Transport i Logistyka - Wyklady, Podręczniki i materiały dydaktyczne, wykłądy, transport i logistyka


Spis treści

Wykłady z Transportu i logistyki dr Beaty Andrzejczak; stanowią one wyłącznie własność p. dr.

Zrobiłem wszystko, co było w mojej skromnej mocy, aby uniknąć błędów. Za wszystkie, które pojawiły się mimo tego przepraszam.

Niniejsze notatki nie byłyby tak kompletne, gdyby nie pomoc p. Mateusza Krysiaka oraz p. Grzegorza Bajeńskiego, którym w tym miejscu serdecznie dziękuję.

Wykład 1. (21.02.2011)

Centra usług logistycznych

Logistyka jest pojęciem szerszym niż transport. Stanowi on jedynie jeden z elementów logistyki. Logistykę można zdefiniować, jako zarządzanie łańcuchem dostaw od producenta do finalnego nabywcy (konsumenta). Teoretycznie logistyka jest pojęciem związanym z zarządzaniem i organizacją.

Obecnie głównym celem logistyki jest maksymalne skrócenie łańcucha dostaw, co w praktyce oznaczałoby skrócenie czasu dostawy towaru od producenta do finalnego nabywcy. W ramach logistyki wykonywane mogą być takie usługi jak:

Zatem logistykę określić należy, jako zarządzanie łańcuchem dostaw (przepływem towarów) przez firmy i sektory związane z obróbką towarów.

Centra usług logistycznych - firmy zajmujące się obsługą logistyczną towaru, który ma jak najszybciej dotrzeć do finalnego odbiorcy.

Centrum usług logistycznych (dalej zwane CUL) - firma zlokalizowana w tych miejscach modalnych sieci logistycznych, które położone są w punktach przecięcia się linii wszystkich gałęzi transportu - od lądowego do powietrznego. W miejscach tych wyznacza się teren pod zabudowę magazynów niskiego i wysokiego składowania wraz ze stanowiskiem obsługi eksploatacyjnej - remontowej każdego rodzaju transportu.

Logistyka jest bardzo istotną dziedziną życia gospodarczego. Z tego powodu funkcjonują instytucje zajmujące się związanymi z nią zagadnieniami i problemami, prowadzące badania na jej temat. W Polsce taką rolę pełni Instytut Logistyki i Magazynowania z siedzibą w Poznaniu. W skali europejskiej taką instytucją jest Europejskie Stowarzyszenie Logistyczne (European Logistics Association - ELA). Ta ostatnia instytucja sformułowała definicję logistyki, jako zarządzania łańcuchem dostaw.

Logistyka rozumiana, jako odpowiednie zarządzanie transportem narodziła się, jako branża o skali światowej pojawiła się po WWII. Wówczas uważano, że dobra logistyka militarna przyczyniła się do zwycięstwa aliantów. W owym czasie logistyka była wyłącznie dziedziną wojskową. Z tego powodu za główny cel logistyki uważano efektywność.

W ekonomii logistyka głównie ma prowadzić do redukcji kosztów związanych z łańcuchem dostaw. Zwiększanie efektywności oczywiście walnie się do tego przyczynia.

Podstawowe zadania CUL wynikające z konieczności zapewnienia:

Jeszcze jakieś 10 lat temu informatyzacja była głównym kosztem logistyki. Obecnie stanowi go implementacja nowych technologii. To wdrażanie jest niezbędne do realizacji zadań CUL.

Efekty działalności CUL sprowadzają się do:

CUL bez względu na formę organizacyjną, zazwyczaj są przedsięwzięciami z udziałem kapitału zagranicznego. Z tego powodu mogą być:

Wynika to z faktu, że CUL jest bardzo drogą inwestycją - jeden podmiot, lub jedynie grupa podmiotów krajowych najczęściej nie jest w stanie udźwignąć finansowego ciężaru tak dużego przedsięwzięcia.

CUL w RFN:

Warunkiem utworzenia CUL jest uwzględnieniem w jego budowie następujących przesłanek:

Podstawowe zadania CUL:

Instytut Logistyki i Magazynowania (ILM) prowadził badania w poszukiwaniu wzorców CUL, które nadawałyby się do zastosowania w RP. W efekcie tych badań stwierdzono, że najlepsze CUL znajdują się w Niemczech, bardzo dobre są również we Włoszech, Francji oraz Belgii. Instytut stwierdził, że ta grupa CUL powinna stanowić wzorzec dla CUL, które miałyby powstawać w Polsce.

