warzywa wyk 2, szkoła, zkoła, warzywa


Warzywnictwo jeden z działów produkcji roślinnej, najbardziej intensywny, dostarczający produktów, które są bardzo ważne dla ludzi (wysoka wartość biologiczna i walory smakowe).

Bób, cebula, czosnek uprawiane od starożytności

I witamina została odkryta w 1912r i jest to wit. B

Polska - dość duże spożycie warzyw

0x08 graphic
Rośliny zielne: jednoroczne warzywa w całości lub częściowo (pędy) jako

0x08 graphic
dwuletnie pożywienie człowieka (stan świeży,

0x08 graphic
wieloletnie ugotowane, zamrożone, konserwacja)

Ziemniak jest warzywem w Polsce (tylko bardzo wczesne, podkiełkowane idą pod osłony)

Truskawki, poziomki kiedyś warzywa, teraz sady

Kminek, koper, lubczyk zioła, ale warzywa

Grzyby uprawne (pieczarki) warzywa

Występuje 350 gatunków roślin warzywnych (w Europie 60 gat., w Polsce 20-30 gat., w gospodarce 8 gat.: cebula, marchew, kapusta, burak ćwikłowy, pomidor, ogórek, groch na zielone nasiona, fasola)

Podział warzyw (według części jadalnych):

Gatunki dzikie są odporne na choroby i szkodniki.

Ośrodki pochodzenia warzyw:

Składniki pokarmowe:

12600 kJ potrzeby energetyczne dorosłego człowieka (3000 kcal) zależą od wieku, płci, trybu życia

Warzywa świeże mają 80-95% wody, mało węglowodanów, są dietetyczne i po nich nie odkłada się tłuszcz.

Zawartość wody zależy od gatunku, rodzaju części jadalnej, sposobu uprawy, terminu zbioru, stopnia dojrzałości. Źródłem energii pochodzącej z warzyw są węglowodany (2-5% w warzywach). Najwięcej węglowodanów mają korzeniowe, strączkowe, cebulowe. Warzywa uprawiane na nasiona mają 50-60% węglowodanów. Przyczyną odkładania się tłuszczów mogą być strączkowe (suche nasiona), kapusta brukselska, jarmuż(?) 0,1-0,3%/100g części jadalnej.

Witaminy związki organiczne nie wytwarzane w organizmie człowieka, ale wykorzystywane przez niego jako katalizatory procesów przemiany materii. Witaminy syntetyczne są nieprzyswajalne. Warzywa świeże i mrożone maja max ilość witamin.

Wit. A odpowiada za % wzrostu i rozwoju. Duży jej niedobór powoduje zaburzenia widzenia.

β-karoteny przeciwutleniacze, maja właściwości antynowotworowe (nie powstają wolne rodniki). Najwięcej karotenu mają: marchew (7,5 mg/100g świeżej masy), pietruszka naciowa (5,5 mg/100g ś.m.), szpinak, jarmuż, papryka, dynia (2,5 mg/100g ś.m.), pomidor, fasola szparagowa (0,6-0,3 mg/100g ś.m.).

Przetwory z pomidorów im bardziej przetwór pozbawiony jest wody, tym więcej β-karotenu (3mg/1kg produktu ma świeży pomidor, przetwór końcowy - 12mg).

Wit. C inaczej zwana kwasem askorbinowym. Jest silnym przeciwutleniaczem. Odpowiada za ochronę organizmu przed wirusami (dzienna dawka 50-60mg). Organizm człowieka nie magazynuje wit. C. Ulega ona degradacji poprzez działanie wysoką temperaturą, przetwarzanie warzyw (kiszenie nie powoduje ubytków wit. C). Najwięcej wit. C mają: pietruszka naciowa (do 200mg/100g ś.m. więcej niż cytrusy), papryka zielona (140mg/100g ś.m.), jarmuż, chrzan, szpinak, kalarepa młoda.

Wit. B B1 (tiamina) - groch, fasola, soja, marchew, kapusta brukselska, kapusta włoska B2 (ryboflawina) - burak liściowy, szpinak, jarmuż, zielone nasiona grochu, fasola szparagowa B5 (kwas pantotenowy) - kalafior, brokuły, pieczarki B6 (pirydoksyna) - warzywa strączkowe, korzeniowe, kapustne

Wit. H (biotyna) - marchew, strączkowe, szparag

Wit. E (tokoferol) przeciwutleniacz - kapustne, liściowe - szpinak, strączkowe, papryka, marchew

Wit. K - kapusta, szpinak, sałata

Wit. U działa przeciw wrzodowo - kapusta

Składniki mineralne:

K - najwięcej w roślinach (warzywa)

Ca, Mg, P, Fe, mikroelementy max znaczenie

Ca - wysoka zawartość w porównaniu z innymi środkami spożywczymi: >300mg/100g ś.m.: pietruszka naciowa, liście pietruszki korzeniowej, 100-200 mg/100g ś.m.: szczypiorek, jarmuż, brokuł, chrzan, 50-100mg/100g ś.m.: szpinak, por, kapusty głowiaste, seler, kalarepa, 25-50mg/100g ś.m.: marchew, rzodkiewka, cebula, endywia, kapusta brukselska, burak ćwikłowy

P > 400 mg/100g ś.m.: strączkowe, kukurydza, 50-60 mg/100g ś.m: groch, kapusta brukselska, < 20mg/100g ś.m.: marchew, rzodkiewka, ogórek

Mg - odpowiedzialny za reakcje biochemiczne, składnik tkanek, antyutleniacz: 25% Mg zjadanego przez ludzi pochodzi z warzyw. Max ilości magnezu zawierają:> 40mg/100g ś.m.: sałata, szpinak, pietruszka naciowa, strączkowe, kukurydza cukrowa 15-25 mg/100g ś.m.: seler, brokuł, kapusta włoska, kapusta brukselska

Fe - wchodzi w skład hemoglobiny, dzienna dawka 6-15mg. Max ilości Fe -pietruszka naciowa, szpinak, szczypiorek, strączkowe 10-15mg/100g ś.m.: bób, szczypiorek, 0,9-2,4mg/100g ś.m.: kapusta, sałata, por

Kwasy organiczne mają korzystny wpływ na trawienie, smak i zapach (najczęściej: jabłkowy, winowy, cytrynowy), niepożądanym składnikiem warzyw jest kwas szczawiowy (szpinak, rabarbar, szczaw, burak ćwikłowy, burak liściowy), ponieważ powoduje odwapnienie, powstawanie kamieni nerkowych, większa jego ilość jest toksyczna dla organizmu

Błonnik - niezbędny w diecie, poprawia funkcjonowanie układu pokarmowego, przyspiesza ruchy robaczkowe. Zapotrzebowanie: 1kg ciała 100mg błonnika/dzień. Błonnik nierozpuszczalny celuloza, lignina, hemiceluloza; rozpuszczalny pektyny

Olejki eteryczne - nadają smak, zapach, pobudzają trawienie, posiadają właściwości lecznicze (rzepa - rapaholin, czosnek - arteroskleroza, kapustne, cebulowe)

Fitoncydy - działają bakteriobójczo, bakteriostatycznie (czosnek, cebulowe, chrzan)

Flawonoidy - w roślinach tworzą systemy ochronne przeciw chorobom i szkodnikom. U człowieka zapobiegają chorobom serca i układu krwionośnego

Kwercetyna - cebula ruchałuska czerwona, szalotka - Francja

Likopen - karotenoidy, odpowiednie czerwone wybarwienie pomidora, antyutleniacz, antyrakowy (płuc, przewodu pokarmowego, prostaty). Zapotrzebowanie: 5mg dziennie ( 2 pomidory). Największe ilości likopenu ma arbuz i pomidor. Zawartość likopenu nie ulega degradacji - tylko koncentracji (ketchup, sok pomidorowy, zupa pomidorowa, koncentrat pomidorowy)

Glikozynolany - na nowotwory (kapustne: kapusta biała, czerwona, brukselska, kalafior, brokuł - max antyrakowy)

Składniki niepożądane:

- kwas szczawiowy

- azotany, azotyny naturalne składniki roślin są szkodliwe pośrednio- w wyniku redukcji powstają azotyny + hemoglobina methemoglobina (methemoglobinemia), ale mogą się jeszcze tworzyć w warzywie: HNO2 ↔ OH- + NO++/ Fe++ + NO+ Fe+++ + NO /Fe+++ - traci zdolność wiązania i przenoszenia tlenu (krew); najbardziej na to narażone są niemowlęta i małe dzieci, dorośli mniej, ale azotyny mogą działać mutagennie, itp. Źródła azotanów: warzywa, ziemniaki; azotynów: przetwory mięsne, saletry. ADI (acceptable daily intake) dla azotanów (NaNO3) 5mg/kg masy ciała; azotynów (NaNO2) 0,2 mg/kg masy ciała

Warzywa, które mają krótki okres wegetacji, mało światła, przenawożone azotem liście jako część jadalną gromadzą dużo więcej azotanów i azotynów (dużo u: buraka ćwikłowego, rzodkiewki, sałaty, szpinaku) poziom bezpieczny poniżej 250mg NO3 w kilogramie świeżej masy.

- metale ciężkie kadm - 10x więcej w roślinie niż w glebie, bo kumuluje); Pb, Cd, Hg, Ar (najniebezpieczniejsze), Ni, Cu, Zn

Źródła:

- gleba określony skład mineralogiczny

- komunikacja samochodowa motoryzacja - zanieczyszczenie terenów Pb i Zn w pobliżu ulic (teraz coraz mniej). W pasie 50 m od krawędzi jezdni nie można uprawiać warzyw (!!), chociaż to i tak mała odległość, bo wpływ zanieczyszczeń sięga do 300m (bardzo niebezpieczne są warzywa z działek w pobliżu ciągów komunikacyjnych). Zwarte pasy ochronne zieleni drzewa, krzewy oddzielające pola uprawne od drogi naturalne filtry biologiczne (mogą zatrzymać nawet 80% Pb, 70-80% substancji smolistych

- przemysł okręgi miedziowe (Legnica, Głogów, Katowice, Gliwice); zakłady azotowe (Puławy, Police). Im dalej od emitora to słabsza emisja (do 50km jeszcze oddziałują te zanieczyszczenia)

- rolnictwo nawozy słabej jakości - fosforyty (źle oczyszczone zawierają dużo kadmu); wapno defekacyjne (odpady przemysłowe); chemiczne środki ochrony roślin (zawierają np. Cu). 80-90% metali ciężkich pobieramy z żywnością, resztę z powietrza !!

Obniżanie zawartości metali ciężkich w warzywach:

- nawożenie organiczne (różne postacie - torf, nawozy zielone)

- wapnowanie - im wyższe pH, tym niższa zawartość metali ciężkich (bo przechodzą w formy nieprzyswajalne dla roślin)

- wybór odpowiednich gatunków i odmian warzyw (odporne są: fasola, szparag, groch; dużo gromadzą: sałata, seler naciowy, szpinak)

W Polsce produkcja proekologiczna (przymus ekonomiczny) - zwłaszcza mniej środków ochrony roślin ( stosuje się ich dużo mniej niż na zachodzie Europy i USA), mniej nawozów mineralnych.

Typy produkcji warzywnej:

- amatorska na niewielka skalę, nie na sprzedaż, na potrzeby samego użytkownika. Cechy:

* duże rozdrobnienie

* duże nakłady pracy ręcznej

* szeroki asortyment gatunków, odmian często niespotykanych na rynku

Stosowanie uprawy współrzędne, przedplony, poplony (bo mało pola); 2-3 plony w ciągu roku - produkcja intensywna, ale pracochłonna. Aby zwiększyć plony stosuje się osłony (niskie tunele foliowe, folę perforowaną, małe szklarnie, włókninę). Warzywa z tej produkcji SA zwykle o wysokiej wartości biologicznej; brak resztek pestycydów - ręczne i fizyczne metody ochrony (ale jeśli uprawiane są blisko dróg zawierają metale ciężkie).

- towarowa uprawa 1 gatunku lub kilku na raz, większe partie produkcyjne, niższe koszty produkcji. Dzieli się na:

* wielkotowarową

* drobnotowarową

1) Produkcja podmiejska warzyw - najstarszy typ produkcji towarowej (bliskość rynku zbytu, siła robocza, obornik - do inspektów, itp). Gospodarstwa wyspecjalizowane - wysoce intensywna produkcja upraw pod osłonami (szklarnie, tunele); obecnie dominują warzywa z upraw na zbiór wczesny i wrażliwe na transport (pomidor, sałata).

2) Uprawa w korzystnych warunkach klimatyczno-glebowych - wyższe plony, lepsza jakość przy niższych środkach produkcji (kapustne, korzeniowe)

3) Produkcja dla potrzeb przetwórstwa - specjalnie dobrane odmiany, określona technologia, umowy kontraktacyjne - określone warunki, nawożenie, dobre gleby, tzw. bazy surowcowe - w pobliżu przetwórni - mniejsze koszty transportu, czas (kukurydza - od zbioru do zamrożenia nie więcej niż 6h, bo traci cukry proste; szparagi - auta chłodnie)

4) Produkcja pod osłonami - szklarnie, tunele foliowe wysokie - cieplarnie wysokość nakładu pracy, energii, ale można uprawiać poza okresem wegetacyjnym w cyklu wiosennym i jesiennym (produkcja przedłużona pomidora podłoże inertne; pomidor stanowi 60-80% warzyw pod osłonami; ogórek, rzodkiewka). Pędzenie warzyw - otrzymywanie części jadalnej w organach spichrzowych (cebula, pietruszka); grzyby uprawne - boczniak.

5) Produkcja nasienna - sprzyjające warunki glebowo-klimatyczne, dobrze wykształcone nasiona, zdrowe (woj. zachodnio-pomorskie, pomorskie - produkcja kapusty; środkowa Polska - cebulowe; południe Polski - ogórek, pomidor)

Polska 3-4 miejsce w produkcji warzyw w Europie (1-kapusta, 2-marchew, 3-cebula, 4-ogórek), 255tys. ha; 1,4% powierzchni użytków rolnych; 1,8% zasiewów; 20-25% całej produkcji roślinnej; 5-6 mln ton produkcji warzyw; 145kg warzyw/1 osobę/1 rok; 115 kg po odliczeniu strat (Włochy, Hiszpania, Grecja - 230kg/w osobę/1 rok w Grecji głównie na wino, jedzą mało mięsa, dlatego nie chorują na choroby wieńcowe); kapusta ~ 33% produkcji warzywniczej w Polsce dobrze dostosowane, wysokie plony, różne wykorzystanie (marchew ~ 13%, cebula ~ 10-12%, burak ćwikłowy ~ 9%, pomidor ~ 8%, ogórek ~ 7%, kalafior ~ 5%, warzywa liściowe, strączkowe - wymagają poprawienia w porównaniu z innymi krajami.

Produkcja pod osłonami 2,600ha (70-80% pomidor, ogórek, sałata); 350tys ton 9kg/os/rok; cel: warzywa 500g

warzyw/dzień, 200g owoców/dzień

Sezonowość spożycia

- 1 półrocze 1/3 spożycia

- 2 półrocze 2/3 spożycia

Aby wyrównać trzeba poprawić rozwój przechowalnictwa (u nas kopce - straty), przetwórstwo powinno być ok. 20% - jest ok. 10%, zamrażalnictwo, kiszenie - 90% wit. C, rozwój pod osłonami, import z płd. Hiszpanii, Włoch, Krety. Należy zwiększyć spożycie.

Plony u nas niższe: cebula 20-30t/ha (Holandia 50-60t/ha) należy zwiększyć wydajność (brak środków technicznych, nawożenie, nawadnianie), 30-50% zwiększenie plonu poprzez nawadnianie

Warunki przyrodnicze uprawy warzyw:

Klimat, gleba, temperatura, światło, opady, wiatr, zawartość CO2 w atmosferze (wzajemne powiązanie stosunków tych wszystkich czynników, np wzrost usłonecznienia - większa wilgotność). Niedobór czynnika może spowodować mniejszy pobór z pozostałych czynników (odpowiednia regulacja czynników). Odpowiedni dobór roślin dla danego rejonu, zastosowanie metod, które ograniczają wpływ złych warunków, dostosowanie roślin do klimatu. Kształtowanie mikroklimaty - do wymagań roślin (szklarnie - temperatura, wilgotność, itd.)

W warunkach polowych:

- temperatura

* decyduje o rozmieszczeniu roślin

* średnia temperatur, min w zimie, max w lecie, pory roku

* okres gospodarczy: temperatura >2,5oC - rozpoczęcie prac polowych, już niektóre siewy koniec - zakończenie prac (pn-wsch - najkrótszy okres 220 dni, wzdłuż Odry - 260 dni)

* okres wegetacyjny - średnia dobowa temperatur > 5oC (25.III najwcześniej Wrocław, Opole, Głogów; 15.IV Pojezierze mazurskie; koniec: 20.X pn-wsch, 30.X pd-zach), 180-220 dni trwa okres wegetacyjny

* okres bezmroźny - między średnimi datami ostatniego przymrozku wiosennego i pierwszego jesiennego (wiosna IV-V, jesień 2 dekada X, nawet IX); zależy od gleby, ukształtowania terenu - zagłębienie (zastoiska mrozowe), tereny górskie (gleby torfowe)

Pomidor, ogórek, fasola - ciepłolubne, uprawy tylko w okresie bezmroźnym (dlatego pomidor z rozsady - wydłużony o 30 dni; po 15.V)

Izoterma lipca ↑ 19oC Opole, ↓ 16oC Suwałki. Suma temperatur dodatnich najwyższa - Wrocław, Opole 3300oC, ujemnych najniższa Koszalin, Suwałki 2800oC.

Wymagania cieplne warzyw:

(temperatura minimalna, maxymalna, optymalna), są róże dla poszczególnych roślin, ich odmian oraz faz rozwojowych. Warzywnicze optimum temperaturowe zapewnia prawidłowy wzrost roślin i najlepsze efekty produkcyjne (zwykle niższa od optimum fizjologicznego).

Wahania temperatur w ciągu doby termoperiodyzm (zapewnia dobry rozwój), wykorzystywane pod osłonami (temp. W nocy o 5oC niższa niż w dzień - mniejsze wykorzystanie asymilatów, mniej opału, sprzyja wzrostowi

Odporność na niskie temperatury:

(ciepłolubne giną od chłodu, o umiarkowanych wymaganiach znoszą -3,-5oC). Odwodnienie i koagulacja protoplazmy woda przechodzi do przestworów międzykomórkowych, robią się kryształki (odwodnienie komórek), rośliny przemarzają (chronić przed słońcem, polewać zimną wodą - możemy odwrócić, u mocno przemarzniętych - nie). U roślin ciepłolubnych, gdy jest niska temperatura to korzenie nie pobierają wody, a jest transpiracja to występuje wówczas susza fizjologiczna

Temperatura warunkuje wzrost i rozmnażanie generatywne: do kwitnienia 2-letnich niezbędne jest przejście 1-10o okresu.

jarowizacja - przejście, prowadzi do rozwoju generatywnego: w okresie kiełkowania - burak ćwikłowy; w fazie siewek - kapusta, kalarepa; w czasie zimowego przechowywania - cebula, seler; strączkowe, jednoroczne - brak jarowizacji

Jarowizacja zapewnia w produkcji nasiennej wytwarzanie nasion - warzywa na spożycie - pośpiechy (pędy, kwiatostany) zamiast części jadalnej.

* cebula 2-letnia 2 rok nasiona (5-10oC), przechowywanie dymki na spożycie; w 2 roku by nie było nasion należy trzymać w 2-3oC lub w 20-30oC;

* wczesna kapusta gdy temp. < 12oC to wytworzy pośpiechy

* seler, kalarepa, burak ćwikłowy, marchew łatwo wybijają w pośpiechy

światło

- niezbędne do fotosyntezy

- długość dnia i nocy (przejście rozwoju wegetatywnego w rozwój generatywny; zwiększając wysycenie światła tworzymy świetlny punkt kompensacyjny zwiększamy intensywność oddychania i fotosyntezy; powyżej tego punktu rośliny zaczynają rosnąć)

Świetlny punkt wysycenia znacznie większe naświetlanie, ale intensywność fotosyntezy nie wzrasta

> 40 tys. luksów - dla roślin cieniolubnych

> 100 tys. luksów - dla roślin światłolubnych - może działać destrukcyjnie na aparat fotosyntetyczny

Niedobór: słaby wzrost tkanki mechanicznej, wydłużanie łodyg, zanik chlorofilu, etiolacja roślin

W polu niedobór światła nie występuje (10-20 tys. luksów to optimum, nadmiar zagęszcza zachwaszczenie)

X-III pod osłonami (mały kąt padania promieni słonecznych, krótki dzień, zachmurzenie) - 500-600 luksów optimum, poniżej punktu kompensacyjnego rośliny nie rosną; minimum usłonecznienia - północna Polska, Górny Śląsk - zanieczyszczenia

Poprawa usłonecznienia szklarnie w kierunku wsch - zach, 20-25% lepsze warunki niż pn - pd

Doświetlanie:

LRFR - luminofor fosforowy mają srebrzysta powierzchnię - skupianie promieni (odbłyśnik wewnętrzny), korzystny składnik widma - do fotosyntezy, 10% sprawności

Uprawa róż - doświetlanie

- produkcja rozsad roślin

0,6 - 2h liczba godzin nasłonecznienia w dniu słonecznym, bardzo mało. Poprawa warunków świetlnych, wydłużanie dnia, powiększanie godzin nasłonecznienia, 6-8h/dobę lampy - doświetlanie roślin; w dzień pochmurny dłużej!

