub agresywnych konkurentów. Firmy, których poziom kosztów jest wyższy od przeważającego w danej gałęzi, nie są w stanie osiągnąć nawet zysku przeciętnego. Zmusza je to do naśladowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych przedsiębiorstw przodujących.

48. SEGMENTACJA RYNKU I JEJ KRYTERIA

Segmentacja rynku to specyficzna procedura w zarządzaniu marketingowym polegająca na podziale całego rynku konsumentów na kilka stosunkowo jednorodnych grup nabywców o podobnych preferencjach, potrzebach oraz zainteresowaniach produktami lub usługami dokonywany na podstawie wybranych czynników.

Konieczność segmentacji rynku nabywców wynika z :

• Dążenia do coraz lepszego zaspokajana potrzeb

• Różnicowania się potrzeb i pragnień nabywców

• Odmienności poziomu siły nabywczej kupującego

• Odmienności reagowania nabywców na działania marketingowe przedsiębiorstwa

• Możliwości i zdolności przedsiębiorstwa do stosowania zróżnicowanego marketingu mix

• PROCEDURA SEGMENTACJI RYNKU

1. etap badań- przeprowadzający badanie przeprowadza nieformalnie wywiady z konsumentami, aby mieć obraz ich motywacji, nastawienia i zachowań. Wykorzystując zebrane dane, przygotowuje on kwestionariusz, który kieruje do wybranej w sposób losowy grupy klientów w celu zebrania danych na temat: cech i rankingu ważności, rozpoznawania i rankingu ocen marek towarów, wzorów użytkowych produktu, postaw wobec ważności, postaw wobec kategorii produktu, cech demograficznych, psychograficznych respondentów.

2. Etap analizy: badający stosuje analizę czynnikową danych, aby usunąć zmienne w wysokim stopniu skorelowane. Następnie stosuje on analizę grupową, aby stworzyć określoną liczbę maksymalnie różniących się od siebie segmentów.

3. Etap profilowani: każda grupa jest następnie profilowana pod względem różniących ją postaw, zachowań, cech demograficznych, mediagraficznych. Każdy segment zostaje nazwany na podstawie wyróżniającej go dominującej cechy charakterystycznej.

Segmentacja geograficzna- wymaga podziału rynku na różne jednostki geograficzne takie jak państwa, stany, regiony, okręgi administracyjne, miasta i ich dzielnice. Przedsiębiorstwo może zdecydować się na podjęcie działania na jednym lub kilku obszarach geograficznych albo działać na wszystkich, uwzględniając przy tym lokalne zróżnicowanie preferencji.

Segmentacja demograficzna- dokonuje się podziału rynku ze względu na następujące zmienne demograficzne: wiek, płeć, liczba członków rodziny, cykl życia rodziny, dochód, zawód, wykształcenie, religia, rasa, narodowość. Zmienne demograficzne są najbardziej popularną podstawą wyróżniania grup konsumenckich, gdyż potrzeby, preferencje, intensywność użytkowania dóbr są w dużym stopniu z nim związane. Poza tym zmienne demograficzne można stosunkowo łatwo zmierzyć.

Segmentacja według cech psychograficznych. W tym typie segmentacji dokonuje się podziału nabywców na różne grupy pod względem przynależności do klasy społecznej, stylu życia lub cech osobowości. Ludzie w obrębie tej samej grupy demograficznej mogą wykazać bardzo odmienne cechy psychograficzne.

Segmentacja behawioralna. Przy tej segmentacji nabywcy są dzieleni na grupy na podstawie ich wiedzy, postawy, sposobu użytkowania i reakcji na produkt. Zmienne behawioralne uważane są za najlepszy punkt wyjścia dla konstrukcji segmentów rynku.

• 49. METODY I TECHNIKI BADAŃ MARKETINGOWYCH

Badania marketingowe to celowe, systematyczne, obiektywne gromadzenie, przetwarzanie i analiza danych dla podejmowania decyzji z zakresu marketingu w przedsiębiorstwie. Badania to pewien „pomost” między przedsiębiorstwem a rynkiem. Korzyścią takich badań jest zmniejszenie ryzyka, które jest nieodłącznym elementem działalności gospodarczej. Podmiotem badań mogą być:

• Cechy produktu firmy i produktów konkurencyjnych

• Cechy i elastyczność popytu wobec zmian cen

• Skuteczność różnych środków produkcji

• Funkcjonowanie kanałów dystrybucji

• Opinie i motywy postępowania nabywców produktu

Metody i techniki badań marketingowych określają za pomocą jakich narzędzi i w jaki sposób, w trakcie badań marketingowych, pozyskiwane są informacje. Wyróżnia się następujące metody badań marketingowych: wywiady, badania ankietowe, obserwacje, badania panelowe, badania eksperymentalne i testy.

Do metod badań marketingowych zaliczamy:

1. WYWIAD - należy do tej grupy metod gromadzenia informacji opartych na procesie wzajemnego komunikowania. Wywiad jest szczególnego rodzaju rozmową, której celem jest uzyskanie określonego rodzaju informacji. Narzędziem pomiarowym w wywiadzie jest najczęściej kwestionariusz, ale może być również tzw. scenariusz wywiadu lub dyspozycje wywiadu.

Personalny: osoba prowadząca wywiad ma bezpośredni kontakt z respondentem

Telefoniczny: Wywiady telefoniczne są także nazywane badaniami caty (czytaj: koti). Wywiady telefoniczne muszą być ustrukturyzowane, ale badacz - w zależności od sytuacji - powinien mieć możliwość wprowadzania zmian. Wywiad telefoniczny jest dobrą techniką badawczą tam, gdzie wysoki odsetek populacji posiada telefon. Wywiad teki jest tańszy od personalnego, ale droższy od pocztowego.