Miejscowość

Forma organizacyjna

Rok zał.

Powierzchnia (HA)

Rodzaj działalności

Czynnik intermodalny

Lubeka

Stowarzyszenie non profit

2001

24

Wspieranie inwestycji

Morski terminal kolejowy i promowy terminal kontenerowy szyna-droga

Brema

Sp. Z o.o.

1986

200

Usługi logistyczne

Terminal kontenerowy szyna-droga

Duisburg

Sp. Z o.o.

1999

265

Terminal kontenerowy woda - szyna - droga

Frankfurt

Sp. Z o.o.

2000

30

Ładunki niebezpieczne

Terminal kontenerowy woda - szyna - droga

Drezno

Sp. Z o.o.

1997

80

Usługi logistyczne

Terminal kontenerowy szyna - droga woda szyna -droga

Lipsk

Sp. Z o.o.

1997

340

Produkcyjne usługi logistyczne

Terminal kontenerowy szyna - droga

CUL w Lubece (Förderverein Güterverkehrszentrum Lübeck e.V.):

Centrum logistyczne w Lubece powstało z inicjatywy zarządu morskiego portu w Lubece. Port w Lubece jest największym niemieckim portem handlowym na Bałtyku i największym zespołem terminali morskich w tym akwenie.

CUL w Lubece jest stowarzyszeniem non-profit, którego członkami są operatorzy logistyczni oraz przedsiębiorstwa produkcyjne działające na terenie portu, a także zarząd portu oraz miasto Lubeka. Członkami stowarzyszenia są również inne, mniejsze instytucje.

CUL w Lubece powstało z inicjatywy firm usługowych branży logistycznej. Głównym problemem tego ale też innych CUL jest kwestia finansowania rozwoju infrastruktury logistycznej. Lubeka (zarząd miasta) środki na wspomniany rozwój pozyskuje z funduszy UE. Oznacza, to, że pomoc miasta dla CUL polega na wspieraniu administracyjnej strony procedury składania wniosków o uzyskanie funduszy. Miasto nie wydaje euro centa na pomoc CUL z własnego budżetu. CUL w Lubece obecnie pracuje nad rozszerzeniem swojej działalności, poprzez zakup gruntów położonych na obrzeżach portu. Jest to trudne, ponieważ właściciele nie chcą się pozbywać gruntów. Z pomocą CUL przychodzi miasto.

CUL w Bremie (Güterverkehrszentrum Bremen):

W 1985 roku miasto Brema postanowiło utworzyć CUL w celu odciążenia miasta od części przewozów towarowych. Wybrano teren w pobliżu linii kolejowych i położony 8 km od autostrady A1 prowadzącej do Kolonii.

Teren znaleziony na obrzeżach Bremy jednak był on zbyt mały aby powstało na nim CUL. Z tego powodu zdecydowano się na wykup ziemi rolnej położonej wokół dedykowanego CUL terenu. Zaproponowano rolnikom cenę pięciokrotnie wyższą od rynkowej. To skłoniło ich większość do sprzedaży. Jednak nie wszyscy byli sprzedażą gruntów zainteresowani. To rodziło problem. Rozwiązało go miasto Brema w - jak się wydaje - nieuczciwy sposób. Mianowicie zarząd miasta dokonał rozszerzenia granic administracyjnych Bremy. W skibek tego, z mocy prawa rolnicy zobligowani zostali do odstąpienia gruntów miastu, jednak już nie za pięciokrotność ceny rynkowej a jedynie po cenie rynkowej ziemi. To postępowanie Bremy wywołało skandal.

Zarząd miasta Bremy nie przekazał spółce gruntów, ale przez 3 pierwsze lata finansował jej działalność kwotą 150tys. DM rocznie, a przez kolejne 3 - po 50 tys. DM/rok

W celu ograniczenia ryzyka inwestycyjnego grunt został podzielony na 5 części i kolejno uzbrajano każdą z nich.