Rośliny doświetlane: szybki wzrost, szybsze zawiązywanie owoców, większy plon, skrócona produkcja rozsady

Uprawy przy sztucznym świetle: naświetlanie: pomieszczenia izolowane od światła zewnętrznego, 14-16h lampy, dłużej - chloroza (lampy gdy równoległa taryfa - taniej), oparzenia roślin - białe, prześwitujące plamy na liściach

Wymagania świetlne warzyw

- warzywa należą do roślin światłolubnych

- rośliny bardzo wrażliwe na zacienianie - pomidor, ogórek - nie uprawiać pod drzewami, odchwaszczać, sadzić w odpowiednim zagęszczeniu

- mniej wrażliwe na zacienienie w późniejszych fazach wzrostu - kapustne, cebula, burak ćwikłowy

- najmniej wrażliwe na zacienianie - rabarbar, szczaw, chrzan

- reakcja na długość dnia - przechodzenie w fazę generatywną

Rośliny dnia krótkiego zakwitają przy 10 godzinach lub mniej - kukurydza, fasola, soja, chryzantema

Rośliny dnia długiego 14 godzin lub więcej - szpinak, sałata, rzodkiewka, kapusta pekińska, groch, rośliny dwuletnie

Rośliny obojętne zakwitają przy 12-18 godzinach, a tez przy ciągłym naświetlaniu - ogórek, dynia, papryka, pomidor, kalafior, rabarbar, szparag

- wymagania wodne

80-97% wody jest w warzywach świeżych (max. ogórek świeży, pomidor, kawon; mniej: korzeniowe - marchew do 90%, pietruszka 87%, chrzan 76%, cebulowe 88%, czosnek 65%, bób 78-83%

Na produkcję 10-13 kg świeżej masy = 1 kg suchej masy, rośliny potrzebują od 200-900 litrów wody z czego 99,5% wydalane jest podczas transpiracji. Odpowiednia ilość wody zapewnia dobre wykorzystanie nawożenia, dobry rozwój, wzwyżkę plonu, wysoki plon handlowy. Niedobory wody powodują np. u pomidora - pękanie owoców, nierównomierność, u marchwi - pękanie korzeni, u kalarepy - pękanie, powodują również zmiany części użytkowej, mały turgor, brak soczystości (u marchwi - drewnienie, u rzodkiewki - parcenie, pomidor - sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców niedobór Ca nie przemieszcza do wierzchołka).

- suma opadów w Polsce 500mm (550-600mm), wielkie doliny 500-550mm; rozkład opadów w okresie wegetacji - 380mm (min środkowa Polska, max podgórskie Bielsko, Krosno; niedobór opadów w okresie wegetacyjnym - 100mm co 2 rok, 200mm co 5 lat

- nawadnianie uzupełniające o 30-50% wzrost plonu; największy efekt nawodnienia: marchew, burak 70%, fasola 20%, pomidor 30%; zwyżka - 1,2-1,4 tony na każde 10mm wody

- optymalna wilgotność gleby

- odmiany wysokoplenne (heterozyjne) - maja wyższe wymagania wodne; fasola szparagowa ma większe wymagania wodne niż ta na nasiona

- okres początkowy uprawy z rozsady (od siewu do wschodów) największe wymagania wilgotnościowe: kapusta - zawiązywanie główek, kalafior - zawiązywanie i wykształcanie róży, pomidor - kwitnienie i zawiązywanie owoców, ogórek - kwitnienie i zawiązywanie owoców, fasola - kwitnienie i zawiązywanie strąków, groch - kwitnienie i zawiązywanie strąków, cebula - od wschodów do tworzenia cebuli, por - okres intensywnego wzrostu lipiec - wrzesień

Nawadnianie a nawożenie:

- dużo wody - mała zwyżka plonu gdy występuje nawożenie

- intensyfikacja nawożenia o 30-50% gdy dużo wody (pomidor + woda + 600kg NPK, nie nawadniamy gdy 400kg NPK)

- nawadnianie ogranicza ilość mszyc u buraka ćwikłowego i ilość larw motyli

- do nawadniania nadaje się woda powierzchniowa (rzeka, stawy, zbiorniki retencyjne podziemne, stawy głębinowe)

- 0,8-0,2 litra/sekunda/hektar - tyle wody

- < 5ha - zwiększamy normy o 30-50% mniejsza powierzchnia, większy wydatek wody

- woda III klasy czystości - zawartość związków rozpuszczalnych 200mg/dm3, chlorków, siarczanów 250mg/dm3

- wskaźnik: 10 bakterii Escherichia coli/100cm3

Sposoby nawadniania:

1. Bruzdowe Ameryka i Azja: woda do bruzd między rzędami roślin, spadek powyżej (0,1-0,5%), mało skomplikowane, dużo wody, mało efektywne (0,1-0,2m/sek), nie zrasza się roślin

2. Deszczowanie w każdym terenie, oszczędniejszy, efektywny, regulacja natężenia opadów, natleniona i ogrzana woda

* agregat pompowy: pompa + silnik spalinowy (pobór wody)

* rurociąg podziemny lub nadziemny - woda ze zbiornika na pola (rury żeliwne, stalowe, plastikowe - podziemne, aluminiowe - nadziemne, plastik)

* zraszacz obrotowy - dysze 1,5-2mm, 20-40m, 4-18mm/ha - regulacja opadu

Deszczowanie: stałe, półstałe - rurociąg, zraszacze są przenośne, przenośne - np. szpulowe - rurociąg na szpuli dowożony na pole

Zalety: niedobór wody, przymrozki - deszczowanie gdy temp ~ 0oC, 2-4mm/ha aż przymrozki miną (-5,-6 oC) , ochrona przed przegrzaniem - tam gdzie jadalne owoce - pomidor, ogórek (długo temp ~ 28 oC, 2-3mm/ha opad), nawadnianie + nawożenie kilka razy na dzień; stężone pożywki 0,1%, płynne mieszanki: Florovit, Nowokost, Vitaflor, aby nie uszkodzić np. marchwi gdy jest sucho, trzeba nawadniać

Wady: wypłukiwanie N z warstwy ornej gleby, zraszanie części nadziemnych - podatność na choroby, pogorszenia warunków powietrzno - wodnych, okres obniżonej temperatury gleby - spadek plonu wczesnych warzyw

Terminy deszczowania zależą od gatunku rośliny, ilości opadów, pogody, gleby określamy je na podstawie:

tensjometr sączek ceramiczny połączony z wakuometrem - zła wilgotność wychylenie wskazówki

0,01-0,02 MPa dolny zakres 1-1,5 MPa

Nawadnianie gleby siła ssąca w uprawie polowej 0,03-0,05 MPa, w uprawie szklarniowej 0,02 MPa

Terminy deszczowania, tj. terminy krytyczne:

np. kalafior wczesny: V-VI, kalafior późny VII-IX, kapusta biała wczesna V-VII

Dawka wody zależy od rośliny, stopnia pokrycia gleby, ulistnienia, rodzaju gleby oraz fazy wzrostu rośliny

- krótki okres wegetacji, płytko korzeniące się 10-20 mm (jednorazowa dawka wody)

- długi okres wegetacji, głęboko korzeniące się 20-40 mm

Okres wschodów, przyjmowanie się rozsad niższe dawki:

- gleba lekka 15-20 mm/h

- gleba średnia 12-15 mm/h mm = l/m2

- gleba ciężka 8-12 mm/h

Optymalna wilgotność gleby w % ppw:

  1. Kapusta czerwona, biała, kalafior, seler 70-80%

  2. Sałata, ogórek, pomidor (od 1 owoców), por, kapusta 65-75%

  3. Fasola, groch, marchew, szpinak - po kwitnieniu 60-70%

  4. Cebula, fasola, groch, ogórek, pomidor - przed kwitnieniem 55-65%

3. Kroplowe

Woda wnika do strefy korzeniowej przy niskim ciśnieniu 0,02-0,1 MPa; kapilarna 0,5-1,5 mm wciśnięta w przewód nawadniający

Zalety: lepszy rozdział wody na polu, powolne nawadnianie - optymalne uwilgotnienie, brak wahań, mniej chorób grzybowych i bakteryjnych, sterowanie nawadnianiem, oszczędność wody do 90%

Wady: zatykanie kapilar - trzeba sprawdzać, ograniczenie rozwoju systemu korzeniowego (woda w gruncie)

CO2

0,03% CO2 w atmosferze 300 ppm

Szklarnie, tunele - szybki spadek - do 0,01%

! trzeba wzbogacać atmosferę w CO2 do 0,1-0,15% bo optymalne warunki świetlne, pokarmowe, wodne, CO2 to wzrost plonu o 20-30% (pomidor, ogórek)

Wartości CO­2:

Optimum 0,1-0,15 %

Toksyczny 0,03%

Źródła CO2: nawozy organiczne, słoma (na wałach grzewczych) - podłoże inertne - źródło stałego CO2, sprzężony w butlach, w wyniku spalania płynnego propan-butanu bez siarki

Dokarmianie CO2: nie w okresie wentylacji, od wschodu do zachodu słońca z przerwą gdy wietrzymy, uprawa polowa, intensywne nawożenie organiczne, zwiększona aktywność biologiczna gleby, okrycia folią, ściółkowanie

WIATR

Ma wpływ na przebieg temperatury, opadów, wilgotności względnej

Działanie wiatru powoduje:

- obsychanie gleby

- zwiększenie intensywności transpiracji - pobór składników pokarmowych z gleby

- zapylanie roślin obcopylnych

- wysychanie roślin w łanie - mniej patogenów - chorób grzybowych i bakteryjnych

Zbyt silny wiatr >5km/h

- transpiracja - zamykanie szparek

- mniejsza fotosynteza

- wywracanie pędów (ogórek)

- wywracanie roślin głównie płytko korzeniących się (kapusta pekińska)

- utrudniony zbiór mechaniczny

- jesień - zima - przesuszenie roślin

- straty ciepła pod osłonami

- przesuszanie gleb torfowych

Wrażliwe na wiatr: fasola, ogórek, dynia, kapusta pekińska, szparagi

Mało wrażliwe na wiatr: korzeniowe, kapustne, rabarbar, cebula, por, bób

GLEBA

Dobre gleby - żyzne, próchniczne, przewiewne, o dużej pojemności wodnej i sorpcyjnej, dobrze nagrzewające się, o dużej aktywności biologicznej, nawożone nawozami organicznymi - pod warzywa (najlepsze I, II, IIIa klasa bonitacyjna)

Na wybór gleb wpływa: technologia uprawy, zbiór wczesny: gleby lżejsze, ogrzewające się - wejście w pole, zbiór późny: gleby żyzne, zasobne w wodę i składniki pokarmowe, warzywa ciepłolubne - nie na gleby gdzie są zastoiska mrozowe (spływające zimą), nie na północnych zboczach i nie na glebach torfowych! (bo zimne)

Kryteria oceny gleb - klasy bonitacyjne (cechy, jakość - warunki): budowa profilu glebowego, stosunki wilgotnościowe, wysokość nad poziomem morza

I, II najlepsze gleby, wszystkie warzywa

IIIa dobra gleba, fiz-chem warunki gorsze, bo SA niektóre okresy zbyt suche lub zbyt mokre

IIIb dostosowana pod warzywa

IVa, IVb, V,VI

Gleby cebulowo kalafiorowe: do większości warzyw, największe wymagania, pszenny - bardzo dobry

Gleby kapustne: gleby pszenne dobre, zbożowo - pastewne mocne, żytni - bardzo dobry

Gleby buraczane: pod warzywa wczesne (kapusta, bób, sałata), gleby lżejsze

Gleby marchwiowe: IVa, IVb, Iii

Gleby organiczne

TORFOWE

- klasa gleb bagiennych

4% powierzchni kraju

95% żyzne torfowe niskie uprawa polowa warzyw

- powstają z roślinności bagiennej w warunkach anaerobowych przy dużym uwilgotnieniu

70-95% to substancja organiczna

- gleby torfowe występują w województwach północnych, w Polsce środkowej, w dolinach rzecznych (Biebrza, Narew, Noteć, Odra)

- odwadnianie poprzez rowy otwarte, dreny (nawadnianie po spiętrzeniu wody - fazy - nawadnianie podsiąkowe)

- deszczownie - patrz: nawadnianie

- osłony przeciwwietrzne - ograniczanie erozji gleby

Uprawa gleb torfowych (nie za sucho i nie za dużo powietrza):

- orka

- talerzowanie ograniczają ilość uprawek

- wałowanie

- bronowanie, kultywatorowanie nie rozpylają

Odczyn:

4,5-5,0 kwaśny trzeba odkwasić poprzez wapnowanie formami węglanowymi CaCO3

1t CaCO3 podnosimy odczyn o 0,1 pH

Zasadowe lekko kwaśne, zasady nawożenia S 1t S obniżamy pH o 0,6

Nawożenie mineralne gleb torfowych:

- gdy dużo N (2,5-4% w s.m.) i mało P i K i mikroelementów nawożenie startowe 25-50 kg/ha i mało w kolejnych latach lub tylko P i K tj. gleby mineralne, gdzie jest niedobór

- gdy niedobór mikroelementów:

Cu - 50-100 kg/ha CuSO4, zapobiega chorobie nowin (cebula - cienka słaba). Wrażliwe na niedobór Cu: sałata, szparagi, burak ćwikłowy

B - Borax 20-30 kg/ha, Superfosfat borowy. Wrażliwe na niedobory: kalafior (rozsypywanie się róż), seler (plamy na wierzchołku). Nadmiar jest toksyczny i niekorzystny

Mo - niedobór na glebach kwaśnych (pH <6), Molibdenian amonu 2-3 kg/ha, dokarmianie dolistne - oprysk tym składnikiem 0,1%. Powoduje zanik blaszek liściowych u kalafiora, slaby wzrost

Mn - dolistne 4kg/ha, doglebowe 20-80 kg/ha; Wrażliwe na niedobór: groch (zasychanie pędów głównych), kalafior (plamki), szpinak, sałata, motylkowe

Gleby torfowe niskie kapustne (późne), korzeniowe, cebulowe, liściowe; nie dla roślin ciepłolubnych (dynia, fasola), wczesnych, wieloletnich, zimujących w polu (szpinak ozimy, por, pietruszka), bo następuje rozsadzanie gleby przez bryłki lodu

Nawadnianie warzyw:

1. Kroplowe (efektywne 80-90%) - roślina tworzy bryłkę

- zalewanie, zraszanie (deszczownia szpulowa) woda wszędzie

- kroplowe - emitery: kapilara, węże perforowane (pocące się) - woda tam, gdzie korzenie

2. Bruzdowe - bruzdy przez maszynę, efektywność 50-60%

3. Zalewanie - degradacja gleby, okresowe

Zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi:

W glebie występują zawsze w małych ilościach

mg/kg s.m.

Zawartość w glebie

lekkie

ciężkie

Pb

50

100

Cd

3

3

Cr

100

300

Cu

50

100

Ni

30

100

Hg

1

2

Zn

200

300

Gleby skażone - przemysł, trakty komunikacyjne (2% gleb skażonych)

700-800 tys. ha - zaprzestać uprawę warzyw, bo pobierają dużo metali ciężkich

30-50 tys. ha wcale nie uprawiać

Zapobieganie nagromadzeni metali ciężkich:

- wzbogacając glebę w materię organiczną ograniczamy pobieranie metali ciężkich; odkwaszanie gleby - wapnowanie dobór odpowiednich gatunków warzyw

- fitoremediacja - np. gorczyca - roślina pobiera dużo metali ciężkich z gleby; usuwanie

Lokalizacja upraw (warunki ekonomiczne, przyrodnicze)

- warunki ekonomiczne - uprawa towarowa, podaż, ilość rąk do pracy - pracochłonność decyduje o efekcie końcowym (pomidor, ogórek - zbiór kilka razy), dobre połączenie komunikacyjne (transport surowca), odległość, chłonność rynku zbytu (podmiejskie - wrażliwe na transport: sałata, wczesne, słabe przechowywanie, dalej - cebulowe, kapustne), ceny za warzywa porównywalne z cenami produkcji ( pod osłony - opał); ryzyko nieurodzaj, warunki ekonomiczne - niskie ceny, nieopłacalność zbioru

- warunki klimatyczno - glebowe - rejonizacja produkcji warzywniczej, lokalizacja uprawy danego gatunku w odpowiednich warunkach przyrodniczo-klimatycznych; uprawa towarowa - korzyści: max plon z ha, lepsza jakość, mniejszy koszt jednostki produkcyjnej, mniejsze ryzyko nieudania się uprawy. Rejonizacja nie dotyczy warzyw korzeniowych, bo wszędzie mogą być, natomiast ma duże znaczenie dla roślin ciepłolubnych (ogórek, dynia, ziemniak, cebula, groch, kapusta)

Pomidor - wymagania termiczne, okres bezmroźny > 4 miesiące, izot. lipca 18oC, wpływ na zawartość suchej masy i ekstrakt, barwa owocu, likopen nie powstaje w temp < 12oC i > 30oC, mniejsze wymagania glebowe - słabsze, ale ni zimne i podmokłe

Papryka : izot. lipca > 18,5oC, okres bezmroźny 20 maja - 30 września (130 dni), mniejsze wymagania glebowe, pomidor i papryka Wrocław, opolskie, leszczyńskie, lubelskie, Kraków, Rzeszów, Dolny Śląsk

Ogórek : < 12oC susza fizjologiczna, zamieranie roślin, izot. lipca > 17,5oC, ostatnie przymrozki wiosenne do 20 maja, ilość opadów w lipcu > 70 mm, dobre gleby I-III klasy na powierzchni > 30%, nie na północy i na terenach podgórskich

Cebula: małe wymagania termiczne, okres wchodów > 6oC - ciepła wiosna - dobre wschody, izotermy czerwca > 7oC, sierpnia 16,5oC (wysychanie cebuli i szczypioru), max opady do 70 mm w sierpniu (dobre przechowalnictwo), 50 mm we wrześniu, płytko korzeniąca się , gleby I-III klasy na powierzchni > 30%, nie na północy i ternach podgórskich

Fasola: ciepłolubna, optimum rozwoju 20oC, krótki okres wegetacji, długi okres bezmroźny - 160 dni, izot. czerwca > 16,5oC, lipca 18oC

Groch na zielono: klimat umiarkowany, chłodny, kiełkuje przy 3oC, wysiew III/IV, rozwija się 13-18oC (zbyt niska temp. w okresie dojrzewania i zbiorów - przemiana cukrów i zły smak), izot. kwietnia > 15,5oC, czerwca < 15,5oC, lipca < 17,5oC, wysokie opady: maj, czerwiec > 50mm, lipiec > 70mm (niedobór opadów - zbyt wczesne dojrzewanie nasion w strąku), woj. północne, podsudeckie, Podkarpacie

Kapusta: umiarkowane wymagania termiczne, opady w lipcu > 70mm, w sierpniu > 50mm, gleby klasy I-III, > 30% powierzchni, odpowiednie rojony południowe, północne o wysokich opadach (nie dotyczy upraw na zbiór wczesny)

Szparag (na wczesny zbiór): wczesna ciepła wiosna, długi okres wegetacji, izot. maja > 12,5oC, nie na tereny podgórskie i nadmorskie

Nawożenie warzyw:

Cel - zaspokojenie potrzeb pokarmowych ilości składników w glebie, odpowiedni wiek i jakość plonu: 40-50% wpływ nawożenia na plonowanie, 12-15% ochrona, 10-15% siew, 15-20% zmianowanie

- optymalne nawożenie decyduje w połowie o wysokości plonu

- warzywa pobierają duże ilości składników; ilość składników mineralnych pobranych z 10t plonu to 10 kg N, 10 kg P2O5, 45 kg K2O, 3 kg MgO

- płodozmian intensywny (przedplon, poplon, kapustne) pobrane 200-250 N, 30-40 P, 250-270 K, 170-210 Ca, 20-25 Mg; w normalnym płodozmianie ok. 2 razy mniej.

- składniki pokarmowe wywożone z plonem zubożenie gleby

- uzupełnienie składników wypłukanych N, K; denitryfikacja N

- w miarę wzrostu nawożenia plon wzrasta

- minimalne odżywienie

- zakres niedoboru - nie dla warzyw

- odżywianie luksusowe (wartość standardowa składnika > dolnej wartości krytycznej i < górnej) - plon stały, poprawa jakości plonu, dalsze - plon spada, zawartość składnika rośnie toksycznie

Zawartość standardowa zależy od: gatunku rośliny, odmiany, wieku, jakości gleby, warunków wzrostu (uprawa z nawadnianiem > zawartość standardowa), od fazy rozwojowej

Nawożenie organiczne:

- zwiększenie próchnicy w glebie

- poprawa właściwości fiz-chem (zwłaszcza na glebach lekkich większa pojemność wodna i sorpcyjna; gleby ciężkie przewietrzone, rozluźnione)

- aktywność biologiczną

- wzrost pH

- źródło składników pokarmowych

Najbardziej nawożenia organicznego potrzebują rośliny płytko korzeniące się: cebula, czosnek, ogórek, pomidor (odmiany karłowe płytko korzeniące się)

-> W uprawie w 1 roku po oborniku: seler, ogórek, chrzan, melon, dynia, kalafior, sałata, szpinak, rabarbar, szparag, cebula, por, czosnek

-> W uprawie w 2 roku po oborniku (słabiej reagują): korzeniowe marchew, pietruszka, burak ćwikłowy, cebulowe (te z deszczowaniem) skorzonera

-> W uprawie w 3 roku po oborniku: groch na zielono, pomidor wysoki, ziemniak wczesny

Nawożenie organiczne raz na 2-3 lata, 20-40 t/ha

Obornik

Skład: 75% H2O, 20% sub org, Zw min: 0,5% N wyk w 40%, 0,25% P2O5 P wyk w 30%, 0,6% K2O K wyk w 70%

0,15% MgO,

W 1 roku uprawy wykorzystujemy 50% obornika, w 2 - 25-30%, w 3 - 10% a w 4 - 5%

Dawka N w nawożeniu organicznym nie może przekroczyć 170 kg/ha rocznie.