Grupowy: ankieter chce uzyskać informacje będące rezultatem dyskusji między respondentami.

e-mail: ankieter rozsyła kwestionariusze za pomocą drogi elektronicznej.

2. OBSERWACJE - jest to metoda gromadzenia informacji polegająca na dokonywaniu spostrzeżeń w sposób zamierzony i systematyczny w celu znalezienia odpowiedzi na określone i wyraźnie postawione pytania. Obiektem obserwacji mogą być zarówno osoby, ich zachowania, jak i przedmioty.

Obserwacja osobista (badacz osobiście obserwuje sytuację lub nawet jest to obserwacja uczestnicząca - jak np. korzystanie z produktów lub usług konkurencji),

Obserwacja mechaniczna (za pomocą urządzeń mechanicznych),

Obserwacja elektroniczna (urządzenia elektroniczne, jak fotokomórka, kamera).

3. EKSPERYMENT -Eksperyment to metoda badawcza, która polega na badaniu zjawisk, wywołanych przez badającego, w kontrolowanych przez niego warunkach, w celu ich poznania. To forma doświadczenia badawczego polegająca na ustaleniu wpływu zmiennej niezależnej na zmienna zależną. W badaniach marketingowych zmienna zależną jest zazwyczaj wielkość sprzedaży. Zmienne zależne to: popyt, cena, promocja, dystrybucja.

Eksperyment jest jedną z najbardziej kosztownych metod marketingowych, ale i najbardziej wiążącą z naukowego punktu widzenia. Eksperyment wymaga wybrania określonej grupy osób, które poddaje się działaniu określonych bodźców, kontrolując ich oddziaływanie.

Eksperyment naturalny: Eksperyment naturalny (zwany próbnym marketingiem) jest trudniejszy do przeprowadzenia i kosztowniejszy. Jest to np. próbna sprzedaż danego produktu przy określonych parametrach marketingu-mix, często stosuje się tu równoległe badanie rynku kontrolnego.

Eksperyment laboratoryjny: Eksperyment laboratoryjny jest prostszy do przeprowadzenia. Jest prowadzony w sztucznych, specjalnie zaaranżowanych warunkach (przykładowo, może to być test nowego płynu do mycia naczyń na grupie, zebranej w specjalnie do tego celu przystosowanym pomieszczeniu).\

4. BADANIA ANKIETOWE - polegają na tym, że wszyscy respondenci uczestniczący w badaniu otrzymują taki sam kwestionariusz ankietowy i ich zadanie polega na udzieleniu odpowiedzi na zamieszczone pytania.

5. BADANIA PANELOWE - charakteryzują się tym, że informacje dotyczące badanych zagadnień są zbierane systematycznie, w regularnych odstępach czasowych, od jednostek poddanych badaniu. Pozwalają one na otrzymanie ciągłych, systematycznych i kompletnych informacji o badanych zjawiskach. Jednostki, od których zbierane są informacje, stanowią stałą grupę, która jest określana jako panel.

6. TESTY - są wykorzystywane do badania podstaw i motywów postępowania nabywców. W badaniach testowych stosowane są techniki projekcyjne i testy psychologiczne. Wykorzystują one fakt, że ludziom łatwiej jest mówić, pisać o innych ludziach niż o sobie i swoich przeżyciach. W odpowiedziach na temat innych ludzi lub sytuacji, większość osób ujawnia swoje cechy, doznania, nastroje.

testy uzupełnienia zdań, (luk słownych, części zdania, zakończenia zdania)

testy skojarzeń słownych, polega na szybkim i spontanicznym wypowiadaniu słów kojarzonych przez badanego ze słowem podanym przez badającego. Słowa, które się powtarzają można uznać za charakterystyczne cechy badanego słowa, którym najczęściej jest nazwa produktu lub firmy

testy apercepcji tematycznej, polega na przedstawieniu badanemu zestawu rysunków, na których podstawie badany powinien scharakteryzować występujące postacie lub ułożyć opowiadanie na ich temat


50. ELEMENTY STRUKTURY PLANU MARKETINGOWEGO

Plan marketingowy jest jednym z najważniejszych rezultatów procesu marketingu. Powinien on przybierać określoną formę i zawierać określone informacje zebrane w kilku częściach składowych planu.

I. STRESZCZENIE DLA KIEROWNICTWA - Plan powinien rozpoczynać się krótkim streszczeniem głównych celów i zaleceniami. Streszczenie to umożliwia przełożonym szybciej uchwycić istotę planu. Bezpośrednio po streszczeniu zamieszcza się spis treści. Przegląd ten spisywany jest po zakończeniu całego planu. Powinien zawierać następujące elementy:

• Cele przedsięwzięcia.

• Przychody, koszty jego wprowadzenia oraz zyski po wprowadzeniu planu

• Źródła, wysokość finansowania

• Ryzyko oraz przesłanki wskazujące na powodzenie.

II. BIEŻĄCA SYTUACJA MARKETINGOWA - Ta część planu zawiera podstawowe dane dotyczące rynku, produktu, konkurencji, dystrybucji i makrootoczenia.( czyli trendy w makrośrodowisku: demograficzne, ekonomiczne, technologiczne, polityczno- prawne, społeczno- kulturowe, które mają znaczenie dla przyszłości produktu)Dane te mogą pochodzić z prowadzonej przez kierownika produktu książki o faktach dotyczących produktu

III. ANALIZA MOŻLIWOŚCI I PROBLEMÓW - Na podstawie danych opisujących bieżącą sytuację rynkową, kierownik produktu musi określić najważniejsze możliwości i zagrożenia wobec których stoi dany biznes, siły i słabości produktu oraz stojące przed produktem problemy, które muszą być zawarte w planie.

IV. CELE - Na tym etapie kierownik podejmuje decyzje dotyczące celów: finansowych i marketingowych. Kierownik wskazuje liczbowo bądź procentowo wyniki finansowe, które dana komórka organizacyjna powinna osiągnąć, aby można uznać, że wyniki te są zadowalające. Następnie określone cele finansowe muszą być przełożone na cele marketingowe.

V. STRATEGIA MARKETINGOWA - Na tym etapie kierownik ds. marketingu dokonuje analizy i oceny dotychczasowych strategii przedsiębiorstwa, czego konsekwencją jest ich kontynuacja, bądź projektowanie i przyjęcie nowej strategii marketingowej. Wówczas określa się na kogo zostają skierowane wysiłki przedsiębiorstwa czyli rynek docelowy, jak będzie wyglądała linia produktu, na jakim poziomie ukształtujemy cenę produktów, jakie kanały dystrybucji zostaną zastosowane, następnie podejmuje decyzje dotyczące wielkości personelu sprzedaży, serwisu, reklamy, promocji, badań i rozwoju oraz badań marketingowych.

VI. PLANY OPERACYJNE - Strategia marketingowa określa szeroki zakres działań marketingowych wykorzystywanych w procesie realizacji celów przedsiębiorstwa. Każdy element strategii musi odpowiedzieć na pytanie: jakie działania należy podjąć? Kiedy należy do nich przystąpić? Kto je wykona? Ile to będzie kosztować?

VII. PROGNOZA ZYSKÓW I STRAT - Plany operacyjne pozwalają kierownikowi produktu na skonstruowanie niezbędnego budżetu. Po stronie wpływów pokazuje on przewidywaną wielkość sprzedaży w jednostkach fizycznych i przeciętną cenę, po stronie wydatków - koszty produkcji, fizycznej dystrybucji oraz marketingu w podziale na bardziej szczegółowe kategorie. Różnica stanowi prognozowany zysk. Wyższe kierownictwo dokona przeglądu budżetu i zatwierdzi go lub zmodyfikuje. Jeżeli wymagany budżet jest za wysoki, kierownik produktu będzie musiał dokonać pewnych cięć. Kiedy budżet zostanie już zatwierdzony, będzie on podstawą budowy planów i harmonogramów zaopatrzenia w materiały, planu produkcji, naboru pracowników oraz operacji marketingowych.

VIII. KONTROLA - Ta część planu określa zasady kontroli i nadzoru przebiegu realizacji planu. System kontroli powinien umożliwiać ciągłą i systematyczną obserwację i analizę uzyskiwania pożądanych efektów a także pozwalać na korygowanie działań nie rokujących oczekiwanego powodzenia.

51. FORMY I ŚRODKI PROMOCJI

Promocja - to sposób komunikowania się przedsiębiorstwa z rynkiem. Przedsiębiorstwo komunikuje się z rynkiem aby wywołać określone zachowania u kupujących. Promocja spełnia funkcję:

• Informacyjną, która dostarcza nabywcom produktu informacji, aby przełamać nieznajomość rynku

• Pobudzająca, która dostarcza konsumentom przesłanek decyzyjnych oraz emocjonalnych, aby wywołać określone postawy zachowań

• Konkurencyjną, która związana jest z instrumentami marketingowymi stosowanymi przez przedsiębiorstwa.

Formy promocji:

Reklama - jest odpłatną, bezosobową formą komunikowania się z odbiorcami za pośrednictwem mediów ( prasa, radio, telewizja), a także innych instrumentów, jak: plakat, ulotka, folder. Informuje nabywcę o produkcie, usłudze firmy, ich dostępności i obecności na rynku. Dobrze skonstruowana reklama powinna przeciwdziałać reklamie konkurencji, ograniczać wahania sprzedaży, aktywizować sprzedawców na rynku, przypominać o istniejącym produkcie. Swoim zasięgiem powinna objąć jak największy rynek, powinna być czytelna dla wszystkich nabywców i powinna być zwięzła w treści. Wyróżniamy następujące rodzaje reklamy: informacyjna, przypominająca, konkurencyjna, defensywna, agresywna, prestiżowa.

Promocja sprzedaży - czyli instrumenty stosowane przez firmy w celu zwiększenia sprzedaży przez firmę, jest formą nakłaniania nabywcy do zakupu towaru usługi poprzez zastosowanie innych bodŸców głównie ekonomicznych (kupony, okresowe obniżki cen, loterie). Zasadniczym elementem promocji jest marka. Powinna być znana konsumentowi i powinna cieszyć się prestiżem.

Promocja interpersonalna, czyli bezpośrednia sprzedaż osobista - sprzedaż prowadzona przez personel sklepowy i akwizytorów, czyli sprzedaż polegająca na prezentowaniu produktów firmy drogą bezpośrednich kontaktów osobowych handlowców z konsumentami. Jest to sprzedaż bardzo skuteczna. Werbalna prezentacja towaru doprowadza zazwyczaj do zawarcia transakcji. Kontakt sprzedawcy z klientem pozwala na realizację sprzężenia informacyjnego i bezpośredni nie zakłócony przepływ informacji. Warunkiem efektywności sprzedaży jest nie tylko umiejętność kontaktu z klientem, ale także umiejętność dobrej organizacji pracy i poczucie odpowiedzialności sprzedawcy.

Sponsoring - jest to, działanie marketingowe, promujące firmę, usługę lub produkt w związku z wizerunkiem czy prestiżem, które ma przynieść określone korzyści sponsorowi, nie koniecznie w krótkim przedziale czasowym. Biorąc to pod uwagę sponsorowany nie może w żadnym wypadku stawiać się w roli obdarowywanego. Relacje zachodzące pomiędzy stronami muszą być wcześniej wyraźnie określone i równocześnie bezwzględnie oparte na zasadzie wzajemnego partnerstwa. Potrzeby, cele a nawet oczekiwania sponsora powinny być przy tym możliwie dokładnie zdefiniowane. Sponsoring jest formą promocji, która pozwala przy tym na uzyskanie dodatkowych korzyści niemożliwych do osiągnięcia dzięki reklamie, przynosi korzyści firmom, a jego mechanizm sprowadza do przeniesienia pozytywnych skojarzeń, wizerunku sponsorowanego podmiotu na sponsora. Celem sponsoringu jest zazwyczaj uzyskanie wyników dalekosiężnych i długotrwałych przez co pozwala na osiągnięcie efektów znacznie bardziej zbliżonych do public relations niż reklama.

Opakowanie / etykietowanie produktu („niemy sprzedawca”) - to bezosobowa prezentacja towaru, informująca o zaletach produktu i jego zastosowaniu. Pełni także funkcje ochronne i estetyczne, ale interesujące i ładne opakowanie jest formą ostatecznej promocji produktu, gdy konsument decyduje się na zakup w miejscu sprzedaży.

Public relations - to forma komunikowania się z nabywcą i wywoływania u niego pozytywnego nastawienia wobec produktu, a przede wszystkim firmy, która w tym przypadku jest bezpośrednio zaangażowana w kreowanie własnego wizerunku. W ramach przedsiębiorstwa PR obejmuje dwa podstawowe rodzaje działalności: wewnętrzną i zewnętrzna. Wewnętrzna działalność public relations obejmuje komunikację i jej sprawną organizację między wszystkimi pracownikami tej organizacji. Natomiast zewnętrzne PR określane jest często jako współpraca z mediami.

Publicty - w tym przypadku często podkreśla się jej nieodpłatność, tzn. są to wszelkie informacje na temat firmy publikowane lub rozpowszechniane nieodpłatnie.

Inne - dodatkowe, uzupełniające formy promocji to: expo (wystawy światowe), targi międzynarodowe, krajowe, lokalne, uniwersalne, specjalistyczne czyli branżowe, kiermasze, pokazy handlowe, degustacje w sklepach itp.

Środki promocji (media, nośniki reklamy)

Gazety, czasopisma, telewizja, filmy, radio, plakaty, tablice uliczne (billbordy), poczta, nalepki na samochodach, praktyczne gadżety (np. pudełka zapałek, zapalniczki, długopisy), itp.

52. POJĘCIE I KLASYFIKACJA KOSZTÓW

Na koszt składają się wyrażone w pieniądzu celowe zużycie rzeczowego majątku trwałego i obrotowego, wartości niematerialnych i prawnych, usług obcych, wynagrodzenia pracowników oraz niektóre płatności, np. ubezpieczenia społeczne, opłaty stanowiące koszty umowne, związane z normalną działalnością jednostki gospodarczej w danym okresie.

Koszt - nakład pracy żywej i uprzedmiotowionej wyrażonej w pieniądzu (zawsze wartościowo)

Koszty to wyrażone w pieniądzu zużycie środków produkcji i siły roboczej, niezbędne w celu pozyskania dobra, a więc produkcji lub usługi.

Koszt to wszelkie zmniejszenie majątku niezbędne po to aby produkt doprowadzić do stanu umożliwiającego jego sprzedaż.

Koszty obejmują niezbędne a więc gospodarczo i społecznie uzasadnione zużycie środków rzeczowych oraz usług obcych wyrażone w cenach nabycia, a także niezbędne wykorzystanie pracy żywej, wyrażone w płacach, związane z efektem użytecznym, powstałe w okresie na jakimkolwiek odcinku działalności gospodarczej.

Każdy nakład jest kosztem, ale nie każdy koszt jest nakładem.(akcyza)

Koszt nie jest równoznaczny z wydatkiem, czyli rozchodem środków pieniężnych. Wydatek bowiem może nastąpić wcześniej niż poniesienie kosztu, może być równoczesny z kosztem, a także może być dokonany później niż powstanie kosztu. Np. zapłata za zakupiony surowiec przyjęty do magazynu oznacza poniesienie wydatku, czyli rozchód środków pieniężnych, natomiast koszt powstanie dopiero w momencie zużycia materiałów. Jeśli pracownikowi wypłacimy pensję za miesiąc który już minął to powstanie kosztu wyprzedzi wydatek.

Ponoszone przez jednostkę gospodarczą koszty są ujmowane według różnych kryteriów klasyfikacyjnych w celu uzyskania informacji, umożliwiających ich kontrolę, analizę, kalkulowanie oraz podejmowanie decyzji.

Podstawowym kryterium klasyfikacyjnym kosztów jest ich podział według rodzajów, czyli prostych, jednorodnych elementów. Możemy wyróżnić następujące koszty w układzie rodzajowym:

• Amortyzacja

• Zużycie materiałów i energii

• Usługi obce

• Wynagrodzenia

• Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

• Podatki i opłaty

• Pozostałe koszty

W jednostkach gospodarczych prowadzących różnorodną działalność gospodarczą koszty są dzielone według rodzajów działalności na koszty :

• Działalności podstawowej, w tym działalności:

• produkcyjnej

• usługowej

• handlowej

• Działalności pomocniczej

• Koszty zarządu (ogólne)

Koszty w obrębie określonych rodzajów działalności mogą być także grupowane wg faz działalności (funkcji). W jednostkach wytwórczych są to koszty:

• Zaopatrzenia (zakupu)

• Produkcji

• Sprzedaży

• Zarządu (ogólne)

W jednostkach handlowych są to koszty fazy:

• Zakupu

• Magazynowania

• Sprzedaży

• Zarządu (ogólne)

Można się również spotkać z podziałem kosztów w ramach poszczególnych działalności ze względu na miejsce powstawania kosztów np. koszty wydziałów produkcyjnych, jednostek operatywnych handlu itp.

Ze względu na sposób odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty, czyli w związku z kalkulacją kosztów wytworzenia produktów, dzieli się koszty na :

• Bezpośrednie, które na podstawie dokumentów źródłowych mogą być przydzielone do określonych produktów (np. materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie),

• Pośrednie, których nie da się bezpośrednio przypisać do produktów bądź rodzajów działalności ( koszty wydziałowe, ogólne). Ewentualny podział tych kosztów na poszczególne produkty dokonywany jest za pomocą tzw. kluczy rozliczeniowych kosztów.

Dla celów kontroli kosztów należy je ujmować według ośrodków odpowiedzialności, czyli wyodrębnionych organizacyjnie części jednostki, których kierownicy są odpowiedzialni z a ponoszone koszty, bądź także za realizowane przychody i wyniki działalności. Ośrodek odpowiedzialności nie jest więc równoznaczny z miejscem powstawania kosztów, lecz z miejscem zarządzania określonymi zasobami.

Ze względu na zależności kosztów od rozmiarów produkcji dzieli się je na:

• Koszty zmienne - zmiana rozmiarów produkcji powoduje zmianę wielkości kosztów

• Wprostproporcjonalne - zmiana obu elementów w takim samym stopniu

• Progresywne - zmiana kosztów jest szybsza niż zmiana produkcji

• Degresywne - zmiana kosztów jest wolniejsza niż zmiana produkcji

• Koszty stałe - koszty gotowości produkcyjnej, niezależne od rozmiarów produkcji

53. RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA, RACHUNEK KOSZTÓW I CONTROLLING

Rachunkowość zarządcza - system gromadzenia, opracowywania (klasyfikowania, syntezowania analizy) i prezentacji informacji (finansowych i operacyjnych) dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych w celu wspomagania kierownictwa w planowaniu, podejmowaniu decyzji i kontroli.

Rachunkowość zarządcza posługuje się narzędziami, technikami:

• techniki ewidencyjne (oparte o konta, tabele, formę analityczną, arkusz kalkulacyjny)

• techniki zaawansowane - elementy analizy logicznej i matematycznej

Głównym celem rachunkowości zarządczej jest zagwarantowanie kierownictwu stałego i terminowego dostarczenia istotnych informacji oraz doradzanie im w sprawach związanych z ekonomicznymi skutkami proponowanych decyzji i działaniami alternatywnymi. Kolejny cel rachunkowości zarządczej to przewidywanie przyszłości.

Cechy rachunkowości zarządczej:

• Nie ma aktów prawnych i żadnych uregulowań prawnych dotyczących rachunkowości zarządczej. Do wyceny wprowadzana jest wartość godziwa.

• Przeznaczenie informacji - dla menadżera zarządzającego, dla celów wewnętrznych firmy

• Sprawozdawczość wewnętrzna - daje przejrzyste, przydatne sprawozdania do podejmowania decyzji

• Cechą szczególną jest szybkość przeprowadzenia i łatwość uzyskania informacji

• Dotyczy przyszłości (podejście ex ante)

• Przeprowadzana jest w elastycznych cyklach inwestycyjnych

• Stosowane jest w niej zarówno podejście deterministyczne (wszystkie zjawiska podlegają nieuchronnym prawidłowościom) jak i probabilistyczne (nigdy nie ma pełnej pewności, używany jest rachunek prawdopodobieństwa).

Rachunek kosztów - ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości kosztów (nakładów) pracy żywej i uprzedmiotowionej poniesionych w przedsiębiorstwie z określonym przeznaczeniem.

Rachunek kosztów umożliwia udzielenie odpowiedzi na pytania takie jak:

• ile kosztuje wytworzenie określonych wyrobów czy usług

• ile można na tym zarobić

Wychodząc z istoty rachunku kosztów, jego zadania możemy sprowadzić do:

1. Poznanie poniesionych kosztów w różnych przekrojach oraz w określonym czasie. Istotne jest ustalenie, gdzie zostały poniesione koszty, jakiej wysokości i na co poniesione.

2. Tworzenie podstaw ustalenia cen.

3. Zapewnienie kontroli przebiegu procesów działalności przedsiębiorstw i wysokości ponoszenia kosztów. Ponieważ nie ma idealnego wzorca do oceny poprawności kształtowania się kosztów, porównuje się je z:

• uzyskanymi przychodami

• kosztami poprzedniego okresu

• kosztami planowania

• kosztami innych przedsiębiorstw

Rodzaje rachunku kosztów:

• R. kosztów pełnych (rzeczywistych, całkowitych)

• R. kosztów niepełnych (zmiennych)

• Rachunek kosztów postulowanych

Rachunkowość zarządcza jest blisko związana z rachunkiem kosztów. Trudno jest powiedzieć w którym miejscu kończy się rachunek kosztów, a w którym zaczyna rachunkowość. Rachunek kosztów zajmuje się pomiarem efektu działalności jednostek organizacyjnych, rentownością produktów i usług. Jest on podstawą dla rachunkowości zarządczej. Rachunkowość zarządcza dostarcza więcej wiedzy niż rachunek kosztów, gdyż dostarcza informacje dla kadry kierowniczej, a więc rolą pracownika rachunkowości jest zarządzanie informacją. Zebrane i przedstawione informacje powinny pomagać kierownictwu firmy w zarządzaniu operacyjnym a także strategicznym.

Controlling - ściśle wiążę się z systemami zarządzania co odzwierciedla następująca definicja. Controlling jest substytutem systemu zarządzania, który tworzy i koordynuje planowanie, kontrolę i zaopatrzenie w informacje. W ten sposób wspomaga adaptację i koordynację całego systemu

Inne definicje controllingu:

• Uproszczona : porównywanie stanu pożądanego (wyznaczonego ) z rzeczywistym

• Bardziej kompleksowa : system wzajemnie określonych przedsięwzięć, zasad, metod i technik służących wewnętrznemu systemowi sterowania i kontroli zorientowanej na osiągnięcie założonego wyniku

• Bardzo obrazowa : proces nawigacji i sterowania gospodarczego za pomocą planu wyznaczającego miejsce przeznaczenia

Do podstawowych funkcji controllingu zaliczyć można:

• planowanie - wyznaczanie wielkości zadanych,

• kontrolę - monitorowanie kształtowania się wielkości uzyskiwanych,

• zalecenia korygujące - proponowanie przedsięwzięć korygujących,

• koordynację - niezbędną zarówno przy wyznaczaniu wielkości zadanych jak i przy konitorowaniu kształtowania się wielkości uzyskiwanych oraz przy proponowaniu przedsięwzięć korygujących.

Narzędziami controllingu są budżetowanie, analizy finansowe, rachunkowość zarządcza itp.

54. RACHUNEK KOSZTÓW CAŁKOWITYCH I KOSZTÓW ZMIENNYCH

Rachunek kosztów całkowitych jest inaczej określany rachunkiem kosztów rzeczywistych lub pełnych. Oparty jest na filozofii: zostały poniesione koszty i wyprodukowane określone wyroby dlatego wszystkie koszty jakie powstały w firmie są kosztami tych wyrobów.

Ze względu na możliwość przypisania kosztów poszczególnym wyrobom w rachunku kosztów całkowitych koszty są dzielone na bezpośrednie i pośrednie (wspólne).

Jest on stosowany na etapie podejmowania decyzji długoterminowych i w rachunkowości finansowej.

Koszty bezpośrednie wytwarzania to między innymi:

• materiały bezpośrednie (surowce w przypadku przerabiania, części i podzespoły w przypadku montowania oraz opakowania bezpośrednie produktu),

• wynagrodzenia bezpośrednie (łącznie z kosztami ubezpieczeń społecznych przypadającymi na te wynagrodzenia),

• usługi obce bezpośrednie (usługi obce związane z jednostką produkcji, np. koszty zlecanej obróbki detali produkcyjnych),

• inne koszty bezpośrednie (koszty zużytych narzędzi specjalnych, energii bezpośredniej technologicznej).


Koszty pośrednie wytwarzania są to wszystkie koszty ponoszone w podmiotach produkcyjnych z wyłączeniem kosztów bezpośrednich. Wiążą się głównie z funkcjonowaniem wydziałów produkcyjnych (koszty kierowania wydziałem, koszty energii, koszty utrzymania ruchu, amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych angażowanych w procesy wytwarzania, rozliczane koszty podmiotów pomocniczych).
Kosztów tych nie można na podstawie dokumentów źródłowych przyporządkować wytwarzanym jednostkom produktu lub można, ale koszty te są nieistotne. Są one rozliczane na wytwarzane w danym okresie produkty za pomocą kluczy rozliczeniowych. Mogą to być zarówno koszty zmienne jak i stałe.

Rachunek kosztów zmiennych to system rachunku, w którym produktom przypisuje się tylko koszty zmienne wytworzenia. Koszty stałe wytworzenia traktowane są jako koszty okresu sprawozdawczego.

W rachunku tym koszty całkowite przedsiębiorstwa dzielone są na koszty stałe i zmienne.

Koszty podmiotów wewnętrznych agregowane są również zgodnie z ich charakterem zmienności względem stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej na stałe i zmienne.

Rachunek ten jest wykorzystywany na etapie podejmowania decyzji krótkoterminowych do celów zarządzania operacyjnego.

Koszty zmienne to między innymi:

• materiały bezpośrednie,

• koszty wynagrodzeń bezpośrednich,

• część kosztów pośrednich wytworzenia (materiałów pośrednich, wynagrodzeń pośrednich, energii),

• część kosztów sprzedaży (transportu, wyładunku, ubezpieczenia).

Koszty stałe to między innymi:

• część kosztów wynagrodzeń

• część kosztów pośrednich wytworzenia (odpisów amortyzacyjnych liczonych metodami czasowymi, oświetlenie i ogrzewanie hali produkcyjnej, kierowanie zakładem)

część kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży (reklama, wynagrodzenia zarządu, magazyny wyrobów)

55. KALKULACJE KOSZTÓW METODĄ PODZIAŁOWĄ I DOLICZENIOWĄ

Metodę kalkulacji podziałowej stosuje się przy produkcji jednorodnej, typu masowego lub wielkoseryjnego, tj. wówczas, gdy, np. wytwarza się jeden rodzaj produktu lub kilka produktów zbliżonych ze względu zużywanego materiału lub techniki wytwarzania, co umożliwia zastosowanie umownych jednostek przeliczeniowych przy ich wspólnej kalkulacji.

Kalkulację tą mogą zatem stosować jednostki wytwarzające masowo (seryjnie) jeden wyrób lub kilka wyrobów przy wykorzystaniu tego samego surowca podstawowego oraz zastosowaniu tej samej techniki i technologii obróbki.

W przypadku produkcji jednego rodzaju wyrobu za jednostkę kalkulacyjną przyjmuje się jego jednostkę naturalną, np. jeden słoik dżemu, kilogram cukru, jeden silnik. itp. W przypadku wytwarzania różnych produktów dających się wspólnie kalkulować, za jednostkę może być przyjęta miara umowna (np. sztuki opakowań, lub tabliczki czekolady różnej wielkości, mogą być dla potrzeby kalkulacji przeliczone na wagę).

Metoda kalkulacji podziałowej dzieli się na następujące odmiany:

kalkulację podziałową prostą,

kalkulację podziałową ze współczynnikami,

kalkulację podziałową fazową (procesową),

kalkulację produktów sprzężonych (łącznych).

Kalkulacja doliczeniowa

Kalkulacja doliczeniowa jest stosowana w jednostkach gospodarczych o produkcji złożonej, montażowej. Produkcję montażową charakteryzuje to, że wyroby składają się z wielu części, produkowanych i montowanych w jednym lub kilku wydziałach.

Wyróżniamy dwie odmiany kalkulacji doliczeniowej:

zleceniowa - stosowana w produkcji jednostkowej, małoseryjnej; przedmiotem kalkulacji jest konkretne zlecenie produkcyjne, obejmujące część składową wyrobu gotowego, wyrób gotowy lub krótką serię wyrobów.

asortymentowa - stosowana w produkcji wielkoseryjnej lub masowej; przedmiotem kalkulacji jest konkretny asortyment produkowanych wyrobów.

56. BUDŻETOWA METODA ZARZĄDZANIA

Planowanie decyzji w przedsiębiorstwie polega na określeniu całości celów przedsiębiorstwa , znalezieniu najbardziej odpowiednich metod i środków na realizację tych celów oraz bieżącym kontrolowaniu skuteczności wykorzystania środków przeznaczonych na ich realizację. Proces planowania nazywa się budżetowaniem, wskutek którego powstaje budżet - plan finansowy firmy składający się z cząstkowych, wzajemnie się uzupełniających i zależnych budżetów wymagających ciągłej kontroli.

Budżetowanie i kontrola budżetowa są podstawową techniką sterowania kosztami, prowadzącą do ciągłego obniżania kosztów produktów.

Opracowanie budżetu na następny rok rozpoczyna się zwykle kilka miesięcy przed zakończeniem bieżącego roku. Odpowiedzialność za przygotowanie całościowego planu przedsiębiorstwa ponosi z reguły zespół, w skład którego wchodzą dyrektor ekonomiczny, główny księgowy, szef produkcji i kierownik działu sprzedaży. Istotne jest, aby przedstawiciele wszystkich ośrodków odpowiedzialności uczestniczyli w przygotowaniu budżetów, ponieważ ma to znaczenie dla prawidłowego określenia celów działania i kontroli ich realizacji. Po zebraniu szacunkowych danych z poszczególnych działów dział planowania i kontroli analizuje je, sprawdza i weryfikuje oraz opracowuje całościowy budżet.

W celu wykorzystania budżetów w zarządzaniu musi być opracowany system budżetów szczegółowych. Na system tych budżetów składają się:
- budżet sprzedaży,
- budżet produkcji i zapasów wraz z budżetem zużycia i zakupu materiałów,
- budżet robocizny bezpośredniej,
- budżet kosztów wydziałowych,
- budżet kosztów administracji i sprzedaży,
- budżety wydziałowe (ośrodków odpowiedzialności za koszty),
- budżet zasadniczy.

57. RODZAJE BUDŻETÓW NA POZIOMIE OPERACYJNYM I KAPITAŁOWYM PRZEDSIĘBIORSTWA

Budżety - programy działania przedsiębiorstwa oraz kontrola nad wykonaniem tego programu. Wykorzystując proces budżetowania firma uzyskuje w efekcie plany, które stanowią punkt wyjścia wielu działań.

Budżet wiodący obejmuje wszystkie środki odpowiedzialności występujące w danej jednostce gospodarczej. Sporządzany jest na okres 1 roku, z podziałem na okresy krótsze ( kwartały, miesiące, tygodnie)

Budżet wiodący jest budżetem ciągłym (kroczącym), tzn. obejmuje zawsze 12 kolejnych miesięcy. W momencie gdy upływa 1 miesiąc, tworzony jest budżet na miesiąc następny. Pozwala to zarządzającym osiągnąć stabilny horyzont planowania.

Budżet wiodący składa się z 2 części:

1. Budżet operacyjny - obejmuje prognozowanie dotyczące podstawowych działań jednostki ( sprzedaż produktów, gospodarka zapasami) i kończy się planowanym rachunkiem zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego

2. Budżet finansowy -

• prezentuje planowane wpływy i wydatki gotówkowe,

• uwzględnia działalność inwestycyjną i finansową,

• obejmuje planowane sprawozdania finansowe, określane często sprawozdaniami pro- forma w postaci planowanego bilansu,

• planowanie rachunku zysków i strat na poziomie wyniku netto

• planowanie sprawozdań z przepływu środków pieniężnych

Budżety operacyjne w jednostkach produkcyjnych obejmują następujące budżety cząstkowe:

• Sprzedaży

• Produkcji

• Materiałów bezpośrednich

• Robocizna bezpośrednia

• Koszty produkcji

• Koszty ogólnego zarządu i sprzedaży

• Koszt końcowy wyrobów gotowych

• Koszt sprzedanych wyrobów

• Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego

Budżet finansowy obejmuje:

• Budżet środków pieniężnych

• Budżet nakładów kapitałowych

• Planowany bilans

• Planowany rachunek zysków i strat na poziomie wyniku na działalności

• Planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych

58. KONKURENCJA I KONKURENCYJNOŚĆ W ODNIESIENIU DO PRZEDSIĘBIORSTW I JEDNOSTKI TERYTORIALNEJ

Konkurencyjność przedsiębiorstw związana jest przede wszystkim z otoczeniem konkurencyjnym, w którym się znajduje.

Konkurencja i konkurencyjność przedsiębiorstw toczy się w obrębie następujących czynników:

1. biologiczne - niezbędny zestaw informacji o roślinach i zwierzętach, z uwzględnieniem wymagań agrotechnicznych i zootechnicznych.

2. organizacyjne

3. przestrzenne - rozmieszczenie podstawowych czynników produkcji (ziemi, praca, kapitał)

4. techniczne - dane o maszynach, technologii produkcji roślinnej i zwierzęcej, usługach technologicznych.

5. produkcyjne - rozmieszczenie produkcji, struktura produkcji, poziom produkcji roślinnej i zwierzęcej

6. przyrodniczo-ekologiczne - warunki klimatyczne, glebowe, fizjograficzne i ekologiczne

7. demograficzne - jakość siły roboczej

8. marketingowe - rynek zaopatrzenia w środki produkcji, rynek zbytu produktów

9. finansowe - systemy finansowe, kredyty preferencyjne, subwencje i dotacje, ulgi i zwolnienia podatkowe

10. ekonomiczne - poziom i relacja cen, warunki płatności

11. prawne - prawo rolne i finansowe, prawo podatkowe (podatek rolny, VAT, podatek od działów specjalnych)

12. urbanistyczne - zagospodarowanie przestrzenne, urbanizacja terenu

13. pozostałe

59. KONCEPCJA WIELOFUNKCYJNEGO ROZWOJU I JEJ ZASTOSOWANIE W POLITYCE ROZWOJU WSI I ROLNICTWA.

Wielofunkcyjny rozwój wsi i rolnictwa to:

(1) przekształcanie tradycyjnych obszarów rolniczych w struktury o wielu funkcjach (element polityki regionalnej) oraz (2) kojarzenie produkcji rolniczej z innymi rodzajami aktywności gospodarczej na szczeblu gospodarstwa rolnego (element polityki rolnej). Istotą obu tych polityk w kreacji wielofunkcyjności obszarów wiejskich jest dbanie o rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, wspieranie lokalnej przedsiębiorczości, rozwoju agroturystyki oraz specjalistycznego kształcenia i zawodowego doradztwa, ukierunkowanych na rozwój wielu funkcji wsi. Zakładają one tworzenie warunków zachęcających inwestorów do lokowania swoich firm na obszarach wiejskich oraz wywoływanie postaw przedsiębiorczych u rolników, zwłaszcza młodych.

Głównym celem wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich jest poprawa warunków życia i pracy rodzin żyjących na wsi. Zwiększenie zatrudnienia pozarolniczego na wsi, większa możliwość wyboru pracy i jej różnorodność spowodują nie tylko wyższe dochody ludności wiejskich, ale także wzrost atrakcyjności wsi jako miejsca życia i pracy.

Lokalne programy i pomysły ożywienia przedsiębiorczości na wsi w rolnictwie muszą być skorelowane z wieloma szczegółowymi programami, z których najistotniejsze to:

1. Program łagodzenia, ograniczenia czy też likwidacji bezrobocia.

2. Program rozwoju różnych form kształcenia, oświaty doradztwa rolniczego i socjalno-bytowego dla wsi,

3. Program interwencji na rzecz modernizacji rolnictwa, różne są bowiem formy adresowanej pomocy pomocy państwa.

4. Program przestrzennego zagospodarowania i rozwoju regionalnego, który nabiera coraz większego znaczenia, pogłębiają się bowiem różnice pomiędzy bogatszymi regionami, bardziej zaawansowanymi w transformacji, i regionami biednymi, zostającymi daleko w tyle.

5. Program ochrony środowiska, dotyczący zwłaszcza zanieczyszczeń wód i powietrza spowodowanych prowadzeniem działalności gospodarczej.
6. Rozwój samorządności i samodzielności władz lokalnych, przede wszystkim gminnych.

7. Pomoc zabezpieczenia socjalnego, tzn. system rent i ubezpieczeń zdrowotnych, dających ludności wiejskich - w tym rolniczej - szansę dostępu do usług medycznych, jak i system emerytur z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego następcy lub sprzedaży ziemi.

60. RÓWNOWAGA KONSUMENTA NA RYNKU

Punkt równowagi konsumenta na rynku wyznacza linia budżetu oraz krzywa obojętności.

Jest to punkt w którym konsument uzyskuje maksymalną satysfakcję z konsumpcji dóbr przy danym poziomie dochodów.

Linia budżetu. Jest to wszystkie kombinacje dwóch dóbr o określonych cenach które może konsument nabyć przy danym poziomie dochodów. Linia ta ma nachylenie ujemne, więc zwiększenie konsumpcji jednego dobra wymaga rezygnacji z odpowiedniej ilości drugiego dobra.

Linia budżetu może przesuwać się w lewo (zmniejszenie poziomu dochodu) lub w prawo (wzrost poziomu dochodu). Zmiana kąta nachylenia następuje gdy nastąpi zmiana w relacjach cen dóbr.

Z linią budżetu wiąże się efekt dochodowy i substytucyjny. Efekt dochodowy: proporcjonalna zmiana w relacjach cen dóbr spowoduje wzrost dochodu, a więc zwiększy się konsumpcja dwóch dóbr. Jednak struktura nabywanych dóbr nie ulegną zmianie.

Efekt substytucyjny: gdy wzrośnie cena jednego dobra, to zwiększy się konsumpcja tańszego dobra a zmniejszy się konsumpcja dobra droższego.

Krzywa obojętności: to wszystkie kombinacje dwóch dóbr dające taki sam poziom zadowolenia konsumentowi. Krzywa obojętności ma nachylenie ujemnie. Zmniejszenie konsumpcji jednego dobra wymaga zwieszenia konsumowania drugiego dobra by poziom użyteczności nie uległ zmianie. Zbiór krzywych obojętności tworzy mapę preferencji konsumenta.

Groźba nowych wejść

• SEKTOR

Rywalizacja między istniejącymi firmami

Siła przetargowa nabywców

Groźba substytucyjnych wyrobów lub usług

Siła przetargowa dostawców

---