Na początku swojej działalności CUL musi się uporać z problemem zachęcenia przedsiębiorstw do osiedlania się na jego terenie. Nie inaczej było w przypadku bremeńskiego CUL. Ostatecznie różnymi środkami przezwyciężono początkowe trudności i w 1995 roku osiągnięto wskaźniki zaplanowane na 2000 rok:

Obecnie w Bremie rezyduje 250 firm oraz 60 operatorów logistycznych. Poziom zatrudnienia nie uległ znaczącym zmianom.

CUL we Frankfurcie nad Menem:

W 1896 powstała pod Frankfurtem nad Menem fabryka chemiczna Hoechst AG.

W 1992 r. firma ta zaczęła ograniczać dotychczasową działalność i rozpoczął budowę parku przemysłowego Industral Park Hoechst a własnym majątku (gruntach i budynkach)

W 2000 roku w wyniku kolejnych powstała spółka Infraserv Hoechst GmbH, zarządzająca majątkiem Industrial Park Hoechst oraz spółka Infraserv Logistics GmbH świadcząca usługi logistyczne dla firm osiedlonych w Indrustrial Park Hoechst.

Industrial Park Hoechst obejmuje obszar o powierzchni 4km2. Osiedliło się na nim ok. 150 firm sektorów: chemicznych, farmaceutycznych, biotechnologii i badań naukowych (90% firm ma związki z Hoechst), a zatrudnienie wynosi ok. 20tys. Osób. Ze względu na duże zagrożenie dla środowiska na terenie parku produkcyjnego zatrudniono 150 strażaków.

Centrum logistyczne we Frankfurcie specjalizuje się w magazynowaniu, pakowaniu (pakowanie produktów o konsystencji stałej, rozlewanie cieczy do cystern, zbiorników, pojemników i opakowań jednostkowych - próbki i odczynniki) oraz transporcie materiałów niebezpiecznych. CUL nadzoruje proces logistyczny wg Procedur obowiązujących w postępowaniu z materiałami niebezpiecznymi. Należy podkreślić, że są to procedury odmienne od tych z jakimi mamy do czynienia w Bremie i Lubece, ponieważ materiały niebezpieczne wymagają szczególnej uwagi.

Co istotne Hoechst jest dzielnicą Frankfurtu sąsiaduje z osiedlami mieszkalnymi. To w połączeniu z faktem zajmowania się przez centrum materiałami niebezpiecznymi powodowało, że przeciwni jego funkcjonowaniu byli mieszkańcy Frankfurtu. Mimo wzmożonych środków bezpieczeństwa pewnego razu do Menu wyciekły niebezpieczne chemikalia. Ten fakt spowodował, że CUL zaczęto przenosić na obrzeża miasta. Dziś w dzielnicy Hoechst funkcjonuje już niewiele firm - większość przeniosła się na przedmieścia. W centrum pozostały tylko te, które nie zajmują się materiałami niebezpiecznymi. Nieoficjalnie CUL w dzielnicy Hoechst uważa się za zamknięte.

Ciekawostki - CUL we Frankfurcie posiada:

CUL w Lipsku (GVZ Entwicklungsgesellschaft mbH Sachsen LB Gruppe):

Grupa projektowa opracowała program rozwoju i zaleciła prowadzenie Sachsen Bankowi - bankowi krajowemu Saksonii -centrum logistycznego. Było to związane z wysoką stopą bezrobocia w Saksonii na początku lat 90. XX w.

W 1993 roku SB utworzył spółkę z o.o. GVZ Entwicklungsgesellschaft mbH. Której zadaniem było pozyskanie gruntów, ich uzbrojenie i sprzedanie lub wynajęcie pozyskanym inwestorom. Dla realizacji centrum logistycznego bank zakupił 340ha, które przekazał spółce oraz ok. 200ha jako teren rezerwowy, spółka zatrudniła 17 specjalistów różnych dziedzin (inżynierowie, architekci, planiści, finansiści, specjaliści od reklamy i marketingu) do przygotowania infrastrukturalnego gruntów i pozyskania użytkowników.

W 1997 roku grunty (340ha) zostały uzbrojone i rozpoczęła się sprzedaż. W 2000 roku Porsche zakupiło i uzbroiło 90ha budując w CUL montownię samochodów, biuro obsługi klienta i tor do jazd próbnych. To dało impuls do intensywnego zasiedlenia dalszych działek. W kolejnych trzech latach Porsche powiększało teren działania do 270ha. Drugim flagowym inwestorem została Deutsche Post, która zorganizowała w CUL centrum rozdziału paczek

Do 2004 CUL zasiedliły 102 firmy, które otworzyły 2500 miejsc pracy.