Gnojwica

Odchody płynne + stałe + woda, dawka 20-30 m3/ha

0,45% N może mieć zły wpływ na środowisko

0,2% P2O5

0,6% K2O nie jest cennym nawozem w uprawie warzyw

Kompost

Resztki roślin, liście, darń, torf, trociny, itp. części szybko rozkładające się, wolno rozkładające się głąb kapusty (2 lata); stos kompostowy powinien mieć szerokość 2m

0x08 graphic
rowek (przemywanie)

odpadki organiczne

ziemia z odpadkami organicznymi

torf

Co 6-8 tygodni przerabiamy pryzmę

- 4 razy na rok łatwo rozkładające się - po 1 roku wykorzystujemy

- 1-2 razy na rok trudno rozkładające się - po 2 roku wykorzystujemy

0,3% N

0,2% P2O5 50-60 t/ha

0,4% K2O ­szybciej działa niż obornik

3,7% CaO

Kompost ze śmieci miejskich

Segregacja (usunąć szkło, żużel, itd.), dalsze części do kompostowania (kompost po 2-3 miesiącach); nie nadaje się do warzyw, bo ma dużo Cl i Na, zawiera metale ciężkie (Pb, Cd), nadaje się na tereny zieleni

Torf niski

Z rowów melioracyjnych, bogaty w N, 30-40 t/ha (100t), przez 5-6 lat poprawia właściwości fizyczne gleby

Węgiel brunatny (frakcje ziemiste)

30-40 t/ha, działa 10-12 lat poprawiając właściwości fizyczne gleby, wzbogaca w Mg i Ca

Kora drzew iglastych

Sorbuje N i dlatego trzeba uzupełniać jego niedobór

Nawozy zielone

- źródło substancji organicznych

- bardzo ważne

- > międzyplony letnie - najlepszy efekt, wysiew lipiec-sierpień, zaoranie jesienią: wyka + groch + bobik + owies; łubin + peluszka; wyka + facelia; bobik + peluszka + wyka; facelia; gorczyca (ale zagrożenie kiłą kapusty, bo należy do kapustnych)

-> międzyplony ozime - wysiew w połowie września, przyoranie w maju, mniej przydatne, tworzą warstwę utrudniającą podsiąk do góry, bo wysysały wodę; w maju trzeba nawadniać; dla roślin późnego siewu/sadzenia gdy są deszczownie: żyta + gryka ozima

Wapnowanie

- Ca to składnik pokarmowy roślin

- poprawia strukturę, właściwości fiz-chem, dostarcza składników pokarmowych

- pH gleby 5,5-6,0 przyswajalny składnik (im kwaśniej tym większy pobór mikroelementów, ale mniejszy P, Mg, Ca, Mo)

- choroby fizjologiczne: brunatnienie główek, zamieranie brzegów liści sałaty, sucha zgnilizna wierzchołków owoców pomidora, * zgorzel liści sercowych selera

- wapnowanie: gl lekkie wapnujemy do pH 6,0, gl ciężkie do 6,5-70, gl lekkie 1 t/ha CaCO3 (wolniej działa) , gl średnie 1,5 t/ha, gl ciężkie 2 t/ha CaO (wapno palone)

- wapno latem, jesienią, wiosną max 6 tyg. przed siewem/sadzeniem 2 t/ha CaO na gleby ciężkie nie razem z obornikiem

Warzywa wrażliwe na świeże wapnowanie: groch, fasola, marchew, pietruszka, seler, pomidor, ogórek, dynia

Nawożenie mineralne

- analiza podłoża i części wskaźnikowych stacje chemiczno-rolnicze - zalecenia, aby było racjonalne wykorzystanie składnika i nie było spadku plonu

- dawki przedwegetacyjne (przed siewem); w szklarniach (nawożenie pogłówne)

- zawartość aktualna składnika w glebie np. 100mg K/dm3

- zawartość standardowa składnika w glebie np. 200mg K/dm3 (niedosyt 100 mg K/l)

- aby zwiększyć zawartość składnika w glebie o 10 mg trzeba zastosować 20 kg nawozu/ha 10 K x 20 = 200 kgK/ha

- analiza części wskaźnikowej rośliny (np. blaszka liściowa, ogonek liściowy) czy nawożenie przedwegetacyjne było właściwe i czy potrzebne nawożenie pogłówne

Azot

- najbardziej plonotwórczy składnik pokarmowy

- niedobór - żółtozielone liście, drewnienie tkanek

- nadmiar ogórek - puste komory w środku, silniejsze porażenie zarazą ziemniaka, gorsze przechowywanie cebul - mączysta, gnije, wyrasta szybko w szczypior

- dużo N - dużo NO3-

- dawka N w plonie powinna uwzględniać jego jakość

- plon wzrasta gdy jest do 240 kg N/ha, później wzrasta ilość składników niepożądanych: 40-50kg N/ha przed wegetacją groch, fasola, rzodkiewka; 80-150 kg N/ha cebula, czosnek, pomidor, ogórek, sałata, szpinak, kukurydza cukrowa; 150-200 kg N/ha por, seler (w 2 dawkach), szparag, chrzan; 200-300 kg N/ha rabarbar, kalafior

Przedsiewnie - wszystkie formy, Pogłównie - saletra

Wrażliwość na zasolenie: Mało wrażliwe: kapusta, burak, jarmuż; średnio wrażliwe: ogórek, kukurydza, szpinak, papryka, cebula, sałata; bardzo wrażliwe: seler, bób, ziemniak

- jednorazowa dawka N pod bronę/kultywator - 100kg N/ha - wrażliwe; 200kg N/ha - mało wrażliwe na zasolenie

- gdy nawadnianie - dawka N o 30% wyższa, bo wypłukiwanie

Fosfor, potas

- zasobne gleby

- wymagane dawki

-> Duże wymagania P i K: uprawa warzyw w przedplonie i poplonie, ogórek, marchew, seler, rabarbar, chrzan

-> Średnie wymagania (lub wysokie) P i K: pozostałe gatunki

-> Małe wymagania na P i K: rzodkiewka, rzodkiew

Standardowa zawartość dostępnego P w glebie:

60mg P/dm3

50mg P/dm3

40mg P/dm3

Ogórek

Burak ćwikłowy

Groch

Cebula

Sałata

Skorzonera

Por

Szpinak

Marchew

Seler

Ziemniak

Pietruszka

Pomidor

Kapustne

Standardowa zawartość K w glebie:

Gleby cięższe

Gleby lżejsze

Warzywa:

> 20% cz. spław

< 20% cz. spław.

100

125

Groch, rzodkiewka, szparag (→)

125

150

Szparag (1 rok), marchew, sałata, endywia, ziemniak

150

175

Kapusta, ogórek, cebula, szpinak

175

200

Pomidor, seler, brokuł

- superfosfat potrójny

- potasowe: KCl i K2SO4

Chlorkolubne

Siarczkolubne

KCl

KCl/K2SO4

K2SO4

Seler

Wszystkie

↔

Fasola

Szpinak

Ogórek

Szparag

Pomidor

Burak ćwikłowy

Papryka

Cebula

Ziemniak

Magnez

- składnik enzymów

- obornik nie trzeba dodatkowo Mg

- niedobór widoczny na dole liści

- wapno magnezowe, tlenkowe

Zasobność gleb w Mg:

Gleby

mg Mg/dm3

lekkie

> 60

średnie

> 80

ciężkie

> 120

Bor

Niedobór: kalafior - szkliste plamy na różach, zamieranie selera

Borax 20-30 kg/ha, superfosfat borowy

Molibden

- na gleby kwaśne i torfowe

Niedobór: biczykowatość liści kalafiora - tylko nerw główny liścia - nie zawiązuje róż

- 2-4 kg/ha

Mangan

- groch, fasola, pomidor - wrażliwe - brązowa siateczka

- MnSO4 - 20-40 (80) kg/ha

Miedź

- niedobór na glebach tofrowych - choroba nowin, cebula - łuska zewnętrzna bardzo cienka, pęka, słabo wybarwiona

- CuSO4 - 50 kg/ha

WARZYWA KAPUSTNE

Rodzina: Cruciferae (Brasicaceae)

Pochodzenie: Kapusta dzika Brassica deraceae var.silvestris

Występowanie: Anglia, Włochy, Irlandia

1. Kapusta głowiasta - Brassica oleraceae var.capitata

Forma: biała - alba

czerwona - rubra

2. Kapusta włoska - Brassica oleraceae var sabaudia

3. Kapusta brukselska - Brassica oleraceae var gemmifera

4. Kalafior - Brassica oleraceae botrytis

5. Brokuł włoski - Brassica oleraceae var.botrytis italica

6. Kalarepa

7. Jarmuż - Brassica oleraceae var acephala

8. Kapusta pekińska - Brassica pekinensis D

Masa plonu 40% wszystkich warzyw

Kapustne łatwe w uprawie, przechowalnictwie

2-letnie

Brokuł i kapusta pekińska- 1 roczne

Małe wymagania termiczne 15-20°C

Temp. Min. -5°C

Opt. 15-20°C

>25°C słabe zawiązywanie głowek

>35°C ustaje wzrost roślin

Rozsada znosi do -5°C

Wyrośnięte główki znoszą -6, -8°C

Okres chłodów <10°C → jarowizacja odmian wczesnych (mimo, że 2 letnie zakwitną

w 1 roku)

Gleby: pH 6,2-7,5 (lekko kwaśne → obojętny)

Gleby średnie, ciężkie

Dużo składników pokarmowych potrzebują

Większość upraw z rozsady

7,7- dla głowiastej

KAPUSTA GŁOWIASTA (biała, czerwona, włoska)

1.Biała - Starożytność; Egipt, Rzym… niskokaloryczna

Gat. Dominujący

1,6 mln- 1,9mln ton kapusty - 1/3 warzyw produkowanych produkowanych Polsce

~30% → kapusta kiszona

20-30% → przechowywanie

reszta → stan świeży

składniki chemiczne: masa sucha 5-10% w główce (kapusta biała)

↓ ↓

wczesna późna

wit.C- zawartość wzrasta 6,5-10,5% (kapusta czerwona) w miarę kwaszenia

Ryzyko jarowizacji → okrywać!

Wysokie wymagania świetlne zwłaszcza w czasie produkcji rozsady!

Gat. Światłolubny!

Wysokie wymagania wodne

70-80% ppw

Min. opady roczne 600MM

Zmienność plonu w różnych latach!

Odmiany wczesne korzystają z zapasów wody po zimie

Nawadnianie:

Odmiany wczesne: faza 6-7 liści az do zbiorów, od poł.V i w VI

Śr.wcz.: VII i VIII

Późne: poł.VII-poł.IX, bo potem obniżona zdolność przechowywania (mniejsza zdolność przechowalnicza, gdy długo polewane)

DAWKA WODY W LATACH

KAPUSTA WCZESNA KAPUSTA PÓŹNA

ROK: średni 40 100

Średnio suchy 80 150

Suchy 120 200

Dawka polekowa

Lekka 15mm

Średnia 20mm

Ciężka 25mm

Kapusta biała odporna na wiatr (czasami wywracanie główek)

WYMAGANIA GLEBOWE:

Żyzne, zasobne w próchnicę, wodę, składniki pokarmowe

Czarnoziemy (powstają na stepach), czarne ziemie (na ter. Podmokłych, oglejonych), lessy, mady

Gleby gliniaste- piaszczyste, torfy niskie (dla późnych)

Gleby lżejsze, nagrzewające się: odm. Wczesne, średnio-wczesne

Stanowisko: kapusta uprawiana nie częściej niż co 4-5 lat

Przedplony: mieszanki koniczyny z trawami

Motylkowe na paszę

Strączkowe na nasiona

Ogórek (po oborniku) kapusta (w 2 roku po oborniku)

Seler

Strączkowe

Przedplon dla kapusty późnej: szpinak, sałata

Kapusta wczesna jako przedplon dla: szpinaku na zbiór jesienny

(zbiór VI i VII) kalarepa

jarmuż

rzodkiewka

rzodkiew

Kapusta późna jako przedplon dla: cebula

(zostawia odchów. stanowisko) marchew

pietruszka

ODMIANY WCZESNE ODMIANY POŹNE

włóka orka przedsiewna

kultywator potrzeba nawadniania

brona

NAWOŻENIE:

Obornik 30-60t/ha zależnie od zawartości N w glebie 170 ton N/ha-nawozu standardowo!

Kompost 60t/ha (lub nawozy zielone)

150-200kg N/ha odm.wcz. w 2 cz. (100-150 przedsiew, 50- po przyjęciu się rozsady)

200-250kg N/ha odm.późne w 3 cz. (przed siewem, przyjęcie rozsady, przed zwarciem rzędu

przez roślinę do k.VII)

Dawki azotu N 100-125mgN/dm3

P(mg/dm3) K(mg/dm3)

Gleba mineralna 50 150-175

Gleba torfowa 65 300

Przy braku analizy gleby

70-90 kg P2O5/ha

200-240 kg K2O/ha

lub

600-900kgNPK 2:2:3

Na glebach kwaśnych wapnowanie 1-2 tCaO/ha (wiosną lub, gdy zab.miesz.glebę: orka

przedzimowa, podorywka)

poplony ścierniskowe, ozime, letnie

Nawozy zielone zamiast obornika

N w formir mocznika (amidowej)-gorszy smak

Mikroelementy

Odmiany kapusty:

b. wczesne- okres wegetacji 60-90 dni (od posadzenia rozsady do zbioru)

dość luźne główki 0,8-1,5kg główki

spożycie bezpośrednie

śred.wcz.-120-100dni, 1,5-2,5kg

główki zwięzłe, plenne

śred.późne-140 dni, nie do długiego przechowywania

późne- 140160dni

główki zwięzłe, twarde

gęsto osadzone liście, duża masa do 5 kg

do kwaszenia, przechowywania

Zdolność do przechowywania- min.8% suchej masy

Kwaszenia >3% cukrów prostych w św. Masie

Wit.C>40%

Głąb nie więcej niż 1/3główki

Cienkie unerwienie

Nie można zostawić kapusty wczesnej na polu, bo będzie pękać, późną można zostawić

PRODUKCJA ROZSADY

Termin siewu Miejsce uprawy Uwagi

Kap.wcz. 2 poł.I do poł.II szklarnia (2g/skrzynkę) pikowanie siewek

do doniczek o śr.6-7cm

2 poł.I do poł.II szklarnia do wielodoniczek bez pikowania

Kap.śr.wcz. III szklarnia nie ogrzewana

tunel foliowy

(rzędowo co 10cm)

Kap.późna IV, p.V Rozsadnik

(rzędowo co 15-20cm)

Terminy sadzenia i rozstawa kapusty:

Terminy sadzenia Rozstawa

Odmiany wcz. I poł.IV 40-50x40cm

Odmiany śr.wcz. V 50x50

Odmiany późne poł.V-poł.VI 60-70x50-60cm

Pielęgnacja mechaniczna-dostosowana do kół silnikowych

Maszyny: 45,0-odm.wcz.

67,5cm-odm.późne

20-25 tys roślin/ha

400-600g nasion/ha

Pielęgnacja rozsady-odm.wcz.:

16-18°C wschody po 3-4 dniach

Gdy dobrze rozwinięte liścienie-pikujemy (do doniczek ziemnych 6-7cm, wielodoniczek)

Potem temp. 10-12°C, podlewanie, wietrzenie, ochrona, odchwaszczanie

Nawożenie startowe rozsady 1,5% nawóz wieloskładnikowy 4l/m2x2 (2-4 dni przed sadzeniem rozsady)

Hartowanie rozsady (odm.wcz., ograniczenie podlewania 10 dni przed sadzeniem)

<temp.

Pod koniec hartowania taka temp. Jak na dworze

Właściwa rozsada 10-15cm

Średnica łod.3-5mm

4 liście właściwe

Wysiew w III rozsada odmiany średnio wczesne (3-4 g/m2)

Nasiona rzutowo, rzędowo

Odmiany późne-rozsadnik (rozsada na 1ha pola~300m2 rozsadnik)

Ręcznie, siewnik

Pasowo-rzędowy 3-4g/m2 rozsadnika

Obfite podlanie rozsady przed sadzeniem, zaprawić system korzeniowy

(glina+torf+hydrożel+środki ochronne KIŁA KAPUSTY, ŚMIETKA KAPUŚCIANA)

Wyznaczyć rzędy

Sadzonki półautomatycznie

UPRAWA Z SIEWU:

Śred.wcz. p.IV

Późne p.V

Norma wysiewu 0,7kg/ha

Odl.rzędów 67,5cm

Ilość wysiewu: rzędowo 10-12 szt. Na 1 m2→6-8 roślin, dlatego przerywka

Gniazdowo po 2-3szt. Co 40-50cm

Głębokość siewu 1,5-2,5cm

Przerywka w fazie 2-3 liści, co 40cm

SIEW:

Staranne przygotowanie pola: równe-bez brył i kamieni, w celu uzyskania równej głębokości siewu i prawidłowych wschodów.

Precyzyjny siewnik

Skuteczne zwalczanie chwastów-herbicydy!

Terminowe zwalczanie szkodników-pchełki

9.10.2006

Uprawa przyspieszona kapusty

Sadzenie rozsady- pocz. IV

Rozstawa sadzenia- 40x40 cm

Zdjęcie folii po 3-5 tyg

Zdjęcie włókniny po 4-5 tyg

Przyspieszenie zbioru o 1-2 tyg

Zwyżka plonu do 50%

*główki min 700 g- zbiór w okresie dorastania

Choroby i szkodniki:

Zbiór kapusty

PLON

Wczesne (tylko ręcznie) VI i VII 20-30 t/ha

Śr.-wcz. VIII i IX 40-60 t/ha

Późna (ręcznie i mechaniczne) k.X i XI 40-80 t/ha

Zbiór mechaniczny-warunki:

• główki wyrównane pod wzgl. Wysokości

• równomierne dojrzewanie

• nie podatne na przewracanie

→ kombajny jednorzędowe, wydajność 10-15h

Przechowywanie;

Kapusta głowiasta czerwona do białej

Wartość odżywcza- zbliżona

Wym.klimatyczne- b.wrazliwe na suszę

Wym. gl. Wymaga gleb żyźniejszych

Nawożenie liści- wyższe dawki K powodują intensywne zabarwienie

Uprawa, pielęgnacja- podobne przy kapuście głowiastej białej

Plon- niższy (śr. 30-40 t/ha)

KAPUSTA WŁOSKA

Wartość odżywcza

- większa, więcej suchej masy, białka, wit. A i C

Mniejsze wymagania klimat.-glebowe, mniejsza wrażliwość na niskie temp. i suszę

Nawożenie, uprawa, zbiór- podobne do białej

Plon- niższy (30-50 t/ha)

KAPUSTA BRUKSELSKA

Wart.odżywcza.

Sucha masa 14-18%

Białko 4-5%

Cukry 2-5%

Wit.C 90-150mg%

Β-karoten 0,1-1,3mg

Sole P, Ca, Fe 300kg/ha

Wymagania klimatyczne i glebowe:

-klimat morski o wys. wilg. pow. i umiark. temp. w lecie

-optymalna temp. do wiązania główek 12ºC. Znosi mrozy do -8ºC, -12ºC

-wym. Glebowe niższe od kapusty białej, gleby średnie, gliniasto-piaszczyste, zasobne w próchnicę i Ca, pH 6,5-7,5

-stanowisko- nie po kapustnych, można po przedplonach wiosennych zbieranych do k.V

Nawożenie;

-b. wys. wymagania

Stanowisko I lub II rok po oborniku

Zaw. P-50mg/l

K-175-200mg/l

↓ ↓

gl.cięższe gl.lżejsze

N-120-150kg N/dm3

Dawka N 150-200 kg N/ha

Przy niedoborze Mo: molibdenian amonu lub sodu 2-4kg/ha

lub 2-3g/m3 ziemi do produkcji rozsady

Uprawa z rozsady:

Siew nasion na rozsadniku poł.IV 3-4 g/m2

Czas produkcji 6-8tyg

Sadzenie rozsady w I poł. VI

Rozstawa 67,5x50-60cm dla przemysłu: 50-60X50cm

Zabiegi pielęgnacyjne-ogławianie

Sposób: usunięcie wierzchołku wzrostu

Termin: śr.głowki.15 mm (poł.IX do pocz. X)

-zbyt wczesny-główki rozpierzchłe

-zbyt późny-brak efektów

Korzyści: -bardziej równomierne dojrz.głowek

-przyspieszone dojrz.

-większa średnia masa główek

-większy plon główek

ZBIÓR:

-zbiór jednorazowy w prod. Towarowej

-zbiór wielokrotny w prod. Amatorskiej: usunięcie rozety liści

-termin: XI-XII, nawet I

-min śred. Główek 10-15mm

dla potrzeb przemysłu- główki 2-3cm

-plon 15-20 t/ha

plon handlowy 70-90% plonu ogólnego

plon przemysłowy 50-70% plonu ogólnego

Przechowywanie: dość dobrze, w formie mrożonej do 2-2,5 miesiąca.

KALAFIOR

-wartościowe pod wzgl. Odżywczym, lekkostrawne

-jednoroczna

-część jadalna-róza

-uprawiana w Europie Zach., duża prod. Na eksport

Wymagania:

-temp.min. 6-8ºC

opt. 14-18ºC

Przy temp.>25ºC roslina nie tworzy róż

Rozsada dohartowywana znosi przymrozki do -5ºC

Róze ulegają uszkodzeniu przy temp. <0ºC

-roslina dnia długiego

Nawadnianie: wysokie wym.

W uprawie wiosennej rozp. Po 15V- 6-7 liści

Stos. 3-4 dawki polewowe co ok.7 dni

Latem: pierwsza dawka wody bezposrednio po sadzeniu

Dawki

Rok

Średni śr.suchy suchy

40 mm 80mm 120mm

wielkośc dawki polewowej

15-20mm

-wzrost plonu 60-100%

-niezawodność plonowania

Wymagania glebowe: największe z kapustnych, gleby najlepsze, zasobne w próchnicę,

czarnoziemy, czarne ziemie, mady, torfowe

przedplon dla późnego

-ziemniak wcz., groch, jęczmień ozimy, sałata, szpinak

Po kalafiorze wczesnym.

-szpinak, sałata, nawozy zielone

Nawożenie:

Obornik: 30-40 t/ha (na gl.żyznych)

60t/ha (na gl.słabszych)

Kompost 60-70 t/ha (lub n.zielone0

Dawki:

200-250kg N/ha, w lata wilgotne i przy stos.nawadniania-300 kg N/ha

Standardowe zawartości

P(mg/dm3) K(mg/ dm3)

Gl.mineralne 60 175-200

Gl.torfowe 30 200-230

Wg.Borny

600kg NPK (2:3:3) bez nawadniania

800 kg NPK (2:3:3) z nawadnianiem

Mo- niedobór - biczykowatość liści kalafiora

Guzikowatość róz

Naw. N ½ przed sadzeniem rozsady

¼ 2 tyg. Po posadzeniu rozsady

¼ 4-5 tyg. Po posadzeniu rozsady

Mg-sól gorzka

Termin uprawy z rozsady-zbiór

-zbiór wczesny w V i VI

letnie w VII i VIII

jesienny w IX i X

Produkcja rozsady:

-przy uprawie na zbiór w różnych porach roku siew nasion poł. I do poł. VI

-na zbiór wczesny w doniczkach

_ w tunelach foliowych, wysiew w szklarni w 2 poł. I

_w uprawie na zbiór letni- siew w końcu III i w IV do tunelu foliowego i na rozsadnik

-w uprawie na zbiór jesienny- siew od poł. V do poł. VI na rozsadnik

-okres produkcji: w szklarni 40-45 dni

w rozsadniku 30-35 dni

Termin sadzenia rozsady

-pod osłonami- III/IV, rozstawa 50x40m

50x50cm

-w polu

zbiór wczesny ok. 10 IV 50x40cm

50x50cm

letni V i VI 60x60cm

70x50cm

jesienny ˝ do k. VII 60x60cm

70x50cm

Zabiegi pielęgnacyjne → ochrona róż przed światłem

-kolor róży biały (barwa zależna od dostępu światła)

-okrywanie róż (załamywanie liści, w celu okrycia róży)

Przechowywanie;

Temp.opt. -0,5 do 0°C

Wilg. Pow. 90-95%

Kalafiory letnie można przechowywać przez 2-3 tyg. (w opakowaniu z folii 5-6 tyg.)

Kalafiory jesienne można przechowywać przez 4-6 tyg. ( w opakowaniu z folii 8-10 tyg.)

W kontrolowanej atmosferze!

ZBIÓR:

-wieloetapowy w okresie dorastania róż

-zbiór z liśćmi→transport

bez liści→przemysł

-zbiór ręczny

-polon 15-20t/ha

BROKUŁ WŁOSKI

Sucha masa 9-14% (róże boczne o 3% wiecej)

Cukry 1-2%

Wit.C 70-110 mg%

Karoten 1,5-3,6mg%

Sole min. P,Ca, Fe

Bialko 3,6% (więcej niz kalafior)

Glukozynolany (sulforofan)-wykorzystuje silne dzialanie antyrakowe

Róże brokula nie mogą być zakwitniete

Stanowisko

Przedplon:

ziemniak wczesny, zboża, cebula, marchew, seler, pomidor, ogórek

Poplony

cebula na zbiór pęczkowy, marchew na zbiór pęczkowy, groch na zielono, sałata, por wcz.

- gleby żyzne, próchniczne, pH 6,5-7,0, mady, lessy, gleby brunatne, torfy

- roslina jednoroczna, o krótkim okresie weg.→roslina przedplonowi

Nawożenie:

Obornik 30-40 t/ha (I rok)

P-60mg/l

K-175-200 mg/l

N 150-200 kg N/ha

Molibdenian Na lub NH4 2-4 kg/ha

2-3 g/m3 ziemi lub 10 g/m3 torfu

można podlać roztw. 0,1% 1-1,5l/m2

Boraks 20-30kg/ha z superfosfatem lub sola potasowa

Terminy uprawy:

Siew nasion sadz.rozsady zbiór

Wcz.wiosenne od poł. II 1-10 IV od k.V

(włóknina)

wiosenne III 15-30IV od poł.VI

letnie 15-30 IV 1-15 VI od poł. VII

jesienne k.V-15 VI 10-25 VII od pocz.IX

→ uprawa tylko z rozsady

rozsatwa 60-67,5x30-40cm

60x40 cm

Pielegnacja→ podlewanie po posadz. Rozsady i w trakcie formowania róż, dawka 20-25mm

Zbiór i przech.

-róża wraz z łodygą- dł. Do 20cm, średnica pąków kwiatowych 2mm

w uprawie wiosennej i letniej co 2-3 dni

jesiennej 1 raz w tyg.

→ po ścieciu róży głownej wyrastaja róże boczne

-plon róż gł. 10-20 t/ha

bocznych 2-4t/ha

Przechowywanie

- przez kilka dni, temp. 0-3°C; wilg. 90-95%

Dłuższe-wiedniecie i brunatnienie pąków

KALAREPA

Sucha masa ok.10%

Białko 2,1%

Węglowodany 6,1%

Tłuszcze 0,2%

Wit.C 60-100mg% (liście o 50% wiecej)

Sole min Ca,Fe

Wart.energ. 210 KJ (48kcal)

→cześcia jadalną jest zgrubienie i liście

Wymagania:

Temp.opt. 12-18°C; min. 6°C

Temp.>22°C + susza→ drewnienie tkanek

Dłuższy okres chłodów-jarowizacja odm.wcz.

Rozsada zahartowana-znosi przymrozki do -4°C

Wahania wilg. Gleby-pękanie zgrubień

-gleby dobre, odczyn lekko kwaśny, pH 5,5-6,8

zasobne w skł. Pok.

Nawożenie:

2-3 rok po oborniku

zaw. P 50mg/dm3

K 125-150 mg/ dm3

N 80-150 kgN/ha

Terminy uprawy:

Siew sadzenie rozsady zbiór

Poł.II 1 dek. IV 2 poł.IV

IV V-VI latem

K.VI k.VII,VIII jesienia

Rozstawa: odm. Wcz. 20-30x20cm

Odm. Późne 30-40x20-30cm

1kg nasion/ha

Przechowywanie:

Temp.opt. 0°C

Wilg.wzgledna pow. 95-98%

Okres przech. 2-3 miesiace

Kalarepa paczkowana z liścmi 2-3 tyg. ( w skrzyniach wyłożonych folia0

Kopce głęb. 20cm

Szer. 70-80cm

JARMUŻ

Sucha masa 11,3-35,6% (zależneie od terminu zbioru)

Wit.c 60-390 mg%

Β-karoten 0,9-7,5 mg%

Wit. C,H,K

Białko 2,4-9,6%

Cukry 1,8-3,6%

→ u nas mało popularny

Uprawa:

- z rozsady

siew V-VI (0,6 kg/ha)

czas produkcji rozsady 35-45 dni

sadzenie w k.VI 4-5 szt/m2 (50-40 cm

70x35 cm)

przy późniejszych terminach 16-32 szt/m2

- z siewu: do poł.VII

norma siewu 1-6 kg/ha

→ znosi mrozy. Może zimować w polu

Zbiór i przechowywanie:

Termin zbioru- od XI przez całą zimę

W prod. towarowej- zbiór 1-krotny

W prod. automatycznej- zbiór wielokrotny

Plonu ogółem 50-70 t/ha

Plonu handlowego 35-50 t/ha

Przech.- w chłodni w temp. 0°C

Wilg. Pow. 90-95%

KAPUSTA PEKIŃSKA

Białko 1,3%

Cukry 1,4-5,1%

Wit.C 80mg%

Wit.A 0,7mg %

Sole min Ca, P, Fe

-roślina jednoroczna

Wymagania:

Opt.temp. 18-20°C w początkowym okresie wzrostu

15-16°C w okresie zawiązywania główek

10-13°C w końcowym okresie wzrostu

W temp.<16°C w pocz. Okresie wzrostu ulega wernalizacji i przedwcześnie wybija w pędy nasienne

Do -4°C znosi przymrozki

Stanowisko:

Przedplony: rośliny motylkowe

burak

ziemniaki

ogórek

pomidor

cebula

por

seler

→ krótki okres wegetacji

Nawożenie:

Obornik 40-50 t/ha

Nawozy min. N 130-170 kg/ha

P2O5 80-100 kg/ha

K2O 150-220 kg/ha

Nawożenie N:

½ przed siewem lub sadzeniem rozsady

¼ 2-3 tyg od daty siewu lub 1-2 tyg po posadzeiu

½ 2 tyg. Później

→ wrażliwa na Tigburn- problem z gosp. Ca (nadmiar, niedobór Ca, brak wody)

oprysk 0,5% roztw. Saletry wapniowej

CaCl2 roztw. 1,0%

Termin uprawy z rozsady doniczkowej

Wiosenny letni jesienny

Siew 12-25 III 1-30 VI 15 VII- 5 VIII

Sadzenie 15-25 IV 25 VII-20 VII 10-30 VIII

Zbiór VI VIII-IX X

300-400 g/ha nasion

→wrażliwa na wiatry (przewracanie główek) →uprawa na zbiór jesienny

→ większe wymagania wodne (słaby system korzeniowy) →podlewanie po posadz.

i w okresie wzrostu główek

Przechowywanie

Temp 0°C-3°C

Wilg. Względna 95-98%

Okres przech. 3-4 misiące

Straty w przech. Do 30%

Zbiór ręczny - jedno (poźne) lub wieloetapowy (wczesne)

Plon - dość wysoki

16.10.2006

WARZYWA RZEPOWATE

Rodzina: Krzyżowe - Cruciferae (Brassicaceae)

1. rzodkiewka - Raphanus dativus var. radicula

2. rzodkiew - Raphanus dativus var.major

3. rzepa - Brassica rapa var. ropifera

4. brukiew - Brassica napus var. hapobrassica

- rzepowate mają małe znaczenie, jedynie rzodkiewka

- warzywa o dość krótkim okresie wegetacji

- wrażliwe na niedobór wody

- częścią użytkową jest zgrubienie pod-, nadliścieniowe

- wrażliwe na niedobory światła

- rośliny dnia długiego (do uprawy dzień krótki < 15 godzin)

- małe wymagania termiczne

RZODKIEWKA

- sucha masa - 5-6%

- białko - 1%

- węglowodany - 2-3%

- wit C - 20 mg%

- olejki eteryczne, sole Ca, P, Fe

- wczesna, bo spod osłon już w lutym

- raczej mała wartość odżywcza

- ma bardzo krótki okres weg 40-50 dni

- pochodzi z półwyspu Apenińskiego - XV wiek

- małe wymagania termiczne, 2-30C żeby wykiełkowała, ale optimum 12-140C

- silna reakcja na wysoką temp. - przy temp. 18-200C zgrubienia tracą jakość

- dobrze znosi przymrozki do -40C

Gleba

- żyzna, zasobna w próchnicę i wodę (na zbyt lekkich wybija w pędy kwiatostanowe, a na zbyt ciężkich zgrubienia są niekształtne)

- wilgotność duża > 70 ppw, przy niedoborze zgrubienia są złej jakości, zbyt duża wilg. - zgrubienia pękają - co wynika ze słabego systemu korzeniowego

Nawożenie

- obornik - II rok po oborniku

- kompost - 30-40t/ha

Nawożenie N 40-50 kg/ha

- może gromadzić azotany

- 150-250 NPK 1:1:2

Płodozmian

- pod osłonami bez znaczenia

- w uprawie polowej:

siew:

- odległość rzędów na zagonie 120 cm

- ilość wysiewu: 15-40 kg/ha

- głębokość 1-2 cm

Zabieg: frakcjonowanie nasion, bo z większych nasion większe zgrubienia (to jest wyjątek!)

- czasami nasiona rzodkiewki stosuje się do zraszania pędów roślin wolno kiełkujących (marchew)

Zbiór

- w miarę dorastania prze 10-14 dni

- pęczki - 10 szt. Od 16.X - 15.V; 15 szt. W pozostałym okresie

- Ø zgrubień 1,2-2,0 cm

- plon 10-15 t/ha

- nie stosujemy herbicydów

RZODKIEW

Sucha masa 8-10%

Białko 2%

Węglowodany 3%

Wit C 14 mg%

Sole Fe, P

Olejki eteryczne (siarka)

- mniejsze znaczenie, raczej amatorskie

Nawożenie

- obornik - 3 rok po oborniku

- kompost - 30-40t/ha

- w warunkach przeciętnych 150-250 kg/ha NPK (2:2:3)

- N do 100 kg

Terminy siewu

- odmiany wczesne - początek IV

- odmiany późne w VII- 1 połowie VIII

- norma wysiewu 6-8 kg/ha

- rozstawa rzędów 40-50 cm, przerywka co 8-10 cm

- głębokość siewu 1-2 cm

- okres wegetacji 40-50 dni; 80-110 dni odmiany późne

Plon

- odmiany wczesne 10-20 t/ha (V/VI, pęczki)

- odmiany późne 20-25 t/ha (X/XI)

- wrażliwe na zmiany wilgotności - optimum 70 ppw

RZEPA

- sucha masa 10%

- wit A, B1, B2 i C

- klimat wschodu 2-30C, siewki znoszą do -40C, dorosłe rośliny -80C

- gleby średnio gliniaste, gliniasto-piaszczyste

- znaczenie w kosmetyce, w rolnictwie amatorsko

Nawożenie i uprawa

- II i III rok po oborniku, mineralne 150-300 kg NPK/ha (2:2:3)

- wysiew nasion:

* odmiany wczesne jak najwcześniej wiosną, rzędy co 20 cm

* odmiany późne w VII, rzędy co 40 cm

- norma wysiewu 2-4 kg/ha, przerywka co 8-10 cm

Zbiór

- wczesne w VI, 8-15 t/ha (pęczki)

- późne 15-20 t/ha

- kiedyś pasz dla krów

WARZYWA KORZENIOWE

Rodzina:

Baldaszkowate - Umbelliferae

  1. marchew - Paucus carota var. sativa

  2. pietruszka - Petroselinum hortensje (P. sativum)

  3. seler korzeniowy - Opium graveolens var. Rapaceum

  4. pasternak - Pasternaca sativa

Komosowate - Chenopodiaceae

Burak ćwikłowy - Beta vulgaris (Polska potentatem w uprawie)

Astrowate - Asteraceae

Skorzonera - Skorzonera hispanica

Salsefia - Tragopagon porrifolius

- dwuletnie

- użytkujemy korzenie

- pietruszka, seler, burak - wykorzystujemy tez liście

- prosta uprawa, klimat umiarkowany

MARCHEW

- bardzo wartościowa

- podstawowe źródło wit A

- sucha masa 12%

- cukry 4-8%

- bialko 0,7-12 %

- błonnik 1,1-3,1 %

- karotenoidy (α i β) 6-15 mg %

- wit C 3-5 mg %

- sole min K, Ca, Fe. P

- łatwostrawna, bezpieczna, nie gromadzi niebezpiecznych substancji, azotanów, mało metali ciężkich

Wymagania klimatyczno - glebowe

- roślina klimatu umiarkowanego

- min temp. kiełkowania 4-60C

- optimum wzrostu 19-200C

- dłuższy okres wschodów <100C - jarowizacja siewek

- siewki znoszą przymrozki do - 80C

- korzenie znosza przymrozki do -200C

- opt wilg gleby 60-65% ppw

- wahania wilg gleby - pękanie korzeni

- gleby - najlepsze lżejsze, piaszczysto-gliniaste, torfowe

- gleby ciężkie - rozwidlanie i zniekształcenia korzeni

- optymalne pH 6,0-6,5

- krytyczne momenty zapotrzebowania na wodę wschody, moment intensywnego przyrastania korzeni na grubość

Nawożenie

- źle znosi nawożenie obornikiem w II i II roku po oborniku

- standardowe dawki N

* odmiany wczesne 80-15 kg/ha

* odmiany późne150-200 kg/ha

* nie więcej niż 100 kg/ha - do spożycia w pęczkach

- standardowe dawki P i K (mg/dm3)

* gleba lekka 40 i 150

* gleba ciężka - i 125

* przeciętnie zaleca się 400-600 kg NPK (2:2:3)

- w razie potrzeby wapno stosować przed przedplon ( nie bezpośrednio pod marchew!)

Sposoby uprawy marchwi

- bezpośredni wysiew nasion na głębokość 1-3 cm, rzędowo lub siew wstęgowy

- zagęszczenie roślin

* wczesne 150 szt/m2

* późne 120 szt/m2

- uprawa na płask lub zagonach, odległości między rzędami 30 cm

UPRAWA PŁASKA

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

rzędowa 30 cm 135 cm

UPRAWA NA PODNIESIONYCH ZAGONACH

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

30 cm 30 cm

0x08 graphic
0x08 graphic

135 cm 135 cm

pojedyncze rzędy podwójne rzędy

UPRAWA NA REDLINACH

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

45 cm 67 cm

pojedyncze rzędy podwójne rzędy

- uprawa na redlinach w rozstawie 45 lub 67,5 cm

- odległości roślin w rzędzie:

* zbiór pęczkowy 1,5-2,5 cm

* dla korzeni średniej wielkości 3-4 cm

* na przechowywanie 5-6 cm

23.10.2006

Marchew na zbiór pęczkowy termin siewu - koniec III lub siew przedzimowy

Użytkowanie letnie i jesienne siew w IV

Odm. późne do przechowywania siew koniec IV i V

Nasiona wysiewa się w zależności od ich jakości i celu produkcji w ilości 3-8 kg/ha

Siew przedzimowy wysiewamy nasiona w XII i I, one tylko pęcznieją (faza chemiczna kiełkowania), na wiosnę wcześniej więc kiełkują i wschodzą. Ryzyko, że gdy zimą kilkanaście dni ciepłych, one wykiełkują, a potem zostaną zmrożone. Wtedy norma wysiewu 8 kg/ha. Bardziej zawodne, ale można o 1-2 tyg przyspieszyć

Nawadnianie

Odm. wczesne-nie wcześniej niż w końcu V i VI

Odm. Śr. wcz. VII

Odm. Późne połowa VII do pocz. IX

Krytyczne terminy:

-okres wschodów

-przyrost na grubość i tworzenie korzeni spichrzowych

Wielkość dawki: 2-4 dawki po 20-30 mm

Przy późnym siewie marchwi w razie suszy przed wschodami

1111 dawki wody 10-15 mm

Zbiór:

-na sprzedaż w pęczkach:

od k.V do VIII śr.korzeni>1,5cm do k.VII

śr.korzeni>2cm w VIII

-śr.póżne i późna do k.X śr.2-6cm

-zbiór ręczny (po zb. Natychmiast oderwać nać, bo korzenie tracą turgor)

-zbiór mechaniczny 2-fazowy

1-fazowy kombajnem-nac nie może być przemarznieta

Przechowywanie:

1.) M. w pęczkach-temp.0-1ºC

-wilg.pow.>90%

-czas przech. 1-2 tyg w woreczkach foliowych do 4 tyg.)

2.) korzenie odmian późnych-temp.0-1ºC

-wilg.pow.95-98%

PIETRUSZKA

Wartość odżywcza:

Korzeń: zawiera 4,6% cukrów, 0,8% białka, 29mg%wit.C, duże ilości związków min. Ca, P, Mg, Fe

Liście: zawierają jeszcze więcej białka i witamin

Wit.C-178mg%

Karoten

Ca,P,Fe,B1,B2

Wymagania klimatyczne i glebowe:

-klimat umiarkowany

-opt.temp.wzrostu 16-18ºC

-gleby średnie, zasobne w próchnicę o dobrej strukturze i dużej pojemności wodnej, a także torfy; gleby nie mogą być zaskorupione

-pH~obojetne~7

-na glebach słabszych stosuje sie obornik przyorany jesienią 20-30t/ha lub nawozy zielone

Standardowe dawki azotu 80-150kg N/ha

Dawki dzielone (przed siewem i pogłównie0

P i K Pmg/dm3 Kmg/dm3

Gl.lekka 40 150

ciężka 125

przeciętnie-400-600kg NPK w stosunku 2:2:3

termin uprawy:

- wczesna wiosenna

siew przedzimowy-na zb.pęczkowy

rozstawa-na zagonach w 20-25cm-na zb.pęczkowy

rzędowo lub pasowo-rzedowo co 30-45 cm-na przechowanie

Siew wczesny 4-5kg nasion/ha

Siew późniejszy 6kg nasion/ha

Siew przedzimowy 7

1-3cm-glębokość siewu

Ważnym zabiegiem jest usuwanie skorupy gleb brona z chwastnikiem22222 9 (dla marchwi i pietruszki)

Na zb.pęczkowy-nie można stosować herbicydów, tylko mechanicznie płaskie osłony-przyspieszenie terminu zbioru o 10-14dni. Dodatek rzodk. Lub sałaty w celu wyznaczenia międzyrzędzi.

ZBIÓR I PRZECHOWYWANIE:

- pietruszka naciowa zbiór w V i VI

- korzenie z obciętą nacią Ø 2-7cm

Odmiany wcz. VIII-IX

Odmiany poxne X-XI

Korzenie zniekształcone przeznaczone na pędzenie.

Warunki przechowywania

-temp. 0-1°C

-wilg. pow. 95-98%

Odm. późne można przechowywać na polu przez zimę (jak jest śnieg).

Sprzedaje się nierozwidlone korzenie; rozwidlone pędzi się na natkę zimą

SELER NACIOWY

- korzeń - dużo związków mineralnych, zwłaszcza Ca-92mg, P-53mg, Fe-3,2mg /100g s.m.

- blaszki liściowe i ogonki zawierają więcej witamin i soli min. Działanie lecznicze.

- uprawa z rozsady, roślina dwuletnia

Wym.klimatyczno-glebowe

- klimat umiarkowany

- opt. temp. wzrostu 15-18°C

- wys. wilg. powietrza i gleby

- najodpowiedniejsze - gleby żyzne zasobne w wodę i składniki pokarmowe, o dobrej strukturze, torfy o uregulowanych stosunkach wodnych.

- duże wymagania pokarmowe

- pH gleby 6,5-7,5

- wysadzać rozsadę w II poł V (bo pospiechy - nowe odmiany nie mają z tym problemu)

Nawożenie:

Obornik (I rok)- 30ton/ha lub nawozy zielone

Standardowe dawki azotu- 150-200 kg N/ha

HALOFIT- tylko sól potasowa, chlorkolubna

Standardowe dawki P i K

P/mg/dm3 K

Gleba lekka 60 200

Gleba ciężka 195

Przeciętnie zaleca się (gdy brak analizy) 400-600kg NPK w stosunku 2:2:3

Przy niedoborze:

Baru-superfosfat borowany 300kg/ha

Molibdenu-molibdenian sodowy 2-4kg/ha lub amonowy

Metody uprawy:

- można uprawiać po sobie, ale lepsze zmianowanie, najlepiej nie po korzeniowych. Dobre są rośliny schodzące późno z pola jesienią lub wcześnie wiosną (sałata)

- tylko z rozsady!

- nasiona wysiewamy do skrzynek lub inspektu ciepłego w ilości 3-5 g/m2

- od poł.II do poł.III (jeśli rozsadę sadzi sie do gruntu na pocz.VI)

- do obsadzeia 1ha powierzchni należy wysiać 100-120g nasion

- pikowanie w fazie pierwszych liści właściwych w rozstawie 5x5cm

- rozsadę sadzi się w drugiej poł.V do pocz. VI w rozstawie 30-50x20-30cm (80-90tys roślin/ha)

- ma duże wymagania świetlne

-na zbiór pęczkowy-sadzenie w poł.IV

ZBIÓR I PRZECHOWYWANIE:

- na zbiór pęczkowy w fazie ok.10 liści po 6-8 tyg. Od posadzenia

- nie przechowyw. W X i XI

- warunki przech.: temp. 0-1°C

wilg. 95-98%

- gorzej niż marchew i pietruszka

•wysokie wym.wodne: 4-6 dawek po 20-30mm opadu jednorazowo

•ten plon wyższy od 50-100%

BURAK ĆWIKŁOWY

Korzenie-zawierają 12,4% suchej masy. W świeżej masie jest ok.1,8% białka i 4-9% cukrów. Są źródłem włókna i soli mineralnych Ca, P, Mg i Fe.

Zawierają błonnik (1g/100g)

Liście buraka zawierają jeszcze więcej białka i soli mineralnych niż korzenie

Sok, barwnik, mrożonka

Plon 15-25 ton/ha ...

2-letnia

• tylko z siewu

Wymagania termiczne:

- klimat umiarkowany

- opt.temp. wzrostu 15-18°C

- przejściowe okresy suszy przechodzi lepiej niż seler i pietruszka

- najodpowiedniejsze gleby- głęboko uprawiane piaski gliniaste i gliny o dużej zaw. próchnicy

- wrażliwy na przymrozki

- wrażliwy na odczyn gleby- opt. 6-7,5

- kiełkuje w temp 6-80C

- jarowizacja przy temp. powietrza 10°C

Stanowisko:

Nie sadzimy po korzeniowych i po szpinaku

Przedplon:

-dla buraków na przechowanie

sałata

rzodkiewka

kalarepa

-w uprawie poplonowej dla przemysłu

kalafior

kapusta koszona

groch na zielono

Nawożenie:

Halofit- roślina potasowa

- organiczne siew w II, III roku po oborniku

- standardowe dawki azotu 80-150 kgn/ha

PiK

P mg/dm3 K

Gleba lekka 50 175 sól potasowa

Gleba ciężka 150

Przeciętnie zaleca się 250-450 kg NPK w stosunku 2:2:3

Przy niedoborze:

Boru - superfosfat borowy lub boraks 20-30 kg/ha

Nie przekraczać dawek boru ponieważ jest zbyt toksyczny

Metody uprawy:

- z siewu, ale można pikować

terminy siewu:

- na zbiór pęczkowy IV

- użytek letni i jesienny V

- na przechowywanie zimowe VI

- poplonowo dla przetwórstwa 2 poł. VII

Normy siewu i rozstawa:

Nasiona w ilości 12-20 kg/ha wysiewa się rzędowo co 30-50cm lub pasowo-rzędowo dając 4 rzędy co 30cm, po czym pas szerokości 45cm dla przejazdu kół ciągnika.

W uprawie poplonowej dla potrzeb.... można zmniejszyć do 20cm, zwiększając norme wysiewu do 25kg/ha.

PIELĘGNACJA:

- odchwaszczanie

- nawadnianie bardzo korzystnie reaguje na nawadnianie, szczególnie przy siewach lipcowych, kiedy jest susza VI i w VII (podl.-VII i VIII) oraz w czasie przyrostu korzeni.

ZBIÓR I PRZECHOWYWANIE:

- zbiór na pęczki- w VI średnica korzeni>2cm

na przechowywanie- nie w IX i X

- przechowywanie - korzenie średnicy 4-10cm

temp. 2°C

wilg. powietrza 95-98%

Lepiej niż inne warzywa korzeniowe

Kopiec napowierzchniowy dla buraków

1-okrycie jesienne ziemią

2 (słomą)-3(ziemią)-okrycie zimowe

4-rowek odwadniający

SKORZONERA

Część jadalna-cylindryczny korzeń o dl.25-30cm średnicy 3-4cm

-barwa skórki-czarna ciemnobrunatna

-miąższ biały, zawiera sok mleczny

sucha masa: 20-25%

cukry 9gl.inulina) 10%

Bogate źródło soli min.

Wit.C 5mg%

Wymagania klimatyczne:

  1. nasiona zaczynają kiełkować w temp. 3-4°C

  2. wymagania cieplne- nieduże

  3. wyrośnięte korzenie mogą zimować w polu

Gleby-niezbyt ciężkie, próchniczne, gliniasto-piaszczyste

- ciężkie i zlewne są nieprzydatne (korzenie ulegają zniekształceniu, łamią się przy zbiorze)

Nawożenie: II rok po oborniku

N 150-200 kg/ha

P 40mg/l

K 150-175mg/l

Uprawa:

- tylko z siewu

- wysiew po poł.IV

- rozstawa rzędów 30-45cm

- ilość wysiewu 12-15kg/ha

- na glebach słabych wysiew w VIII na zbiór jesienny następnego roku (liście zimują w fazie rozety liściowej - duże ryzyko jarowizacji)

- zbiór X-XI na wiosnę

Warunki przechowywania:

- temp.0-1°C

- wilg. pow. 95-98%

Można zostawiać w polu na przezimowanie

Do korzeniowych zaliczamy jeszcze PASTERNAK - znaczenie amatorskie

30.10.2006

WARZYWA LIŚCIOWE

Rodzina:

I. Astraceae - Astrowate (Compositae - złożone)

1. Sałata siewna - Lactuca sativa

sałata glowiasta - L.sativa var.capitata

forma masłowa

forma krucha

s.rzymska - L.s.var.romana

s.listkowa (rozetowa)-l.s.var.foliosa

s.łodygowa - L.s.var augustiana

2. Endywia - Cichorium endivia

3. Cykoria salatowa - C.intybus var.foliosum

II.Chenopodiaceae - komosowate

1.Szpinak zwyczajny - Spinacia oleraceae

2.Burak ćwikłowy - Beta vulgaris var.cicla

III.Aizoceae-pryszczyrnicowate

1.Szpinak nowozelandzki - Tetragonia expansa

IV. Apiaceae (Umbeliferaceae)- Selerowate (Baldaszkowate)

1.Pietruszka naciowa - Petroselinium sativum ssp.crispum

2. Seler naciowy - Apium graveolens var. dulce

V.Valerianaceae - Kozłkowate

1.Roszponka - Valerianella olitoria

VI.Brassicaceae - kapustowate

1.rzezucha ogrodowa - Lepidium sativum

VII.Portulacaceae-portulakowate

1.Portulaka warzywna - Portulaca oleraceae

SAŁATA

Wart. odż.

Sole min. Ca 22mg%

Fe 0,5 mg%

Witaminy: C-15mg%

A-1mg%

B1,B2,E

Białko 1,2-1,3%

Cukry 0,4-1,2%

W Polsce i Europie dominuje f.masłowa

W Am.Pn.-f.krucha (lepiej znoszą transport i nie..... pędy kwiatostanów

Wymagania klimatyczne:

1.Roślina klimatu chłodnego- najlepiej rosie w rejonach nadmorskich i podgórskich).

2.Min.temp.kielk. 5°C, > 25°C-nasiona nie kiełkują

opt.temp. wzrostu: 12-14°C, dla kruchej; 20°C

Przy zbyt wys. temp..>20°C-wydłużanie międzywęźli, tworzenie luźnych. miękkich główek

- przy długim dniu, wys temp (21-300C) i niedoborze wody przedwcześnie wybija w pędy nasienne

- dobrze zahartowane rośliny znoszą temp do -50C

- sałata krucha nawet przy długim dniu i wysokiej temp nie wybija pędy kwiatostanowe

- wymagania wodne - wysokie > 5-80% ppw w wierzchniej 10 cm warstwie gleby

Gleby i stanowisko

- uprawa wczesna - gleby lżejsze, gliniasto-piaszczyste

- uprawa późniejsza - gleby cięższe oraz torfowe (większa wilgotność)

- pH ok. 6,5

- stanowisko: przedplon, poplon, uprawa współrzędna np. z zapustnymi, pomidorem, ogórkiem

- im więcej światła, tym więcej azotanów (dlatego dużo w sałatach)

Nawożenie

- obornik 40 t/ha

- standardowe dawki N 60-80 kg/ha, P 50 mg/dm3 i K 135-150 mg/dm3

- przeciętnie zaleca się 300-400 kg NPK (2:2:3)

Metody uprawy

- uprawa z rozsady

* termin siewu 15.II-15>VI z przerwa między 15.IV a końcem V (odmiany zimowe w poł VIII)

* na obsadzenie 1 ara należ wyziać 2g s. kruchej, 4 g s. masłowej

* czas prowadzenia rozsady 35-50 dni, w momencie sadzenia, rozsada powinna mieć 3-4 liście

* najwcześniej sadzi się na początku IV (odmiany zimowe we IX w bruzdy)

* rozstawa 20x25 cm dla masłowej, 30x35 cm

* nasiona na głębokość 0,5 cm

- uprawa zimowa

* siew w VIII

* z rozsady we IX w pole

* odmiany `Nansena' - zimotrwała

- z siewu

* siew wiosna jak najwcześniej

* ilość wysiewu 1-2 kg nasion/ha krucha, 2-3 kg masłowa

* głębokość siewu 0,5 cm

* rozstawa rzędów: krucha 40-50 cm, masłowa 20-30 cm

* w fazie 3-4 liści wykonuje się przerywkę zostawiając rośliny co 20-25 cm masłowa, 30-35 cm krucha

Zbiór i przechowywanie

- zbiór w miarę wyrastania główek, 3-4 krotny

- min masa główki: 1.X-30.IV > 50g, 1.V-30.IX > 100g

- masłowa zbiór w godzinach rannych, krucha po południu przy mniejszym turgorze

-

Termin zbioru:

-spod folii perforowanej pocz.V

-bez osłon ok.10V

-z siewu w VI

-poplonowo X

Po zbiorze należy natychmiast schłodzić najlepiej próżniowo do temp. <5°C przez 15-20min

Przechowywanie przez 2-3dni

Temp. ok. 1°C

Wilg.pow. 90-95%

PLON

10-15t/ha masłowa

do 20 t/ha krucha

SZPINAK

Wart.odż.-b.wysoka

Zawiera 7-8% s.m.

-bogate źródło wit. I soli min.

-zaw. Wit. C- 60-80 mg (nawet do 185mg%)

A- 6-8 mg%

B1,B2,kw.foliowy, PP

-najlepsze źródło Fe- 400-600mg/kg s.m.

-P- 50-80mg%

-Ca- 80-100mg%

Wym.klim.-gl.

Roślina klimatu chłodnego

Opt.temp. wzrostu 15-18°C

Młode rośliny znoszą mrozy do 6-7°C i w łagodniejszym klimacie moga zimować w gruncie

-ma wys. wym. Wodne

-typowa roślina dnia długiego

-gleby żyzne, raczej lżejsze, szybko nagrzewające się, o duzej poj.wodnej

-typowo przed lub poplonowo

Nawożenie:

OBORNIK- nie wymaga bezposredniego stanowiska po oborniku, ale korzystnie reaguje na nawożenie org. I można go uprawiać w I roku po oborniku.

Standardowe dawki n 80-90kgN/ha

Nawozimy solami potasowymi KCL

Stand.Zaw. P i K

P mg/dm3 K

50 150-175

przeciętnie zaleca się 150-250kg NPK/ha

Metody uprawy-tylko z siewu

Termin siewu- zależy od planowanego terminu zbioru

Ilość wysiewu 40kg/ha

Głębokość 3-4cm

Rozstawa rzędów 15-20cm

Uprawa:

Uprawa na zb. Najwcześniejszy w końcu IV

-siew jesienią w okresie 3 dekady VIII do poł. IX

rośliny przed zima powinny wytworzyć -4 liści właściwych

Uprawa na zb.wczesny w poł. V do pocz. VI

-siew wcz. Wiosna, gdy tylko można wejść w pole, nie później jednak niż do poł. IV (wybija w pędy kwiatostanowe0.

Uprawa na zb.jesienny

Siew od k. VII do k. VIII- w tym okresie uprawa do mrożenia, gdyż ma najwyższa wartość biologiczna-okres jego składowania jest najkrótszy

WARZYWA STRĄCZKOWE

Rodzina: Bobowate - Fabaceae

1. Fasola zwykła - Phaseolus vulgaris

2. F. Wielokwiatowa - P. multiflorus

3. Groch cukrowy - Pisum sativum var saccharatum

4. Groch łuskowy - P. s. var. Pachylobum

5. Bób - Vicia faba var major

FASOLA ZWYKŁA

Wartość odżywcza

- fasola na suche ziarna zawiera śr 21,4-25,5% białka o wysokiej wartości biologicznej

- jest bogatym źródłem soli mineralnych P, Ca, Mg, Fe oraz wit z grupy B

- 7 tys ha upraw w Polsce

- w strąkach f. Szparagowej znajduje się 8,3-13,8% sm w tym ok. 1,5-2,8% białka, zaw wit C i karotenu w strąkach jest wyższa, natomiast wit z gr B - niższa niż w suchych nasionach

Wymagania klimatyczno-glebowe

- warzywa ciepłolubne

- min temp kiełkowania 110C, opt wzrostu 20-250C

- opt wilgotność gleby duża 60-70%, max poj wodnej

- najlepsze gleby żyzne, przewiewne, szybko nagrzewające się

- pH 6,5-7,8

- < 160C hamuje wzrost, przymrozki -1 do -20C wywołują trwałe uszkodzenia roślin, > 300C może zrzucać kwiaty

- przy fasoli na nasiona nie wskazane są opady w VIII-IX (wtedy zbiory)

Stanowisko

- dobrym przedplonem są kapustne, cebulowe, pomidor, ogórek, rośliny okopowe, zboża, wiosną (przed siewem fasoli) sałata, rzodkiewka

Nawożenie

- obornik: na suche nasiona uprawia się w 2 roku po oborniku, f. Szparagowa w 1 roku (10-20 t/ha)

- 200-300 kg PK/ha (2:3)

- N nie stosuje się

- wrażliwa na KCl

- czasami w dawce 20-50 kgN/ha (przedsiewnie, jednorazowo)

- na glebach o odczynie obojętnym niedobory Mn (MnSO4 - 50 kg/ha)

- szczepienie nasion z Rhisobium

Metody uprawy

- tylko z siewu

* f. na suche nasiona

- termin siewu 10-15.V

- ilość siewu 70-300 kg nasion/ha (zależnie od ich wielkości)

- głębokość 2-5 cm

- rozstawa 30-40 cm

- termin zbioru koniec VIII początek IX

- plon 1-2 t/ha (karłowych), 2-3 t/ha (tycznych)

* f. szparagowa

- termin siewu od 10.V kilkakrotnie do poł VI

- ilość 90-130 kg nasion/ha

- rozstawa 40-50 cm w rzędzie 3-5 cm

- termin zbioru kilkakrotny, co 3-5 dni po 2-3 miesiącach od siewu

- plon 7-11 t/ha, przy właściwej agrotechnice do 20t

Zbiór

- zbiór tylko ręczny

- zbiera się nasiona gdy osiągną wielkość ziarniaka pszenicy

6.11.2006

GROCH

Wartość odżywcza

- sucha masa 20-25%

- bogata zawartość białka 6-7%

- węglowodany 10-14%

- tłuszcze 6-7%

- wit C 34 mg%

- ß-karoten

- witaminy z gr B

- sole mineralne Ca, P, Mg, Fe

Wymagania klimatyczno-glebowe

- roślina klimatu chłodnego - najlepsze są rejony o wczesnej, chłodnej i wilgotnej wiośnie

- nasiona zaczynają kiełkować w temp 20C

- min temp wzrostu 4,40C

- optymalna temp wzrostu 13-180C

- młode rośliny znoszą przymrozki do -40C, a nawet do -70C

- w okresie późniejszym temp - 20C uszkadza kwiaty i zawiązki owoców, temp > 180C w czasie dojrzewania - szybka przemiana cukrów w skrobię

- opt wilg gleby 60-70 % ppw

- gleby - gliniasto-piaszczyste, żyzne, szybko obsychające i nagrzewające się

- pH 6,5-7,8

Metody uprawy

- termin siewu w końcu III, początek IV

- ilość wysiewu 150-300 kg/ha (odmiany o nasionach drobnych i średnich), 300-400 kg/ha (odmiany grubonasienne)

- głębokość siewu 2-6 cm

- rozstawa rzędów 15-20 cm (odmiany niskie), 20-25 cm (odmiany wysokie)

- odległość roślin w rzędzie 3-4 cm

- opt zagęszczenie 120-150 na 1 m2

- termin zbioru VI (odmiany wczesne), VII (odmiany późne)

Nawożenie

- obornik - na glebach żyznych uprawia się w II i III roku po oborniku na glebach słabszych stosuje się obornik jesienią (20-30 t/ha)

- standardowe dawki N 40-50 kg/ha

- standardowe dawki P 40 mg/dm3 i K 100-125 mg/dm3

- przeciętnie zaleca się 200-300 kg NPK (1:2:3)

Zalecane stanowisko

- dobrym przedplonem są rośliny okopowe, rolnicze i warzywne z wyjątkiem motylkowych

- jako poplon można uprawiać kalafior, brokuł, kalarepę

Zbiór

- groch cukrowy - strąki wyrośnięte, nasiona w formie zawiązków

- groch łuskowy - strąki całkowicie wyrośnięte, nasiona wykształcone

- dojrzałość technologiczna przy stosunku 1:1 cukrów i skrobi - ocenia się ją za pomocą przyrządu do pomiaru jędrności nasion

- orientacyjny termin zbioru gdy 1-2 dolne strąki wykazują oznaki starzenia, a na wierzchołku jest kilka strąków niewyrośniętych

- okres od skoszenia do chwili przerobu nie może trwać dłużej niż 6 godzin

BÓB

Wartość odżywcza

- w fazie dojrzałości mlecznej:

* 17-22,7% suchej masy

* 5-7,1 % wysokowartościowego białka

* 6-14% węglowodanów i witamin z grupy B

- suche nasiona zawierają 81-85% suchej masy oraz 21-22,8% białka

- 10 mg wit C w 100g świeżej masy

Wymagania klimatyczno-glebowe

- małe cieplne

- min temp kiełkowania 3-40C, opt wzrostu 18-220C

- najlepsze są gleby ciężkie, o dużej pojemności wodnej, mady, czarne ziemie, gleby glinoasto-piaszczyste, torfowe

Metody uprawy

- termin siewu w końcu III, początek IV

- ilość wysiewu 200-400 kg/ha

- głębokość siewu 4-6 cm

- rozstawa rzędów 40-60 cm co 10 cm w rzędzie lub gniazdowo po 2-3 nasiona co 15-30 cm

- termin zbioru koniec VI-VII (do konserwowania i mrożenia)

Wymagania wodne

- najwyższe VI-VII - formowanie strąków

WARZYWA DYNIOWATE

Rodzina: Dyniowate - Cucurbitaceae

  1. Ogórek - Cucumis dativus

  2. Dynia zwyczajna (kabaczek) - Cucurbita pepo

  3. Cukinia - Cucurbita pepo var. gromontina

  4. Patison - Cucurbita pepo var. patissomiana

  5. Dynia bezłupinowa (oleista) - Cucurbita pepo var. oleifera

  6. Dynia olbrzymia - Cucurbita maxima

  7. Kawon - Citrullus vulgaris

  8. Melon - Cucumis melo

- rozsada doniczkowana, w 1 roku po oborniku

- wrażliwe na uszkodzenia korzenia

- gleby ciężkie

OGÓREK

- woda 95%, 6-14 kcal

- biało 0,3%, cukry 1%, wit C 14 mg%,

- niewielka ilość wit A, B1, B2, PP

- kukurbitacyna - nadaje ogórkom gorzki smak

- zastosowanie w kosmetyce

Wymagania klimatyczne

- kiełkowanie nasion w temp 15-180C (opt 20-280C), optimum wzrostu 20-250C

- temp < 120C - żółknięcie liści, zrzucanie kwiatów i zawiązków, < 40C - giną

Rejony uprawy

- Dolny Śląsk po Głogów, Opole, rejon lubelski

Wymagania wodne

- opt wilg gleby 70-80% ppw

- początkowy okres uprawy - umiarkowana wilg gleby

- okres krytyczny - okres kwitnienia i owocowania

- skutki niedoboru wody - opadanie kwiatów, zawiązków, liczniejsze wytwarzanie kwiatów męskich

- okres nawadniania - koniec VI, VII, VIII

- zalecana dawka wody 15-20 mm w postaci 2, 3, 4 nawodnień

- zwyżka plonu pod wpływem nawadniania do 50 %

- woda poniżej 150C na nagrzana roślinę wywołuje szok termiczny

Stanowisko w zmianowaniu

- dobrymi przedplonami są: wieloletnie rośliny motylkowe z trawami, groch, fasola

- nieodpowiednie stanowiska po marchwi, pietruszce, kapuście

- przedplon: sałata, szpinak, rzodkiewka

- w uprawie współrzędnej z selerem

- pasowo-współrzędna uprawa: kukurydza, słonecznik, zboża na paszę

Nawożenie

- obornik 30-40 t/ha

- N 80-15 kg/ha - nadmiar N - mięknące owoce po zakwaszeniu, puste komory w owocach

- P 60 mg/dm3 gleby i K 150-175 mg/dm3

- orientacyjnie 80-90 kg P2O5, 120-180 kg K2O (tylko formy siarczanowe lub saletra potasowa)

- przy pH < 6 wapnowanie pod przedplon

- jest wrażliwy na zasolenie (wymaga wymieszania nawozów z warstwą gleby)

Metody uprawy

1. z siewu

- wysiew nasion 10-15.V

- rzędy co 80-120 cm

- pasowo 60-60-120 cm, 67,5-67,5-135 cm

- głębokość siewu 2 cm

- ilość wysiewu: w siewie rzędowym 4-6 kg/ha, w punktowym 2-4 kg/ha nasion

2. z rozsady

- wysiew nasion w 2 poł IV (3-4 tyg przed sadzeniem)

- doniczki Ø 6-7 cm, napełnione 2/3 podłożem

- głębokość siewu 0,5-1 cm

- sadzenie w fazie 2-3 liści po 15.V

- odległość roślin w rzędzie 15-20 cm

Uprawa wertykularna

- słupki co kilka metrów, na nich rozciąga się siatkę - ogórki pną się

- płaskie okrywy - przyśpieszają termin zbioru

Zbiór

- od poł VII- poł IX lub koniec IX

- spod folii i w tunelu niskim 2 poł VI

- ogórki korniszonowe i konserwowe - zbiór co 2 dni, w pełni owocowania codziennie

- ogórki do kwaszenia i sałatkowe - zbiór 2x w tygodniu

Odmiany owoców

- korniszon - 2-6 cm dł, Ø 1-2,5 cm

- konserwowy - 6-10 cm dl, Ø 2,5-4,0 cm

- kwaszeniak - 8-15 cm dł, Ø 3,5-5,5 cm

- sałatkowe do spożycia > 10 cm dł, Ø nie określa się

- sałatkowe do kiszenia > 12 cm dł, Ø do 6 cm

- plon - lato niekorzystne 5-10 t/ha, lato korzystne 50-60 t/ha, średnio ok. 20 t/ha

Przechowywanie

- temp 12-130C

- wilg powietrza 95-98%

- okres przechowywania 10-14 dni

- korzystne jest pakowanie w folie termokurczliwą

- w chłodni w temp 20C, okres przechowywania 2-3 tygodnie

- po wyjęciu z chłodni można przechowywać owoce w temp pokojowej do 2-3 dni

13.11.2006

DYNIA OLBRZYMIA

- dynia olbrzymia - spożywana w formie dojrzałości fizjologicznej

- dynia zwyczajna - kabaczek

Wartość odżywcza

β-karoten 2-8 mg %

odmiany o pomarańczowym miąższu

wit C - 9 mg %

sole mineralne - 8 Ca, Fe

cukry - 10-15 %

białko - 1-3 %

sucha masa - ok. 20% (dynia zwyczajna 6-12 %)

Kabaczek

- pokrój krzewiasty 18- 28 cm owoce, masa 2-4 kg

Cukinia

- zbiera się w fazie dojrzałości użytkowej (skórka zielona, rzadko pomarańczowa), owoce 8-15 cm (dużo wit C); kwiat na wierzchołku owocu, z 1 rośliny 25-40 owoców; im mniejsze zbieramy, tym więcej będzie ich na krzaku

Patison

- w kształcie dysku; zbierane w różnej fazie (4-6 do konserwowania lub do spożycia ze skórką); dojrzałe mogą być dłużej przechowywane (ale trzeba obierać ze skórki)

Dynia oleista

- tworzy owoce o masie 4-5 kg nasiona nie maja okrywy nasiennej, co ułatwia ich spożycie; 47-48 % - zawartość oleju w dyni (olej bardzo wysokiej jakości)

Dynia makaronowa

- miąższ biały, ułożony poprzecznie, dynie podłużne.

Dynia pochodzi z Ameryki Pd - Meksyk, Peru; w naszym kraju nie ma raczej znaczenia przemysłowego.

Dynia olbrzymia - produkuje się z niej odżywki dla dzieci, bo mają dużo β-karotenu. U tych o pomarańczowym miąższu jest go tyle co u marchwi.

Wymagania klimatyczne

- nie znosi przymrozków

- największe wymagania ma kawon, melon, ogórek, dynia mniejsza (temp. 8oC, optimum 25oC)

- stanowisko słoneczne

- wymagania wodne duże, bo duża masa, a korzenie kiepskie - ale unikamy gleb podmokłych

Gleba

- w dobrej kulturze, I i II klasy

- słabo wyk. powierzchnię pola, więc współrzędnie można 2%

- przedplonowo: szpinak, sałata, rzodkiewka, kalarepa

- nawożenie obornikiem 20-30 t/ha 1 rok

- nawożenie mineralne 400-800 kg/ha NPK (2:2:3)

Obornik można dać w dołkach 40x40x40 na spód, na to ziemię i w to siew/sadzenie.

Metody uprawy:

1. Z siewu

- 10-20 maja siew, norma 2-3 kg/ha, gniazdowo po 2-4 sztuki, lub pasowo

- rozstawa

* dynia olbrzymia 100-200x80-150 cm

*dynia zwyczajna 100-120x60-80 cm

2. Z rozsady (rozsada 2-3 liście)

- siew nasion 15-20 kwietnia do doniczek Ø 8-10 cm po 2 szt lub do skrzynek w rozstawie 2x2 lub 3x3 cm; potem pikowanie do doniczek

- sadzenie rozsady ok. 20 maja

- znosi pikowanie dość dobrze

Pielęgnacja

- na małych powierzchniach można uszczykiwać dynię pod 5-6 liściem wtedy się rozgałęzia, bo na pędach bocznych powstają kwiaty żeńskie

- w połowie sierpnia można uszczknąć pędy za 2 liściem nad owocem

- u dyni olbrzymiej zostawiamy 3-4 zawiązki, nie przesadzamy (żeby były duże dynie)

- u kabaczka, cukinii nie stosujemy cięcia, bo pokrój krzaczasty

Zbiór

- dynia olbrzymia we wrześniu, ale przed przymrozkami, złe i źle wykształcone owoce mogą być paszą; zbiór w fazie dojrzałości fizjologicznej

- dynia zwyczajna zbiór w fazie dojrzałości użytkowej

- cukinia 8-15 cm; Ø 3-4 cm

- kabaczek 20 cm, Ø 6-8 cm

- patison Ø 15 cm

Plon dynia olbrzymia 60-100 t/ha (owoce średniej wielkości 40-80 t/ha)

Przechowywanie

- dynia olbrzymia temp. 10-120C, wilg. 70-80%, okres przechowywania 1-6 miesięcy.

- cukinia

* owoce dojrzałe temp. 50C, wilg 90-95%, okres 1-2 tyg

* owoce niedojrzałe temp. 5-100C, wilg. 80-90%, okres 2-3 miesiace

- kabaczek owoce niedojrzale temp. 8-100C, reszta jak u cukini

MELON

- przy temp. 00C rośliny giną; <150C wzrost ulega zahamowaniu

- optymalna temp. powietrza 26-280C, gleby > 20-220C

- wymagania świetlne wysokie, wystawa południowa

- wymagania wodne w fazie wyrastania owoców bardzo wysokie, w okresie dojrzewania umiarkowane

- wrażliwy na wiatry, pędy łatwo wywracane

- gleby przewiewne, przepuszczalne, w 1 roku po oborniku (30-40 t/ha)

Metody uprawy

- produkcja rozsady przez 35-50 dni

- siew nasion do doniczek Ø 6-8 cm, ok. 20 kwietnia

- sadzenie rozsady 3-4 liśćmi (ew. przyciętą nad 3 liściem)

- termin: koniec maja, początek czerwca

- rozstawa 100-120x50-60 cm

- cięcie

Zbiór

- w fazie dojrzałości fizjologicznej od połowy sierpnia do pierwszych przymrozków

- plon 10-30 t/ha

- przechowywanie kilka dni, temp. 2-40C, wilg. 89-90%

Melony:

- siatkowy (najlepszy)

- żebrowane (u nas nie ma)

- gładkie

KAWON

- pochodzi z Afryki

- nasiona zaczynają kiełkować w temp. 200C

- optymalna temp. wzrostu 28-300C

- przy temp. < 240C wzrost roślin ulega zahamowaniu

- wymaga intensywnego światła

- roślina wrażliwa na wiatr

- wysokie wymagania wodne

- importujemy

Gleba

- żyzna, przewiewna, przepuszczalna

Uprawa

- rozsada 4-5 liści po 6-7 tyg.

- siew nasion do doniczek Ø 8-10 cm w połowie kwietnia

- sadzenie rozsady - koniec maja w rozstawie 1x1 m

- kawon owocuje na kocach pędów; dlatego się nie tnie

- gdy zawiązki owoców są wielkości jabłka, pozostawić 4-5 sztuk na krzaku

- można ściółkować

Zbiór i przechowywanie

- trudno określić termin zbioru wyznacza się go za pomocą intuicji w okolicach zasychania szypułki

- plon 35-80 t/ha

- przechowywanie temp. 4-100C, wilg 80-90%, okres 2-3 tyg

WARZYWA PSIANKOWATE

Rodzina: Psiankowate - Solanaceae

Pomidor - Lycopersicon esculentum

Papryka - Capsicum annuum

Oberżyna - Solanum melongea

Ziemniak - Solanum tuberosum

- ziemniaki wczesne, często z bulw podkiełkowywanych, w całości na całkowite spożycie

- na wódkę - ciepłolubne, w temp. < 00C niszczą się

POMIDOR

- największe znaczenie

- zbiór w fazie dojrzałości fizjologicznej

- owoc: jagoda właściwa

- wyhodowany w Ameryce Pd, Meksyku, Peru z psianek

- początkowo uważany za roślinę trującą, w Europie - ozdobną

- w Polsce szersza uprawa 80-90 lat temu

- spożywany na świeżo, dodawany do konserw, przeciery, soki, kompoty

- Polska - górna granica uprawy pomidora a polu 28-30 tys. ha, roczne zbiory 450tys ton

- warzywo nr 1 w uprawie pod osłonami

- najważniejszym składnikiem jest LIKOPEN - zwalcza wolne rodniki (tez grapefruit)

- 5 mg likopenu dziennie 2-3 owoce

- sucha masa 4-8%

- β-karoten 0,14-0,65 mg %

- wit C 10-33 mg %

- wit A 0,14-0,05 mg %

- wit B1, B2, PP

- likopen 40 mg/kg

- sole mineralne:

* K 200-300 mg/100g (cenne źródło K)

* Fe 0,5-1,0 mg/100g

- cukry - głównie glukoza i fruktoza

- kwasy organiczne - cytrynowy, jabłkowy

Wymagania klimatyczne

- pomidor należy do warzyw ciepłolubnych i w gruncie może być uprawiany w okresie bezmroźnym (15.V - 30.IX)

- minimalna temp. kiełkowania wynosi 14-160C (opt. 18-200C)

- optymalna temp. wzrostu 22-270C w dzień i ok. 170C nocą

- pyłek kiełkuje w temp 15-300C

- ma wysokie wymagania świetlne niedobór w okresie produkcji rozsady powoduje wybieganie roślin, w okresie kwitnienia - opadanie kwiatów, w okresie owocowania - opadanie zawiązków

Wymagania wodne

- wilg powietrza 60-80% (poniżej 60% pyłek padając na znamię słupka zasycha; powyżej 80% pyłek się zlepia i słabo osypuje)

- wilg gleby

* w początkowym okresie umiarkowana 60% ppw

* kwitnienie i owocowanie - wysoka 80% ppw (jeśli nie to zrzucanie zawiązków, owoców, występowanie suchej zgnilizny wierzchołkowej owoców)

- wahania w wilgotności powodują pękanie owoców

- głęboko korzeni się, rzadko cierpi na niedobór wody - nawadnianie od 3 dekady VI, w połowie VIII (20-25 mm dawki polowe co 5-8 dni bezdeszczowych)

- karłowe trzeba bardziej nawadniać

- pomidory należy podlewać `pod korzeń', nie zraszać liści

Wymagania glebowe

- najlepsze gleby żyzne, przewiewne, szybko nagrzewające się, ale dobrze też rośnie na glebach III klasy

- niedopuszczalne - mokre, zimne, czarne ziemie, torfy

- pH duża tolerancja

Stanowisko

- można uprawiać po sobie, ale ze względu na choroby i szkodniki uprawiać co 3-4 lata

- przedplon: szpinak z siewu jesiennego, rzodkiewka, kalarepa, cebula z dymki na szczypior, wczesne kalafiory

Nawożenie

- obornik

* pomidory uprawia się w 2 lub 3 roku po oborniku, karłowe w 1

- standardowe dawki N 80-150 kgN/ha

- standardowa zawartość P 60md/dm3 i K 175-200 mg/dm3

- przeciętnie zaleca się 330-400 kg NPK w stosunku 4:3:8

- gleby kwaśne o pH <5,5 należy wapnować pod przedplon

Uprawa z siewu

- termin siewu 25.IV - 5.V

- nasiona sieje się gniazdowo po 5-6 szt w 1 miejsce lub rzędowo 8-12 cm

- w fazie 3 liści dokonuje się przerywki pozostawiając po 3 rośliny (12 szt/mb rzędu)

Warunkiem powodzenia uprawy z siewu jest:

- staranne przygotowanie pola

- precyzyjny siew nasion

- zastosowanie herbicydów do niszczenia chwastów

- skuteczne zwalczanie stonki ziemniaczanej, która masowo niszczy drobne rośliny

Uprawa z rozsady

- termin siewu do inspektu lub skrzynek w szklarni - 2 połowa III lub na początku IV

- ilość wysiewu - 7-8 g/m2 inspektu, 2g/skrzynek lub 3-4 szt do doniczek

- na obsadzenie 1 ha - 200-300g nasion

- gdy siewki rozwiną liścienie, przepikować do doniczek Ø 8-10 cm lub do inspektu, tunelu w rozstawie 8x7-10x8 cm

- na 7-10 dni przed sadzeniem, rozsadę należy zahartować

- rozsadę dobrze rozwinięta w fazie 6-8 (rozstawa doniczkowana) 4-6 liści właściwych sadzi się do gruntu ok. 15-20.V

- rozstawa sadzenia zależy od typu odmiany, sposobu prowadzenia roślin i warunków glebowych

* karłowe 60-80x40-50 30-40 tys/ha

* wysokie 80-100x40-60 20-25 tys/ha

* wys. bez 100-120x

- ciąć i palikować

Pielęgnacja

Cięcie - ograniczenie wzrostu i przyspieszenie owocowania (kałowych i na przemysł nie tniemy)

- prowadzenie pomidorów na 1, 2, 3 pędy (1- w szklarni)

0x08 graphic

II - pęd bezpośrednio pod I gronem kwiatowym

III - pęd odziomkowy

Ogławianie - obcięcie pędu wierzchołkowego, zostawiając 2 liście nad ostatnim kwitnącym gronem (1-15.VIII)

Podpieranie - stosuje się w uprawie pomidorów wysokich w polu używając do tego celu palików drewnianych; w szklarniach prowadzi się rośliny przy sznurkach

- 1,2-1,4 m, na 20 cm w ziemie

- wbijać paliki od strony pn - żeby nie ocieniać roślin, 10 cm od rośliny, żeby nie uszkodzić roślin

- przywiązuje się sznurkiem, rafią w ósemkę pod liściem, w 3-4 miejscach

- owoce się nie brudzą, są mniej porażane przez choroby, lepiej nasłonecznione

- można wbijać paliki co 4 m, przywiązuje się paliki na 3 wysokościach, do nich przywiązujemy pomidory

- drut ocynkowany Ø 2-3 mm

- w uprawie szklarniowej nie używamy palików, tylko sznurek przywiązuje się do rośliny, a u góry do drutu 2 m nad rzędami roślin

20.11.2006

Ściółkowanie

- przykrywanie powierzchni gleby materiałami organicznymi - torfem, słomą - lub folią czarna, bo zapobiega rozwojowi chwastów. Folia przezroczysta - pod nią temp. wyższa, przez solaryzację można ograniczyć namnażanie chwastów - choć w naszym, klimacie niezbyt się to udaje

- folia 0,03-0,06 mm, bardzo cienka

- przyspiesza plonowanie

Hormonizacja

- wytwarzanie owoców bez zapylenia i zapłodnienia

- w warunkach niekorzystnych dla zapylenia lub zapłodnienia kwiatów (za wysoka lub za niska temp. powyżej 300C, zbyt mała ilość światła, za niska wilg powietrza < 60% lub za wysoka > 80%)

- w uprawach polowych potrzebna w początkowym okresie V-VI

- zastosowanie kwasu β-naftooksyoctowego prowadzi do wytworzenia owoców partenokarpicznych

Preparaty:

* oba rozkładają się na świetle, dlatego roztwór trzeba od razu zużyć po sporządzeniu

- betokson R - 2,5 l/ha w 600-800 l wody

- betokson Super - 1 l/ha w 600-800 l wody

- skuteczność preparatu zwiększa obecność Gibersolu 20g/ha

- w polu hormonizuje się 1 i 2 grono kwiatowe dwukrotnie: gdy polowa kwiatów rozwiniętych, powtórnie gdy całość kwiatów jest rozwinięta

- efekty: przyspieszenie plonowania o 10-14 dni, wyższy plon wczesny (plon ogólny nie zmienia się)

Ochrona przed przymrozkami

- czasami konieczna, choć wystarczy w V, to czasami są przymrozki

- amatorsko: można przykrywać kołpaczkami z papieru lub folii, doniczkami

- towarowo: odymianie (spalanie mokrych materiałów: torf, chwasty, trociny) - mało skuteczna metoda, bo wiatr, lub tam gdzie zboża

- towarowo: zraszanie roślin za pomocą deszczowni przez cały czas trwania przymrozków. Intensywność zraszania nieduża 2-4 mm/h. Choć to i tak duża ilość wody. Woda przy zamarzaniu oddaje ukryte ciepło 80k/g. To przed przymrozkami do -50C

Zbiór

- przyspieszanie zbioru - opryskiwanie roślin

- pierwsze zbiory pomidora polowego w poł VII, potem koniec VII, początek VIII

- można zbierać w różnych stadiach dojrzałości (zapalone - różowe, gdy chcemy transportować; w pełni dojrzałe - czerwone - na spożycie, przetwórstwo)

- zbiory co 3-5 dni, zakończyć przed przymrozkami

- plony 15-30 t/ha

- zbiór na bezpośrednie spożycie ręczny, bardzo pracochłonny

- zbiór przemysłowy - kombajnowy (u odmian karłowych o dużej równomierności dojrzewania owoców, łatwo oddzielające się od szypułki; kombajn ścina całe rośliny, owoce są strącane, dostają się na stół sortowniczy, gdzie są segregowane)

Przyspieszanie zbioru

- etefon (kwas 2-chloro-etylo-fosforowy), którym opryskujemy całe rośliny

- po wniknięciu do owocu rozkłada się i wytwarza etylen - odgrywający ważna rolę w procesie dojrzewania

- preparaty handlowe:

* ethel - 2,5-3,5 l/ha w 1000 l wody

* florchimex 420 SL - 2-3 l/ha w 1000 l wody

- opryskiwanie w momencie gdy owoce czerwone; zapalone stanowią 5-15%

- optymalna temp. ok. 250C (< 160C efekt bardzo mały)

- okres karencji 10 dni

- u odmian wysoko rosnących - każde grono opryskuje się oddzielnie

Przechowywanie

- krótki okres (owoce dojrzałe 7-10 dni, temp. 6-100C, wilg powietrza 85-90%; owoce niedojrzałe 4-6 tyg, temp 13-150C, wilg powietrza 85-90%)

- w temp < 120C ustaje wytwarzanie likopenu

- pod koniec wegetacji można zebrać zielone wyrośnięte owoce (ok. 10.X) i dojrzewać je w przechowalni - jak wyżej

PAPRYKA

- posiada wysoką wartość odżywczą, zwłaszcza biologiczna

- jest cennym źródłem wit C (100mg%), zawiera znaczne ilości Ca i Fe

- 2 odmiany botaniczne

* papryka ostra - przyprawa (dojrzałość fizjologiczna)

* papryka słodka - warzywo (dojrzałość użytkowa)

- zawiera β-karoten 0,5 mg%

- ostry smak - kapsaicyna - w papryce słodkiej < 0,02 %sm, ostrej > 0,2 %sm

Wymagania

- papryka należy do roślin ciepłolubnych, w Polsce w rejonach najcieplejszych, osłoniętych od wiatru

- opt temp. 230C w dzień i ok. 16-180C w nocy

- temp. gleby powinna być zbliżona do temp powietrza. Przy temp 14-150C rośliny tracą zdolność pobierania wody

- duże wymagania świetlne

- wymagania wodne - duże zwłaszcza w okresie kwitnienia i owocowania. Opt wilg gleby 80% ppw

- wilg powietrza 85%

- gleby żyzne, przewiewne, zasobne w próchnicę I-II klasy

Stanowisko

- uprawiać prawie po wszystkim oprócz psiankowatych (nie po sobie)

- słabo plonuje po sobie, bo gromadzi się inhibitor

Nawożenie

- gleby słabsze 30-40 t/ha obornika

- nawożenie min: 150kg N/ha; 60-80 mgP/dm3; 170-250 mgK/dm3

Produkcja rozsady

- siew nasion w 2 poł II do poczatku IV

- siew do skrzynek (2g/skrzynka) i pikowanie do tunelu w rozstawie 7x7 cm; 10x7 cm, do doniczek Ø 8-10 cm

- słabo regeneruje system korzeniowy, dlatego pikować do doniczek

- czas produkcji 7-8 tyg

- sadzenie rozsady koniec V początek VI

Rozstawa

- wielkoowocowe w rzędzie 30-40 cm, 50 cm

- małoowocowe między rzędami 30-35 cm, w rzędzie 30-35 cm

Pielęgnacja

- nie wymaga wiązania i cięcia

- należy nawadniać, zwalczać chwasty i szkodniki

Zbiór i przechowywanie

- odmiany wielkoowocowe - słodkie - owoce wyrośnięte, zielone, mięsiste

- odmiany ostre - w fazie dojrzałości fizjologicznej

- początek zbioru koniec VII, początek VIII

- koniec zbiorów przed nadejściem przymrozków

- plon 12-20 t/ha

- przechowywanie odmian słodkich - 3-5 tyg, temp 7-100C, wilg 85-90%

- owoce odmian ostrych suszy się, wiele na proszek

BAKŁAŻAN (OBERŻYNA - gruszka miłości)

- pochodzi z Indii, Chin

- wartość odżywcza stosunkowo nieduża

- cenne walory smakowe, zawiera znaczne ilości Ca i P

Wymagania

- ciepłolubna, opt temp wzrostu 18-300C

- wysokie wymagania wodne, zwłaszcza w okresie kwitnienia i owocowanie

- gleby średnio zwięzłe, żyzne, przewiewne, zasobne w próchnicę, najlepsze piaszczyste, czarnoziemy

- miejsce słoneczne, osłonięte od wiatru

Nawożenie

- w I roku po oborniku 40 t/ha

- przeciętnie zaleca się 300-400 kg NPK (2:2:3)

- co 3 lata po sobie i innych psiankowatych

Metody uprawy - z rozsady

- termin siewu do skrzynek w poł III

- ilość wysiewu 2g na skrzynkę

- na obsadzenie 1 ha - 600g nasion

- gdy siewki rozwiną liścienie pikujemy do doniczek Ø 6-8 cm (koniecznie)

- na7-10 dni przed sadzeniem zahartować

- rozsadę sadzi się o 10 dni później niż pomidora w rozstawie 60x50 cm lub 60x60 cm

Zbiór i przechowywanie

- owoce zbiera się po 30-40 dniach od kwitnienia

- okres zbioru od 3 dekady VIII do poł X

- faza dojrzałości zbiorczej- owoce wyrośnięte, powierzchnia błyszcząca

- w fazie fizjologicznej miąższ gorzknieje

- plon 10-15 t/ha

- przechowywanie: temp 7-100C, wilgotność 85-90%, w warunkach foliowych do 2-3 tyg

ZIEMNIAK WCZESNY

- wymaga niezbyt wysokich temp, ale jest wrażliwy na przymrozki

Wymagania

- gleby lżejsze, przewiewne, przepuszczalne, szybko nagrzewające się na wiosnę

- uprawiać po roślinach motylkowych, cebulowych i po poplonowych nawozach zielonych (kalafior na zbiór jesienny, fasola szparagowa, burak ćwikłowy)

Nawożenie

- w II roku po oborniku, na glebach mniej żyznych na oborniku dobrze rozłożonym w dawce 25-30 t/ha

- przeciętnie NPK 200-400 kg/ha (2:2:3)

Metody uprawy

- aby przyspieszyć plonowanie stosuje się podkiełkowywanie bulw przed sadzeniem

- okres podkiełkowywania zależy od temp, wynosi 30-40 dni, przyspieszenie zbioru o 2-3 tyg

- w III ziemniaki z kopca, warstwami w skrzynkach, temp 10-150C, dobrze żeby był dostęp światła - kiełki krótkie i grube

- termin sadzenia I dekada IV na glebach lżejszych, II dekada IV na glebach cięższych

- rozstawa 50-60x40 cm

- głębokość 6-8 cm

- do obsadzenia 1 ha potrzeba 2-3 t sadzeniaków (60-80g), sadzimy sadzarką

Pielęgnacja

- stosuje się na glebach lżejszych

- po tygodniu lekka brona

- obredlanie 3x

Zbiór

- po 8-10 dniach

- wykopuje się za pomocą kopaczki

- jednorazowo

- Ø > 3-4 cm

- plon 10-15 t/ha

- zbiór w VI

WARZYWA CEBULOWE

Rodzina: Amarylkowate - Amarylidaceae (Liliowate - Liliaceae)

Rodzaj: Allium

  1. Cebula zwyczajna -Allium cepa

  2. Cebula kartoflanka - A. cepa var. agregatum

  3. C. wielopietrowa - A. cepa var. prolifelum

  4. Szalotka - A. ascalonicum

  5. C. perłowa - A. ampeloprasum

  6. Por - A. porrum

  7. Czosnek - A. sativum

  8. Siedmiolatka - A. fistulosum

  9. Szczypiorek - A. schoenoprasum

- w stanie dzikim byliny, w uprawie 2-letnie ( z wyjątkiem cebula piętrowa, siedmiolatka, szczypiorek - wieloletnie 3-4 lata na tym samym miejscu)

- płytki system korzeniowy, wiązkowy, rozwija się w warstwie ornej (tylko u pora 60-70 cm)

- specyficzny smak i zapach - olejki eteryczne, wykorzystuje się zwykle jako przyprawy (tylko cebula i por jako warzywa)

- wysokie wymagania glebowe, dużo próchnicy, dużo wody, składników pokarmowych

- bardzo wrażliwe na zachwaszczenie (zwłaszcza z siewu cebula i por)

- wymagania klimatyczne nieduże, znoszą niskie temp, część z nich dobrze zimuje

- stanowisko słoneczne

- w I roku część wegetatywna, w II generatywna; cebula piętrowa i czosnek nie wytwarzają nasion, a cebulki powietrzne, które mogą być do konsumpcji jak i do rozmnażania

CEBULA ZWYCZAJNA

- zawiera 12% sm

- w 100g śm - 8,9g węglowodanów

- 6 mg % wit C

- dzięki zawartość Ca i K cebula działa odstraszająco

- Polska - 3 w Europie producent cebuli, 34 tys ha

- obecność fitoncydów - związków S wpływa hamująco na rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych

- zawiera kwestycynę - związek flawonowy, który korzystnie działa na schorzenia nowotworowe, wymiata wolne rodniki (cebula o ciemnych łuskach)

- ostry smak - kwas pirogronowy

- rejon - środkowa Polska (nie nad morzem i nie w górach)

Wymagania klimatyczne

- w początkowym okresie weg wymagana jest niska temp 10-160C i krótszy dzień

- w 2 fazie następuje tworzenie się cebuli, wymagana jest tu temp 16-210C, dłuższy dzień i dostateczna ilość opadów; faza trwa od momentu załamania się szczypioru

- w fazie załamywania się szczypioru korzystna jest wyższa temp 21-270C i susza, co sprzyja dobremu przechowywaniu się cebul

27.11.2006

Rejonizacja

- pas Polski środkowej (nad morzem i w górach niekoniecznie, bo opóźniona wiosna)

Gleby

- żyzne, próchniczne, o dużej pojemności sorpcyjnej, najlepsze: lessy, torfowe dobrze zaopatrzone w P, Mo i Cu

- pH gleb mineralnych 6,5-7,0, torfowych 5,5-6,5

Zmianowanie

- rośliny nie porażone i porażone przez niszczyka zjadliwego, czyli dobre i złe przedplony pod cebulę:

* nie porażane - kapusta, dyniowate, groch, fasola, sałata, marchew, kukurydza, wyka, peluszka, zboża z wyjątkiem owsa

* porażane - pietruszka, seler, czosnek, ziemniak, bób, bobik, koniczyna czerwona

Stanowisko

- nie uprawiać po sobie i po innych cebulowych co 3-4 lata

- dobre przedplony: ogórek, seler, fasola, groch, pszenica, jęczmień

- bardzo dobre stanowisko po roślinach zostawiających glebę w dobrej strukturze, po roślinach pozostawiających pole niezachwaszczone

Nawożenie

* na glebach II i II klasy w 2 roku po oborniku

* na glebach IV klasy w 1 roku po oborniku 40 t/ha

- standardowe dawko N 80-150 kg/ha; 2/3 przedsiewnie i 1/3 pogłównie do połowy VI

- standardowe dawki P 80 i K 150-175 mg/dm3

- przeciętnie zaleca się 400-800 NPK (2:2:3)

- nadmierne i zbyt późne nawożenie N przedłuża weg, opóźnia dojrzewanie, zwiększa % cebuli ze zgrubiałą szyjką (nie przechowuje się)

* w uprawie na torfach

- 90 kgN/ha

- 240-250 kg P2O5 - wpływa plonotwórczo, dobrze wpływa na przechowywanie

- 200-250 kg K2O K2SO4

- optymalne pH 6,5-7,8

- P i K jesienią pod orkę lub wiosna pod kultywator

- na torfach siarczan miedzi, molibden

Metody uprawy roli

- staranna uprawa, gleba dobrze doprawiona, nie zbrylona i nie rozpylona

- głęboka orka przedzimowa

- włóka i kultywator + brona i wał gładki i brona

- wysiew nasion siewnikiem precyzyjnym

- na glebach cięższych i z rozsady - płytka orka i bronowanie

Uprawa

1. z siewu do gruntu

2. z rozsady produkowana pod osłonami

3. z dymki

- wybór metody zależy od warunków glebowych, klimatycznych, przeznaczenia cebuli i wyposażenia gospodarstwa

1. Z SIEWU DO GRUNTU

- podstawowa metoda, najmniej pracochłonna (90% produkcji)

- termin siewu 1-15-20.IV

- ilość wysiewu 4-7 kg nasion/ha

- głębokość siewu 2-3 cm

- rozstawa rzędów

* w uprawie wielkotowarowej 45 cm lub pasowo-rzędowo 4 rzędy co 30cm i szersze międzyrzędzia 45 cm

* uprawa ręczna 30 cm

- po wschodach w 1 mb rzędu powinno się znajdować 30-45 roślin

- ważna jest jakość nasion (klasy extra lub klasy I), zdolność kiełkowania 80% niższej klasy wschody są nierównomierne i opóźnione, co utrudnia zastosowanie herbicydów (u cebuli używa się ich w odpowiednich fazach wzrostu: zgiętego kolanka, liść flagowy)

- cebula > 6cm ma największe wzięcie

- jeśli nie używamy siewnika precyzyjnego to trzeba przerzedzać - broną ukośnie do rzędów (od fazy wyprostowanego kolanka do 2-3 liści)

- jeśli < 15 roślin mb trzeba przeorać plantację

OZIMA UPRAWA CEBULI Z SIEWU

- odmiany krótkiego dnia (np. labrador)

- termin siewu 10-15 VIII

- zimowanie roślin w fazie 3-4 liści, Ø łodygi 5-7 mm

- rośliny zbyt młode przemarzają, a zbyt wyrośnięte wytwarzają pośpiechy

- ryzyko uprawy, bo przy braku śniegu i temp < -150C rośliny wymarzają

- zbiór cebuli z sucha łuską VI

- okres użytkowania 2 miesiące

- nie nadaje się do przechowywania

- zbiór: można na pęczki ze szczypiorem IV-V; potem z odciętym szczypiorem, z suchą łuską

2. UPRAWA Z ROZSADY

- na małą skalę, bo droga

- siew do inspektu od poł II do poł III

- ilość wysiewu 20-30 g/m2 w rzędy co 5 cm na głębokość 1 cm

- na obsadzenie 1 ha - 4 kg nasion

- czas produkcji rozsady 50-60 dni

- na 7-10 dni przed sadzeniem rozsadę należy zahartować

- rozsadę dobrze rozwiniętą - w fazie 2-3 liści właściwych sadzi się do gruntu od 15.IV

- odległość rzędów j.w

- odległość w rzędzie 7-8 cm

- głębokość sadzenia 0,5 cm

- jeśli sadzenie gniazdowe to większa odległość między rzędami

- sadząc trzeba uważać, aby nie zawijać korzeni (jeśli rozsada rwana) - trzeba skrócić system korzeniowy

3. Z DYMKI

- trwa 2 lata

- dymka - drobna cebula Ø 5- 25 mm, otrzymuje się w 1 roku uprawy, w 2 uprawia się na pęczki lub na cebule z sucha łuską

- można ja wtedy uprawiać na cięższych glebach oraz na terenach o krótszym okresie weg (Skandynawia)

- wada - produkcja 2-letnia, duże koszty przechowywania i sadzenia

- zaleta - dobry plon, wyrównany

Jak otrzymać dymkę?

- siew opóźniony w 2 poł IV, ograniczamy nawożenie N, zwiększamy normę wysiewu 150-200 kg/ha, rzędy co 15 cm

- zbiór dymki w VIII, gdy szczypior załamany jest w 50%, zeschnięty

- wyrywa się ją, dosusza i dzieli się na 4 klasy wielkości

* Ø 5-10 mm - dymka drobna, nadaje się do uprawy cebuli z zaschniętą łuską (nie kwitnie)

* Ø 11-15 mm - dymka średnia na zbiór pęczkowy, z suchą łuską

* Ø 16-20 mm - dymka duża, do uprawy na zbiór pęczkowy i z suchą łuską (nie wybija w pędy)

* Ø 21-25 mm - dymka bardzo duża, tylko na pęczki, bo kwitnie

Przechowywanie

- dymka Ø > 10 mm jest wrażliwa na jarowizację w temp 4-120C

- dymka drobna - temp 0-20C, wilg 75%

- dymka większa

* temp od zbioru do sadzenia 18-200C (duże ubytki wagowe)

* temp przez 3 pierwsze miesiące 25-300C, potem 0-20C

* temp od zbioru do II 0-20C, potem przez 1 miesiąc 25-280C (najmniejsze ubytki masy)

- dymka - kiedyś odymianie w kominach

Termin sadzenia

- sadzenie w 1 dekadzie IV lub od poł IX do poł X

- na 1 ha 3-4 g dymki drobnej, 7-10g dymki średniej, ok. 15 g dymki dużej

- rozstawa 25-35 cm w rzędzie, 6-8 cm (x4 cm jesienią)

- plon dymki 8-15 t/ha

- głębokość sadzenia: jesienna 2-3 cm, wiosenna 1-1,5 cm

Pielęgnacja

- nawożenie, zwalczanie chorób

- spulchnianie międzyrzędzi - bardzo płytko 2-3 cm

- herbicydy - 2-4 zabiegi

Zbiór

- na pęczki: z 6-7 liśćmi i Ø 8-10 cm w II poł IV

- na pęczki z główkami Ø > 25 mm spod osłon (włóknina) z sadzenia jesiennego - przełom IV i V, z sadzenia wiosennego z dymki - przełom V i VI

- na użytek letni - Ø główki > 4 cm z niezaschniętym lub obciętym na długość 4-6 cm szczypiorem

- na spożycie jesienne - po całkowitym załamaniu szczypioru

- na przechowanie - szczypior załamany w 60-80%, 3-4 liście jeszcze zielone

Zbiór z suchą łuską

- z siewu jesiennego VI

- z dymki 15.VII - 10.VIII

- z rozsady 10-30.VIII

- z siewu 1-20.IX

Zbiór 2-fazowy

- I faza wyrwanie cebuli ręcznie, mechanicznie adaptowaną kopaczką do ziemniaków

- II faza dosuszenie cebuli wstępnie na polu 7-10 dni, ostatecznie pod wiatą (po załadowaniu do skrzynek) za pomocą suszarki podłogowej podgrzewanym powietrzem w temp 20-250C lub w namiotach foliowych z aktywna wentylacją i powietrzem podgrzewanym o temp 20-250C

- temp nie więcej niż 300C, bo sucha łuska łuszczy się i odpada

- za długo na polu - choroby i złe przechowywanie

Zbiór I fazowy

- prze wykopaniem - maszynowe obcięcie szczypioru

- wykopanie cebuli i transport do przechowalni

- sztuczne dosuszanie o temp do 300C

- zalety - lepsze jakość łuski, równomierne wybarwienie łuski, dobre okrycie łusek mięsistych

- wady - wysokie koszty dosuszania cebuli

Przechowywanie

- w przechowalni temp 0-10C, X-IV, chłodzona powietrzem zewn, trudno utrzymać odpowiednia temp i wilgotność 70-80 %

- chłodnia zwykła - temp -20 do -30C, musi być stała temp, przed wyjęciem stopniowo podnosić temp

- chłodnia kontrolowanej atmosfery (KA) - temp 0-10C, 5% CO2, 3% O2, dobre, ale kosztowne, hamowanie wzrostu szczypioru i korzeni

- lepsze przechowywanie

* regultor wzrostu - Hydrazyt Maleinowy - hamuje podział komórek wierzchołkowych wzrostu, zmniejsza straty wywołane wyrastaniem szczypioru i korzeni (preparaty: Fazar 4kg/ha w 300 l wody; Elnoh 6-8 l/ha w 300 l wody) termin opryskiwania - 40-50% roślin z załamanym szczypiorem, liście są zielone, co zapewnia absorpcje preparatu; zbyt wczesny oprysk obniża plon, luźne ułożenie łusek, i gąbczastość cebul; zbyt późny oprysk jest nieskuteczny; zastosowanie zalecane w uprawie cebuli do długiego przechowywania (do wiosny)

CEBULA KARTOFLANKA

- gniazda 6-15 szt

- słabo zawiązuje nasiona

- rozmnażanie wegetatywne

- sadzimy jesienią/wiosną

- łuski żółte, brązowe

- ma mniejsze wymagania (Białystok, podlaskie, Finlandia - małe wymagania cieplne)

- większa rozstawa - rzadziej w rzędzie

CEBULA PIĘTROWA

- jadalny szczypior wiosną

- jesienią cebule podziemne i powietrzne

- 1 gniazdo cebul podziemnych

- sadzimy cebule podziemne lub powietrzne

- trzeba palikować, bo się mogą przewracać

- uprawa amatorska

- wieloletnia - 3-4 lata

POR

- brak w stanie dzikim

- pochodzi z Morza Śródziemnego

- sm 11-17%

- białko 1,2-2,2 %

- cukry 5,0-11,2 %

- błonnik 1,0-1,3 %

- K 250-347 mg, Ca 52-63 mg

- wit C 20 mg %

- karoten 0,04 mg%

- najszerzej uprawiany w Europie - Francja, Belgia, Holandia, Polska

- 5 tys ha - 120 tys t rocznie

- kiedyś jako przyprawa - dziś tendencje wzrostowe

Wymagania

- temp kiełkowania 3-40C

- opt temp wzrostu 15-200C

- odporność na mrozy wczesne do -100C, późne do -150C (mogą zimować w polu)

- wymagania wodne wysokie 60% ppw w VII, 70-80% ppw w VIII-IX

- gleby średnie, pyłowe, próchniczne

- gleby torfowe - do uprawy na zbiór letnio-jesienny pH 6,0-7,5

Nawożenie

- obornik - w 2 roku po oborniku, na glebach słabszych do 30 t/ha

- standardowe dawki N 150-200 kg/ha - 1/3 przedsiewnie lub przed sadzeniem, pozostałą część w 1-2 terminach

- standardowe zawartości P 60 i K 150-175 mg/dm3

- NPK 400-600 kg/ha (2:2:3)

Stanowisko

- nie po cebulowych

- ma silny system korzeniowy, jest 1 z najlepszych przedplonów (podobnie do lucerny)

Uprawa

Z SIEWU

- termin siewu koniec III początek IV

- ilość wysiewu - 2-3 kg/ha (siewnik precyzyjny)

- głębokość siewu 1-2 cm

- rozstawa rzędów: uprawa mechaniczna 45 cm, ręczna 30 cm

- po wschodach na 1 m2 powinno znajdować się 16-23 szt roślin

- przerywka trudna, dlatego lepiej siew precyzyjny

Z ROZSADY

- na wczesny zbiór pęczkowy

* siew do doniczek ziemnych koniec I - początek II

* ilość wysiewu 3-4 nasiona do doniczki

* sadzenie na miejsce stałe w połowie IV

* rozstawa rzędów 25 cm, obsada roślin na 1 m2 24-40 szt

- na zbiór w II połowie lata i jesienią

* rozstawa rzędów 45 cm

* rozstawa roślin w rzędzie 7-10 cm (zbiór w lecie), 15-20 cm (jesienią i na przezimowanie)

Metody uprawy

- na płask

- na redlinach

- w otwory (mechanizacja; długa część biała) - otwory głębokości 20 cm

- w bruzdy z ziemią

Pielęgnacja

- podsypywanie porów - dłuższa część wybielona, ale może być mniejszy plon; zwiększa to mrozoodporność

Zbiór

- por wczesny z rozsady doniczkowej VI-VII

- odmiany średnio wczesne VIII-IX

- odmiany późne jesienią w X i XI, wiosną koniec III do połowy V

Przechowywanie

- na polu bez okrycia lub pod okryciem z folii/włókniny

- dołowanie

- w chłodni przez okres 3 miesięcy, temp 0-1,50C, wilg powietrza 95-98%

- rośliny z przyciętymi liśćmi i korzeniami

- ustawienie roślin pionowe w skrzynkach wyłożonych folia

- > 3 miesięcy następuje rozkład chlorofilu i żółknięcie - towar niehandlowy)

4.12.2006

CZOSNEK

- 40% sucha masa

- dużo soli mineralnych

- wit C 9 mg% oraz fitoncydy

- jedna z najstarszych roślin warzywnych

- u nas stosunkowo niewielkie znaczenie gospodarcze

- przyprawa kuchenna, w przemyśle przetwórczym i farmaceutycznym

Wymagania klimatyczne

- nieduże wymagania cieplne, odporny na niskie temp, dobrze zimuje w gruncie

- wiosną rozpoczyna wzrost w temp 3-50C

- duże wymagania wodne i korzystnie reaguje na nawadnianie przeprowadzone w V-VI

- bardzo duże wymagania glebowe

- gleby: żyzne, o dużej pojemności, czarnoziemy, czarne ziemie, mady, lessy

- na słabszych glebach niopłacalne plony

Stanowisko

- w II roku po oborniku

- na słabszych glebach w 1 roku 30-40 t/ha

- nie po cebulowych i nie po sobie (fuzariozy)

- odchwaszczona gleba

Nawożenie

- standardowe dawki N 80-150 kg/ha; ½ przed sadzeniem, ½ pogłównie przed tworzeniem się cebul

- przy sadzeniu jesiennym - całość N dajemy wiosną w 1-2 dawkach

- NPK 400 kg (3:2:4)

- można ściółkować

Metody uprawy

- głęboka uprawa roli, orka jesienna głęboka do 30 cm, wiosną włóka, kultywator i brona

- termin sadzenia: od poł IX do poł X (jesienny), jak najwcześniej w końcu III lub na początku IV (wiosenny)

- do obsadzenie 1 ha: 350-1500 kg ząbków, 100-200 kg cebulek powietrznych

- głębokość przykrycia: 5-8 cm jesienią, 3-5 cm wiosną

- rozstawa rzędów: rzędowo co 30-45 cm w rzędzie 6-8 cm lub pasowo-rzędowo 6 rzędów co 20 cm i ścieżka 60 cm

- czosnek wybijający w pędy kwiatostanowe sadzimy jesienią, regularne ząbki, kiepsko się przechowuje

- czosnek nie wybijający w pędy kwiatostanowe sadzimy na wiosnę, nieregularne, skrętoległe, więcej ząbków

- do obsadzenia zużywamy średnich ząbków, nie opłaca się sadzić dużych

- do wysiewu cebulek powietrznych siewnik, ząbki ręcznie lub rzadziej siewnikiem

Pielęgnacja

- niszczenie chwastów, herbicydy, mechaniczna na bardzo małą głębokość, bo czosnek ma płytko korzenie

- u czosnku wytwarzającego pędy kwiatostanowe - usuwanie ich (jeśli nie chcemy rozmnażać z cebulek powietrznych)

Zbiór

- nie wyrywać kwiatostanów - 50% roślin z załamanym szczypiorem

- wytwarzone kwiatostany - w okresie zasychania liści

- czosnek sadzony jesienią - zbiór VII, wiosną - zbiór VIII

- 2 fazowy

* wyrywanie liści

* dosuszanie wstępne na polu

* dosuszanie ostateczne w przechowalni

* obcięcie szczypioru na długość 2-4 cm, korzeni ok. 0,5 cm

- najlepiej zbierać nieco wcześniej niż za późno

- plon 10-15 t/ha

Przechowywanie

- przechowalnie temp 0-10C, wilg względna > 70%

- chłodnia -1 do -30C, wilg powietrza 65-75%

SIEDMIOLATKA

- roślina trwała

- nie tworzy cebuli, tylko zgrubienia na dole

- uprawa poza zmianowaniem przed 3-4 lata

- nie twoży wyraźnie zgrubiałej cebuli

- część użytkowa - ciemno srebrzuyste liście

Metody uprawy

- z siewu w IV w rzędy co 30cm, w roku następnym przerywa się rośliny co 15-20 cm

- z rozsady - wysiew nasion w IV na rozsadniku (2 mg/m2), sadzenie rozsady w VI po 2-3 szt w rozstawie 30x30 cm

- wegetatywna - przez podział kęp wiosną lub jesienią

SZCZYPIOREK

- część podziemna to sztywne skrócone kłącze, z którego wyrastają liście - jadalne

- bylina - uprawiama przed zmianowaniem 3-4 lata

- dobrze zimuje w gruncie

- gleby żyzne, odchwaszczone, obornik 30 t/h

Uprawa

- z siewu - wczesną wiosna w rzędy co 30 cm, 3 kg/ha

- z rozsady - siew nasion na przełomie III i IV, 20 g/m2, na rozsadniku, sadzenie rozsady po kilka szt w V w rozstawie 30x20 cm

- wegetatywnie - podział kęp wiosną lub jesienią

Zbiór

- liście zbiera się w 2-gim roku, ścierając je przy ziemi, ponowny zbiór po 4 tyg

Pędzenie

- najlepsze kępy 2-letnie

- jesienią kępy wyoruje się i przesusza

- zimą sadzi się do skrzynek, doniczek, na stoły w szklarni

- w temp ok. 200C zbiór następuje po 3-4 tyg, liście mają długość 20-25 cm

- powtórny zbiór po 2-3 tyg

WIELOLETNIE

Rodzina:

Liliowate - Liliaceae

Szparag lekarski - Asparagus officinalis

Rdestowate - Polygonaceae

Rabarbar - Rheum rhapohticum

Szczaw - Rhumex acetosa

Krzyżowe - Cruciferae

Chrzan - Cochlearia armoracia

- również należą tu warzywa cebulowe: szczypiorek, siedmiolatka, cebula wielopiętrowa

- części podziemne na zimę nie zamierają

- chrzanuprawiany jest jako roślina jednoroczna towarowo

- warzywa wieloletnie można rozmnażać wegetatywnie, szparag i szczaw rozmnaża się głównie z nasion

- rabarbar, chrzan i szczaw mają duże wymagania wodne, średnie glebowe i nieduże wymagania świetlne

SZPARAG

- w stanie dzikim nad brzegami jezior, mórz,

- sm 5-6%

- białko 1,6-1,8%

- wit C 25-30 mg%

- niewielkie ilości wit B1, B2, PP oraz karotenu

- sole mineralne P, Ca, Fe

- gorzki smak szypułek - wywołuje nagromadzenie asparaginy

- najwięksi producenci USA, Hiszpania, Francja

- w Polsce 800-1000 ha, zbiory ok. 1500t, ok. 1000 na export do Niemiec

- w USA, Nowej Zelandii - szparagi zielone

Wymagania

- intensywne wyrastanie wypustek w temp > 90C

- wysoka temp > 250C hamuje rozwój wypustek

- młode pędy przemarzają w -4 do -50C

- rejony produkcji towarowej powinny odznmaczać się średnią temp V > 12,50C

Nawożenie

- obornik lub kompost przed założeniem szparagarni 40-80 t/ha

- w okresie uprawy co 2-3 lata 20-40 t/ha obornika

- standardowe dawki P 50 i K 175 mg/dm3

- orientacyjne dawki 100-200 kg P2O5, 150-2500 kg K2O

- N 150 kg/ha w 3 terminach: początek VI, w VII, do połowy VIII

- małe wymagania wodne, ale w VII-VIII jak mało wody to podlewać

- wybitnie światłolubny

Gleby

- szparagi bielone: gleby lżejsze, lepiej obsychające na wiosnę, łatwiej się je obsypuje, piaszczyste o podłożu gliniastym

- szparagi zielone: można uprawiać na glebach cięższych, ale przepuszczalnych

- nie nadają się gleby podmokłe i kamieniste

- poziom wody grunt poniżej 1 m

- pH 6,0-7,5

- uprawa na 1 miejscu do 12 lat, poza płodozmianem, niszczyć chwasty - zwłaszcza trwałe

- na słabszych glebach przed uprawą uprawiać 2 krotnie nawozy zielone

- korzeni się bardzo głęboko, próbki gleby do analizy a głębokość 60 cm

Metody uprawy

- sadzenie 1-2 dekada IV

- odległość rzędów 150-180 cm w rzędzie 30-40 cm

- na zbiór białych wypustek

- na zbiór zielonych wypustek

- zalety: mniejsza pracochłonność zbioru, łatwiejsza mechaniczna produkcja, wyższa zawartość witamin

- wady: niższy plon wypustek, mniejsza trwałość, możliwość uszkodzenia korzeni przez przymrozki

- pod osłonami - prze 2-3 miesiące, na obsadzenie 1 ha 60 m2 szklarni, tunelu

- szparagi zielone - 135-150 cm rozstawa (jak koła ciągnika)

- poprawne ułożenie karpy w bruzdach - głębokość bruzdy 25-35 cm, szerokość 40 cm, odległość między bruzdami 15-180 cm, pączki na karpach w 1 kierunku, dopiero jak wyrosną zakopuje się do końca bruzdy

- w końcu V i jesienią dosadzić bruzdy

- jesienią spulchnić międzyrzędzia, jeśli pędy są porażone to je ściąć

- wiosną brona talerzowa - tnie pędy i miesza je z ziemią

- przez 2 lata brak plonu, plonowanie w 3 roku

- w temp 10C i wilg 90% można przechować 7-10 dni

Produkcja karp

- rozsadnik - nawożenie obornikiem 30-40 t/ha, 100 kg P2O5, 150-200 kg K2O, 100-200 kg N/ha w 3-4 dawkach (do początku VIII)

- siew nasion w 1 poł IV, rzędy co 45 cm w rzędach 6-8 cm

- ilość wysiewu 0,75-1 kg/ha nasion

- powierzchnia rozsadnika 1000-1500 m2

- nasiona - orzeszki

- bardzo długo kiełkuje

- 1 wybór: masa > 35g, 15 korzeni, 5 pączków

- 2 wybór: masa > 25 g, 10 korzeni, 5 pączków

CHRZAN

- pd-wsch Europa, zach Azja

- sm 26-29%

- białko (dużo) 3,5%

- wit C 77 mg%

- sole mineralne Ca, P, Mg, Fe

- ostry smak wywołuje olejek eteryczny - izotiocyjan allilu, powstaje przy ucieraniu chrzanu, związek lotny - wietrzeje

- uprawiany w centrum - pd (Radom, Szczecin) na małą skalę

- rynek wewnętrzny, export

- przyprawowe warzywo, jako środek konserwujący, farmaceutyczny (wątroba, pęcherzyk żółciowy)

Wymagania klimatyczno - glebowe

- klimat umiarkowany, dobrze zimuje

- dobrze znosi zacienienie

- wysokie wymagania wodne, przy niedoborze wody korzenie rozgałęzione, suche

- gleby: żyzne, zasobne w próchnicę, na glebach ciężkich zła jakość, na lekkich mało ostre

- pH 6,0-7,0 - nadmiar Fe niekorzystny, o może ciemnieć miąższ

- dobrym przedplonem są wszystkie rośliny na oborniku oprócz zapustnych

- po zakończeniu uprawy - silne zadarnianie pola, dlatego trzeba sadzić rośliny cieniujące: kukurydza, słonecznik, bób

- w 2 roku rośliny okopowe

Nawożenie

- obornik 30-50 t/ha - jesienią

- 100-150 kg P2O5, 150-200 kg K­2O, 150-200 kgN/ha - z czego ½ przed sadzeniem i ½ pogłównie do końca VII

- głęboka uprawa - jesienna orka do 40 cm

Rozmnażanie

- wegetatywne - przycięte sadzonki z korzenia, które pozyskujemy jesienią, z 1 rośliny 2-3 sadzonki, sadzonki nie przyrastają na długość, tylko na grubość, najlepiej 20-30 dni grupowanie sadzonek 8-10-12mm

- sadzonki wykazują biegunowość - z górnej części liście, z dolnej korzenie przybyszowe, dlatego górną część tniemy prostopadle a dolną skośnie

- sadzonki wiążemy po 100 szt, przechowujemy w kopcu, wilgotnym piasku, przechowalni

- wiosną przed sadzeniem wyjmujemy sadzonki do 100C i przykrywamy wilgotnym piaskiem, tworzą się pączki - ostra tkaniną przecieramy wzdłuż chrzanu, pozostawiając pączki na odcinku 1-2 cm na końcach

Sadzenie

- na płask

- nad karpami wczesna wiosną usypuje się wały pługiem lemieszowym, formuje się za pomocą metalowej włóki, na część roślin nagarnia się ziemię o grubości 35 cm, szerokość wałów w 3 roku - 40 cm, na starszych plantacjach 60-90 cm

- wały takie możemy przykrywać folią przezroczystą 0,03-0,09 mm, co podnosi temp gleby o 3-40C, przyspiesza plonowanie do 10 dni, zwiększa plon

- nawadnianie po zbiorach, ewentualnie VII-VIII

Zbiór

- pierwszy zbiór w 3 roku - przez 3 tyg (koniec IV, koniec V), dalsze lata 5-6 tyg - do 24.VI

- wypustki długości > 22 cm do spożycia i > 18 cm do przetwórstwa

- plon 36 t/ha

- zielone wypustki - zbiór gdy mają 15-20 cm - co dziennie lub co 2 dzień, nie myje się, umieszcza w warunkach foliowych, bo więdną

- zbiór codziennie - zbiera się wszystkie główki, które przerastają powierzchnie ziemi lub wrastają do niej - rozgarnia się ziemię, wycina się wypustkę 3-4 cm nad karpą, potem trzeba potem trzeba nagarnąć ziemię i usypać

f- 6-8 ludi/ha

- można zbierać koniec X-XI, bo odporny na przymrozki

- wyoruje się go pługiem jednoskibowym na odpowiedniej głębokości

- 1 wybór > 20 cm, Ø > 2,9 cm

- 2 wybór > 15 cm, Ø > 1,5 cm

- plon 10-15 t/ha

Przechowywanie

- mało trwałe, po zbiorze wzrost włókna, spadek smaku - dlatego trzeba od razu po zbiorze do lodowatej wody 0-10C

- w kopcach układając warstwami, przesypując wilgotnym piaskiem

- przechowywać w temp 0-10C, wilg > 95%

- w kopcach do poł IV, w chłodni do VI

Pielęgnacja

- jeśli są 2 rozety liściowe, trzeba usunąć jedna z nich

11.12.2006

RABARBAR

- chłodne obszary Azji, Syberia

- odporny na niskie temp

- sm ok. 5%

- białko 0,5%

- wit C 5,0-10,5 mg%

- pewne ilości karotenu wit PP

- wartość energetyczna zbliżona jak ogórek 12-13 kcal/1kg

- kwas: jabłkowy, cytrynowy, bursztynowy, szczawiowy (niepożądany - odwapnienie kości)

- uprawa amatorska

- towarowo w rejonie dużych miast - kompot, sok, marmolada, kiedyś zimą się pędziło

Wymagania

- niewielkie cieplne

- karpy dobrze zimują w gruncie

- bardzo wcześnie rozpoczyna weg - pąki III, do -100C

- niska temp w okresie zbiorów - bardziej czerwone ogonki

- może rosnąć w półcieniu

- duże wymagania wodne V-VIII

- niekorzystnie reaguje na nadmiar wody

- gleby: żyzne, wilgotne, mady, czarnoziemy

- pH 5,6-7,0

- stanowisko w zmianowaniu: poza płodozmianem, 10-12 lat w 1 miejscu

- nie może być uprawiany po lucernie (choroby grzybowe korzeni)

Nawożenie

- przed założeniem plantacji i w 1 roku uprawy:

* obornik 40-80 t/ha

* nawozy mineralne 500-800 kg NPK (2:2:3)

* P i K przy przygotowaniu gleby, N tylko pogłównie w 2 dawkach

- w 2 roku i w dalszych latach uprawy

* P i K po zakończeniu wegetacji pod kultywator, N po zbiorze roślin

* obornik co 3 lata 30 t/ha jesienią w międzyrzędzia i przyoruje się

Sadzenie

- rozmnaża się przez podział karp, karpę dzieli się ostrym nożem na 2-4 części o masie > 250g, 1-2 korzenie, 2-3 oczka (szybciej w następnym roku wegetacji)

- wegetatywnie - szybciej plonuje, z nasion - nie powtarza cech roślin matecznych, ale zdrowy materiał (trzeba przeprowadzić selekcję)

- sadzenie: jesienne koniec IX początek początek X, wiosenne koniec III początek IV (gdzie rejony o ostrej zimie)

- rozstawa: gleby lżejsze 1x1 lub 1,2x1,2 m, gleby żyzne 1,5x1,5 m - zależy od odmiany i rodzaju gleby

Pielęgnacja

- zwalczanie chwastów ręczne i mechaniczne

- usuwanie pędów kwiatostanowych - osłabiają roślinę, wycinać kiedy się pojawiają, bo plon spada o 30% w następnym roku

- nawozić

Zbiór

- zbiory wielokrotne

- w 2 roku co 3-4 tyg (nie dłużej), w następnych latach dłużej

- 3-4 liście wyłamujemy, najbardziej wyrośnięte odcina się blaszki

- ogonki przechowuje się do 2 tyg

SZCZAW

Wartość odżywcza

- wit C 60 mg%

- karoten 5 mg%

- wit B1, B2, PP

- uprawa amatorska

- najwcześniej plonuje

- do zup, sosów, do konserwowania

- bogate źródło białka

- rozpuszcza szczawiany potasu

- małe wymagania cieplne

- bardzo wczesnie wegetuje

- nasłonecznienie, też zacienienie

- susza i wys temp - pędy kwiatostanowe (niekorzystne)

- nieduże wymagania glebowe - lepsze, lżejsze, nagrzewające się, pH 5,5-6,5

- 3-4 lata na 1 miejscu

- stanowisko wolne od chwastów

Nawożenie

- przed założeniem plantacji

* obornik 20-40 t/ha

* P2O5 120-140 kg/ha

* K2O 140-180 kg/ha

* N 80-100 kg/h a- z czego ½ przedsiewnie, ½ po ukazaniu się liści

- w 2 roku i dalszych latach uprawy

* P2O5 120-140 kg/ha

* K2O 120-140 kg/ha

* N 100 kg/ha - z czego w 3 dawkach: 1 - po zbiorze liści, 2 - po zbiorach wiosennych, 3 - pod koniec lata

Siew

+ wiosenny IV - uzyskujemy w 1 roku uprawy dobry plon, letni (1 dekada VIII) - wschody mogą być niewyrównane co 20-30 cm w rzędach

Pielęgnacja

- spulchnianie

- odchwaszczanie

- w V pędy nadziemne wycinać

Zbiór

- 1 zbiór po 2-3 miesięcy od daty siewu

- w latach następnych 4-5 krotny zbiór w tym 2-3 razy wiosną i 2 razy jesienią, koniec zbioru we IX

- odrost liści trwa 3-4 tyg

- plon 30-40 t/ha

- przechowywanie krótkotrwałe - kilka dni w temp < 100C

2/warzywa


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
warzywa-mini, szkoła, zkoła, warzywa
korzeniowe, szkoła, zkoła, warzywa
Warzywa wyklady 2 semestr skrót, szkoła, zkoła, warzywa
Warzywnictwo , szkoła, zkoła, warzywa
ściąga liściowe i psiankowate, szkoła, zkoła, warzywa
DYNIOWATE ściąga, szkoła, zkoła, warzywa
warzywa-mini, szkoła, zkoła, warzywa
Anestezja i analgezja wyk, Szkola, farmakologia
Demografia społeczna wyk.5, szkoła
analiza wskaznikowa, szkoła, zkoła, ekonomika
Sposoby badania dzwigni finansowej, szkoła, zkoła, ekonomika
ZARZĄDZANIE ZAPASAMI -wyk.2, Szkoła, Zarządzanie zapasami
Q A PG SP Wyk 1 2, szkoła, polityka zagraniczna
Ekonomika wykłady, szkoła, zkoła, ekonomika
ekonomika druk, szkoła, zkoła, ekonomika
Deklaracja na studia II stopnia, szkoła, zkoła, egz inż
Wycią z indeksu na stronę cz. 1 do sem.6 — kopia, szkoła, zkoła, egz inż
hodowla wyk, szkola
Egzamin z ekonomiki z lat 2012-2014, szkoła, zkoła, ekonomika

więcej podobnych podstron