Ten CUL dał możliwość zasiedlania terenów i rozwoju małym i średnim firmom, co nie jest regułą, ponieważ najczęściej CUL są przeznaczone dla dużych przedsiębiorstw oraz operatorów logistycznych.

Najczęściej CUL są zasiedlane w taki sposób, że firmy nie sąsiadują ze sobą bezpośrednio. Są pomiędzy nimi pozostawiane tereny zielone. Ma to wiele zalet od ochrony środowiska poczynając na dobrym samopoczuciu pracowników kończąc.

Wykład 2. (07.03.2011)

Centra usług logistycznych

Polska od dawna marzy o budowie własnych Centrów Usług Logistycznych (CUL). Instytucje polityczne i naukowe zgodnie uważają, że wzorami dla polskich CUL miałyby być tego typu przedsiębiorstwa położone w Niemczech, Austrii, na Węgrzech oraz we Włoszech. W mniejszym stopniu mamy się wzorować na CUL z Francji oraz Belgii.

Austria:

Cargo Center Graz w Grazu,

Węgry: CUL w Sopron i Soroksar

Miejscowość

Forma organizacyjna

Rok założenia

Typ

Powierzchnia [w ha]

Rodzaj działalności

Czynnik intermodalny

Graz

Spółka z o.o.

2003

Międzynarodowe

50

Transport kombinowany, ogólno dostępne usługi logistyczne

Terminal kontenerowy szyna-droga

Sopran

Spółka z o.o.

1995

Międzynarodowe

36

Transport kombinowany, ogólnodostępne usługi logistyczne oraz wynajem powierzchni magazynowanych

Terminal kontenerowy szyna droga i terminal ro-la

Soroksar

Spółka z o.o.

2003

Międzynarodowe

90

Transport kombinowany, ogólnodostępne usługi logistyczne

Terminal kontenerowy szyna-droga; terminal ro-la w budowie

Transport kombinowany jest jednym z celów priorytetowych UE. Niemniej jednak w ostatnich latach Wspólnota wydaje się nie przeznaczać na rozwój tej gałęzi transportu zbyt wielu środków. Austria oraz Węgry to jedne z nielicznych państw UE, które dokonują inwestycji związanych z transportem kombinowanym. Najsilniejsze państwa Wspólnoty - Niemcy i Francja nie są zainteresowane rozwojem transportu tego rodzaju.

Są różne programy wspierania transportu komponowanego. Przykładem może tu być program Marco Polo. Jest on następcą wcześniejszego programu PACT. Co do celów oba programy miały podobne. PACT po prostu wykorzystał przeznaczone na swoją realizację środki. Podobnie jak pierwsza edycja programu Marco Polo. Z tego powodu obecnie rozwój transportu kombinowanego w ramach UE finansowany jest ze środków programu Marco Polo II.

Cargo Center Graz

Rząd Styrii utworzył spółkę prawa handlowego SCHIG Company, której 100% udziałów należy do austriackiego federalnego Skarbu Państwa.

Kolejna spółka - HL AG Company wybudowała infrastrukturę (uzbrojenie, place i drogi oraz bocznice kolejowe). Po wybudowaniu infrastruktury spółka SCHIG Company przekazała grunty wraz z infrastrukturą na zasadach leasingu spółce CCG zarządzającej centrum logistycznym.

W 2001r. została utworzona spółka Cargo Center Graz Betriebsgesellschaft z następującym składem udziałowców:

28 czerwca 2003 roku centrum oficjalnie rozpoczęło działalność.

Powierzchnia: 50 ha.

Czas budowy: 2 lata.

Zatrudnienie: 350 osób, - co jest niewielką wartością dla CUL. Tak małe zatrudnienie spowodowane jest zaawansowaniem technicznym opisywanego centrum. Mechanizacja i informatyzacja spowodowały, że do obsługi centrum potrzeba jest mniejsza liczba ludzi.

Centrum zajmowane jest przez ok. 60 firm

Koszt inwestycji:


Budowa CUL była finansowana z kredytu. Jego spłata miała zająć 30 lat, jednak bardzo dobre wyniki finansowe osiągane przez centrum pozwalają wierzyć, że do spłaty dojdzie po około 20 latach.

Włochy: Werona, Bolonia i Padwa oraz Koper (Słowenia).

Miejscowość nazwa

Forma organizacyjna

Rok utworzenia

Typ

Powierzchnia

Czynnik intermodalny

Koper
Luka Koper

Spółka z o.o.

1979

Port morski

22

Terminal kontenerowy morze - szyna - droga.

Padwa
Interporto di Padova s.p.A.

Spółka akcyjna

1973

Międzynarodowe; regionalne

200

Terminal kontenerowy szyna - droga.

Werona
Interporto Quadrante Europa s.p.A.

Spółka akcyjna

1973

Międzynarodowe; regionalne

250

Terminal kontenerowy szyna - droga.

Bolonia Interporto Bolonia s.p.A.

Spółka akcyjna

1971

Międzynarodowe; regionalne

250

Terminal kontenerowy szyna - droga.

Terminal kontenerowy w Luka Koper

Rząd Słowenii i miasto Koper są właścicielami gruntów na terenie portu a rząd jest właścicielem nabrzeży i infrastruktury transportowej.

Obroty CUL Luka Koper drastycznie spadły po wybuchu konfliktu bałkańskiego na początku lat 90. XX w. Należy zauważyć, że obroty sprzed wojny bałkańskiej przewyższały, co do wartości obecnie notowane przez słoweńskie CUL. Oznacza to, że część inwestorów i kontrahentów trwale utraciła zaufanie do słoweńskiego ośrodka a część znalazła inne, lepsze, ponieważ stabilniejsze politycznie i gospodarczo porty i centra usług logistycznych.

Mimo relatywnego spadku obrotów Luka Koper dziś prosperuje bardzo dobrze. Jest to możliwe głównie dzięki temu, że z tego CUL korzystają koncerny samochodowe - Renault, Volkswagen oraz General Motors. Koper stanowi dla nich jeden z głównych punktów wysyłki samochodów osobowych.

Włoskie CUL:

Są zlokalizowane na północy Włoch

Centra logistyczne we Włoszech korzystają z pomocy państwa w ramach pierwszego w Europie wsparcia prawnego (Ustawa nr 240 z 1990 roku definiuje centrum logistyczne, jego funkcje i zadania oraz określa warunki dostępu do pomocy finansowej). Z podobnymi regulacjami nie mamy do czynienia w Polsce.

Istnieje 15 CUL należących do stowarzyszenia włoskich centrów logistycznych

Jednak tylko 10 z nich ma pierwszorzędne znaczenie i te dostały od rządu dofinansowanie w wysokości po ok. 30mln € na rozwój (łączna wielkość dotacji wynosiła 362 mln €).

Teoria transportu

Istota infrastruktury transportu

Pojęcie infrastruktury - są to urządzenia - publiczne uważane za konieczne do prawidłowego funkcjonowania procesów podziału pracy

Infrastruktura transportu charakteryzuje się zespołem cech specyficznych, które wywierają istotny wpływ na politykę rozwoju transportu. Oznacza to, że aby móc powiedzieć, że np. dane państwo ma infrastrukturę musi się ona w tym państwie znajdować na odpowiednim poziomie. Posiadanie jednej linii kolejowej przez średniej wielkości państwo nie będzie sprawiało, że państw to posiada infrastrukturę.

W czasach kryzysu finansowego państwa najchętniej i w pierwszym rzędzie ograniczają wydatki na infrastrukturę, szczególnie w sferze inwestycji.

Specyfika infrastruktury transportu:


Infrastrukturę można rozpatrywać w 3 aspektach:

Do typowych cech technicznych obiektów infrastrukturalnych zalicza się:

Definicja i pojęcie transportu:

Cechy i właściwości ekonomiczne transportu:

  1. Zapotrzebowanie na usługi transportowe nie mają charakteru pierwotnego.

  2. Użyteczność miejsca i czasu przewożonych dóbr.

  3. Transport zwiększa przestrzenny zasięg rynku zbytu produktów.

  4. Transport wpływa na pogłębianie się społecznego podziału pracy i specjalizacji produkcji.

  5. Transport oddziałuje na skalę produkcji i dystrybucję dóbr.

  6. Transport oddziałuje na rozwój gospodarczy:

  1. Jednoczesność produkcji i konsumpcji usługi przewozowej.

Podział transportu:

Międzynarodowe organizacje zajmujące się kwestiami transportu

Transport lotniczy

IMO - The International Maritime Organization

Założenia: Safe, secure and efficient shipping on cleaner oceans.

IMO convention

Cele:

IMO jest wyspecjalizowaną agendą ONZ. IMO posiada siedzibę w Londynie.

ISF (ang. International Shipping Federation ) - Międzynarodowa Federacja Żeglugowa z siedziba w Londynie, powstała w 1908r. Zrzesza armatorów z krajów wysokorozwiniętych. Niemniej jednak od tej zasady są czynione odstępstwa. Niemniej jednak ISF pozostaje organizacją elitarną.

Celem ISF jest reprezentowanie interesów członków organizacji w kwestiach stosunków pracy w tej żegludze. Współpracuje z IMO.

ICS - International Chamber of Shipping - Międzynarodowa Izba Żeglugi. Zrzesza armatorów z wysoko rozwiniętych krajów jej zakres działania i status w stosunkach międzynarodowych jest podobny do IFS. Powstała w 1924 r. Celem jej jest ochrona spraw członków w sprawach dotyczących technicznej, prawnej i ekonomicznej strony uprawiania zarobkowej żeglugi na morzu. Współpracuje z IMO.

Komitet Żeglugowy - powstał w 1965 roku. Jest ona jedną z nielicznych organizacji w transporcie morskim wspierającą rozwój żeglugi krajów rozwijających i rozwiązującą problemy krajów słabo-rozwiniętych. Głównym celem jest wypracowanie podstaw i ujednolicenie zasad współpracy między załadowcami i przewoźnikami morskimi. KŻ kreuje politykę frachtową dzięki temu, że jest agendą IMO.

Transport lotniczy

IATA - International Air Transport Association - Międzynarodowe Stowarzyszenie Przewoźników Powietrznych (polską nazwę zaczerpnąłem ze strony MSWiA, p. dr twierdzi, że IATA to Zrzeszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego) - jest najważniejszą organizacją dla transportu lotniczego. Ma siedzibę w Montrealu (Kanada). Jak większość organizacji międzynarodowych zajmujących się lotnictwem , powstała po II wojnie światowej w 1945 i jest organizacją pozarządową. Zajmuje się transportem cargo i pasażerskim. Stworzyła Konwencję Chicagowską. Celem jest rozwój bezpiecznego i ekonomicznego transportu lotniczego. Organizacja zajmuje się transportem:

Organizacja ta zrzesza przewoźników lotniczych a nie państwa. Z tego powodu Polska reprezentowana jest w IATA przez Polskie Linie Lotnicze LOT.

ICAO - International Civil Aviation Organization - Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego. Powstała w 1947 roku w Montrealu. Ona opracowała przyjętą przez IATA konwencję Chicagowską stanowiącą zbiór norm międzynarodowego publicznego prawa lotniczego. ICAO jest agendą ONZ jednak organizacyjnie podlega IATA . Wszelkie decyzje ICAO wymagają zatwierdzenia przez IATA.

Wykład 3. (04.04.2011)

Cele ICAO

Cele ICAO:

ICAO posiada status organizacji wyspecjalizowanej ONZ.

Transport samochodowy

Most Akashi Kaikyō - nazywany czasami „mostem perłowym”, to most zbudowany nad cieśniną Akashi w Japonii, łączy wyspy Honsiu oraz Awaji. Jest to najdłuższy wiszący most Świata. Posiada najrozleglejszą i jedną z najnowocześniejszych infrastruktur budowlanych. Podczas trzęsienia ziemi może zmieniać swoje położenie oraz zwiększać swoją długość. Do dziś w skutek wstrząsów sejsmicznych wydłużył się o 3 m. (Most zbudowano w latach 1986-1998). Charakterystyczna dla tego mostu konstrukcja przęsła wiszącego stosowana jest w krajach wysokorozwiniętych oraz w Chinach.

Euroazjatyckie szlaki tranzytowe

Szlaki transportowe między Europą a Azją można określać mianem szlaków tranzytowych.

  1. Szlak środkowo-północny (ze względu na położenie geograficzne jest najistotniejszy dla RP):

Ciągi współpracujące ze szlakiem głównym prowadzą z:

  1. Szlak środkowo-południowy:

  • Szlak południowy: