1. Charakterystyka źródeł polskiego prawa bankowego.

Prawo bankowego jest to ogół norm praw­nych regulujących strukturę, organizację oraz działalność banków. Przedmio­tem regulacji są tu zarówno stosunki zobowiązaniowe, powstające w toku realizacji czynności bankowych, jak i zagadnienia tworzenia i likwidacji banków, niektóre zasady ich gospodarki finansowej oraz funkcjonowanie publicz­noprawnego nadzoru nad ich działalnością

Klasyfikacja źródeł prawa według ich hierarchii:

• Konstytucja- zawiera przepis poświęcony określeniu pozycji i roli Narodowego Banku Polskiego jako banku centralnego. Odpowiada on za wartość pieniądza polskiego i w związku z tym wyposażony jest w wyłączne prawo emisji pienią­dza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. W Konsty­tucji zawarte zostały również podstawowe unormowania dotyczące organów tego banku. Są nimi: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd banku centralnego.

• pozostałe ustawy

• w całości poświęcone problematyce bankowej i znajdują zastosowanie wyłącznie do stosunków bankowych

• ustawa o Narodowym Banku Polskim- reguluje organizację i strukturę banku central­nego, miejsce tego banku w systemie organów państwa oraz kompetencje NBP

• ustawa prawo bankowe- określa zasady tworzenia, likwidacji i przekształcania banków oraz nadzoru nad ich działalnością. Z drugiej, ustawa prawo bankowe normuje jednak także zagadnienia wykonywania niektórych czynności banko­wych, w tym przede wszystkim udzielania kredytów bankowych oraz gwarancji bankowych

• ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych- sankcjonując częściowo od­rębne od ogólnych zasady tworzenia, organizacji i działalności banków hipotecz­nych oraz sprawowania nad tymi bankami nadzoru. W myśl przepisów omawia­nej ustawy, do podstawowych czynności banków hipotecznych należeć ma udzie­lanie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz emitowanie hipotecznych listów zastawnych, czyli szczególnego rodzaju papierów wartościowych, dla których podstawę emisji stanowią zabezpieczone hipotekami wierzytelności banku

• ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym- reguluje natomiast zasady tworzenia i funkcjonowania funduszy gwarantujących deponentom zwrot środ­ków pieniężnych, gromadzonych na rachunkach bankowych w przypadku nie­wypłacalności banku

• ustawa o kasach oszczędnościowo-budowlanych- określa zasady two­rzenia i funkcjonowania będących bankami kas, których działalność polega wy­łącznie na przyjmowaniu na rachunki docelowego oszczędzania wkładów oszczędnościowych od osób fizycznych i udzielaniu im kredytów na cele miesz­kaniowe

• ustawa o uporządkowaniu stosunków kredy­towych- uchy­liła nałożone wcześniej na banki obowiązki zapewnienia określonym kategoriom kredytobiorców preferencji w dostępie do kredytów i w warunkach ich oprocen­towania

• ustawę o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej- określiła szczególne zasady konsolidacji tego rodzaju banków

• ustawę o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w for­mie spółki akcyjnej- do­tyczy bowiem wyłącznie banków, których kapitał akcyjny w całości należy do Skarbu Państwa, państwowego przedsiębiorstwa lub banku, albo też do spółki akcyjnej, której kapitał należy do Skarbu Państwa.

• akty znajdujące zastosowanie zarówno do działalności bankowej, jak i do innego rodzaju stosunków prawnych

• kodeks cywilny- odnoszący się do stosunków zobowiązaniowych powstających w toku realizacji poszcze­gólnych czynności bankowych

• ustawa prawo czekowe

• ustawa prawo wekslowe

• ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi

• ustawa prawo dewizowe

• ustawa o obliga­cjach

• ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów

• kodeks spółek handlowych oraz ustawa prawo spółdzielcze określają podstawowe zasady tworzenia, organizacji i funkcjono­wania banków, działających w dwóch podstawowych formach organizacyjno-prawnych, to jest w formie spółki akcyjnej oraz w formie spółdzielni

• przepisy wykonawcze- obowiązujące ustawodawstwo bankowe uprawnia w pewnych przypadkach Prezesa NBP, Radę Polityki Pieniężnej, a tak­że Komisję Nadzoru Bankowego do wydawania uchwał oraz zarządzeń.

2. Akt administracyjny w prawie bankowym.

Akt administracyjny to akt indywidualny organu administracyjnego (najczęściej decyzja adm.), objawiający jego wolę w regulacji sytuacji prawnej określonego podmiotu prawnego. Akt administracyjny reguluje w sposób władczy zakres praw i obowiązków podmiotu prawnego (jest to jedna z podstawowych cech różniących go np. od umów w prawie cywilnym, które są wyrazem równorzędności stron określonego stosunku prawnego), a zatem podmiot prawny jest obowiązany poddać się woli organu administracyjnego.

Akty administracyjne dzielą się na: konstytutywne (czyli takie, które tworzą, zmieniają lub znoszą określone stosunki administracyjno-prawne, skutek prawny zaś następuje od chwili wydania aktu) i deklaratoryjne (czyli potwierdzające sytuację faktyczną danego podmiotu, mające skutki w sferze prawa, ale nie kreujące nowych sytuacji prawnych; skutek wcześniejszy).

Art. 11. PB

Zezwolenia, upoważnienia, zgody i decyzje Komisji Nadzoru Bankowego i prezesa Narodowego Banku Polskiego mają moc ostatecznych decyzji administracyjnych. Stosuje się do nich przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Aktem administracyjnym jest zezwolenie na utworzenie banku- patrz pkt. 22.

3. Umowa w prawie bankowym.

Art. 109. PB

Bank w zakresie swojej działalności może wydawać ogólne warunki umów lub regulaminy określające:

1) warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych,

2) rodzaje udzielanych kredytów oraz warunki umów kredytu i umów pożyczki,

3) warunki udostępniania skrytek sejfowych,

4) warunki wykonywania innych czynności usługowych banku.

Postanowienia ogólnych warunków umów oraz regulaminów są dla stron wiążące, o ile strony w umowie nie ustalą odmiennie swych praw i obowiązków. Dominuje zatem treść umowy. Regulamin i ogólne warunki nie mają charakteru normatywnego.

Regulaminy oraz ogólne warunki umów zwykle zawierają postanowienia regulujące tryb postępowania prowadzącego do zawarcia umowy.

Uregulowane także zostały wydawane przez banki wzorce umowne. Określają one mniej lub bardziej szczegółowo warunki umów proponowane przez bank. Są to po prostu bankowe formularze.

4. Regulamin bankowy- charakter prawny.

Patrz pkt. 3.

Regulaminy regulują zwykle wykonywanie umowy oraz uszczegóławiają prawa o obowiązki banków oraz ich kontrahentów. Mogą one kształtować prawa i obowiązki stron w sposób odmienny od przepisów względnie obowiązujących, a nawet zwyczajów. Banki zwyczajowo posługują się regulaminami. Istnieje zatem podstawa do przyjęcia, że strona z łatwością mogła się dowiedzieć o treści regulaminu, jeśli regulamin znajduje się w miejscu zawarcia umowy.

W praktyce bankowej powstało wiele problemów związanych ze stosowaniem oraz zmianą treści regulaminów w czasie trwania umowy, które są ciągłe. Regulamin bankowy może być zmieniony, ale jego zmiana nie może odnieść skutku zmieniającego treść umów zawartych na podstawie pierwotnej wersji regulaminu.

W określonych przypadkach bank ma obowiązek wydania regulaminów określających wykonywanie czynności bankowych (tzw. regulaminy dotyczące wewnętrznych umów bankowych).

5. Charakter prawny i znaczenie wewnętrznych przepisów banku.

Zróżnicowany charakter mają zarządzenia wewnętrzne czy też uchwały zarządów banków. Niektóre z nich są tylko aktami zarządzania, inne natomiast wpływają na określenie praw i obowiązków stron. Należą do nich np. zarządzenia w sprawie taryfy opłat i prowizji obowiązujących w banku oraz zarządzenia w sprawie ustalenia stóp procentowych stosowanych przez bank. Nie mają one jednak charakteru samoistnego źródła praw i obowiązków stron, gdyż odsyłają do nich regulaminy czynności.

Instrukcje bankowe są regulacjami wewnętrznymi banku, których adresatami są jego pracownicy. Instrukcje mają charakter opisowy, informacyjny. Ustanowione są w nich obowiązujące pracowników standardowe procedury wewnętrzne, czyli sposób postępowania przy wykonywaniu określonych czynności. Instrukcja zawiera wzorce postępowania, do których kontrolujący czy organ wymiaru sprawiedliwości odnosić będą konkretny sposób zachowania pracownika.

6. Czynność bankowa- znaczenie i charakter prawny.

Czynności bankowe sensu stricto są to czynności, których wykonywanie dopuszczone jest wyłącznie dla podmiotów o statusie banków, w granicach określonych przez ich statuty oraz przy zachowaniu przepisów ustawy prawo bankowe. Do grupy tej ustawodawca zalicza: przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczone terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, prowadzenie innych rachunków bankowych, udzielanie kredytów i gwarancji bankowych, przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych, emitowanie bankowych papierów wartościowych oraz wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach. Katalog czynności bankowych nie jest zamknięty przepisami ustawy prawo bankowe.

Ustawa prawo bankowe wyróżnia także czynności bankowe sensu largo jako czynności typowe dla działalności banków, które mogą być jednak legalnie wykonywane zarówno przez banki, jak i przez podmioty nie posiadające statusu banku. Czynności tej grupy traktowane są jako bankowe jedynie wówczas, gdy wykonywane są przez podmiot będący bankiem. Do grupy tej zaliczone zostały następując czynności: udzielanie pożyczek pieniężnych i poręczeń, operacje czekowe i wekslowe, terminowe operacje finansowe, nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, wykonywanie czynności obrotu dewizowego, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych, wydawanie kart płatniczych oraz dokonywanie operacji przy ich użyciu.

Podział funkcjonalny czynności bankowych:

• czynności bankowe bierne (pasywne), polegające na gromadzeniu wkła­dów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu in­nych czynności, zmierzających do powiększenia sumy środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji banku,

• czynności bankowe czynne (aktywne), polegające na wykorzystywaniu zgromadzonych środków w formie m.in. udzielania kredytów, pożyczek banko­wych oraz dokonywania lokat,

• czynności bankowe pośredniczące (usługowe), polegające na świadczeniu wyspecjalizowanych usług finansowych na zlecenia klienta (m.in. dokonywanie rozliczeń pieniężnych, udostępnianie skrytek sejfowych, działalność konsultin­gowa).

Czynności bankowe są cywilno­prawnymi stosunkami zobowiązaniowymi, których specyfika sprowadza się przede wszystkim do szczególnie złożonego systemu źródeł prawa, które regulują te stosunki. W unormowaniach występują liczne publiczno- i prywatnoprawne ograniczenia swobody kontraktowej, przy czym jednak dotyczą one co najmniej w tej samej mierze banków, co ich klientów.

Większość czynności bankowych realizowana jest na podstawie umów zawieranych przez banki handlowe z klientami. Obok umów nazwanych kodeksu cywilnego występują tu także instytucje pozakodeksowe (umowa kredytu bankowego, umowa gwarancji bankowej).

Podstawą prawnej równorzędności stron stosunków bankowych jest swoboda kontraktowa (prawo wyboru partnera zawieranej umowy, swoboda co do samego faktu jej zawarcia, możliwości swobodne­go kształtowania przez strony treści i formy nawiązywanego stosunku zobowią­zaniowego).

Patrz także pytanie 44.

7. Forma czynności bankowej- w tym forma „elektroniczna”.

Ustawa zastrzega dla niektórych czynności bankowych formę pisemną (umowa rachunku bankowego, umowa kredytu). W praktyce bankowej formę pisemną zachowuje się najczęściej w ten sposób, że oświadczenia woli obu stron zostają złożone na tym samym dokumencie. Strony otrzymują egzemplarze tego dokumentu. Oświadczenia woli składane w związku z dokonywaniem czynności bankowych mogą zostać wyrażone za pomocą elektronicznych nośników informacji. Związane z czynnościami bankowymi dokumenty mogą być sporządzane za pomocą elektronicznych nośników informacji, jeżeli dokumenty te zostaną w sposób należyty utrwalone i zabezpieczone.

Przy braku zastrzeżenia rygoru nieważności niezachowania formy pisemnej nie powoduje nieważności ustnej umowy np. kredytu, jednakże naraża to strony na trudności dowodowe.

Art. 7. PB

Oświadczenia woli składane w związku z dokonywaniem czynności bankowych mogą być wyrażone za pomocą elektronicznych nośników informacji. Związane z czynnościami bankowymi dokumenty mogą być sporządzane za pomocą elektronicznych nośników informacji, jeżeli dokumenty te zostaną w sposób należyty utrwalone i zabezpieczone. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, uznaje się, że czynność dokonana w tej formie spełnia wymagania formy pisemnej.

8. Wolność umów w bankowości.

Zgodnie z kodeksową zasadą swobody umów klient ma prawo wyboru banku, ale także bankowi służy prawo wyboru kontrahenta, jeśli nic innego nie wynika z ustawy. Bank ma obowiązek otwarcia i prowadzenia rachunku dla przedsiębiorcy. O treści umowy decydują strony, przy uwzględnieniu pośredniego oddziaływania NBP na banki komercyjne, np. przez określanie stóp procentowych NBP. Swoboda umów jest też faktycznie ograniczona pozycją banku, jaką wyznacza mu prawo bankowe, np. bank może wydawać regulaminy wiążące jego klientów. Generalnym ograniczeniem dla wszystkich banków jest treść statutu, gdyż bank może pewne czynności wyłączyć z przedmiotu swej działalności.

9. Usługi nie będące czynnościami bankowymi świadczone przez banki.

Banki upoważnione są do wykonywania określonych czynności obrotu gospodarczego, których katalog ma charakter zamknięty i może to być:

• obrót papierami wartościowymi (mogą obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej nie będącej bankiem oraz jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych),

• nabywać i zbywać nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczone hipoteką,

• dokonywać zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika,

• zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,

• świadczyć usługi konsultacyjno- doradcze,

• zajmować się działalnością inwestycyjną.

10. Konsument jako klient banku.

11. Ogólna struktura systemu bankowego w Polsce- rodzaje banków.

System bankowy to określenie rodzajów i zadań banków dzia­łających w danym kraju, a także wzajemnych powiązań występujących pomię­dzy poszczególnymi rodzajami banków.

W Polsce obowiązuje dwustopniowy (dwuszczeblowy) model bankowości. Polega on na rozdzieleniu funkcji emisyjnej, właściwej dla banków centralnych, od bezpośredniego kredytowania i obsłu­gi rozliczeniowej gospodarki i ludności, stanowiących domenę pozostałych banków (komercyjnych). Obok banków komercyjnych i centralnych istnieją również instytucje finansowe- towarzystwa ubezpieczeniowe, giełdy, biura rozliczeń, kantory wymiany walut, które pośredniczą w przepływach pieniądza.

Banki komercyjne (handlowe), stanowiące w modelu dwustopnio­wym trzon systemu bankowego, zorganizowane są w różnych formach organi­zacyjnych i własnościowych. Z prawnego punktu widzenia wszystkie one są samodzielnymi przedsiębiorcami (podmiotami gospodarczymi), konkurują­cymi pomiędzy sobą w wykonywaniu wszelkich czynności bankowych, z wy­jątkiem czynności zastrzeżonych dla banku centralnego. Działalność banków handlowych podporządkowana jest zasadniczemu celowi w postaci osiągania i maksymalizacji zysku. Zajmują się przede wszystkim przyjmowaniem depozytów i kreowaniem wkładów w postaci udzielania kredytów oraz dokonywaniem na ich podstawie rozliczeń bezgotówkowych.

Bank centralny powołany jest dla realizacji specyficznego, niekomercyj-nego celu, w postaci zapewnienia ochrony wartości i stabilności pieniądza krajowego. Pełni on dwie zasadnicze funkcje: banku państwa oraz emisyjną. Jest podstawą systemu bankowego, prowadzi rachunki rządowe, wykonuje operacje finansowe zlecone przez organy rządowe, udziela państwu kredytów, reprezentuje interesy kraju w stosunkach zagranicznych.

Banki są osobami prawnymi utworzonymi zgodnie z przepisami ustaw i działającymi na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, czyli czynności obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Klasyfikacja banków:

• według kryterium miejsca położenia siedziby banku:

• banki krajowe- tworzone zgodnie z przepisami prawa polskiego, mające siedzibę w Polsce,

• banki zagraniczne- mające siedzibę za granicą;

• klasyfikacja banków ze względu na prawną formę ich organizacji:

• forma państwowej jednostki organizacyjnej- bank państwowy,

• forma spółdzielni- bank spółdzielczy,

• spółka akcyjna.

• według klasyfikacji funkcjonalnej

• banki o charakterze uniwersalnym- ich statut przewiduje możliwość wykonywania wszelkich czynności dopuszczonych dla banków w obowiązującym ustawodawstwie,

• banki wyspecjalizowane- specjalizacja bankowa może przybierać różnorodną postać, m.in. specjalizacji funkcjonalna, terytorialna lub branżowa. W każdym przypadku oznacza to ustawowe lub statutowe ograniczenie zakresu działalności banku (np. banki hipoteczne- udzielają kredytów zabezpieczonych hipotekami, nabywają wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką, emitują hipoteczne listy zastawne oraz kasy oszczędnościowo-budowlane- działalność ich polega na przyjmo­waniu na imienne rachunki docelowego oszczędzania wkładów oszczędnościo­wych od osób fizycznych i udzielaniu im kredytów na cele mieszkaniowe).

12. Status prawny banku centralnego w Polsce.

Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem RP, konstytucyjnym organem państwa, działającym na podstawie odrębnej ustawy, zawierającej również przepisy o cha­rakterze statutowym. Wyposażony jest w osobowość prawną i ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym, nie podlega jednak wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Siedzibą NBP jest Warszawa, zaś działalność tego banku prowadzona jest na całym obszarze Polski. NBP wykonuje swoje zadania przez centralę i inne jednostki organiza­cyjne. Może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i ban­kowych. NBP ma wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej, organizuje też gospodarkę znakami pieniężnymi.

Wyznacznikami pozycji prawnej NBP są przepisy konstytucyjne i ustawowe, określające cel jego działalności oraz zakres niezależności personalnej (rząd nie ma wpływu na obsadę organów tego banku), finansowej (ustawy budżetowe nie mogą przewidywać pokrywania deficytu budżetowego- różnicy między dochodami a wydatkami budżetu państwa- przez zaciąganie zobowiązań w BC ) i funkcjonalnej (uprawnienie BC do samodzielnego kształtowania założeń i metod realizacji prowadzonej polityki monetarnej), którą bank centralny dla realizacji owego celu dysponuje.

Konstytucja RP reguluje funkcjonowanie BC, w tym również cel działalności tego banku: „Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza i utrzymanie stabilnego poziomu cen.” NBP jest usta­wowo zobowiązany do wspierania polityki gospodarczej Rządu.

Szczególny charakter NBP uzasadnia wykluczenie jego udziału z działalności komercyjnej.

13. Ustawowe zadania NBP.

Art.3 ustawy o NBP:

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Do zadań NBP należy także organizowanie rozliczeń pieniężnych, prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi, prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami, prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa, regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie, kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego, opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa, a także wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Funkcje NBP:

• jest bankiem państwa- świadczy usługi bankowe na rzecz rządu, zajmuje się obsługą i organizacją państwowych płatności zagranicznych, sprawuje bankową obsługę budżetu państwa, a także świadczy na rzecz organów państwowych usłu­gi depozytowe, rozliczeniowe i konsultingowe. BC organizuje współ­pracę z instytucjami zagranicznymi oraz realizuje politykę walutową poprzez ogłaszanie bieżących kursów walut obcych oraz kursów innych wartości dewizowych, gromadzi i zarządza rezerwami dewizowymi oraz podejmuje czynności mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa dewizowego i płynności płatniczej kraju. Zajmuje się także doradztwem finansowym na rzecz organów państwa;

• emisyjna- można ją rozpatrywać w dwóch aspektach.

W ujęciu węższym obejmuje ona uprawnienie do emisji znaków pieniężnych, czyli wprowadzania i wycofywania z obiegu prawnych środków płatniczych.

W ujęciu szerszym natomiast funkcja emisyjna utożsamiana jest z kom­petencją do regulowania ilości pieniądza w obiegu, odpowiednio do sumy cen wolumenu towarów i usług znajdujących się w danym okresie na ryn­ku, oraz wskaźnika szybkości obiegu pieniądza. Bank centralny nie tylko wprowadza i wy­cofuje z obiegu znaki pieniężne, ale przede wszystkim planuje i realizuje — w imieniu i na rzecz państwa — politykę pieniężną, czyli tę część polityki gospodarczej, której bezpośredni cel stanowi niedopuszczenie do deprecja­cji pieniądza;

• regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;

• kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;

• opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego państwa.

14. Ustrój NBP.

Zgodnie z art. 227 Konstytucji RP organami Narodowego Banku Polskiego są: jego Prezes, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd BC. Patrz pytania 15+16.

15. Rada Polityki Pieniężnej.

Radę Polityki Pieniężnej tworzą prezes NBP — jako przewodniczący — oraz dziewięciu członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat spośród specjalistów z zakresu finansów. Członkowie RPP w okresie piastowania swojej funkcji nie mogą prowadzić czynnej działalności w partiach politycznych czy też związkach zawodowych. Ustawa zakazuje im ponadto zaj­mowania „innych stanowisk" oraz podejmowania działalności zarobkowej lub publicznej. Nieodnawialna kadencja członków Rady trwa 6 lat, przy czym możliwość skrócenia tego okresu jest ściśle limitowana ustawowo. Kadencja wygasa w przy­padku śmierci, zaś organ uprawniony do powołania członka Rady może go od­wołać przed upływem sześcioletniego okresu wyłącznie w następujących czte­rech przypadkach:

• zrzeczenia się swej funkcji

• choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji

• skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa

• nie zawieszenia na okres członkostwa w RPP działalności w partii po­litycznej lub związku zawodowym.

Do podstawowych kompetencji Rady Polityki Pieniężnej należy:

• coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz przedkładanie ich do wiadomo­ści Sejmowi

• ustala podstawo­we parametry obiegu pieniężnego (wysokość stóp procentowych stosowanych przez NBP, zasady naliczania i stopy rezerwy obowiązkowej banków handlowych oraz zasady prowadzenia przez bank cen­tralny operacji otwartego rynku)

• do­konuje oceny działalności zarządu w zakresie realizacji założeń polityki pie­niężnej

• składa Sejmowi sprawozdania z wykonania polityki pieniężnej

• dysponuje uprawnieniami do kształtowania niektórych zasad funkcjonowania banku centralnego

• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez bank centralny pożyczek i kredytów w zagranicznych insty­tucjach bankowych i finansowych

• uchwala zasady rachunkowości NBP, zatwierdza jego plan finansowy oraz przyjmuje sprawozdanie z działal­ności tego banku

Zwoływane przez Prezesa NBP posiedzenia Rady odbywać się powinny co najmniej raz w miesiącu. Zapadające na nich ustalenia mają formę uchwał, podejmowanych większością głosów w obecności co najmniej pię­ciu członków Rady, w tym jej przewodniczącego. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos przewodniczącego Radzie Prezesa NBP.

16. Prezes i zarząd NBP.

Prezes Narodowego Banku Polskiego powoływany jest i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta. Kadencja prezesa trwa 6 lat, przy czym ta sama osoba nie może pełnić tej funkcji dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. W okresie sprawowania urzędu Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do żadnej partii politycznej czy związku zawodowego, ani też prowadzić działalności politycznej

Wygaśnięcie kadencji Prezesa następuje również w przypadku jego śmierci lub złożenia rezygnacji. Prezes NBP może także zostać odwołany przed upływem kadencji, lecz jedynie w ściśle określonych przypad­kach, to jest wówczas, gdy:

• nie wypełnia on swoich obowiązków na skutek długotrwałej choroby

• został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa

• Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych sta­nowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w or­ganach państwowych.

Prezes NBP stoi na czele zarządu BC, przewodniczy Radzie Poli­tyki Pieniężnej oraz Komisji Nadzoru Bankowego. Jest on uprawniony do reprezentowania banku centralnego na zewnątrz oraz pozostaje przełożonym wszystkich pracowników Narodowego Banku Polskiego. Prezes banku centralnego uprawniony jest do uczestniczenia w obradach Sejmu i Rady Ministrów. Reprezentuje także interesy Polski w międzynarodowych in­stytucjach bankowych i finansowych.

W skład Zarządu NBP wchodzą: Prezes NBP jako przewodniczący, dwóch wiceprezesów NBP oraz pozostali członkowie Zarządu, w liczbie od 4 do 6.

Członkowie Zarządu powoływani są i odwoływani przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP. Osoby wchodzące w skład Zarządu obowiązane są zawiesić na czas pełnienia swoich obowiązków działalność w partiach politycznych lub związkach zawo­dowych, których są członkami. Nie mogą oni zajmować innych stanowisk, ani też podejmować działalności zarobkowej lub publicznej

Zarząd kieruje bieżącą działalnością Narodowego Banku Polskiego, re­alizując podjęte w tym zakresie uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz po­dejmując uchwały w sprawach nie zastrzeżonych ustawowo do wyłącznej kompetencji innych organów banku centralnego

Uprawnienia Zarządu podzielić można na dwie za­sadnicze grupy:

• Do pierwszej z nich należą kompetencje związane z organiza­cją szeroko rozumianej działalności banku centralnego (uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP, określanie zasad organizacji i podziału zadań realizowanych przez BC, a także określanie zasad gospodarowania funduszami banku centralnego)

• Drugą grupę stanowią kompetencje do realizowania w określonym zakresie polityki pieniężnej i kursowej (określanie form udzielania bankom komercyjnym kredytu refinansowego, nadzorowanie operacji otwartego rynku, ocena funkcjonowania systemu bankowego, obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych, ocena obrotu dewizowego).

Uchwały Zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, a w przypad­ku równej ich liczby rozstrzyga głos Prezesa NBP.

17. Funkcja emisyjna banku centralnego- podstawy prawne.

Funkcję emisyjną można rozpatrywać w dwóch aspektach:

W ujęciu węższym obejmuje ona uprawnienie do emisji znaków pieniężnych, czyli wprowadzania i wycofywania z obiegu prawnych środków płatniczych (ustalanie wielkości emisji znaków pieniężnych, wzorów i wartości nominalnej banknotów oraz próby i masy monet, wycofywanie z obiegu określonych znaków pieniężnych, określanie zasad i trybu postępowania przy zatrzymaniu fałszywych znaków pieniężnych). NBP obowiązany jest przede wszystkim do prawidłowego zorganizowania gospodarki znakami pieniężnymi, określania odpowiedniej proporcji pomiędzy ilością poszczególnych rodzajów znaków pieniężnych, co gwaran­tuje prawidłowy przebieg rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

W ujęciu szerszym funkcja emisyjna utożsamiana jest z kom­petencją do regulowania ilości pieniądza w obiegu, odpowiednio do sumy cen wolumenu towarów i usług znajdujących się w danym okresie na ryn­ku, oraz wskaźnika szybkości obiegu pieniądza. Bank centralny nie tylko wprowadza i wy­cofuje z obiegu znaki pieniężne, ale przede wszystkim planuje i realizuje politykę pieniężną, czyli tę część polityki gospodarczej, której bezpośredni cel stanowi niedopuszczenie do deprecja­cji pieniądza. Zadania banku centralnego w tym względzie generalnie podzielić można na dwie zasadnicze grupy:

Pierwsza z nich obejmuje kompetencje planistyczne oraz za­dania opiniodawcze i informacyjne- obowiązek corocz­nego ustalania założeń polityki pieniężnej, obowiązek współdziałania z Mi­nistrem Finansów w opracowywaniu planów finansowych państwa, obowiązek opiniowania projektu ustawy budżetowej, pro­jektów aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej, aktów nor­matywnych dotyczących, przekazywa­nie organom państwa założeń polityki pieniężnej oraz danych dotyczących realizacji tej polityki i sy­tuacji w systemie bankowym.

Na drugą grupę zadań składają się kompe­tencje do realizacji polityki pieniężnej. NBP dysponuje w tym względzie zarówno klasycznymi instrumentami polityki pieniężnej, jak i środkami o charakterze interwencyjnym. Patrz punkt 18.

18. Instrumenty polityki pieniężnej BC- charakterystyka prawna.

Instrumenty polityki pienięż­nej są instrumentami oddziaływania BC na banki komercyjne, stosowanymi w celu dosto­sowania działalności kredytowej i lokacyjnej, podzielić je można na dwie zasadnicze grupy:

Instrumenty klasyczne- ich podstawową ce­chą jest pośredni, niewładczy charakter stosowanego przez bank cen­tralny oddziaływania. Służą one do regulacji ilości pieniądza w obiegu oraz ceny tego pieniądza za pomocą pośredniego oddzia­ływania na prowadzoną przez banki handlowe: działalność kredytową, depozytową i lokacyjną. Do instrumentów klasycznych należą:

• polityka podsta­wowej stopy procentowej- jest to oprocentowa­nie kredytów udzielanych przez bank centralny pozostałym bankom. NBP może udzielać bankom komercyjnym kredytu refinansowego „w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych, a także dla realizacji programu postępowania naprawczego banku.” Kredyt ten udzie­lany jest w złotych bankom legitymującym się zdolnością do jego spłaty wraz z odsetkami w ustalonych terminach. Udzielenie kredytu refinansowego nastę­puje na podstawie indywidualnie zawieranej umowy, określającej między inny­mi jego wysokość, termin spłaty i oprocentowanie. Odmianę kredytu refinansowego stanowi kredyt lombardowy. Jest on udzie­lany pod zastaw papierów wartościowych, a jego wysokość nie może przekra­czać nominalnej wartości tych papierów. Kredyt redyskontowy udzielany jest przez NBP w formie przyjmowania do dyskonta lub redyskonta weksli od innych banków.. Stopy dyskontową i redyskontową ustala RPP, zaś obwieszcza je Prezes NBP.

• operacje otwartego rynku- uprawnienie do emisji bankowych papierów wartościowych, do sprzedawania i kupowania skarbowych papierów wartościowych oraz do organizacji obrotu papierami skarbowymi oraz papierami, których bank centralny jest emitentem w celu zmniejszenia lub zwiększenia płynności finansowej banków komercyjnych. Zasady prowadzenia operacji otwartego rynku powierzono RPP.

• system rezerw obowiąz­kowych- banki handlowe obowiązane są utrzymywać w BC rezerwę obowiązkową, która stanowi instrument regulacji potencjału kredytowego tych ban­ków. Określając poziom czasowo zamrożonych środków, bank cen­tralny reguluje potencjalną podaż pieniądza kredytowego w gospodarce.

• uprawnienie do ustalania kursów walut obcych- zaliczane bywa niekiedy do tej grupy i jest to cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym.

Instrumenty bezpośrednie- są one oparte na władczym oddzia­ływaniu banku centralnego na pozostałe banki i jako takie mają w warunkach gospodarki rynkowej wyjątkowy, interwencyjny charakter. Ich każdorazowe zastosowanie warunkowane jest zaistnieniem określonych ustawowo szcze­gólnych okoliczności. Do bezpośrednich instrumentów realizacji polityki pieniężnej zalicza się przede wszystkim limity czasowe oraz limity kredytowe- ograniczenia wielkości środków pieniężnych, które mogą być oddane przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców; określanie maksymalnych terminów płatności kredytów oraz ustalanie celów, na jakie kredyty mogą być udzielane.

19. NBP jako „bank banków”.

NBP jest bankiem banków i jego funkcja przejawia się w kilku płaszczyznach:

• nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych;

• udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych;

• ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych.

20. Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

BFG jest państwową osobą prawną, instytucją prawno-finansową, która ze względu na wyodrębnienie majątku ze Skarbu Państwa oraz nadanie jej osobowości prawnej upodabnia się do osoby typu fundacyjnego. Jest to więc państwowa jednostka organizacyjna wypełniająca funkcje organów państwa.

Podstawowymi zadaniami BFG są:

- ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, które powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego,

- udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności i podejmują samodzielną sanację,

- wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,

- gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń.

Zadaniami określonymi w ustawie o BFG są:

- określanie na dany rok wysokości środków wyodrębnionych przez podmioty objęte systemem gwarantowania, w związku z obowiązkiem tworzenia funduszu ochrony środków gwarantowanych,

- wykonywanie obowiązków wynikających z gwarantowania środków pieniężnych na zasadach określonych w ustawie,

- gromadzenie i analizowanie informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania, nadzór nad umownym systemem gwarantowania środków pieniężnych,

- udzielanie zwrotnej pomocy finansowej (także na warunkach korzystniejszych niż ogólnie stosowane) w przypadku powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności bądź na nabycie akcji lub udziałów banków, w formie pożyczek, gwarancji i poręczeń,

- nabywanie wierzytelności banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności,

- kontrola nad prawidłowością wykorzystania pomocy,

- kontrola realizacji programu postępowania naprawczego podmiotu objętego systemem gwarantowania, w sytuacjach określonych w ustawie.

- określanie wysokości obowiązkowych opłat rocznych, wnoszonych przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Funduszu.

Organami Funduszu są: Rada Funduszu i Zarząd Funduszu. Osoby pełniące funkcje w organach Funduszu nie mogą pełnić funkcji w organach lub być pra­cownikami banków. Zakres wprowadzonych ograniczeń wobec osób pełniących funkcje w organach BFG jest stosunkowo wąski.

Rada Funduszu składa się z przewodniczącego oraz 9 członków, posiada­jących odpowiednie wykształcenie wyższe i doświadczenie zawodowe. Kaden­cja Rady Funduszu trwa 4 lata. Przewodniczącego Rady Funduszu powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na uzgodniony wniosek Ministra Finansów i Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Członków Rady Funduszu powołuje i odwołuje:

- Minister Finansów- trzech,

- Prezes Narodowego Banku Polskiego- trzech,

- Związek Banków Polskich- trzech.

Rada Funduszu sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością Funduszu. Do zadań Rady ponadto należy:

• wykonywanie nadzoru nad działalnością Zarządu Funduszu,

• uchwalanie planów działalności i planu finansowego Funduszu,

• przedkładanie Radzie Ministrów sprawozdania z działalności Funduszu za rok poprzedni,

• zatwierdzanie wniosków Zarządu Funduszu w sprawie zaciągania kredytu,

• określanie, na wniosek Zarządu Funduszu, wysokości obowiązkowej opłaty rocznej uiszczanej przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Funduszu oraz wysokości funduszu ochrony środków gwarantowanych,

• określanie zasad i form udzielania pomocy finansowej podmiotom objętym systemem gwarantowania,

• określanie zasad i form zabezpieczania i dochodzenia zwrotu środków na­leżnych Funduszowi z tytułu udzielania pomocy,

• ustalanie wynagrodzeń członków Zarządu Funduszu,

• reprezentowanie Funduszu w jego stosunkach prawnych z członkami Za­rządu, w szczególności powoływanie, zawieszanie w czynnościach i odwoływa­nie członków Zarządu,

• uchwalanie regulaminu określającego organizację pracy oraz zasady i tryb działania Zarządu Funduszu.

Wymienione wyżej zadania podzielić można na trzy grupy.

• uprawnienia nadzorcze Rady nad działalnością Zarządu,

• uprawnienia Rady związane z realizacją celów ustawo­wych BFG,

• uprawnienia Rady związane z określaniem bie­żących kierunków działalności i gospodarki finansowej BFG.

Zarząd Funduszu kieruje Funduszem i reprezentuje go na zewnątrz. Do zadań Zarządu Funduszu należy:

• opracowywanie projektów planów działalności i planu finansowego Fun­duszu,

• gospodarowanie środkami Funduszu, z zastrzeżeniem uprawnień Rady Funduszu,

• składanie Radzie Funduszu kwartalnych i rocznych sprawozdań z działal­ności,

• składanie wniosków do Rady Funduszu w sprawie zaciągania kredytu,

• wykonywanie innych czynności nie zastrzeżonych dla Rady Funduszu.

Wymieniony katalog zadań Zarządu obejmuje uprawnienia: plani­styczne, uchwałodawcze, kontrolne oraz informacyjne.

Rada i Zarząd BFG wykonują swoje funkcje przy pomocy Biura, którego strukturę organizacyjną oraz zasady działania określa Zarząd w uzgodnieniu z Radą.

21. Utworzenie banku w formie spółki akcyjnej- wymogi prawne.

Banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych.

Banki w formie spółki akcyjnej tworzone są na ogólnych zasadach przewidzianych w kodeksie handlowym, z zastrzeżeniem odmienności, wynikających z ustawy prawo bankowe. Konieczne jest tu uzyskanie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w porozumieniu z Ministrem Finansów. Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne, z tym że założycieli nie może być mniej niż trzech. Wymogu tego nie stosuje się wobec banku, którego założycielem jest bank krajowy lub zagraniczny, wkłady pieniężne osób zagranicznych do kapitału założycielskiego banku są wnoszone w złotych. Bank musi spełniać cztery zasadnicze wymogi, które warunkują uzyskanie zezwolenia na jego utworzenie. Wymogi te dotyczą:

• kapitału- założyciele banku dysponować powin­ni funduszami własnymi o wielkości dostosowanej do rodzaju i skali zamie­rzonej działalności, w każdym indywidualnym przypadku Komisja Nadzoru Bankowego dokonać powinna oceny wielkości środków posiadanych przez założycieli w kontekście określonego projektem statutu, zakresu przyszłej działalności banku ale kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości 5 mln EURO, obliczonych w złotych. Kapitał własny banku nie może pochodzić z pożyczki oraz kredytu lub ze źródeł nieudokumentowanych. Jednocześnie ustawa zakazuje posiadania przez jednego założyciela- lub grupy założycieli pozostających w stosunku dominacji i zależności- więcej niż 50% tego kapitału. Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów : niepieniężnych (wyposażenia i nieruchomości), pod warunkiem, iż aporty te będą bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej, a ich wartość nie przekroczy 15% kapitału.

• kadry bankowej- założyciele banku jak i osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu muszą dawać rękojmię prowadzenia zamierzonej działalności bankowej w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów. Co najmniej dwie osoby spośród kandydatów na członków zarządu muszą legitymować się odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem zawodowym niezbędnym do kierowania bankiem. Patrz pytania 27+28.

• wyposażenia w inne środki niezbędne do pro­wadzenia działalności bankowej- wymóg dysponowania przez założycieli pomiesz­czeniami przystosowanymi do należytego zabezpieczenia przechowywanych w banku wartości i ich przydatności dla celów ban­kowych.

• perspektywicznego określenia form i metod zamierzonej działalności- wymóg przedstawienia przez założycieli planu działalności banku na okres co najmniej 3 lat oraz wykazanie, że zamierzona działalność będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku.

22. Utworzenie banku w formie spółki akcyjnej- tryb postępowania.

Założyciele banku składają wniosek o wydanie zezwolenia na utworzenie banku do Komisji Nadzoru Bankowego. Wniosek zawierać powinien : określenie nazwy, siedziby banku, rodzaju czynności bankowych, dane o zakresie i przedmiocie zamierzonej działalności, określenie tożsamości założycieli i kandydatów na stanowiska członków zarządu oraz informacje o kapitale założycielskim. Do wniosku założyciele dołączają projekt statutu banku określający strukturę organów i organizację banku, jego fundusze własne oraz zasady gospodarki finansowej, a także zasady sprawowania kontroli wewnętrznej, dołączyć także należy program działalności i plan finansowy banku na okres co najmniej trzyletni.

Jeżeli z wnioskiem o wydanie zezwolenia na otworzenia banku występuje więcej niż 10 założycieli, są oni obowiązani ustanowić 1-3 pełnomocników, którzy będą ich reprezentować wobec KNB.

KNB ma od 3 do 6 miesięcy na rozpatrzenie wniosku i wydanie decyzji o udzieleniu zezwolenia bądź odmowie.

W przypadku wydania zezwolenia na utworzenie banku KNB określa nazwę banku, jego siedzibę, nazwy (nazwiska) założycieli wraz z określeniem obejmowanych przez nich akcji, wysokość kapitału założycielskiego (wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości 5.000.000 ECU obliczonych w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wydania decyzji zezwalającej na utworzenie banku), rodzaje czynności, do których wykonywania bank jest upoważniony oraz zatwierdza projekt statutu banku. Założyciele mogą zatem kontynuować proces tworzenia banku na warunkach określonych w wydanym zezwoleniu. Nie uprawnia ono jednak do podjęcia działalności operacyjnej. Działalność taką bank może rozpocząć dopiero po uzyskaniu odrębnego zezwolenia na rozpoczęcie działalności wydawanego przez KNB. Z wnioskiem o wydanie takiego zezwolenia występuje zarząd, zaś jego uzyskanie wymaga stwierdzenia, iż bank jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności, zgromadził w całości kapitał założycielski, dysponuje odpowiednimi warunka­mi do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości oraz spełnia inne warunki, określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

KNB może wydać decyzje odmowną z powodu niespełnienia kryterium legalności, w postaci nie­dopełnienia materialnych i formalnych wymogów, stawianych założycielom i prowadzenia zamierzonej działalności w sposób naruszający prawo oraz kryterium o charakterze eko­nomicznym, jeśli zamierzona działalność banku nie gwarantowałaby bezpieczeństwa dla groma­dzonych tam środków pieniężnych lub też naruszała interesy klientów. Decyzją odmowną można zaskarżyć do NSA.

23. Dokumenty założycielskie banku w formie spółki akcyjnej.

Patrz punkt 22.

24. Kapitały i fundusze banku w formie spółki akcyjnej.

W celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego banki są obowiązane posiadać fundusze własne, dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności. Fundusze własne są to fundusze podstawowe oraz fundusze uzupełniające, które nie mogą stanowić więcej niż 50% funduszy własnych. Do funduszy podstawowych zaliczane są: fundusz statutowy lub kapitał akcyjny lub fundusz udziałowy; fundusze (kapitały) tworzone z zysku po opodatkowaniu, z nadwyżek; fundusz ogólnego ryzyka.

Zaliczenie określonych środków do grupy funduszy uzupełniających wymaga zgody KNB (np. przyjęte przez bank na okres co najmniej 5 lat środki pieniężne).

Suma funduszy własnych banku stanowi podstawę obliczania współczynnika wypłacalności każdego banku komercyjnego. Nie może ona wynosić mniej niż 8% aktywów i zobowiązań pozabilansowych banku. W nowo utworzonych bankach współczynnik ten powinien kształtować się na poziomie co najmniej 15%.

25. Papiery wartościowe emitowane przez bank w formie spółki akcyjnej.

Art. 3. prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi:

1. Papierami wartościowymi w rozumieniu ustawy są akcje, prawa do akcji, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, jak również inne papiery wartościowe wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego.

2. Papierami wartościowymi w rozumieniu ustawy są również zbywalne prawa majątkowe wynikające z papierów wartościowych.

3. Papierami wartościowymi są również inne prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny papierów wartościowych wymienionych w ust. 1 i 2 (prawa pochodne).

Bank utworzony w formie S.A. dokonuje emisji własnej akcji. Do kolejnych emisji dochodzi przy podwyższaniu kapitału akcyjnego. Akcje emitowane przez bank związane są z ryzykiem wyników działalności banku, bo w granicach akcji jej właściciel odpowiada za straty i zobowiązania banku, uczestniczy też w podziale zysku, ale jego osiągnięcie nie jest pewne. Objęcie akcji to po prostu właścicielskie finansowanie banku.

Akcje banków są akcjami imiennymi, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do publicznego obrotu. Na osobę zamierzającą nabyć akcje zostały nałożone szczególne obowiązki:

• gdy nabyte akcje gwarantowałyby nabywcy ponad 5% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, jest on obowiązany powiadomić o tym bank, który z kolei zobowiązany jest do zgłoszenia KNB tego faktu;

• nabywca jest zobowiązany uzyskać zgodę KNB w przypadku, gdy nabyte akcje stanowić będą pakiet gwarantujący ponad 10, 20, 33, 50, 66 lub 75% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy banku;

• przy podejmowaniu decyzji o wyrażeniu zgody na nabycie akcji KNB uwzględnia przede wszystkim pochodzenie środków przeznaczonych na ich nabycie (nie mogą one pochodzić z pożyczki czy kredytu lub niewiadomego źródła) oraz ocenę, czy nabywca daje rękojmię prowadzenia działalności banku w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów;

• osoba, która nabyła akcje banku bez zgody lub powiadomienia KNB, ma prawo jedynie do 5% głosów podczas walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

26. System organów i zasady organizacji banku w formie spółki akcyjnej.

Do organów banku w formie S.A. należą:

• zarząd- patrz pkt. 27,

• rada nadzorcza- patrz pkt. 28,

• walne zgromadzenie- patrz pkt. 29.

27. Zarząd banku w formie spółki akcyjnej.

Zarząd powinien składać się z co najmniej 3 osób. Dwie spośród nich (w tym prezes zarządu) powoływane są za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje rada nadzorcza. Rada nadzorcza informuje Komisję Nadzoru Bankowego o pozostałych osobach ze składu zarządu banku i o zmianach w składzie zarządu. Komisja Nadzoru Bankowego odmawia wyrażenia zgody na powołanie osób jeżeli:

1) były karane za przestępstwa z winy umyślnej,

2) prowadzone jest przeciwko nim postępowanie karne lub karne skarbowe.

Komisja Nadzoru Bankowego może odmówić wyrażenia zgody na powołanie osób jeżeli w poprzednich miejscach pracy spowodowały udokumentowane straty majątkowe.

28. Rada nadzorcza banku w formie spółki akcyjnej.

Rada nadzorcza pełni funkcję organu nadzoru w banku komercyjnym , musi składać się ona z co najmniej 5 osób wybieranych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. O składzie rady bank obowiązany jest informować Komisję Nadzoru Bankowego.

29. Walne zgromadzenie banku w formie spółki akcyjnej.

• Powołuje RN,

• Uchwala podział zysku,

• Dokonuje corocznej oceny zarządu,

• Zatwierdza roczne sprawozdanie,

• Zmienia statut,

• Zmienia kapitał zakładowy- nowa emisja akcji,

• Decyduje w sprawach roszczeń, o naprawie szkody,

• Decyduje o łączeniu podmiotów (spółek), podziale lub rozwiązaniu.

30. Reprezentacja banku w formie spółki akcyjnej.

• Zarząd- reprezentuje bank, może składać oświadczenia woli (każdy członek zarządu osobno albo 2 razem), tego uprawnienia członkom zarządu nie można odebrać;

• Pełnomocnik- może także zawierać umowy, rodzaje pełnomocnictw:

• Ogólne, szczególne, rodzajowe,

• Umowa pisemna- pełnomocnictwo pisemne, umowa w formie aktu notarialnego- pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego,

• KRS- prokurent, ustanawia go zarząd, każdy członek zarządu może go odwołać, ma bardzo duże uprawnienia, nie może np. zbywać nieruchomości.

31. Bank spółdzielczy i SKOK.

Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo- Kredytowa im. Franciszka Stefczyka istnieje od 1993 roku. Będąc członkiem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej SKOK jest największą Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo- Kredytową w Polsce. Działa na terenie całego kraju poprzez sieć blisko 100 oddziałów oferując swoje usługi ponad 100 tysiącom Polaków.

Celem SKOK jest propagowanie oszczędności i gospodarności, upowszechnianie idei finansowej samopomocy, kształtowanie umiejętności zarządzania finansami w sposób efektywny i demokratyczny, jak również zapewnienie swoim członkom źródła pożyczek o umiarkowanym oprocentowaniu.

Bank spółdzielczy jest spółdzielnią i jednocześnie bankiem. Zasady jego tworzenia, organizacji i działalności regulują przepisy ustawy prawo bankowe oraz przepisy prawa spółdzielczego. Utworzenie banku spółdzielczego następuje na podstawie zezwolenia KNB wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli. Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne, a ich liczba nie może być mniejsza niż dziesięciu i taka liczba musi utrzymać się przez cały okres istnienia. Zmniejszenie liczby członków banku spółdzielczego poniżej statutowego lub ustawowego minimum stanowi przesłankę jego likwidacji. Założyciele muszą uzyskać na utworzenie banku zgo­dę KNB. Jej uzyskanie uzależnione jest od spełnie­nia warunków kapitałowych, kadrowych i lokalowych określonych w prawie bankowym.

KNB określa szczegółowe zasady dotyczące wyposażenia banków w kapi­tał założycielski. Kapitał banku zrzeszające­go się w banku regionalnym, nie może być niższy od równowartości l mln EURO, a banku spółdzielczego niezrzeszonego od równowartości 5 mln EURO. Kapitał ten, tworzący fundusz udziałowy, jest wnoszony w formie udziałów członkowskich i jest zmienny.

Każdy członek banku spółdzielczego musi posiadać co najmniej jeden wniesiony udział. Jego wysokość określa statut. Udziały nie są zbywalne. Mogą być jedynie zwrócone członkowi, co następuje w zasadzie po ustaniu członkostwa.

Tryb uzyskania zgody na utworzenie banku spółdzielczego i na podjęcie przez niego działalności jest taki sam jak w przypadku pozostałych banków.

Banki spółdzielcze prowadzą działalność zgodnie z zasadami określonymi w ich statucie, który sporządzany jest w formie aktu notarialnego. Proces tworzenia banku spółdzielczego wieńczy jego rejestracja. Na wniosek zarządu banku spółdzielczego sąd rejonowy po stwierdzeniu zgodności statutu z przepisami prawa wydaje postano­wienie o jego wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego. Z chwilą wpisania do rejestru bank spółdziel­czy nabywa osobowość prawną.

Członkiem banku spółdzielczego może zostać każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Każdemu członkowi banku spółdzielczego przysługują takie same prawa i obowiązki i są one niezależne od ilości wniesionych udziałów. Dotyczy to także głosowania na walnym zgromadzeniu.

Organami banku spółdzielczego są:

• walne zgromadzenie członków lub zebranie przedstawicieli,

• rada nadzorcza- od 3 do 5 członków i mogą być to tylko członkowie banku,

• zarząd- powoływany przez radę nadzorczą; prezes oraz przynajmniej jeden członek zarządu muszą posiadać kwalifikacje i doświadczenie zawodowe dające rękojmię prowadzenia działalności banku z zachowaniem bezpieczeństwa wkładów i lokat w nim zgromadzonych.

• zebrania grup członkowskich w bankach, w których walne zgromadzenie zostało zastąpione zebraniem przedstawicieli,

• inne organy przewidziane w statucie.

Osoby będące członkami zarządu lub rady nadzorczej oraz osoby zajmujące stanowiska kierownicze w banku, tzn. pracownicy podlegający bezpośrednio zarządu, w szczególności główny księgowy, radca prawny i kierownicy nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi.

W banku spółdzielczym zrzeszonym musi działać komitet kredytowy. Jego skład i zasady działania określa rada nadzorcza i jest on organem opiniodawczym.

Bank spółdzielczy zrzeszony może wykonywać tylko naj­prostsze czynności bankowe:

• prowadzić rachunki bankowe, przeprowadzać rozliczenia pienięż­ne,

• udzielać kredytów i pożyczek pieniężnych,

• przyjmować poręczenia,

• przechowywać przedmioty i papiery wartościowych oraz udostępniać skrytki sejfowe,

• przyjmować i dokonywać lokaty terminowe w zrzeszającym banku regionalnym,

• wykonywać operacje czekowe i dyskonto weksli.

Banki samodzielne mogą prowadzić działalność na terenie całego kraju, a nawet poza nim. Natomiast banki zrzeszone mogą prowadzić działalność tylko na obszarze gminy, w której znajduje się ich siedziba.

Banki spółdzielcze podle­gają nadzorowi Komisji Nadzoru Bankowego na zasadach określonych w pra­wie bankowym i ustawie o NBP.

32. Oddział i przedstawicielstwo banku zagranicznego w Polsce.

Utworzenie oddziału banku zagranicznego w kraju następuje na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego po uzgodnieniu z ministrem finansów, na wniosek zainteresowanego banku. Wniosek powinien zawierać:

1) nazwę i siedzibę banku występującego z wnioskiem oraz charakterystykę jego działalności,

2) rodzaje czynności bankowych, do których wykonywania ma być upoważniony oddział banku, oraz siedzibę oddziału,

3) wielkość funduszy przydzielonych do dyspozycji oddziału,

4) dane dotyczące co najmniej 2 osób przewidzianych do objęcia w oddziale stanowisk dyrektora lub jego zastępcy.

Do wniosku załącza się zobowiązanie występującego z wnioskiem banku zagranicznego o zaspokajaniu wszelkich roszczeń, jakie mogą powstać w stosunkach między oddziałem i innymi podmiotami.

Oddziały banków zagranicznych podlegają wpisowi do rejestru handlowego. Do oddziałów banków zagranicznych działających na terenie Rzeczypospolitej stosuje się przepisy prawa polskiego.

Banki zagraniczne mogą otwierać w Polsce swoje przedstawicielstwa na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego wydanego, po uzgodnieniu z ministrem finansów, na wniosek zainteresowanego banku. Wniosek powinien zawierać:

1) określenie nazwy i siedziby banku oraz charakterystykę działalności prowadzonej przez bank występujący z wnioskiem,

2) określenie siedziby przedstawicielstwa i zakresu jego działania,

3) informacje o kandydacie przewidzianym na stanowisko przedstawiciela banku.

Przedstawicielstwo banku nie może wykonywać czynności bankowych.

33. Organizacja nadzoru nad bankami w Polsce.

Nadzór bankowy działa w interesie klienta banku, czuwając nad przestrzeganiem przez banki prawa bankowego i innych chroniących go przepisów.

Nadzór bankowy- uprawnienie do wkraczania przez organ nadzorczy w sferę działalności banków, aby za pomocą przewidzianych prawem środków zapewnić ich bezpieczne i legalne funkcjonowanie.

Rodzaje procedur nadzorczych dotyczących działalności banków:

• stały, zwykły, ogólny nadzór bankowy- środki oddziaływania na banki mają charakter korygujący (KNB),

• procedury sanacyjne regulacyjnego nadzoru bankowego- ich zastosowanie ma eliminować zagrożenie dla systemu bankowego, pojawiające się w zagrożonych bankach. Są to procedury naprawcze i likwidacyjne.

Wśród czynności nadzorczych wyróżnić należy 2 kategorie:

• ogólne czynności nadzorcze, których adresatami są wszystkie banki (np. różnego rodzaju normy obowiązujące banki),

• indywidualne czynności nadzorcze, które dotyczą konkretnego banku.

Komisja Nadzoru Bankowego jest instytucją nadzoru bankowego w Polsce, a jej zadania wykonuje Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. Ma ona charakter organu kolegialnego, w skład którego wchodzą: jako Przewodniczący Komisji- Prezes NBP, jako Zastępca Przewod­niczącego Komisji- Minister Finansów lub delegowany przez niego Sekre­tarz lub Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów, oraz pięciu członków, którymi są: przedstawiciel Prezydenta RP, Prezes Zarządu Bankowego Fundu­szu Gwarancyjnego, Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd lub jego zastępca, przedstawiciel Ministra Finansów oraz Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego. Patrz pytanie 34.

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego jest organem wykonawczym KNB. Realizuje decyzje Komisji Nadzoru Bankowego oraz wykonuje i koordynuje określone przez Komisję zadania. Organ wykonawczy Komisji Nadzoru Bankowego kierowany jest przez Gene­ralnego Inspektora Nadzoru Bankowego powoływanego i odwoływanego przez Prezesa NBP w uzgodnieniu z Ministrem Finansów. Reprezentuje on GINB na zewnątrz, kieruje i koordynuje całością prac GINB, występuje do Komisji Nadzoru Bankowego z propozycjami rozwiązań w sprawach, które wymagają załatwienia między posiedzeniami Komisji, wystę­puje z wnioskami i propozycjami współpracy Komisji Nadzoru Bankowego z za­granicznymi organami nadzoru bankowego, wydaje upoważnienia do podejmo­wania przez inspektorów nadzoru bankowego czynności kontrolnych, opracowuje okresowe plany działalności GINB oraz przedkłada je do akceptacji Prezesowi NBP.

Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego kieruje działalnością GINB przy pomocy dyrektorów biur, terenowych koordynatorów inspekcji i kierowników wewnętrznych komórek organizacyjnych GINB.

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego jako organ wykonawczy KNB nie jest organem nadzoru bankowego. Nie posiada on uprawnień do stosowania środków nadzoru. GINB jest organem kontroli stanowiącej istotny element w procesie nadzoru wykonywanego przez Komisję Nadzoru Bankowego.

Czynności kontrolne GINB polegają w szczególności na:

• badaniu wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki,

• badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń z obowiązującymi w tym zakresie przepisami,

• badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pienięż­nych,

• dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków.

34. Cele i środki działania nadzoru bankowego.

Komisji Nadzoru Bankowego posiada wyłączne kompetencje w zakresie podejmowania decyzji w sprawach o udzielanie zezwolenia na utworzenie banku, zawieszenie działalności banku i wnioskowa­nie o jego upadłość oraz stosowanie prawnych środków nadzoru. Jej celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i prawidłowości działania sys­temu bankowego oraz zapewnienie stabilności pieniądza. Ustawowym celem KNB jest zapewnienie:

• bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach
  bankowych,

• zgodności działalności banków z przepisami ustawy prawo bankowe,
  ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu ze­zwolenia na utworzenie banku.

Do zadań Komisji Nadzoru Bankowego należy: określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pienięż­nych zgromadzonych przez klientów w bankach, nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych, dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przed­stawianie ich Radzie Polityki Pieniężnej oraz wpływu polityki pieniężnej, podat­kowej i nadzorczej na ich rozwój, a także opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.

Komisja podejmuje decyzje w formie uchwał i zarządzeń.

Środki nadzorcze to środki władczego oddziaływania na banki. Nie mogą one naruszać umów zawartych przez banki. Nakładają one na bank obowiązki o charakterze publicznoprawnym.

Komisja stosuje środki prawne, które mogą przybierać postać zaleceń, upomnień, nakazów lub decyzji w formie uchwał, a ich zastosowanie nie może prowadzić do naruszenia umów wcześniej zawartych przez nadzorowany bank. Komisja może sto­sować także środki w stosunku do członków zarządu banku.

Nakaz nadzorczy- nałożenie na bank obowiązku podjęcia określonego z reguły ściśle działania (bądź zaniechania).

Zalecenie- środek oddziaływania pośredniego. Organ nadzorczy określa cel, który ma być osiągnięty, natomiast nie wydaje nakazu podjęcia określonych czynności zmierzających do realizacji tego celu.

Komisja może w ramach nadzoru zalecić bankowi np. podjęcie środków koniecznych do przywrócenia płynności płatniczej lub osiągnięcie i przestrzeganie innych norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banku, zwiększenie funduszy własnych oraz zaniechanie określonych form reklamy. Komisja może wystąpić do właściwego organu banku z wnioskiem o odwołanie prezesa, wiceprezesa lub innego członka zarządu banku bezpośrednio odpowie­dzialnego za stwierdzone nieprawidłowości. Jednocześnie Komisja może zawiesić w czynnościach osoby, o których odwołanie wystą­piła. Może także nałożyć na członków zarządu banku kary pieniężne. Komisja jest także uprawniona do podjęcia decyzji ograniczającej zakres działalności banku lub uchylić zezwolenie na utworzenie banku i podjąć decyzję o jego likwidacji. Ograniczenie działalności banku lub uchylenie zezwolenia na jego utworzenie może nastąpić również w razie stwier­dzenia, że bank przestał spełniać warunki wymagane do jego utworzenia.

35. Nadzór na powoływaniem organów banku.

• Powołanie 2 członków zarządu, w tym prezesa, wymaga zgody KNB,

• Rada nadzorcza informuje KNB o pozostałych członkach zarządu i o zmianach w jego składzie,

• KNB jest informowana o składzie rady nadzorczej banku,

• KNB ma prawo odmówić powołania danego członka.

36. Postępowanie naprawcze banku.

Postępowanie naprawcze banku jest instrumentem sanacji, która ma prowadzić do poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej zagrożonego banku handlowego, forma ta ma charakter prewencyjny.

Zarząd banku handlowego zobowiązany jest do przedstawienia KNB programu postępowania naprawczego w przypadku powstania straty bilansowej bądź groźby jej wystąpienia, a także w razie powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności banku. Złożony program podlega ocenie KNB i powinien on zawierać:

• diagnozę istniejącej w chwili przygotowywania programu sytuacji banku: ocenę jego sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz przyczyny powstania negatywnych zjawisk;

• zadania, których realizacja prowadzić ma do sanacji banku.

Komisja nadzoruje realizację programu, za którą odpowiada zarząd banku komercyjnego. Jeżeli program postępowania naprawczego nie jest wystarczający KNB może zakazać dokonywania wypłat z zysków banku za poprzedni rok, zakazać lub ograniczyć możliwość udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych akcjonariuszom banku oraz członkom zarządu oraz rady nadzorczej. Dalej pytanie 37.

37. Status prawny kuratora banku.

KNB ma możliwość ustanowienia kuratora nadzorującego wykonanie programu naprawczego przez bank. Funkcję kuratora pełnić może osoba legitymująca się kwalifikacjami i doświadczeniem zawodowym w zakresie organizacji i zasad działalności banku handlowego. Kuratorowi przysługuje prawo uczestniczenia w posiedzeniach organów banku oraz uzyskiwania wszelkich informacji niezbędnych do wykonywania jego funkcji. Kurator może wnieść do sądu gospodarczego sprzeciw wobec uchwał i decyzji za­rządu oraz rady nadzorczej banku. Kurator uprawniony jest także do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy, jeśli naruszają one interes banku. Składa on KNB kwartalne sprawozdania z działalności, zawierające ocenę realizacji przez zarząd banku programu naprawczego.

38. Zarząd komisaryczny banku.

Zarząd komisaryczny jest formą kontynuacji postępowania naprawczego. Może on zostać ustanowiony jedynie wówczas, gdy program uzdrowienia banku lub jego realizacja nie rokują poprawy ekonomiczno-finansowej banku, bądź gdy zarząd banku nie przedstawił programu w wymaganym terminie.

Zarząd komisaryczny ustanawiany jest przez KNB na czas realizacji programu postępowania naprawczego. Z dniem ustanowienia zarządu członkowie dotychczasowego zarządu banku z mocy prawa zostają odwołani, natomiast kompetencje pozostałych organów banku ulegają zawieszeniu. Na zarząd komisaryczny przechodzi prawo podejmowania uchwał i decyzji we wszystkich sprawach. Zarząd obowiązany jest do opracowania i uzgodnienia z KNB programu postępowania naprawczego, zapewnienia należytego jego wykonania oraz przedstawiania informacji o wynikach realizacji tego programu.

39. Związek Banków Polskich.

Związek Banków Polskich jest dobrowolną i samorządową organizacją banków, działającą na podstawie ustawy z 1989 r. o izbach gospodarczych.
Związek powstał w 1991 roku, a przystąpiły do niego: banki państwowe, banki- spółki akcyjne, banki spółdzielcze, a także banki z udziałem kapitału zagranicznego. Zrzesza on większość banków. Podstawowym zadaniem Związku jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów członków Związku. Może on brać udział w tworzeniu nowego prawa bankowego, wpływa na zmiany w ustawach, które odnoszą się do prawa bankowego- prawo dewizowe. Organami ZBP są: zarząd, walne zgromadzenie oraz komisja rewizyjna.

Walne Zgromadzenie jest najwyższą władzą i rozstrzyga o kierunkach działalności i rozwoju Związku oraz wytycza kierunki współpracy z innymi podmiotami. Walne Zgromadzenie w szczególności:

• uchwala programy działalności Związku i jego organów;

• uchwala budżet Związku, zatwierdza bilans Związku;

• rozstrzyga o członkostwie Związku;

• wybiera i odwołuje Zarząd i Komisję Rewizyjną;

• rozpatruje sprawozdania organów Związku;

• udziela Zarządowi absolutorium;

• określa zasady ustalania składki członkowskiej;

• uchwala zmiany Statutu;

Zarząd jest organem Związku, kieruje jego pracą i reprezentuje go na zewnątrz. Zarząd w szczególności:

• podejmuje decyzje w sprawach związanych z działalnością Związku;

• opracowuje programy działania Związku;

• wykonuje uchwały Walnego Zgromadzenia;

• zarządza majątkiem Związku;

• udziela pełnomocnictw;

• powołuje komisje lub rady i komitety w celu wykonywania zadań Związku;

• nawiązuje i utrzymuje kontakty zagraniczne Związku;

• podejmuje inne działania określone przez Walne Zgromadzenie.

Do zadań Związku należy w szczególności:

1. tworzenie sprzyjających warunków organizacyjnych i prawnych rozwoju sektora bankowego poprzez współdziałanie z organami Państwa,

2. organizowanie współdziałania banków na rzecz rozwoju sektora bankowego i infrastruktury międzybankowej, w tym zwłaszcza w zakresie:

• rozliczeń pieniężnych, obrotu czekowego i kartowego,

• standaryzacji instrumentów rynków finansowych,

• zbierania, przetwarzania i wymiany informacji bankowej i gospodarczej,

• kształcenia kadr bankowych i upowszechniania wiedzy bankowej,

• bezpieczeństwa banków i przeciwdziałania wykorzystywaniu banków w działalności przestępczej,

• prowadzenia działalności informacyjnej i promocyjnej, tworzenia forum dyskusji i spotkań środowiska bankowego,

• kształtowania zasad dobrej praktyki bankowej,

podejmowanie działań na rzecz tworzenia i rozwoju instytucji obsługujących sektor bankowy, zwłaszcza w zakresie:

• rozliczeń pieniężnych,

• organizacji izb rozliczeniowych,

• wymiany informacji bankowej i gospodarczej,

• podpisu elektronicznego i certyfikacji,

• szkolnictwa bankowego i badań nad bankowością.

40. Likwidacja banku.

Komisja Nadzoru Bankowego może podjąć decyzję o likwidacji banku, jeżeli po upływie 6 miesięcy od daty nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, zwoła-w ramach realizacji programu naprawczego banku, jego strata przekraczać będzie połowę funduszy własnych oraz jeżeli wystąpiły okoliczności grożące wypłacalnością banku lub obniżeniem sumy funduszy własnych banku w takim stopniu, że nie byłyby spełnione wymagania obowiązujące przy tworzeniu banku

Likwidacja banku komercyjnego prowadzona jest zgodnie z zasadami obowiązującymi przy likwidacji spółek akcyjnych, spółdzielni lub też pań­stwowych jednostek organizacyjnych. Od wskazanych zasad ustawa prawo bankowe przewiduje jednak pewne odmienności:

• szczegółowe zasady i tryb likwidacji określa każdorazowo po­dejmowana decyzja Komisji Nadzoru Bankowego;

• likwidator banku powoływany jest przez KNB i jej służy prawo odwołania likwidatora, prowadzącego działalność w sposób zagrażający bezpieczeństwu środków zgromadzonych na rachunkach w likwido­wanym banku;

• z dniem przejęcia przez likwidatora zarządu nad majątkiem ban­ku jego rada nadzorcza, zarząd i inne organy ulegają rozwiązaniu, a ich człon­kowie zostają odwołani z mocy prawa;

• likwidacja przeprowadzana jest pod nadzorem KNB. Zatwierdza ona bilans otwarcia likwidacji oraz rachunek z jej przeprowadzenia. Likwidator składa KNB sprawozdanie z przebiegu likwidacji, a po jej zakończeniu sprawozdanie likwidacyjne.

41. Upadłość banku.

Komisja Nadzoru Bankowego występuje do sądu wojewódzkiego z wnio­skiem o ogłoszenie upadłości banku, jeżeli według bilansu aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań. Zarząd banku, jego zarząd komisaryczny lub też likwidator obowiązani są powiadomić o tym KNB. Uprawnienie do żądania ogłoszenia upadłości banku handlowego przysługuje wyłącznie KNB. Równocześnie z wystąpieniem o ogłoszenie upadłości KNB zawiesza działalność banku. Postępowanie upadłościowe ma kilka faz:

• rozpatrzenie przez sąd wojewódzki złożonego wniosku. Sąd nie może oddalić wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji, gdy majątek banku nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania. Z chwilą ogłoszenia upadłości zarząd upadłym bankiem przejmuje syndyk, którym może być osoba posiadająca znajomość organizacji i zasad działalności banków. Ogłaszając upadłość sąd ustanawia kuratora do reprezentowania upadłego banku w dalszym postępowaniu. Ogłoszenie upadłości równoznaczne jest z rozwiązaniem organów banku i odwołaniem zarządu komisarycznego. Z tym dniem wszystkie zobowiązania upadłego banku stają się wymagalne, zaś rozwiązaniu ulegają: umowy rachunku bankowego, umowy kredytu i pożyczki, umowy poręczenia, gwarancji bankowej i akredytyw.

• działania syndyka zobowiązanego do zgłoszenia upadłości banku we właściwym rejestrze, rozwiązania stosunku z pracownikami banku oraz do zamieszczenia w centralnym dzienniku ogłoszenia zawierającego wezwanie wierzycieli do zgłaszania wierzytelności. Syndyk zobowiązany jest składać KNB sprawozdania ze swojej działalności.

• rozprawa, której celem jest zawarcie układu z wierzycielami. Jeżeli nie dojdzie na niej do porozumienia, to następuje następna faza;

• wyznaczenie przez sędziego- komisarza warunków nabycia przedsiębiorstwa bankowego oraz terminu, do którego banki mogą zgłaszać oferty nabycia upadłego banku. Jeżeli nie dochodzi do nabycia przedsiębiorstwa bankowego przystępuje do sprzedaży poszczególnych składników majątku upadłego banku.

42. Przekształcenia banków (Art. 43-48 PB).

Bank państwowy może być przekształcony w bank w formie spółki akcyjnej. Rada Ministrów na wniosek Ministra skarbu państwa po zasięgnięciu opinii KNB przekształca bank państwowy w spółkę akcyjną z udziałem skarbu państwa i określa jak majątek banku państwowego zastanie wniesiony do spółki S.A. na pokrycie kapitału akcyjnego.

Samo przekształcenie banku państwowego w spółkę S.A. nie powoduje żadnych zmian w umowach zawartych przez bank. Z dniem przekształcenia bank państwowy wchodzi w prawa i obowiązki banku S.A. Jest jego następca prawnym. Oznacza to, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność tylko za zobowiązania które zostały zaciągnięte przez bank do czasu jego przekształcenia. W dniu uzyskania osobowości prawnej przez bank w formie spółki akcyjnej bank państwowy ulega likwidacji, a jego organy ulegają rozwiązaniu.

43. Umowa rachunku bankowego- postanowienia istotne i forma.

Rachunek bankowy to urządzenie służące do dokonywania zapisów księgowych, wynikających z określonych czyn­ności prawnych, w tym czynności bankowych, jednocześnie utożsamiany jest z cywilnoprawnym stosunkiem obligacyjnym, powstającym w wyniku zawarcia umowy rachunku bankowego. Otwarcie rachunku bankowego następuje na podstawie umowy zawieranej pomiędzy bankiem a klientem.

Otwarcie rachunku bankowego następuje w związku z umową. Uregulowane to zostało w przepisami kodeksu cywilnego oraz prawa bankowego. W zasadzie powinna ona mieć formę pisemną. Ustawodawca wprowadził jednak modyfikację odnośnie do umowy rachunku oszczędnościowego. Dowodem zawarcia umowy takiego rachunku może być książeczka lub inny dokument potwierdzający zawarcie umowy.

Umowa rachunku bankowego jest umową nazwaną kodeksu cywilnego. Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem dacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Umowa rachunku bankowego wymaga zachowania formy pisemnej dla celów dowodowych. Przedmiotowo istotnymi elementami umowy rachunku bankowego są: zobowiązanie banku względem posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych i do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych oraz uprawnienie banku do „obracania” środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. W swej treści umowa powinna zawierać:

• powinna określać jego strony. Patrz punkt 45.

• określenie rodzaju otwieranego rachunku. Patrz punkt 46.

• określenie waluty w jakiej rachunek będzie prowadzony (w złotych, walutach obcych).

• czas na jaki rachunek został otwarty- oznaczony lub nieoznaczony. Rozwiązanie umowy zawartej na czas nieoznaczony następuje wskutek wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron, przy czym bank może wypowiedzieć umowę rachunku bankowego wyłącznie z ważnych przyczyn.

• określenie wysokości oprocentowania i warunków jego zmiany, a także terminów wypłaty lub kapitalizacji odsetek. Patrz punkt 54.

• sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku- bank może obracać czasowo wolne środki pieniężne zgromadzone na rachunku „na potrzeby gospodarki narodowej", z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części na każde żądanie klienta, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia. Posiadacz rachunku „dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, przy czym jednak w umowie z bankiem mogą być zawarte postanowienia swobodę tę ograniczające.

• elementy o charakterze proceduralnym. Umowa określać powin­na terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku, zakres „odpowie­dzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzanie rozliczeń pienięż­nych" oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dys­pozycji posiadacza rachunku", a także tryb i warunki dokonywania zmian w umowie, sposób i termin jej wypowiedzenia lub rozwiązania oraz zasady roz­wiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów.

44. Czynności i usługi bankowe powiązane z umową rachunku bankowego.

Do podstawowych obowiązków banku, jako strony umowy rachun­ku bankowego, należą: obowiązek przechowania- przyjmowanie, gromadzenie i ewidencjonowania środków, wpłacanych na rachunek bankowy przez jego po­siadacza lub też osoby trzecie oraz obowiązek ich zwrotu oraz przesyłania wyciągu z rachunku z ustaleniem jego salda. Na bank nałożony został szczególny obowiązek w postaci dokonywania na zlecenie posiadacza rachunku rozliczeń pieniężnych- operacji polegających na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta.

Rozliczenia mogą być dokonywane z inicjatywy samego banku (dopisywanie odsetek) oraz w wykonaniu polecenia złożonego przez osobę trzecią (polecenie zapłaty). Mogą one mieć formę gotówkową (polegać mogą na wpłacie gotówki na ra­chunek wierzyciela, bądź na posłużeniu się czekiem gotówkowym) bądź bezgotówkową (polecenie przelewu, polecenie zapłaty oraz czek rozra­chunkowy).

Prawo bankowe operuje pojęciem czynności bankowych, którymi są:

1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub terminowych,

2. prowadzenie rachunków bankowych,

3. udzielanie kredytów,

4. udzielanie gwarancji bankowych,

5. emitowanie bankowych papierów wartościowych,

6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

7. wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku
   w odrębnych ustawach,

8. udzielanie pożyczek pieniężnych,

9. operacje czekowe i wekslowe,

10)wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

11. terminowe operacje finansowe,

12. nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

13. przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,

14. wykonywanie czynności obrotu dewizowego,

15. udzielanie poręczeń,

16. wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów
    wartościowych,

17) zarządzanie funduszami emerytalnymi.

45. Strony umowy rachunku bankowego i ich pełnomocnicy.

Umowy rachunku bankowego mogą być zawierane przez banki utworzone w Polsce, a także przez oddziały banków zagranicznych działające w kraju (ale nie przez przedstawicielstwa).

Posiadaczem rachunku bankowego może być osoba fizyczna, osoba prawna oraz dysponująca zdolnością prawną jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej (ułomna osoba prawna). Umowę rachunku bankowego- z wyjątkiem umowy rachunku oszczędnościowego- samodzielnie zawrzeć może wyłącznie osoba pełnoletnia. Posiadacz rachunku jest zawsze oznaczony. Wykluczone jest zawarcie umowy z osobą anonimową. Posiadacz rachunku może otworzyć nieograniczoną ilość rachunków w wielu bankach, z tym tylko zastrzeżeniem, że umowa rachunku bankowego może zobowiązywać posiadacza do zawiadomienia banku o otwarciu rachunku bieżącego w innym banku. Posiadacz korzysta przede wszystkim ze swobody w zakresie dysponowania środkami na jego rachunku, ale ta swoboda może być w pewnych przypadkach ograniczona (czas wypowiedzenia umowy). Posiadacz jest obowiązany zawiadomić bank o każdej zmianie swego miejsca zamieszkania lub siedziby.

Drugą ze stron umowy rachunku bankowego może być wyłącznie bank, jako że prowadzenie rachunków bankowych stanowi czynność bankową. Jedyny wyjątek od tej zasady stanowi kodeksowe upoważnienie do otwierania i prowadzenia rachunków bankowych spółdzielczych kas oszczędnościowo- kredytowych. Ich działalność nie ma charakteru zarobkowego. Gromadzą one środki finansowe swych członków, a także dokonują rozliczeń. Wkłady członków mają charakter oszczędnościowy.

Banki otwierają i prowadzą rachunki bankowe dla osób fizycznych i osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną. Skoro rachunki bankowe są prowadzone na podstawie umowy, to są one imienne. Bank ma obowiązek niezwłocznego wykonania każdego zlecenia posiadacza rachunku w granicach środków, którymi dysponuje, nawet gdyby w ocenie banku realizacja zlecenia nie była korzystna dla klienta, o czym bank powinien go pouczyć. Bank ma obowiązek przyjmowania wpłat gotówkowych na rachunek, przy czym od tej czynności może pobierać prowizję. Wykonanie operacji na rachunku bankowym bank dokumentuje wpisem.

46. Rodzaje rachunków bankowych.

Podział rachunków bankowych:

• rachunki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej:

1. rachunek bieżący- służy do gromadzenia środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz do przeprowadzania krajowych rozliczeń
   pieniężnych. Umowa rachunku bankowego może przewidywać wyodrębnienie na rachunku bieżącym środków pieniężnych przeznaczonych na określone cele oraz mogą na nim być rejestrowane inne operacje, np. kredyty.

2. rachunek pomocniczy- służący do przeprowadzania rozliczeń pie­niężnych w innym oddziale danego banku lub w innym banku. Z reguły rachu­nek pomocniczy służy obsłudze wyodrębnionych kategorii transakcji gospodar­czych. Operacje dokonywane za pośrednictwem rachunku pomocniczego są zazwyczaj ograniczone do określonych celów, np. wypłaty wynagrodzeń.

3. rachunek lokat terminowych- służący do przechowywania środków pieniężnych przez czas określony w umowie z bankiem. Rachunki takie posiadają zazwyczaj jednostki gospodarcze, które nie korzystają z pomocy kredytowej banku, a wręcz przeciwnie posiadają nadwyżki płynnych środków, które chcą ulokować na wyższy procent. Wkłady terminowe są wyżej oprocentowane od wkładów na rachunkach bieżących.

• rachunki oszczędnościowe (wkłady oszczędnościowe)-prowadzone są dla osób fizycznych. Rachunki te nie mogą być wykorzystywane do prowadzenia rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą. Patrz punkt 47.

• Rachunek bankowy oszczędnościowy- cechy szczególne.

Rachunki oszczędnościowe są prowadzone dla osób fizycznych. Mogą być one również prowadzone dla szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych. Nie mogą one być wykorzystywane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Rachunek taki może być prowadzony zarówno dla kilku osób, jak i dla oso­by małoletniej.

Obowiązujące przepisy dotyczące umowy rachunku oszczędnościowego nie przewidują po stronie banku obowiązku dokonywania rozliczeń pieniężnych na zlecenie posiadacza rachunku. Obowiązek taki wynikać może jedynie z postanowień zawartej umowy.

Podstawą do otwarcia oraz prowadzenia rachunku oszczędnościowego jest umowa bankowego rachunku oszczędnościowego. Jest to umowa nienazwana przez przepisy k.c. odrębnością rachunków oszczędnościowych jest przede wszystkim to, że banki mogą wydawać dowody zawarcia umowy takiego rachunku w formie książeczki wkładowej lub innego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy. W nazwie dokumentu należy wówczas użyć w odpowiednim przypad­ku wyrazu „oszczędnościowy". W takim przypadku zawarcie umowy następuje w ten sposób, że jedna ze stron umowy (posiadacz rachunku) składa oświadczenie ustne, a druga (bank) wy­daje posiadaczowi książeczkę wkładkową jako dokument potwierdzający za­warcie umowy. Nie oznacza to jednak, że oświadczenia woli obu stron mogą mieć formę ustną. Jest dopuszczalne, aby oświadczenie w takiej formie złożył posiadacz rachunku.

W zasadzie rachunek oszczędnościowy służy gromadzeniu środków. Prowadzi się go dla terminowych wkładów umiejscowionych, które można podjąć tylko w oddziale banku, w którym zostały zdeponowane, a ponadto dla wkładów gromadzonych na tzw. oszczędnościowych książeczkach obiegowych. W tym drugim przypadku posiadacz ma dostęp do środków także w innych oddziałach danego banku, a na podstawie umów o zastępczej obsłudze - w ograniczonym zakresie — także w innych bankach oraz w placówkach pocztowych.

Szczególnym rodzajem rachunku oszczędnościowego jest rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (ROR). Jest to rachunek wkładów a vista, na których bank przeprowadza także rozliczenia oraz umożliwia obrót czekowy. Otwiera się je dla osób fizycznych o stałych dochodach.

Umowa rachunku oszczędnościowego ulega rozwiązaniu, jeżeli w ciągu 5 lat nie dokonano na rachunku żadnych obrotów prócz okresowego dopisywania odsetek i ich wypłat, a stan oszczędności nie przekracza minimum ustalonego w umowie.

W odróżnieniu od okresu przedawnienia roszczeń posiadaczy innych rachunków bankowych, cechą charakterystyczną roszczeń posiadaczy rachunków oszczędnościowych jest to, że okres przedawnienia tych roszczeń wynosi dziesięć. Okres przedawnienia zaczyna swój bieg po wygaśnięciu umowy rachunku.

Bank ma szczególny obowiązek dokonywania po śmierci wkładcy dwojakiego rodzaju wypłat. Pierwsza z nich obejmuje zwrot kosztów pogrzebu wkładcy. Bank ma również obowiązek wypłacenia upoważnionej osobie ze środków zgromadzonych na rachunku oszczędnościowym kwoty nie wyższej niż przypadające na ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku 20-krotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw. Warunkiem dokonania owej wypłaty jest wskazanie przez wkładce i osoby w zawartej umowie.

Wkłady oszczędnościowe wolne są od zajęcia na podstawie tytułu wykonawczego sądowego lub administracyjnego do wysokości trzykrotnej średniej miesięcznej płacy pracowników zatrudnionych w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym zajęcie.

48. Rachunek bankowy wspólny.

Rachunek ten może być prowadzony dla kilku osób.

Rachunek oszczędnościowy może być prowadzony dla kilku osób (rachunek wspólny), z których każda korzysta z uprawnień posiadacza rachunku w granicach określonych w umowie.

49. Rachunek bankowy osoby małoletniej.

Osoba małoletnia może posiadać rachunek oszczędnościowy, a po ukończeniu 13 lat dysponować środkami pieniężnymi znajdującymi się na tym rachunku, o ile nie sprzeciwi się temu na piśmie jej przedstawiciel ustawowy.

50. Rachunek bankowy przedsiębiorcy.

Od 1994 roku podmioty gospodarcze mają obowiązek posiadania rachunku bankowego i zawiadamiania o tym właściwego urzędu skarbowego, co ma na celu zwalczanie nielegalnych i nieopodatkowanych obrotów handlowych. Przedsiębiorcy są zobowiązani do gromadzenia środków pieniężnych na rachunku bankowym, jak też wydatkowania ich poprzez ten rachunek, gdy jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przewyższa równowartość 3000 ECU. Obowiązek ten ma charakter publicznoprawny.

51. Rachunek bankowy pomocniczy.

Rachunek pomocniczy służy do przeprowadzania rozliczeń pie­niężnych w innym oddziale danego banku lub w innym banku. Z reguły rachu­nek pomocniczy służy obsłudze wyodrębnionych kategorii transakcji gospodarczych. Operacje dokonywane za pośrednictwem rachunku pomocniczego są zazwyczaj ograniczone do określonych celów, np. wypłaty wynagrodzeń.

52. Tryb i terminy realizacji zleceń z rachunku bankowego.

53. Odpowiedzialność banku z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zlecenia z rachunku bankowego.

Zlecone bankowi rozliczenie pieniężne powinno być prawidłowo przeprowadzone. Bank nie może wykonać zlecenia w sposób odmienny od treści zlecenia.

Polecenie przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego złożone przez posiada­cza rachunku jest często wykonywane przez kilka banków. Każdy z nich ponosi wówczas wraz z pozostałymi solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wyko­naniem polecenia. Wolny od odpowiedzialności jest tylko ten bank, który udowodni, że szkoda nie powstała z jego winy. Odpowiedzial­ność odszkodowawcza oparta zatem została na zasadzie domniemania winy, które może być obalone, ale ciężar dowodu spoczywa na banku. Zgodnie z odpowiedzialnością dłużnika za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa lub im powierza, posiadaczowi przysługuje roszczenie wobec wszystkich banków, które brały udział w rozliczeniu, chociaż, poza tym bankiem, w którym ma on rachunek, nie łączy go z nimi umowa. Korzystne dla posiadacza jest szczególnie to, że odpowiedzialność wszystkich banków jest solidarna. Posiadacz może otrzymać odszkodowanie od banku uczestniczącego w rozliczeniu, z któ­rym nie łączyła go umowa. Objęcie banków węzłem solidarności podwyższa poziom ochrony prawnej klienta.

Na podstawie umów z ban­kami uczestniczą także urzędy pocztowe, które nie zostały objęte solidarną odpowiedzialnością. Zaniedbania urzędu pocztowego obciążają bank, który przy pomocy tego urzędu zobowiązanie wykonywał.

54. Zasady oprocentowania środków na rachunku bankowym.

Środki zgromadzone na rachunku mogą być oprocentowane według stopy stałej lub zmiennej, w wysokości i według zasad określonych w umowie. Stopa stała, to stopa, która przez cały okres obowiązywania umowy nie może podlegać żadnym zmianom, natomiast wysokość stopy zmiennej w określonych okolicznościach może być modyfikowana przez bank. Stosowanie stopy zmiennej możliwe jest jedynie w wysokości i na zasadach określonych w umowie.

Odsetki od wkładów oblicza się według stóp procentowych właściwych dla różnych okresów umownych, przy czym rosną one z wydłużeniem tych okresów. Do obliczania odsetek przyjmuje się, że miesiąc liczy 30 dni, a rok 365 dni (360 czasami). Okres oprocentowania wkładu na rachunku bankowym rozpoczyna się od następnego dnia kalendarzowego po dniu wpływu (wpłaty), a kończy się z dniem dokonania wypłaty. Za dzień dokonania operacji wypłaty przyjmuje się dzień wykonania dyspozycji zleceniodawcy.

55. Prowizje i opłaty związane z rachunkiem bankowym.

Banki mają szczególne prawo do pobierania prowizji z tytu­łu wykonywanych czynności bankowych oraz opłat za wykonywanie innych czynności (art. 110 PB). Stawki prowizji oraz wysokość opłat powinny być przez bank w spo­sób ogólnie dostępny ogłaszane w miejscu wykonywania czynności.

Ponieważ katalog czynności bankowych jest zamknięty, zakres czynności, z któ­rych tytułu banki mogą pobierać prowizję, jest także zamknięty. Natomiast określenie rodzaju czynności, od których opłaty będą pobierane, jak i wysokości tych opłat, ustawodawca pozo­stawił swobodnej decyzji poszczególnych banków. W indywidualnych przypadkach oddział banku może uzgodnić wysokość opłat z właścicielem rachunku.

Prowizja jest wyrażana wskaźnikiem procentowym odnoszonym do kwoty będącej przedmiotem czynności. Stanowi ona wynagrodzenie za usługi z tytułu wykonywania czynności bankowych (np. za udzielenie kredytu). Natomiast opłatę stanowi zwykle zryczałtowana suma. Opłaty są postacią wynagrodzenia za usługi, które nie muszą być związane z konkretną umową bankową, lecz w związku ze świadczeniem (np. sporządzenie odpisu dokumentu).

56. Zmiana i wygaśnięcie umowy rachunku bankowego.

Zamknięcie rachunku następuje w razie rozwiązania umowy albo jej wygaśnięcia.

Jeśli umowa rachunku zawarta została na czas nie oznaczony, może być rozwiązana w każdym czasie wskutek wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron lub za zgodnym porozumieniem stron.

W regulaminach bankowych jako podstawę wygaśnięcia umowy rachun­ku powodującą jego zamknięcie wymienia się zwykle podjęcie przez posiadacza wypłaty wszystkich środków z jego rachunku. O ile posiadacz nie zadysponuje inaczej w określonym czasie, umowa po upływie terminu, na jaki została zawarta, ulega automatycznemu przedłużeniu na taki sam okres, na jaki była zawarta. Jednakże zdarzają się przypadki, że umowa rachunku czy regulamin postanowienia takiego nie zawierają. Wówczas po upływie ustalonego okresu umowa wygasa, a środki po­siadacza nie są już oprocentowane.

Prawo bankowe nie określa terminu przedawnienia roszczeń ze stosunku rachunku bankowego. Należy zatem zastosować przepisy o przedawnieniu zamieszczone w kodeksie cywilnym, jako szczególne w stosunku do przepisów prawa bankowego. Tak więc roszczenia ze stosunku rachunku bankowego przedawniają się z upływem 2 lat (co nie dotyczy roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych). Okres przedawnienia zaczyna swój bieg po wygaśnięciu umowy rachunku bankowego.

57. Skutki prawne zgonu posiadacza rachunku bankowego.

W razie śmierci posiadacza rachunków oszczędnościowych bank jest obowiązany wypłacić z tych rachunków:

1) kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku - osobie, która przedstawi rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią wydatków - w wysokości nie przekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku,

2) kwotę nie wyższą niż przypadające na ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku dwudziestokrotnie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku ogłaszane przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie przekraczającą jednak wysokości środków na rachunku - osobie, którą posiadacz rachunku wskazał w umowie.

58. Polecenie przelewu i polecenie zapłaty.

Najbardziej uniwersalną formą rozliczeń bezgotówkowych jest polece­nie przelewu, które może być stosowane do regulowania różnych zobowiązań, bez względu na ich wysokość. Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy i jest to udzielona bankowi dyspozycja dłużnika (właściciela rachunku bankowego) do obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela (przelania jej) w dowolnym banku. Jeżeli umowa tak stanowi, bank przyjmuje polecenia prze­lewu także wówczas, gdy nie znajdują one pełnego pokrycia w środkach zgro­madzonych na rachunku dłużnika. Różnica pomiędzy stanem owego rachunku, a dokonanym przelewem, stanowi w tym przypadku formę wysoko oprocento­wanego kredytu krótkoterminowego. Bankowym dokumentem polecenia przelewu jest czteroodcinkowy formularz polecenia przelewu: jeden egzemplarz otrzymuje zleceniodawca, jeden bank zleceniodawcy, następne dwa otrzymuje bank wierzyciela oraz wierzyciel przy wyciągu z rachunku. Większe banki przyjmują polecenie przelewu w formie dokumentu papierowego, ale dalsze czynności przeprowadzają za pomocą elektroniczną.

W treści polecenia przelewu zleceniodawca (dłużnik) poleca, aby oddział banku przelał z jego rachunku określoną kwotę pieniędzy na rzecz wskazanego odbiorcy, wymienia więc nazwę oraz numer rachunku bankowego odbiorcy, a także podaje skróconą informację o regulowanym zobowiązaniu (np. numer faktury). Wówczas bank obciąża rachunek zleceniodawcy sumą polecenia przelewu i kieruje ją do właściwego adresata.

Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela ob­ciążenia określoną kwotą rachunku dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Jest to wygodna forma rozliczeń bezgotówkowych dla wierzyciela, ale może dotyczyć tylko wybranych wierzytelności. Przede wszystkim dłużnik musi wyrazić zgodę na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty w rozliczeniu jego określonych wierzytelności. Przeprowadzanie rozliczeń w formie polecenia zapłaty możliwe jest jedynie po spełnieniu następujących warunków:

• posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty, określające w szczególno­ści zakres odpowiedzialności banków stosujących tę formę rozliczeń,

• udzielenia przez dłużnika wierzycielowi upoważnienia do obciążania jego rachunku w umownych terminach zapłaty z tytułu określonych zobowiązań,

• zawarcia pomiędzy wierzycielem a jego bankiem umowy w sprawie stosowa­nia polecenia zapłaty, zawierającej między innymi zgodę banku na realizowanie tej formy rozliczeń oraz określenie zakresu odpowiedzialności wierzyciela i banku,

• nie przekraczania górnego limitu kwot pojedynczego polecenia zapłaty; wynoszą one odpowiednio równowartość 1000 EURO w przypadku, gdy dłuż­nikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej, lub 10 000EURO w przypadku pozostałych dłużników.

Dłużnik będący osobą fizyczną nie prowadzącą działalności gospodarczej może odwołać polecenie zapłaty w terminie 30 dni od daty obciążenia jego ra­chunku, pozostali dłużnicy — w terminie 5 dni. Odwołanie oznacza dla banku obowiązek natychmiastowego uznania rachunku dłużnika kwotą odwołanego polecenia, powiększoną o odsetki bankowe, liczone od dnia obciążenia rachun­ku kwotą odwołanego polecenia.

59. Karta bankowa- charakter prawny, rodzaje.

Karta bankowa jest to karta identyfikująca wystawcę i upoważnionego posiadacza, uprawniająca do wypłaty gotówki i dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, także do dokonywania wypłaty gotówki i zapłaty z wykorzystaniem kredytu. Bankowe karty płatnicze służą celom płatniczym. Jej posiadacz zazwyczaj bywa obciążany stałą opłatą, o od wykorzystanego kredytu płaci odsetki. Wyróżnia się:

• karty debetowe- rozliczenia muszą mieć pokrycie w saldzie rachunku bankowego jej posiadacza,

• karty kredytowe danego banku informują, że ich posiadaczom udzielono kredytu, a wykorzystany kredyt podlega spłaceniu na koniec ustalonego okresu lub ratalnie; posiadacz tej karty może za jej okazaniem dokonywać zakupów, a należność pokrywana jest z jego rachunku bankowego, przy czym może on zaciągać w banku kredyt w ramach określonej umownie kwoty,

• karty typu charge- klient korzysta tu z kredytu, ale bank obciąża jego rachunek raz w miesiącu,

• karty do bankomatów.

Art. 5 PB- wydawanie kart płatniczych i wykonywanie czynności przy ich użyciu należy do czynności bankowych.

Art. 4 PB- zawiera ustawową definicję karty płatniczej.

60. Tajemnica bankowa.

Bank ma szczególny obowiązek w postaci zachowywania tajemnicy bankowej i ma ona zakres podmiotowy, przedmiotowy i temporalny.

Ujęcie podmiotowe pozwala określić osoby i jednostki organizacyjne zobowiązane do zachowania tajemnicy. Są nimi pracownicy banku, osoby za których i pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe (np. powoływani rzeczoznawcy i eksperci) oraz sam bank, jako instytucja.

Przedmiotem tajemnicy bankowej są wszelkie dane uzyskane przez bank w toku jego działalności i pozostające w związku z wykonywaniem przezeń czynności bankowych, nawet wówczas, gdy do powstania określonego stosunku prawnego (zawarcia umowy) nie dochodzi, pomimo prowadzonych w tym przedmiocie negocjacji.

Przepisy ustawy nie wyznaczają natomiast czasowych granic obowiązku zachowywania tajemnicy bankowej, co oznacza, iż obowiązek ten trwa przez czas nieokreślony. Powstaje on z chwilą powierzenia bankowi określonych informacji, niezależnie od tego czy połączył te osoby z bankiem określony stosunek prawny (umowa).

Wyjątki, w których bank ma obowiązek ujawnić wszelkie lub też określone dane objęte tajemnicą:

• strony umowy oraz osoby pisemnie przez nie upoważnio­ne,

• podmioty, których dostęp do określonych danych objętych tajemnicą bankową wynika z posiadanych uprawnień nad­zorczych lub kontrolnych (NBP, prezes NIK, prezes zarządu BFG, przewodniczący KPWiG),

• organy wymiaru sprawiedliwości,

• banki komercyjne,

• organy podatkowe.

Ustawodawstwo nie reguluje zasad i trybu przekazywania przez banki informacji objętych tajemnicą uprawnionym do ich uzyskiwania podmiotom. Wprowadza natomiast zasadę wykorzystywania tych informacji „wyłącznie w granicach upoważnienia". Banki ponoszą odpowiedzialność za szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy bankowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem. Bank nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wynikającą z ujawnienia tajemnicy bankowej przez osoby i instytucje upoważnione przez ustawę do żądania od banków udzielania informacji stanowiących tajemnicę bankową.

Banki mogą utworzyć instytucję do zbierania i udostępniania bankom informacji o wierzytelnościach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń.

61. Bankowe papiery wartościowe.

Banki mogą brać udział w operacjach papierami wartościowymi. Mogą kupować i sprzedawać papiery wartościowe na zlecenie klientów lub lokować w nich własne środki, ale także mogą emitować własne papiery wartościowe, na przykład akcje dla powiększenia własnego kapitału akcyjnego. Bank informuje prezesa Narodowego Banku Polskiego o zamierzonej emisji papierów wartościowych na 30 dni przed terminem emisji, wskazując warunki i wartość emisji.

Przedmiotem obrotu między bankami, pomiędzy nimi a podmiotami gospodarczymi i ludnością mogą być skarbowe papiery wartościowe. Należą do nich bony skarbowe i obligacje skarbowe.

Bankowe papiery wartościowe są specjalną kategorią papierów wartościowych. Emitowanie tych papierów jest czynnością bankową, którą mogą wykonywać tylko banki. Służą one gromadzeniu przez bank środków pieniężnych w złotych lub w innej walucie wymienialnej. Mogą być emitowane w formie zmaterializowanej (bony, certyfikaty oszczędnościowe, depozytowe, lokacyjne) lub zdematerializowanej (depozyt papierów prowadzi bank emitujący te papiery).

Bankowy papier wartościowy służy gromadzeniu przez banki środków pieniężnych w złotych lub w innej walucie wymienialnej i zawiera w nazwie wyrazy: "bankowy papier wartościowy", a jego treść obejmuje:

1) wartość nominalną,

2) zobowiązania banku do:

a) naliczenia określonego oprocentowania według ustalonej stopy procentowej,

b) dokonania wypłaty oznaczonej kwoty osobie uprawnionej, w określonych terminach; osoba uprawniona nie może żądać od banku wykupu papieru przed upływem terminu, o ile treść papieru nie stanowi inaczej,

3) oznaczenie posiadacza papieru wartościowego, jeżeli jest to papier imienny, lub adnotację, że jest to papier wartościowy na okaziciela,

4) zasady przenoszenia praw wynikających z papieru wartościowego,

5) numer papieru wartościowego i datę emisji,

6) podpisy osób upoważnionych do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku.

Bank nie może udzielać kredytu lub pożyczki pieniężnej na kupno bankowych papierów wartościowych emitowanych przez siebie.

Prawa z bankowych papierów wartościowych nie są objęte obowiązkowym systemem gwarantowania środków przez BFG.

Banki emitują te papiery na warunkach, jakie same ustalą. Warunki te należy tylko podać do publicznej wiadomości.

62. List zastawny.

List zastawny, papier wartościowy o stałym zazwyczaj oprocentowaniu, będący przedmiotem obrotu giełdowego, stwierdzający zobowiązanie banku hipotecznego do wypłaty jego okazicielowi w określonym terminie oznaczonej sumy pieniędzy oraz wypłacenia - w przewidzianych umową terminach i wysokości - odsetek od tej sumy.

Emisja listów zastawnych, gwarantowanych własnym majątkiem, jest źródłem gromadzenia przez bank hipoteczny kapitałów, pożyczanych następnie inwestorom na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych pod zastaw hipoteczny.

63. Czek- istota i elementy składowe.

Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Każdy czek powinien w swej treści zawierać:

• wyraz czek,

• bezwarunkowe polecenia wypłacenia przez bank wymienionej w czeku kwoty pieniężnej,

• nazwę trasata, czyli banku zobowiązanego do płatności,

• określenie miejsca płatności czeku,

• określenie miejsca i daty wystawienia czeku,

• podpis wystawcy czeku, czyli trasanta.

Wystawcą czeku (trasantem) może być każda osoba prawna i fizyczna, posiadająca rachunek bankowy, natomiast trasatem czeku może być wyłącznie bank, gdzie trasant ma rachunek. Remitentem, inaczej beneficjentem czeku, czyli osobą, na rzecz której czek wystawiono, może być każda osoba prawna lub fizyczna. Wystawca czeku może być także remitentem. Remitentem może być także okaziciel, przy tzw. czeku na okaziciela.


















64. Rodzaje czeków.

Czek gotówkowy to czek, w którym wystawca (dłużnik) upoważnia trasata (bank) do obciążenia jego rachunku określoną w czeku kwotą oraz wypłacenia tej kwoty okazicielowi (czek gotówkowy na okaziciela) lub osobie imien­nie w czeku wskazanej (imienny czek gotówkowy). Czek gotówkowy może być przedstawiony do zapłaty w innym banku, ale jedynie wówczas, gdy trasat prze­każe do tego banku odpowiednie środki. Wyjątek od tej ostatniej zasady dotyczy czeków wystawionych przez posiadaczy rachunków oszczędnościowo- rozliczeniowych. W tym przypadku realizacja czeku w innym banku opierać się może na porozumieniach międzybankowych.

Czek rozrachunkowy to dyspozycja wydana trasatowi (bankowi) przez wystawcę czeku do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Czek roz­rachunkowy może być wystawiony jako zupełny lub niezupełny. W tym ostatnim przypadku wystawca i odbiorca czeku winni zawrzeć umowę, określającą kiedy i po spełnieniu jakich warunków wystawca (lub upoważniony przez niego bank) obowiązany będzie do uzupełnienia czeku i przedstawienia go do zapłaty.

Na wniosek wystawcy czeku rozrachunkowego bank może dokonać jego potwierdzenia, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy środki pieniężne, niezbędne dla pokrycia czeku. Potwierdzenie może być dokonane zarówno w przypadku wystawienia czeku zupełnego, jak i niezupełnego. Odmianą czeku rozrachunkowego jest czek potwierdzony. Jest on formą zabezpieczenia jednostki przyjmującej czek rozrachunkowy przed ewentualnym brakiem jego pokrycia. Istota czeku potwierdzonego polega na zagwarantowaniu jego realizacji przez bank, który przelewa z rachunku wystawcy odpowiednią kwotę na specjalne konto, zapewniając w ten sposób środki na wykupienie czeku. Bank dokonuje potwierdzenia czeku, umieszczając klauzulę potwierdzającą na jego odwrotnej stronie.

Czek na okaziciela może być przekazany przez zwyczajne wręczenie go innej osobie.

Euroczeki są wygodną formą regulowania płatności w podróżach zagranicznych, ale mogą być także wykorzystywane we własnym kraju. Przy pomocy euroczeku można pobierać gotówkę w bankach różnych krajów, a także płacić za towary i usługi. Czeki podróżnicze znajdują zastosowanie także głównie w ruchu turystycznym do regulowania drobnych płatności. Banki mające uprawnienia do wykonywania operacji dewizowych skupują i sprzedają czeki podróżnicze.

Czek kasowy służy posiadaczowi rachunku jako środek do podjęcia gotówki.

65. Weksel- istota, elementy składowe.

Weksel to papier wartościowy, jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie. Weksel zabezpiecza w szczególny sposób zapłatę, za co są odpowiedzialne materialnie wszystkie osoby podpisane na wekslu, które są solidarnie odpowiedzialne za zobowiązanie wekslowe. Istotą weksla jako dokumentu jest jego sformalizowanie. Dokument ten zawierać musi określone prawem części składowe. Musi też obejmować zawsze zapłatę sumy pieniężnej w określonej walucie, czy to w formie polecenia czy przyrzeczenia jej zapłaty.

66. Rodzaje weksli i ich funkcja.

Rodzaje weksli:

• własny (sola)- wystawca (trasant) zobowiązuje się do zapłaty, dłużnikiem głównym jest jego wystawca, weksel obejmuje bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty,

• ciągniony (trasowany)- wystawca (trasant) zleca wskazanej w wekslu osobie (trasatowi) zapłacenie określonej kwoty, obejmuje bezwarunkowe polecenie zapłaty,

• in blanco- zawiera tylko niektóre elementy weksla, ale musi być co najmniej podpisany przez wystawcę.

Funkcje weksli:

• płatnicza- weksel wykorzystywany jest jako forma zapłaty,

• kredytowa- stosuje się go zwłaszcza w transakcjach kupna- sprzedaży, gdy nabywca reguluje należność z opóźnieniem,

• gwarancyjna, zabezpieczająca- zabezpiecza zapłatę, za co odpowiedzialne są materialnie wszystkie osoby podpisane na wekslu,

• obiegowa- weksel może być odstępowany, może obiegać między wieloma podmiotami gospodarczymi. Np. sprzedający może użyć otrzymany weksel do zapłaty swemu dostawcy.

67. Przenoszenie praw z czeku i weksla.

Przeniesienie prawa z weksla na inną osobę wymaga indosowania weksla. Indos umożliwia proste i bezzwłoczne przeniesienie praw z weksla na inne osoby, przy solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania wekslowe wszystkich osób podpisanych na wekslu. Indosowanie weksla polega na umieszczeniu na odwrotnej stronie weksla odpowiedniej formuły. Przy indosie pełnym (imiennym) brzmi ona: „ustępuję na zlecenie.....(osobie fizycznej lub prawnej)” oraz zawiera podpis indosanta. Indos in blanco wyraża się jedynie podpisaniem odwrotnej strony weksla przez indosanta.

Przeniesienie praw z czeku wymaga indosowania czeku. Zarówno remitent, jak i każdy następny posiadacz czeku imiennego, może przenieść (indosować) wynikające z czeku prawa na inną osobę fizyczną lub prawną. Indos może być imienny lub in blanco.

68. Osoby uczestniczące w stosunku wekslowym.

• Trasant- wystawca weksla,

• Trasat- płatnik wskazany w wekslu,

• Remitent- osoba której ma być przekazana kwota na wekslu,

• Poręczyciel- poręczenie wekslowe osoby trzeciej (awal),

• Bank- np. przyjmuje weksel na zabezpieczenie, może je akceptować.

69. Gwarancja bankowa- istota i podstawa prawna.

Udzielanie gwarancji bankowych jest czynnością bankową, zastrzeżoną wyłącznie dla banków. W przypadku udzielenia gwarancji bank nie angażuje bezpośred­nio swoich środków, a jedynie podejmuje określone umową ryzyko. Udzielenie gwarancji ma na celu zabezpieczenie wykonania różnego rodzaju transakcji gospodarczych i ograniczenie ryzyka ekonomicz­nego stron tych transakcji.

Instytucja gwarancji bankowej uregulowana jest w ustawie prawo bankowe. Szczegółowe warunki udzielania gwarancji określone zostały w zarządzeniu Komisji Nadzoru Bankowego oraz stosowane są także przepisy kodeksu cywilnego, regulujące stosunki zobowiązaniowe.

Gwarancja bankowa jest zobowiązaniem banku, podjętym na podstawie zlecenia klienta (zleceniodawcy gwarancji), do zapłaty beneficjentowi gwarancji, na jego żądanie i przy zachowaniu warunków określonych w gwarancji, określonej sumy pieniężnej.

Udzielenie gwarancji musi być poprzedzone zawarciem umo­wy zlecenia udzielenia gwarancji. Umowa ta jest zawierana między bankiem- gwarantem a zleceniodawcą gwarancji. Umowa powinna określać warunki, na jakich bank zaciągnie zobowiązanie wobec beneficjenta gwarancji, a także postanowienia dotyczące regresu banku do zleceniodawcy, zabezpieczenia roszczeń banku z tego tytułu oraz ewentualnie wskazania banku pośredniczącego w wykonaniu świadczenia gwarancyjnego. Umowa zlecenia powinna też wskazywać wierzytelność, która ma być zabezpieczona.

Z umowy zlecenia nie wynikają żadne uprawnienia dla przyszłego bene­ficjenta gwarancji. Zobowiązanie banku wobec beneficjenta gwarancji powstaje dopiero w wyniku udzielenia gwarancji. Wysokość sumy pieniężnej, którą bank zobowiązuje się zapłacić oraz przesłan­ki, po których spełnieniu może nastąpić zapłata, określone w tzw. liście gwaran­cyjnym.

W związku z udzieleniem gwarancji bankowej mamy do czynienia z reguły z trzema stosunkami prawnymi:

• łączącym zleceniodawcę gwarancji z jej przyszłym beneficjentem (tzw. stosunek waluty),

• łączącym zleceniodawcę gwarancji z bankiem-gwarantem (tzw. stosunek pokrycia),

• łączącym bank-gwaranta z beneficjentem gwarancji (tzw. stosunek zapłaty lub gwarancji).

Niezbędnymi elemen­tami gwarancji są:

1. ustalenie wysokości kwoty wypłaconej beneficjentowi,

2. ustalenie warunków (przesłanek) uprawniających do żądania wypłaty,

3. ustalenie formy żądania zapłaty oraz ustalenie dokumentów stwierdzających spełnienie warunków wypłaty.

70. Gwarancja bankowa- prawa i obowiązki uczestników stosunku prawnego.

Za wykonanie umowy zlecenia udzielenia gwarancji bankowi przysługuje wynagrodzenie za obciążenie ryzykiem aktywów bawnku. Należy się ono po wykonaniu zlecenia i jest po­bierane w formie prowizji.

Odpowiedzialność odszkodowawcza banku wobec zleceniodawcy gwarancji obejmuje wszystkie szkody wynikłe z nienależytego wykonania umowy zlece­nia.

Bankowi przysługuje roszczenie do zleceniodawcy gwarancji o zwrot kwoty zapłaconej beneficjentowi tylko wtedy, gdy wypłata została dokonana zgodnie z warunkami gwarancji.

Obowiązek zapłaty gwarantowanej sumy powstaje z chwilą skutecznego zgłoszenia żądania zapłaty przez beneficjenta gwarancji. Żądanie zapłaty jest skuteczne, jeśli jego forma i treść odpowiadają warunkom określonym w gwaranci oraz jeśli zostały do niego dołączone wymagane, zgodnie z treścią gwaranci dokumenty. Żądanie zapłaty powinno być skierowane do tego oddziału banku, który gwarancji udzielił i powinno być dokonane najpóźniej w ostatnim dniu obowiązywania gwarancji, określonego w oświadczeniu banku. Treść gwarancji bankowej jest jednostronnym zobowiązaniem banku, ale nie może być ona zmieniona jednostronnie przez bank. Zmiana warunków gwarancji wymaga zgody jej beneficjenta.

71. Akredytywa dokumentowa.

Akredytywa jest to forma rozliczeń pie­niężnych. Pełni ona funkcję zabezpieczającą i płatniczą. Jest to zobowiązanie banku otwie­rającego akredytywę (akredytata), zaciągnięte na zlecenie innej osoby (zleceniodawca akredytywy, akredytujący), do dokonania zapłaty na rzecz wska­zanej osoby (akredytowanego) na warunkach ustalonych przez zlecającego.

Akredytywa może stanowić zabezpieczenie dla importera i eksportera zarówno w obrocie krajowym jak i zagranicznym. Akredytywy może udzielić tylko bank, ale nie może to być każdy bank.


Bank





Akredytywa stosunek podst.

(zobow. zapł.) (zlecenie zapł.)


Beneficjent Dłużnik beneficjenta

Stosunek wewn.

(np. umowa dostawy na rzecz dłużnika)

Akredytywa dokumentowa jest pisemnym zobowiązaniem banku otwierającego akredytywę wobec beneficjenta do zapłaty na jego rzecz ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez niego określonych w dokumencie akredytywy warunków. Warunkiem dokonania zapłaty jest przedstawienie w oznaczonym czasie dokumentów odpowiadających wymogom ustalonym w akredytywie.

Otwarcie akredytywy następuje na zlecenie klienta banku. Przyjęcie przez bank zlecenia następuje w formie umowy. W umowie tej bank zobowiązuje się do dokonania zapłaty wskazanej osobie za wykonanie przez nią na rzecz zleceniodawcy świadczenia po przedstawieniu określonych dokumentów. W umowie musi być określony zleceniodawca i beneficjent (nazwa i adres), ustalona kwota i waluta akredytywy, termin jej ważności oraz muszą być opisane dokumenty, których przedstawienie upoważnia do żądania wypłaty.

Zobowiązanie banku staje się wymagalne z chwilą przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy. Żądanie zapłaty winno być przedstawione przed upływem terminu ważności akredytyw, w miejscu w niej wskazanym. Upływ terminu ważności oznacza wygaśnięcie zobowiązania banku. Zapłata kwoty akredytywy powoduje nie tylko wygaśnięcie akredytywy, ale także wygaśnięcie zobowiązania zleceniodawcy.

Rodzaje akredytyw dokumentowych:

• gotówkowe, dyskontowe, akceptacyjne, gwarancyjne;

• odwołalne (może być zmieniona lub odwołana przez wystawiający ją bank bez zgody uczestników rozliczeń; stosuje się w obrotach międzynarodowych bardzo rzadko) i nieodwołalne (może być zmieniona wyłącznie za zgodą wszystkich zainteresowanych stron);

• potwierdzone (przez inny bank pośredniczący, który po zbadaniu przedłożonych dokumentów towarowych, dokonuje wypłaty na rzecz beneficjenta) i niepotwier­dzone (bank pośredniczący jedynie przekazuje dokumenty do banku importera);

• przenośne i nieprzenośne, pokryte z góry, z dołu i rembursowe- otwieramy akredytywę w banku, który nie jest naszym korespondentem, czyli w banku rembursującym.

72. Akredytywa pieniężna.

Akredytywa pieniężna służy uzyskaniu przez beneficjenta akredytywy środków pieniężnych od wskazanego w jej treści banku. Jest to dokument, w którym bank otwierający akredytywę upoważnia inny bank do dokonania wypłat na rzecz beneficjenta, na ustalonych w treści akredy­tywy warunkach i zobowiązuje się do zwrotu kwot wypłaconych beneficjentowi. Ze względu na wysokie koszty i dużą pracochłonność jest ona w praktyce stosunkowo rzadko wykorzystywana. Do wystawiania akredytyw pieniężnych uprawnione są te same banki, które mogą wystawiać akredytywy dokumentowe.

Akredytywa pieniężna jest otwierana na zlecenie beneficjenta bądź oso­by trzeciej. Zleceniodawca zawiera z bankiem umowę, którą należy uznać za umowę zlecenia. Bank zobowiązuje się w niej do otwarcia akredytywy na usta­lonych warunkach, a zleceniodawca do zapewnienia bankowi środków na pokry­cie wydatków związanych z realizacją akredytywy.

Otwierając akredytywę bank upoważnia inny bank do wypłaty określo­nej kwoty na rzecz beneficjenta i zobowiązuje się do zwrotu wydatkowanej przez ten bank kwoty lub do zapłaty za weksle trasowane ciągnione przez beneficjenta. Oświadczenie banku otwiera­jącego akredytywę powinno być złożone na piśmie. Treść akredytywy pieniężnej musi zawierać nazwę i adres beneficjenta, kwotę i walutę akredytywy oraz termin jej ważności. Kwotę określoną w akredytywie można wypłacić tylko we wskazanym ban­ku (bankach). Możliwe jest dokonywanie częściowych wypłat. Wypłata może być dokonana tylko w czasie trwania terminu ważności akredytywy. Akredytywa może również uzależniać wypłatę od spełnienia dodatkowych warunków. Bankowi, który dokonał wypłaty na rzecz beneficjenta, przysługuje roszczenie do banku otwierającego akredytywę o zwrot wypłaconej kwoty.

Akredytywę pieniężną można odwołać. Może to uczynić bank otwierający, zanim bank wskazany dokona wypłaty lub odmówi jej wykonania.

73. Konstrukcja prawna umowy pożyczki.

Umowa pożyczki została uregulowana w przepisach Kodeksu Cywilnego. Na mocy umowy pożyczki na pożyczkobiorcę przenoszona jest własność przedmiotu pożyczki. Pożyczkodawca nie ma w zasadzie prawa ingerować w sposób wykorzystywania przedmiotu pożyczki, którego własność przeniósł. Umowa pożyczki dotyczyć może zarówno określonej
ilości pieniędzy, jak i rzeczy oznaczonych jedynie co do gatunku. Jeśli pożyczkodawcą jest bank, pożyczka może mieć wyłącznie pieniężny charakter. Odpłatność bądź nieodpłatność pożyczki zależy od woli stron zawierających umowę. Stronami umowy pożyczki mogą być dowolne pod­mioty, w tym także banki. Umowa pożyczki nie wymaga określenia celu jej przeznaczenia. Umowa nie musi określać terminu zwrotu pożyczki.

74. Umowa kredytu bankowego- postanowienia istotne i forma.

Przez umowę kredytu bankowe­go bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas ozna­czony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na wa­runkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu. Umowa o kredyt bankowy jest umową konsensualną, odpłatną oraz dwustronnie zobowiązującą.

Umowa ta powinna określać:

• strony umowy- kredy­todawcę i kredytobiorcę. Jako kredytodawca występować może wyłącznie pod­miot o prawnym statusie banku, natomiast kredyto­biorcą może być dowolna osoba fizyczna lub prawna, a także jednostka organi­zacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, o ile legitymuje się ona zdolnością prawną.

• określenie kwoty i waluty udzielanego kredytu oraz terminu i sposobu postawienia środków do dyspozycji kredytobiorcy- sposób i terminy wykorzystywania kredytu mogą być zróżnicowane w zależności od uzgodnionej przez strony techniki kredytowania (kredytowanie gotówkowe lub bezgotówkowe, jednorazowe lub transzowe).

• cel, na jaki kredyt został udzielony- niedopuszczalne jest zawarcie umowy pozostawiającej kredytobiorcy pełną swobodę w dysponowaniu pozyskanymi środkami pieniężnymi, ale jest szeroki zakres swobody stron w tym zakresie ( np. na działalność gospodarczą, na wydatki inwestycyjne, na sfinansowanie konkretnego zakupu).

• określenie zasad i terminu spłaty kredytu oraz wysokości prowizji, a także wysokości oprocentowania i zasad jego zmiany. Kredytobiorca ma obowiązek zwrotu kredytu, zapłaty oprocentowania oraz prowizji. Zasady realizacji tych obowiązków powinny być uszczegółowione postanowieniami umowy. Swoboda w przedmiocie terminów i innych zasad spłaty kredytu jest po części ograniczona wymogiem określenia terminu spłaty. Wyklucza to udzielenia kredytu o nieustalonym terminie zwrotu.

• postanowienia dotyczące sposobu zabezpieczenia kredytu- patrz punkt 86.

• określenie zakresu uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu. Bank wyposażony został w zespół uprawnień o charakterze szczególnym, mających w założeniu ograniczać ryzyko finansowe kredytodawcy. W przypadku zagrożenia terminowej spłaty kredytu bądź w przypadku stwierdzenia, iż warunki jego udzielenia nie zostały dotrzymane, bank może wypowiedzieć umowę kredytową w całości lub w części. Okres wypowiedzenia wynosi zasadniczo 30 dni, a jego upływ oznacza blokadę niewykorzystanej części środków oraz natychmiastową wymagalność kredytu wykorzystanego.

• określenie warunków dokonywania zmian i rozwiązania umowy- podporządkowanie stron umowy kredytu bankowego ogólnym zasadom wykonywania, zmiany i rozwiązywania umów, określonych przepisa­mi k.c. Dodatkowe postanowienia wprowadzane przez strony do zawiera­nych umów kredytowych podzielić można na trzy zasadnicze kategorie:

• klauzule uszczegóławiające prawa i obowiązki stron,

• klauzule indywidualizujące,

• klauzule informacyjne.

75. Różnice prawne pomiędzy kredytem bankowym a kupieckim.

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W wyniku zawarcia umowy kredytu powstaje pieniądz bankowy, który oderwany jest od znaków pieniężnych (pieniędzy).

Kredyt kupiecki (dostawcy) - jest to odroczenie terminu zapłaty, kredyt w którym odbiorca nabywający od dostawcy produkty nie płaci za nie od razu gotówką, lecz dopiero po upływie określonego czasu. Ma on duże znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw, które mają trudności ze spełnieniem warunków koniecznych do otrzymania kredytów na rynku finansowym. Powiązany jest on ze zbytem towarów. Spłata tego kredytu może nastąpić na przykład:

• kredytobiorca regulując w przyszłości rachunki za dostarczone towary płaci wyższą cenę niż odbiorcy nie korzystający z kredytu,

• zobowiązanie kredytobiorcy do zaopatrywania się w określone towary lub usługi tylko u kredytodawcy.

76. Zdolność kredytowa- znaczenie prawne.

Pojęcie zdolności kredytowej ustawa określa ogólnie jako zdolność kredytobiorcy do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. Oznacza to swobodę kredytodawcy co do ustalania i stosowa kryteriów wypłacalności dłużnika. Swoboda ta jest jednak ograniczona, bank nie ma prawa udzielić kredytu podmiotowi nie legitymującemu się zdolnością do jego spłaty. Wyjątki od tej zasady dotyczą jedynie nowo utworzonych przedsiębiorców oraz kredytów w szczególny sposób dodatkowo zabezpieczonych.

Jest wiele metod oceny zdolności kredytowej. Bierze się pod uwagę: status prawny kredytobiorcy, rodzaj kredytu, o jaki się on ubiega, jego stan majątkowy oraz bieżącą i przewidywaną efektywność jego gospodarowania (płynność finansową, sposób wykorzystania akumulacji, poziom kosz­tów oraz dynamikę produkcji).

Zdolność kre­dytowa zabezpiecza bank przed ewentualną niewypłacalnością dłużnika.

77. Czynności poprzedzające zawarcie umowy kredytowej.

Przed zawarciem umowy kredytowej kredytobiorca składa w banku wniosek o przyznanie kredytu. Wniosek zawiera ekonomiczne uzasadnienie rodzaju i kwoty potrzebnego kredytu oraz okresu jego trwania, ewentualnych rat spłaty. Wniosek stanowi przedmiot negocjacji, mających na celu uzgodnienie szczegółowych warunków przyszłej umowy kredytowej. Do wniosku często załączone są plany mającego być kredytowanym przedsięwzięcia (business plan), ostatnie bilanse, informacja o dotychczas prowadzonej działalności, dokumenty uprawniające do prowadzenia danej działalności, zaświadczenie o opłaceniu podatków, propozycje prawnego zabezpieczenia kredytu. Wniosek o udzielenie kredytu jest analizowany przez inspektora kredytowego, który ocenia, czy zapotrzebowanie nie przekracza faktycznych i formalnych możliwości udzielenia kredytu przez bank. Bank bierze także pod uwagę cel przyszłego kredytu. Gdy wniosek kredytowy sprosta wymaganiom, inspektor kredytowy przystępuje do wstępnej oceny kredytobiorcy. Bank zasięga opinii w innych bankach, wywiadowniach handlowych i innych dostępnych źródłach. Pozytywna opinia warunkuje przejście do etapu badań szczegółowych, dotyczących efektywności proponowanego przedsięwzięcia. Na podstawie dostarczonych przez kredytobiorców bilansów, rachunków wyników oraz innych sprawozdań inspektor analizuje bieżącą sytuację finansową i strukturę majątku przyszłego kredytobiorcy i ustala, czy posiada on zdolność kredytową (patrz punkt 76). W praktyce kredytobiorca często dostarcza bankowi dokumenty potwierdzające jego wiarygodność finansową. Pozytywna decyzja zapada, gdy proponowane przedsięwzięcie rokuje uzyskanie zakładanych efektów, a bieżąca i przyszła sytuacja majątkowa kredytobiorcy zapewnia mu bieżącą i perspektywiczną zdolność kredytową. Równocześnie negocjowane są szczegółowe warunki umowy. Umowa kredytu bankowego zawierana jest w trybie ofertowo- negocjacyjnym.

78. Strony umowy kredytowej- prawa i obowiązki.

Kredytodawcą może być wyłącznie pod­miot o prawnym statusie banku, natomiast kredyto­biorcą może być dowolna osoba fizyczna lub prawna, a także jednostka organi­zacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, o ile legitymuje się ona zdolnością prawną. Określenie kredytobiorcy oraz reprezentujących go przedstawicieli czy pełnomocników powinno być zgodne z przedłożonymi dokumentami (np. umowa spółki).

79. Oprocentowanie kredytu oraz opłaty, prowizje związane z kredytem.

Bank pobiera od wykorzystanego kredytu oprocentowanie według stawki stałej lub zmiennej, stosownie do postanowień zawartej umowy. Stosowanie stopy zmiennej jest uwarunkowane określeniem w umowie kredytowej warunków dokonywania zmian. Banki pobierające oprocentowanie wedle stawki zmiennej obowiązane są do każdorazowego powiadamiania kredytobiorcy i poręczycieli o dokonanej zmianie. Banki komercyjne uprawnione zostały do pobierania prowizji z tytułu wykonywanych czynności bankowych. Uprawnienie to w przypadku umowy kredytowej dodatkowo uwarunkowane zo­stało koniecznością umownego określenia wysokości pobieranej prowizji, w tym także ewentualnej odrębnej prowizji od kredytu postawionego do dyspozycji, a nie wykorzystanego przez kredytobiorcę.

W razie stosowania stopy zmiennej należy:

1) określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu,

2) powiadomić w sposób określony w umowie kredytobiorcę oraz poręczycieli o każdej zmianie stopy oprocentowania kredytu.

80. Rodzaje umów kredytu bankowego.

Podział kredytów za względu na różnorodne kryteria:

• okres kredytowania,

• kredyty krótkoterminowe (do 1 roku),

• kredyty średnioterminowe (od 1 roku do 3 lat),

• kredyty długoterminowe (z terminem powyżej 3 lat spłaty),

• metodę udzielenia kredytu,

• w rachunku bieżącym- określa się max saldo debetowe w rachunku bieżącym,

• w rachunku kredytowym (pożyczkowym)- dla kredytobiorcy otwiera się wtedy wydzielony rachunek, na którym ewidencjonuje się przekazane mu środki oraz spłatę kredytu wraz z odsetkami,

• przeznaczenie (cel) kredytu,

• kredyty obrotowe- najczęściej krótkoterminowe, przeznaczone na bieżącą działalność przedsiębiorstwa, ich celem nie jest sfinansowanie długookresowej, przynoszącej zyski inwestycji, a jedynie udostępnienie środków niezbędnych do działalności przedsiębiorstwa.

• kredyty inwestycyjne- udzielane na dłuższy okres w związku z finansowaniem rzeczowych przedsięwzięć inwestycyjnych (budowa i rozbudowa zakładów przemysłowych, budownictwo mieszkaniowe, inwestycje rolne, komunalne), przeznaczone na sfinansowanie nakładów gospodarczych, których celem jest powiększenie lub odtworzenie istniejących już środków trwałych lub stworzenie nowych miejsc pracy.

• walutę kredytu,

• w złotych,

• w dewizach.

81. Konsorcjum bankowo- kredytowe.

Banki w celu wspólnego udzielenia kredytu mogą zawrzeć umowę o utworzeniu konsorcjum bankowego. Jest to szczególna forma współpracy banków. W umowie tej banki ustalają warunki udzielenia kredytu i jego zabezpieczenia oraz wyznaczają bank umocowany do zawarcia umowy kredytu. Banki ponoszą ryzyko związane z udzielonym kredytem proporcjonalnie do wysokości wniesionych środków finansowych do wspólnie udzielonego kredytu.

Konsorcjum to po prostu współdziałanie, współuczestniczenie między różnymi podmiotami gospodarczymi. Nawiązanie takiego współdziałania następuje na podstawie omowy konsorcjalnej. Uczestnicy konsorcjum nie wydzielają ze swego majątku odpowiednich części, które składałyby się na wspólny fundusz czy majątek. Nie ma też solidarnej odpowiedzialności uczestników konsorcjum za zobowiązania zaciągnięte przez banki działające w konsorcjum.

Konsorcjum mieszane przewiduje wspólne udzielanie kredytów przez część z banków, a także udzielanie gwarancji bankowych albo poręczeń przez pozostałe banki uczestniczące w konsorcjum.

Zawarcie umowy konsorcjalnej nie wymaga zgody Prezesa NBP ani KNB. Procedurę zmierzającą do utworzenia konsorcjum bankowego inicjuje klient banku albo też bank kredytujący danego klienta. Następuje to po przedstawieniu przez klienta jego potrzeb kredytowych oraz celu kredytowania. Bank kredytujący zawiera wtedy ze swym klientem umowę zlecenia w zakresie utworzenia konsorcjum. Bank inicjuje także rokowania do zawarcia umowy konsorcjalnej z innymi bankami. Mogą zostać zawarte dwie osobne umowy: kredytowa i konsorcjalna, albo jeden dokument obejmujący umowę kredytu i konsorcjum. Następnie banki wnoszą środki finansowe do wspólnie udzielonego kredytu i są one do dyspozycji banków uczestniczących. Umowa konsorcjalna reguluje rozliczenia między konsorcjantami z tytułu zapłaconej przez kredytobiorcę prowizji oraz dokonywanych przez niego spłat kredytu oraz odsetek. Jednym z istotnych elementów umowy konsorcjalnej jest uregulowanie trybu zawarcia umowy kredytu, a więc także sprawy reprezentowania banków wobec kredytobiorcy (stroną umowy może być tylko jeden bank przedstawiciel- on ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w stosunku do kredytobiorcy; albo wszystkie banki- ponoszą odpowiedzialność wszystkie banki razem, ale nie jest to odpowiedzialność solidarna).

82. Wykorzystanie kredytu.

Ze względu na wykorzystanie kredytu wyróżnia się tu kredyty inwestycyjne i obrotowe. Patrz punkt 80.

83. Spłata kredytu- skutki braku nieterminowej spłaty.

Jeżeli w terminie płatności kredytobiorca nie spłaci kredytu, bank przenosi nie spłaconą kwotę na rachunek kredytu przeterminowanego. Następnie bank przystępuje do spłaty tego zadłużenia z wpływów na rachunek bieżący kredytobiorcy, a także z innych rachunków bankowych. Dalsze działania banku, zmierzające do odzyskania wierzytelności, mogą polegać na zawarciu porozumienia z kredytobiorcą i prolongowaniu terminów spłaty kredytu albo na realizacji prawnych form zabezpieczenia kredytu. Gdy postępowanie ugodowe nie jest skuteczne, a realizacja prawnych form zabezpieczenia zwrotu kredytu nie jest możliwa we własnym zakresie, bank kieruje sprawę do przymusowej egzekucji przez komornika.

84. Wygaśnięcie i rozwiązanie umowy kredytowej.

Umowa kredytowa jest zobowiązaniem ciągłym, trwałym.

Oprócz od­stąpienia od umowy ustawodawca przewiduje wypowiedzenie umowy (z okresem lub bez okresu wypowiedzenia). Powoduje ono wygaśnięcie jej od określonej daty, ale nie wstecz.

Podstawę wypowiedzenia umowy kredytu stanowi stwierdzenie przez bank, iż warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub że istnieje zagrożenie terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy. Przesłanką wypowiedzenia nie może być subiektywne przeświadczenie banku, które nie jest poparte występowaniem złego stanu majątkowego kredytobiorcy. Wypowiedzenie umowy kredytu jest jednostronną czynnością prawną, a skorzystanie z uprawnień do dokonania wypowiedzenia nie jest z reguły nadużyciem prawa. Okres wypowiedzenia kredytu przez bank wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni, o ile umowa kredytu nie przewiduje okresu dłuższego. Po upływie okresu wypowiedzenia kredytobiorca jest obowiązany do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami należnymi bankowi za okres korzystania z kredytu, o ile umowa kredytu nie stanowi ina­czej.

Kredytobiorca ma prawo wypowiedzenia kredytu nawet wtedy, kiedy umowa kredytu oraz regulamin banku nie zawierają w tym zakresie żadnych postanowień. Kredytobiorca może mieć interes prawny w dokonaniu wypowiedzenia umowy kredytu, np. jeżeli bank nie zachował tajemnicy bankowej. Ponieważ prawo nie reguluje długości okresu wypowiedzenia dokonanego przez kredy­tobiorcę, okres ten powinien być stosowny. Po okresie wypowiedzenia wierzytelność kredyto­wa banku jest w całości wymagalna, z czym kredytobiorca musi się liczyć.

85. Członek zarządu i rady nadzorczej banku jako kredytobiorca.

Bank przy udzielaniu kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych, poręczeń oraz przy otwieraniu rachunków bankowych swoim akcjonariuszom, pracownikom i członkom organów banku lub banku należącego do tej samej bankowej grupy kapitałowej nie może stosować korzystniejszych warunków, a w szczególności korzystniejszych stóp oprocentowania niż stosowane przez bank dla danego rodzaju umowy.

Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia:

1) członkowi organu banku w kwocie przekraczającej równowartość 5000 ECU, obliczonej w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, łącznego zobowiązania wymaga wspólnej uchwały zarządu i rady nadzorczej, podjętej w głosowaniu tajnym - większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy członków obu organów, bez udziału zainteresowanej osoby,

2) członkowi organu banku w kwocie nie przekraczającej równowartości 5000 ECU, obliczonej w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, łącznego zobowiązania określa regulamin uchwalony przez radę banku (walne zgromadzenie),

3) osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku określa regulamin uchwalony przez radę banku.

Suma kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń udzielonych członkom organów i osobom zajmującym kierownicze stanowiska w banku nie może przekroczyć 10 proc. sumy funduszy podstawowych banku, a w banku spółdzielczym 25 proc. sumy funduszy podstawowych banku.

Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej i poręczenia członkowi organu banku, osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku, akcjonariuszowi banku i członkowi banku spółdzielczego oraz podmiotowi powiązanemu z nimi kapitałowo i organizacyjnie, jeżeli w pojedynczym przypadku przekracza równowartość 30.000 ECU obliczoną w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, podlega zgłoszeniu do Komisji Nadzoru Bankowego.

86. Rodzaje zabezpieczeń spłaty kredytu.

Zabezpieczenia wierzytelności (zabezpieczenia kredytowe) dzielą się na:

• o charakterze osobistym- charakteryzują się osobistą odpowiedzialnością kredytobiorcy i innych dłużników, co oznacz, że odpowiadają oni wobec banku całym majątkiem (np. pełnomocnictwo, przelew wierzytelności, poręczenie bankowe, gwarancja bankowa, weksel własny in blanco)

• zabezpieczenia rzeczowe- zapewnienie bankowi pierwszeństwa w zaspokojeniu roszczeń z przedmiotu zabezpieczenia (np. hipoteka bankowa, zastaw na nieruchomościach i na prawach, blokada rachunku bankowego, kaucja).

Inny podział dzieli je na:

• zabezpieczenia przewidziane prawem cywilnym,

• zabezpieczenia wekslowe,

• zabezpieczenia wykształcone zwyczajowo.

Do zabezpieczeń przewidzianych prawem cywilnym zaliczyć należy:

• poręczenie,

• przelew wierzytelności (cesja),

• przejęcie długu,

• zastaw,

• hipoteka,

• zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej,

• zastaw rejestrowy.

Druga grupa to zabezpieczenia przewidziane prawem wekslowym:

• weksel własny in blanco,

• poręczenie wekslowe (awal).

Katalog zabezpieczeń wykształconych zwyczajowo jest otwarty. Można je podzielić na:

• formy zabezpieczeń w ogóle nie regulowane przepisami prawa polskiego (m.in. blokada środków na rachunku bankowym oraz pełnomocnictwo do podejmowania wypłat z takiego rachunku),

• zabezpieczenia uregulowane przepisami prawa. Do tej grupy zaliczyć należy przede wszystkim in­stytucje przewłaszczenia na zabezpieczenie oraz kaucji, a także gwarancję bankową.

87. Poręczenie spłaty kredytu.

Poręczenie spłaty kredytu jest umową, przez którą poręczyciel zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami, na wypadek gdyby kredytodawca nie spłacił kredytu w oznaczonym terminie. Jej zawarcie następuje prze przyjęcie przez bank oświadczenia złożonego przez poręczyciela. Oświadczenie powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. Poręczenie może być udzielone przez osoby fizyczne, jak i prawne. Przed przyjęciem poręczenia bank sprawdza, czy stan finansowy poręczyciela może stanowić zabezpieczenie udzielanego kredytu.

88. Przystąpienie do długu kredytowego i przejęcie długu kredytowego.

Przystąpienie do długu (kumulatywne przystąpienie do długu) polega na zawarciu umowy, mocą której przystępujący do istniejącego już długu zo­bowiązuje się spłacić ten dług solidarnie z dotychczasowym dłużnikiem.

Umowa taka może być zawarta pomiędzy przystępującym a wierzycielem, albo pomiędzy przystępującym a dłużnikiem. Umowa wierzycie­la z przystępującym do długu nie wymaga zgody dłużnika podobnie jak umo­wa pomiędzy dłużnikiem a przystępującym — zgody wierzyciela.

Przejęcie długu polega na przejęciu zobowiązania kredytobiorcy wobec banku, z równoczesnym zwolnieniem dotychczasowego kredytobiorcy z długu wobec banku. Osoba przejmująca dług staje się dłużnikiem banku, zgodnie z umową kredytową zawartą z bankiem przez poprzedniego dłużnika. Przejęcie długu następuje najczęściej, gdy doszło do przekształceń własnościowych lub nastąpiła reorganizacja, a działalność, na prowadzenie której udzielono kredytu, przejęta została przez inny podmiot prawa. Do przejęcia długu dochodzi w drodze pisemnej umowy zawartej pomiędzy bankiem a osobą trzecią, która za zgodą dotychczasowego kredytobiorcy przejmuje dług kredytowy.

89. Cesja (przelew) wierzytelności jako zabezpieczenie spłaty kredytu.

Jest to umowa między kredytobiorcą a kredytującym go bankiem. W umowie kredytobiorca ceduje na bank swoją wierzytelność wobec osoby trzeciej. W cesji kredytobiorca ceduje na bank wszystkie istniejące lub przyszłe wierzytelności, wynikające z działalności gospodarczej. Cesja może dotyczyć konkretnej wierzytelności lub kilku wierzytelności, co powinno być w umowie wyraźnie określone. Akt cesji wierzytelności powinien być dokonany w formie pisemnej, przy równoczesnym pisemnym powiadomieniu dłużnika przez kredytobiorcę o dokonanej cesji jego wierzytelności na rzecz banku. Dłużnik powinien potwierdzić przeniesienie wierzytelności kredytobiorcy na rzecz banku, a bank może uzależnić udzielenie kredytu od otrzymania takiego potwierdzenia. Bank jest zainteresowany tym, aby cedowane wierzytelności były realne i łatwo ściągalne. Kredytobiorca dokonujący cesji nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika, a jedynie za faktyczne występowanie cedowanej wierzytelności. Dlatego banki przed przyjęciem cesji zasięgają informacji o sytuacji majątkowej dłużników kredytobiorcy oraz i ich zdolności kredytowej.

90. Przewłaszczenie na zabezpieczenie.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie polega na przeniesieniu własności rzeczy ruchomych, papierów wartościowych lub innych praw zbywalnych stanowiących własność kredytobiorcy lub osób trzecich, na rzecz banku do czasu spłaty kredytu wraz z odsetkami i prowizją. Przedmiotem przewłaszczenia mogą być tylko rzeczy o określonej tożsamości. Zazwyczaj umowa przewiduje, że przewłaszczający zatrzymuje przewłaszczone rzeczy w swoim posiadaniu. Bank zezwala na bezpłatne używanie przewłaszczonej rzeczy do czasu całkowitej spłaty kredytu wraz z odsetkami. Przewłaszczający może rzeczy używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Bez zgody banku przewłaszczający nie może oddać tych rzeczy osobie trzeciej do używania. Bank prowadzi rejestr rzeczy przewłaszczonych, a każda rzecz powinna być określona w treści umowy w sposób umożliwiający jej identyfikację.

91. Zastaw (w tym rejestrowy) jako zabezpieczenie spłaty kredytu.

Zastaw jest prawem rzeczowym ograniczonym, którego celem jest zabezpieczenie wierzytelności na rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych. Istotą zastawu jest uprawnienie wierzyciela do zaspokojenia się z rzeczy obciążonej bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy. Wierzyciela, którego wierzytelność została zabezpieczona nazywamy zastawnikiem, natomiast osobę uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu i obciążającą tą rzecz - zastawcą. Tradycyjnie do ustanowienia zastawu wymagano z uwagi na bezpieczeństwo wierzyciela wydania rzeczy zastawionej. Tak ukształtowany zastaw (uregulowany obecnie w kodeksie cywilnym) nie mógł odgrywać większej roli jako środek zabezpieczenia kredytu zaciągniętego na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Życie wykształciło więc dla potrzeb obrotu gospodarczego szczególną postać zastawu, którego powstanie nie było związane z koniecznością wydania przedmiotu zastawu. Zamiast tego wymagano jedynie wpisania zastawu do specjalnego rejestru, stąd nazwa: zastaw rejestrowy.

Najistotniejszą cechą zastawu rejestrowego jest możliwość pozostawienia przedmiotu zastawu w rękach zastawcy, który może korzystać z rzeczy obciążonej. Taka konstrukcja ma znaczenie zwłaszcza dla wszystkich podmiotów życia gospodarczego, które ustanawiając zastaw mogą kontynuować działalność przy korzystaniu w dalszym ciągu z przedmiotu zastawu.

Ustawa ogranicza krąg podmiotów, których wierzytelności mogą być zabezpieczone zastawem rejestrowym.

Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome, z wyjątkiem statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego, a także prawa majątkowe, jeżeli są zbywalne. W szczególności zastawem rejestrowym można obciążyć:

1. rzeczy oznaczone co do tożsamości,

2. rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku,

3. zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny,

4. wierzytelności,

5. prawa na dobrach niematerialnych,

6. prawa z papierów wartościowych.

Zastaw rejestrowy może obejmować także rzeczy lub prawa, które zastawca nabędzie dopiero w przyszłości. W takim przypadku obciążenie tych rzeczy lub praw zastawem rejestrowym staje się skuteczne z chwilą ich nabycia przez zastawcę

Kolejną cechą zastawu rejestrowego jest możliwość zaspokojenia zastawnika nie tylko w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego, ale - o ile umowa zastawnicza to przewiduje - poprzez:

• przejęcie przez zastawnika na własność przedmiotu zastawu,

• sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego przeprowadzanego przez notariusza lub komornika na podstawie uproszczonej procedury,

• zaspokojenie z dochodu jaki przynosi przedsiębiorstwo zastawnika, w którego skład wchodzi przedmiot zastawu,

• zaspokojenie z czynszu wydzierżawionego na wniosek zastawnika przedsiębiorstwa zastawcy.

Rejestr zastawów jest jawny, a odpisy stanowiące dowód wpisu di rejestru mogą być wydawane każdemu, kto tego zażąda.

92. Hipoteka jako zabezpieczenie spłaty kredytu bankowego.

Zabezpieczenie hipoteczne gwarantuje bankowi zwrot kredytu nawet wówczas, gdy zmieni ona właściciela, bo zachowuje on pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli. Hipoteka jest prawem pozostającym w ścisłym związku z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Oznacza to, że nie można ustanowić hipoteki, która nie zabezpieczałaby zaspokojenia jakiegoś roszczenia. Hipoteka może istnieć tylko o tyle, o ile istnieje wierzytelność. W szczególności hipoteka nie może powstać bez wierzytelności ani nie może być bez wierzytelności przeniesiona, a wygaśnięcie wierzytelności powoduje wygaśnięcie hipoteki. Hipoteka może zabezpieczać jedynie wierzytelność pieniężną, także przyszłą lub warunkową. Zabezpiecza ona nie tylko samą wierzytelność, ale także odsetki nie przedawnione oraz przyznane koszty postępowania.

Prawo wierzyciela hipotecznego polega na tym, że:

• może się on zaspokoić z nieruchomości obciążonej przed wierzycielami osobistymi właściciela tej nieruchomości. O pierwszeństwie między różnymi wierzycielami hipotecznymi do dochodzenia roszczeń od dłużnika decyduje kolejność złożenia wniosków o wpis hipoteki. Pierwszeństwo przed wierzycielami hipotecznymi będą mieli jednak wierzyciele, którym przysługują hipoteki ustawowe (powstające z mocy prawa, niezależnie od wpisu do księgi wieczystej, np. z tytułu ustalonych zobowiązań podatkowych przypadających od właściciela lub samoistnego posiadacza, hipoteka ustawowa przysługuje Skarbowi Państwa) oraz osoby, których wierzytelności przepisy o postępowaniu egzekucyjnym traktują w sposób uprzywilejowany (np. roszczenia alimentacyjne czy też należności za pracę oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie kalectwa czy śmierci).

• może on dochodzić zaspokojenia z nieruchomości niezależnie od tego, czyją stała się własnością (np. jeśli dłużnik, który winien jest Kowalskiemu pieniądze z tytułu pożyczki, sprzedał dom obciążony na rzecz Kowalskiego hipoteką to sam Kowalski będzie mógł dochodzić zaspokojenia bądź od dłużnika albo od nabywcy obciążonej nieruchomości, jednak jego odpowiedzialność ograniczona jest tylko do nabytej nieruchomości).

Wierzyciel nie ma prawa do korzystania z nieruchomości, nie ma też żadnej władzy faktycznej nad nią. Jednak właścicielowi obciążonej nieruchomości nie wolno dokonywać takich czynności, które mogłyby doprowadzić do tak znacznego zmniejszenia wartości nieruchomości obciążonej, że wartość jej spadłaby poniżej zabezpieczonej wierzytelności.

Jeśli wierzytelność stała się już wymagalna (np. dłużnik zobowiązał się, że spłaci pożyczkę 1 lipca - wtedy wierzytelność staje się wymagalna) to wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia się z obciążonej nieruchomości (zaspokojenie następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym- umowa, w której strony postanowią inaczej będzie nieważna),

Poza hipoteką ustawową, która powstaje z mocy samego prawa ze względu na sposób powstania można jeszcze wyróżnić:

1. Hipotekę umowną. Aby ją ustanowić potrzebne jest zawarcie umowy wierzyciela z właścicielem nieruchomości, na której hipoteka ma być ustanowiona lub z inną osobą uprawnioną, jeżeli hipoteka ma obciążać inne prawo do nieruchomości (np. z użytkownikiem wieczystym). Oświadczenie właściciela (lub tej innej osoby) musi być złożone w formie aktu notarialnego, natomiast oświadczenie wierzyciela w dowolny sposób. W praktyce obydwa oświadczenia składane są w akcie notarialnym. Aby powstała hipoteka niezbędny jest jeszcze wpis do księgi wieczystej.

2. Hipotekę przymusową. Hipoteka ta służy nie zabezpieczeniu kredytu lub pożyczki (tak wypadku hipoteki umownej) ale zabezpieczeniu i egzekucji wierzytelności już istniejącej. Aby móc żądać ustanowienia hipoteki przymusowej wierzyciel musi dysponować: tytułem wykonawczym (np. prawomocne orzeczenie sądu lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, ugoda zawarta przed sądem- wszystkie zaopatrzone w klauzulę wykonalności, którą nadaje sąd) tymczasowym zarządzeniem sądu lub postanowieniem prokuratora.

93. Ugoda banku z kredytobiorcą.

System bankowy - rodzaje i zadania banku, które funkcjonują w danym państwie, oraz powiązania jakie występują pomiędzy tymi instytucjami / bankami /.

Prawo bankowe - zespół norm poszczególnych stanowionych w celu regulacji i reglamentacji wykonania działalności bankowej. Uregulowania dotyczące przekształcenia:

1. Zasada dotycząca tworzenia i likwidacji banków

2. Dotycząca zagadnień organizacyjnych, ekonomicznych funkcjonowania instytucji jakim jest bank.

3. Uregulowania prawa bankowego dotyczą relacji z kontrahentami w obrocie gospodarczym.

4. Uregulowania prawa bankowego określają zasady nadzoru bankowego, kontroli nad bankami funkcjonującymi w danym systemie bankowym.

Bank - osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Czynności bankowe:

1. przyjmowanie wkładów pieniężnych

2. prowadzenie rachunków pieniężnych

3. udzielanie kredytów, pożyczek

Bank musi posiadać, żeby istnieć:

- koncesję /zezwolenie/

- statut banku.

Statut banku określa:

- nazwę banku /kasa/

- siedzibę, przedmiot działania, zakres działalności danego banku

- organy, organizację banku, zasady składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych

- zasady sprawowania kontroli wewnętrznej

- fundusze własne, zasady gospodarki finansowej.

Bank świadczy czynności bankowe.

Czynności bankowe to:

- bierne /pasywne/ - gromadzenie środków pieniężnych - prowadzenie lokat

- czynne /aktywne/ - udzielanie kredytów, pożyczek, czyli sprzedaż pieniądza

- pośredniczące /usługowe/ - rozliczenia pieniężne dokonywane na zlecenie klienta.

Przedmiot prawa bankowego:

- publiczne prawo bankowe

- prywatne prawo bankowe

Prawo bankowe określa:

- funkcjonowanie banków

- prawne zagadnienia organizacyjne tych banków

- odnosi się do funkcjonowania banku w relacji z klientem, mają charakter czynności bankowych, regulowane są przez przepisy prawa cywilnego i prawa bankowego.

Publiczne prawo bankowe - wówczas gdy przepisy te zawierają pewne władcze ustalenia dotyczące tworzenia organizacji funkcjonowania banku. Publiczne przepisy prawa bankowego określają zasady sprawowania kontroli nad funkcjonowaniem banków. Publiczne prawo bankowe odnosi się również do kształtowania zasad banku centralnego. Reguluje również zasady ustroju państwowego.

Prywatne prawo bankowe - odnosi się do relacji banku z klientami. Zakres tych relacji określają czynności bankowe. Główna cecha prywatnego prawa bankowego jest to, że dotyczy ono pewnych relacji - zawierane są w sposób dobrowolny /np.: umowa kredytowa/ między klientem, a bankiem.

Źródło prawa bankowego:

- krajowe

- międzynarodowe /odnosimy się do państw członkowskich UE/

Można wyróżnić dwa modele państw:

I - państwo w którym istnieje ustawa prawo bankowe, oprócz tej ustawy istnieje cały szereg ustaw,

które odnoszą się do czynności bankowych

II - państwo gdzie niema ustawy prawo bankowe.

Źródła prawa bankowego:

1. Konstytucja - Regulują ustrój gospodarczy państwa. Konstytucje innych państw określają rolę banku centralnego w państwie.

2. Ustawy - Generalne zagadnienia bankowe normowane są przez ustawę. System prawa bankowego kodyfikowany jest wg różnych wariantów:

- unormowanie prawa bankowego wg publicznego i prywatnego prawa bankowego/zakłada istnienie dwóch ustaw/

- cały szereg ustaw normuje prawo bankowe w tym norm czynności bankowe, ustawy odnoszące się do działalności Banku Centralnego

- przewiduje, że prawo bankowe określone jest wg jednej ustawy

3. Przepisy wykonawcze - aby uściślić pewne zagadnienia w ustawie wydawane są przepisy wykonawcze

4. Regulaminy bankowe - przepisy dopuszczają istnienie regulaminów bankowych.

Wyróżniamy dwa rodzaje regulaminów bankowych:

- zasady organizacyjne funkcjonowania banku

- odnoszą się do precyzowania pewnych produktów bankowych /umów zawieranych z klientami/

Regulamin bankowy jest integralną częścią umowy zawieranej z klientem.

Źródła polskiego prawa bankowego:

- okres do 1989r kiedy mieliśmy do czynienia z jednostopniowym systemem, czyli mono-bank

- okres od 1989r kiedy mamy dwustopniowy model systemu bankowego, w którym źródłem prawa bankowego są cztery rodzaje źródeł praw bankowych.

Konstytucja - art. 227 Konstytucji - określa, że NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Ustawy:

Wyróżniamy dwa rodzaje ustaw:

I - ustawy, które regulują zagadnienia dotyczące organizacji, funkcjonowania, tworzenia banków. Poświęcona jest wyłącznie problematyce bankowej.

II - ustawy mają zastosowanie do określenia działalności bankowej

I Grupa ustaw

- ustawa o NBP - odnosi się do pozycji banku centralnego w Polsce

- ustawa prawo bankowe

- ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych, odnosi się do zasad związanych z udzieleniem kredytów, którym zabezpieczeniem jest hipoteka.

- ustawa o bankowym Funduszu gwarancyjnym - określa zasady zabezpieczenia wkładów w przypadku upadku banku.

II Grupa ustaw

- ustawa prawo czekowe

- ustawa prawo wekslowe

- ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi

- ustawa prawo dewizowe

- ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów

- kodeks cywilny

- prawo handlowe

- ustawa o rachunkowości.

Przepisy wykonawcze - uszczegółowiają pewne przepisy zawarte w ustawie.

Regulaminy bankowe - banki maja prawo wydawania regulaminów

RODZAJE SYSTEMÓW BANKOWYCH:

1. Dwustopniowy model systemu bankowego

2. Mono - bank czyli jednostopniowy model systemu bankowego

Dwustopniowy model systemu bankowego

Bank Centralny - pierwszy stopień

Banki komercyjne - drugi stopień

Bank Centralny - zajmuje się tworzeniem polityki pieniężnej, kieruje wielkością podaży na rynku, nie jest bankiem komercyjnym. Zadaniem jest zapewnienie ochrony wartości, stabilności pieniądza, dba o utrzymanie równowagi pieniądza. Bank Centralny posiada określony status władzy.

Pierwsza koncepcja zakłada ograniczoną samodzielność Banku Centralnego, pełni funkcje doradczą, wykonawczą. Bank Centralny realizuje pewną politykę rządu.

Druga koncepcja szerokiej niezależności Banku Centralnego.

Bank nie jest bezpośrednio zależny od polityki realizowanej przez rząd. Bank Centralny prowadzi długofalową politykę pieniężną.

Zakres niezależności Banku Centralnego.

- niezależność- personalna

- niezależność- finansowa

- niezależność- funkcjonalna

Bank Centralny ma prawo do samodzielnego kształtowania polityki pieniężnej.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA CENTRALNEGO BABKU KOMERCYJNEGO:

1. Walne zgromadzenie akcjonariuszy - decyduje o zasadniczych kwestiach dla banku , może dokonywać zmian statutu banku.

2. Rada nadzorcza banku - kontrolowanie pracy zarządu banku, nie ingeruje bezpośrednio w politykę prowadzoną przez zarząd banku.

3. Zarząd banku - kieruje polityką banku

4. Piony:

- Bankowości Oddziałowej

- Obsługi Banku

- Kredytowy

- Marketingu

- Finansowy

- Bankowości Inwestycyjnej

- Skarbu i Operacji Zagranicznych

5. Departamenty

6. Wydziały

7. Zespoły

Zasada tajemnicy bankowej - dot. czynności bankowych i osób, wszelkich informacji dot. posiadania rachunku bankowego, środków finansowych na rachunku przez klienta.

Argumenty przemawiające za tą zasadą:

1 - ochrona prywatności - wymagana przez klienta, który chce żeby było to chronione.

2 - ochrona interesu ekonomicznego klienta i banku - dot. klienta każdej grupy.

Argumenty przemawiające za ujawnianiem niektórych informacji - interes ogólnospołeczny, ujawnianie informacji o posiadanym rachunku przez osoby wobec których toczy się postępowanie karne.

Przedmiotem tajemnicy bankowej jest:

- wszystkie umowy zawarte pomiędzy klientem a bankiem (o prowadzenie rachunku czy też o udzielenie kredytu)

- posiadania rachunku bankowego

- że dana osoba jest klientem danego banku

- wykonywania operacji bankowych

Podmiotem tajemnicy bankowej są:

- wszyscy pracownicy banku są zobowiązani do przestrzegania tajemnicy bankowej

- osoby trzecie które wchodzą w posiadanie tajemnicy bankowej np. firmy doradcze, informatycy.

Bank ma prawo udostępnić informacje:

1 - Innym bankom - dot. głównie w przypadku kredytów zaciągniętych przez klienta w innych bankach- informacja niezbędna w celu sprawdzenia zdolności kredytowej.

2 - Biuro informacji kredytowej

3 - Sad, prokuratura - te organy maja prawo , ale w okresie gdy toczy się wobec tego klienta postępowanie karne.

4 - Główny Urząd Ceł

5 - Komisja Nadzoru bankowego

6 - Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

7 - Bankowy Fundusz Gwarancyjny

8 - Komornik Sadowy

9 - Generalny Inspektor Informacji Finansowej

Za nieprzestrzeganie przepisów o ochronie tajemnicy bankowej grożą sankcje:

- grzywna do 1 miliona złotych

- pozbawienie wolności do 3 lat

Również nieprawdziwe informacje dot. klienta podlegają sankcji.

FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO:

1. jest bankiem emisyjnym - emituje pieniądz ( gotówkowy) i reguluje wielkością podaży pieniądza który znajduje się w obiegu. BC wypełnia funkcje techniczne np.: określa wzory znaków pieniężnych , stopy, wagę, próby monet. Określa zasady wycofywania banknotów z rynku. Określa zasadnicze postępowanie z sfałszowanymi pieniędzmi

2. jest „bankiem banków” (dla banków komercyjnych) - BC nie prowadzi działalności komercyjnej, nie jest nastawiony na zysk , nie kieruje się rentownością. Działa na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa sektora bankowego. BC współpracuje z bankami komercyjnymi w tej współpracy posługuje się pewnymi instrumentami, które maja na celu realizację określonych celów.

Instrumenty o charakterze:

- administracyjnym - posługiwanie się instrumentem stopy. Ustalenie wielkości rezerw obowiązkowych, określenie limitów kredytowych banku.

- rynkowym - operacje otwartego rynku

- mieszanym - polityka kredytu refinansowego

3. jest bank państwa - BC współpracuje z organami władzy państwowej (rządem) w zakresie kształtowania polityki gospodarki państwa np.: współpracuje przy planowaniu ustawy budżetowej. BC kształtuje politykę walutowa, kursowa. W ramach tej polityki BC zarządza Rezerwa Dewizowa - jest to wyrównawczy fundusz walutowy. BC może wpływać w pewien sposób na kurs waluty krajowej poprzez wykorzystywanie środków z tej rezerwy. BC świadczy pewne usługi na rzecz organów władzy państwowej np.: prowadzi rachunki wydatków budżetu państwa oraz prowadzi obsługę zadłużenia zagranicznego.

4. jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilności gospodarki i jej rozwoju.

ORGANY BANKU CENTRALNEGO:

- prezes

- rada polityki pieniężnej

- zarząd NBP

Prezes - jest powołany przez Sejm na wniosek Prezydenta, kadencja trwa 6 lat - może być dwie kadencje. Przewodniczy radzie polityki pieniężnej, zarządu NBP. Przewodniczy również komisji nadzoru bankowego.

Kadencja wygasa:

po upływie 6 lat (kadencji)

śmierci

w przypadku rezygnacji

w przypadku odwołania

Kiedy można odwołać Prezesa NBP:

- gdy ma długotrwałą chorobę i nie może pełnić- tej funkcji

- w przypadku skazania go za przestępstwo prawomocnym wyrokiem Sądu

- Tryb. Stanu orzeka o zakazie sprawowania funkcji kierowniczych

Rada Polityki Pieniężnej - liczy 10 osób, przewodniczącym jest Prezes. Powoływani są przez Sejm, Senat i Prezydenta w równej części po 3 osoby. Kadencja trwa 6 lat - nie mogą być powołani na następną kadencje jeżeli odwołani zostali po upływie 3 lat. Nie mogą prowadzić działalności zarobkowej ani partyjnej.

Odwołani mogą być:

- długotrwała choroba która uniemożliwia pełnienie tej funkcji

- w przypadku skazania za przestępstwo prawomocnym wyrokiem Sądu

- Tryb. Stanu orzeka o zakazie sprawowania funkcji kierowniczych

Zadania RPP:

- przedkładanie opinii projektu ustawy budżetowej

- określa wysokość stóp procentowych BC

- ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej

- określa zasady polityki otwartego rynku

- zatwierdza plan finansowy NBP

Zarząd NBP - składa się z 6 do 8 członków w tym 2 w-ce prezesów. W-ce prezesów powołuje Prezydent na wniosek Prezesa NBP. Członkowie zarządu nie mogą prowadzić działalności gospodarczej oraz działać w partiach i zrzeszeniach.

Zadania zarządu:

- nadzoruje operacje otwartego rynku

- udziela zezwoleń bankom komercyjnym na prowadzenie czynności w zakresie obrotu dewizowego

- ocenia funkcjonowanie systemu bankowego

- realizacja uchwał RPP

POLITYKA PIENIĘŻNA BC- polega na kształtowaniu wielkości podaży pieniądza na rynku .

Instrumenty o charakterze obligatoryjnym:

- stopa rezerw obowiązkowych

- ilościowe instrumenty wyznaczające podaż pieniądza

Instrumenty o ekonomicznym charakterze oddziaływania:

- polityka dyskontowa i lombardowa - uprawnienia banku do udzielania kredytu refinansowego.

W ramach polityki dyskontowej BC udziela kredytu redyskontowego (kredyt udzielany na podstawie zdyskontowanych przez banki komercyjne weksli jednostek obrotu gospodarczego).

W ramach polityki lombardowej BC udziela kredytu lombardowego i udzielany jest bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Jest kredytem krótkoterminowym.

Bank Centralny może prowadzić politykę:

-ekspansywną - zwiększenie ilości podaży pieniądza na rynku

-restrykcyjną -ograniczyć wielkość podaży pieniądza na rynku.

-polityka otwartego rynku - polega na zakupie bądź sprzedaży papierów wartościowych w odniesieniu do klientów indywidualnych czy też banków komercyjnych. Sprzedaż papierów wartościowych będzie ograniczała wartość podaży pieniądza na rynku, natomiast skup papierów wartościowych będzie zwiększał podaż pieniądza na rynku.

Zasada nadzoru bankowego

Nadzór bankowy to zarówno czynność i instytucja.

1. Nadzór bankowy właścicielski - sprawowany jest przez właścicieli tego banku, uwzględnia on przede wszystkim interes właściciela a nie do końca klienta.

2. Nadzór nad bankami - uwzględnienie interesów klientów, funkcjonowanie banku zgodnie z przepisami prawa bankowego.

Rodzaje nadzoru bankowego:

-instytucjonalny (przez specjalnie do tego powołane instytucje)

-jedno instytucjonalny

-wielo instytucjonalny

-funkcjonalny (pewne funkcje powierza się pewnym instytucjom)

Argumenty przemawiające za istnieniem nadzoru bankowego:

1. Banki gospodarują cudzymi środkami pieniężnymi
2. Banki prywatne które wymagają kontroli.

Nadzór bankowy jako instytucja może działać w organach banku jak również poza organami banku. W Polsce Nadzór Bankowy sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego, natomiast organem wykonawczym jest Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.

Zadania Nadzoru Bankowego:

- kontrola całokształtu działalności

- bada zgodność- z przepisami zawartych umów

- bada płynność

Środki nadzoru odnośnie banków komercyjnych:

-zalecenia jakie wydaje nadzór bankowy np.: zobowiązanie banków do ograniczenia określonych produktów bankowych

-sankcje - mogą one zmierzać do zawieszenia w czynnościach Prezesa, zawieszenie w czynnościach banku przez cofnięcie koncesji na prowadzenie działalności bankowej.

Zasada licencjonowania działalności bankowej

Warunki powstania banku:

1. Posiadanie funduszy własnych

2. Musi być stworzony 3 letni plan działalności banku.

3. Dysponowanie określonymi pomieszczeniami i wyposażeniem

Założycielem banku może być:

w formie spółki akcyjnej - co najmniej 3 osoby, nie dot. jeżeli założycielem jest bank zagraniczny

bank spółdzielczy - tylko i wyłącznie osoby fizyczne co najmniej 10 osób

bank państwowy przez premiera w drodze rozporządzenia na wniosek Ministra Skarbu.

Kapitał który należy posiadać w celu utworzenia banku:

1 milion EURO - bank spółdzielczy

5 milionów EURO - banki spółki akcyjnej.

Kapitał nie może pochodzić z kredytu, misi być udokumentowane pochodzenie kapitału. Jeden z założycieli nie może dysponować większym kapitałem niż 50% kapitału założycielskiego.

W celu utworzenia banku jest konieczne złożenie wniosku do Komisji Nadzoru Bankowego, gdzie określa się nazwę banku, siedzibę oraz zakres oferowanych czynności bankowych. Istnieje w Polsce możliwość utworzenia banku przez inny bank zagraniczny, bądź utworzenie placówki za granicą. W tych przypadkach wymagana jest zgoda Komisji Nadzoru Bankowego na utworzenie banku i prowadzenie działalności bankowej. Placówki pełnią funkcję reprezentacyjną.

Banki mogą się łączyć, celem jest:

- zmniejszenie kosztów banku

- likwidacja wzajemnej konkurencji

- zmniejszenie kosztów osobowych

- zwiększenie kapitałów poprzez połączenie które umożliwia oferowanie usług dużym podmiotom

LIKWIDACJA BANKU, KWESTIE UPADŁOŚCI

Jeżeli pojawi się niebezpieczeństwo rozwiązania działalności banku to istnieje możliwość wdrożenia programu naprawczego. Taki program nadzoruje kurator wyznaczony przez Komisje Bankową. Bank w takiej sytuacji może korzystać z pożyczek z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Jeśli program naprawczy nie przyniesie pozytywnego skutku wtedy powołuje się Zarząd Komisaryczny, którego celem jest naprawa finansów tego banku.

Likwidacja banku

Proces ten poprzedza walne zgromadzenie banku w celu zwiększenia funduszy własnych .Jeżeli po upływie pół roku od zwołania walnego zgromadzenia strata się zwiększa, przekracza 50% funduszy własnych, występuje wówczas przesłanka do likwidacji. Komisja Nadzoru bankowego może wydać decyzję o likwidacji, bądź taki bank może być przejęty przez inny bank.

Upadłość banku

1. Czynniki wewnętrzne:

- złe zarządzanie aktywami banku

- brak kompetencji kierownictwa banku

- zbyt niskimi kapitałami własnymi banku

2. Czynniki zewnętrzne:

- brak zaufania klientów wobec banku

- konkurencja innych banków

- recesja w gospodarce

Przesłanki upadłości

Jeżeli jego aktywa nie wystarczają na pokrycie zobowiązań banku - wtedy jest informowana Komisja Nadzoru Bankowego i zawiesza działalność banku.

Bank wtedy nie reguluje swoich zobowiązań.

Bank nie prowadzi działalności bankowej, poza windykacją należności.

Zawieszeniu ulega również egzekucje z rachunków bankowych i nie mogą być podejmowane nowe. Jest możliwość przejęcia tego banku przez inny bank. Jeśli nie zostanie przejęty lub nie można naprawić sytuacji finansowej banku Komisja Nadzoru bankowego występuje z wnioskiem do sądu o upadłość banku, również powiadomiony jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Orzeczenie o upadłość zapada w terminie 1 m-ca od złożenia wniosku. Po ogłoszeniu upadłości Sad Wojewódzki wyznacza Syndyka Masy Upadłościowej.

Skutki upadłości

Ulegają rozwiązaniu umowy zawarte przez bank z klientami banku np. umowy o prowadzenie rachunku. Ulegają rozwiązaniu inne umowy (poręczenia gwarancji bankowej). Przy upadłości banku ważna rolę odgrywa Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

powstał na mocy ustawy z 1994 r. i jego celem jest:

- konieczność zapewnienia bezpieczeństwa depozytów klientów banku

- ochrona samego konsumenta

Gwarancją BFG jest objęte:

1. dotyczą określonych depozytów, określonych klientów

2. środki zgromadzone na rachunkach bankowych imiennych bez względu na liczbę umów zawartych przez dany podmiot z bankiem do określonej kwoty.

3. objęte są depozyty w walucie polskiej i obcej - dot. wszystkich umów podmiotu z bankiem

4. obejmuje środki na dzień zawieszenia działalności banku ale powiększone o odsetki naliczone do dnia ogłoszenia upadłości banku.

5. nie wszystkie kwoty czy wkłady są objęte gwarancjami, nie są objęte wkłady Skarbu Państwa i innych banków, czy depozytów kierownictwa upadłego banku.

6. kwoty:

- równowartości w złotych 1 tys. EURO - (zwrot w 100%)

- powyżej równowartości od 1 tys. do 22 tys. EURO - (zwrot 90% od 01.01.2003r.)

Z wszelkimi roszczeniami powyżej tej kwoty można wystąpić do sadu. Po upływie 5 lat od ogłoszenia upadłości banku wszelkie roszczenia w stosunku do BFG ulegają przedawnieniu. Koszty utrzymania BFG pokrywają bank tworząc taki fundusz, który może udzielić im pożyczek i poręczeń, gwarancji.

Proces uruchamiania środków z BFG zaczyna się z chwilą ogłoszenia upadłości banku, proces wypłacania środków trwa do 4 m-cy.

W ciągu miesiąca od ogłoszenia upadłości Syndyk ma za zadanie sporządzenie listy deponentów, sporządzoną listę przekazuje do BFG, która podlega weryfikacji w okresie 2 tygodni. W przypadku niezgodności cofana jest z powrotem do syndyka i ma jeden tydzień na poprawkę. Następnie lista jest ponownie przekazywana do BFG. W ciągu 7 dni BFG przyznaje środki finansowe na dokonanie wypłat. W ciągu 7 dni BFG zobowiązuje banki na wpłacenie środków przeznaczonych na realizację gwarancyjne. W ciągu 30 dni syndyk jest zobowiązany do powiadomienia klientów o możliwości wypłatach środków zgromadzonych w tym funduszu. W przeciągu kolejnych 21 dni syndyk powinien dokonać rozliczeń tych wypłat, rozliczyć się z BFG.

Zasada trójczłonowego zakresu działalności bankowej

1. Operacje bierne /pasywne/ - mające charakter depozytowy, gromadzenie środków finansowych.

2. Operacje aktywne /czynne/ - związane są z udzielaniem pożyczek i kredytów

3. Operacje pośredniczące - wszelkie czynności rozliczeniowe przez bank na zlecenie klienta.

W ramach operacji biernych banki komercyjne mogą emitowanie obligacji papierów wartościowych.

Operacje bierne oraz czynne są wykonywane na ryzyko klienta, takim ryzykiem nie są objęte czynności pośredniczące. Takie czynności bank świadczy odpłatnie.

Rodzaje czynności bankowych:

1. czynności bankowe świadczone przez bank

przyjmowanie wkładów pieniężnych

prowadzenie rachunków bankowych

udzielanie kredytów

udzielanie gwarancji bankowych

emisja bankowych papierów wartościowych

2. inne czynności bankowe oferowane przez bank, świadczące również przez inne podmioty:

pożyczki pieniężne

wydawanie czy emisja kart płatniczych i dokonywanie rozliczeń z tego tytułu

udostępnianie skrytek bankowych

udzielanie poręczeń bankowych

czynności obrotu dewizowego

Zasada funkcjonowania gospodarki finansowej

Bank dysponuje określonymi środkami własnymi i środkami obcymi banku.

Środki własne to kapitał własny nie przekraczający 8%, pozostała część ponad 90% to środki obce (lokaty międzybankowe, lokaty klientów banku).

Podział środków własnych banku:

1. Fundusze własne podstawowe

- fundusz akcyjny

- fundusz zapasowy

- fundusz rezerwowy

2. Fundusze uzupełniające

- fundusze ogólnego ryzyka

- fundusz inwestycyjny

System bankowy w Polsce kryterium podziału

1Krytrium usytuowania BC czyni II stopniowy system I-to BC II- banki komercyjne

2-Kryterium siedziby banku;

-banki krajowe posiadają siedzibę w kraju

-banki zagraniczne posiadające siedzibę za granica a oddziały w naszym kraju.

3-kryterium z zakresu oferowanych czynności bankowych

-banki uniwersalne- większość istnienia takich banków w naszym kraju

-banki szczególne (hipoteczne)

Podział banków wg form własności

a)Banki państwowe obecnie jedynym takim bankiem w Polsce jest Bank Gospodarstwa Krajowego

b) Banki spółdzielcze-zrzeszone są w bankach regionalnych a te z kolei w Bankach Gospodarki Żywnościowej

c) Banki o charakterze spółek akcyjnych. W Polsce istnieje większość takich banków.

W Polsce istnie ja również para banki które nie działają bezpośrednio na podstawie prawa bankowego i nie zostały utworzone na podstawie prawa bankowego, przykładem jest Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo Kredytowa (SKOK), która została utworzona na podstawie ustawy o SKOK-ach, nie są one objęte Funduszem gwarancyjnym.

Pracownicze kasy zapomogowo - pożyczkowe ( nie mogą być przeznaczane na działalność gosp.)

OPERACJE PASYWNE BANKU / o charakterze depozytowym/

Wszystkie operacje realizowane przez bank realizowane są na podstawie umów bankowych zawieranych pomiędzy bankiem a klientem. np. umowa o prowadzenie rachunku bankowego, umowa o udzielenie kredytu. Integralną częścią każdej umowy jest regulamin bankowy, którego należy zawsze się domagać.

Umowa o prowadzenie rachunku bankowego regulowana jest przez prawo bankowe i przepisy prawa cywilnego.

Umowa rachunku bankowego zawiera:

- oznaczenie stron zawierających umowę tzn. klienta i przedstawiciela banku

- nr rachunku bankowego

- rodzaj otwartego rachunku

- wysokość- oprocentowania, warunki oprocentowania (zmienne czy stałe)

- w jaki sposób można dysponować- środkami na rachunku

- terminy realizacji zleceń płatniczych

- terminy i formy kapitalizacji środków odsetek na rachunku

Umowa rachunku bankowego oznacza, że bank zobowiązuje się do przechowywania środków depozytowych i dokonywania rozliczeń i zleceń. W umowie będzie określona wysokość opłat i prowizji za prowadzenie rachunku bankowego.

Właściciel rachunku bankowego możemy udzielić innej osobie pełnomocnictwa do dokonywania takich samych czynności jak właściciel. Pełnomocnictwa można udzielić na czas określony i nieokreślony. Pełnomocnictwo wygasa z chwila śmierci właściciela rachunku bankowego, jednakże można dokonać zapisu na wypadek śmierci.

Bank może wypowiedzieć umowę o prowadzenie rachunku w przypadku gdy klient będzie korzystał niezgodnie z warunkami w umowie.

Klient ma zawsze obowiązek powiadomić bank o zmianach jego danych osobowych.

Zobowiązani do posiadania kont bankowych są podmioty gospodarcze.

Operacje finansowe przekraczające 3 tys. EURO muszą być dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego.

RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH

1 - Rachunki bieżące - zakładane dla podmiotów gospodarczych, służą do dokonywania różnego rodzaju rozliczeń z kontrahentami w obrocie gosp. np. do zapłaty świadczeń z tytułu ZUS, wypłaty dla pracowników. Wykorzystuje się je również aby klient mógł wykorzystać pewien limit kredytowy.

2 - Rachunki pomocnicze - zakładane są przez podmioty gospodarcze w innych bankach w mieście dla ułatwienia płatności.

3 - Rachunki lokat terminowych - zakładane przez klientów którzy chcą lokować nadwyżki środków pieniężnych.

4 - Rachunki oszczędnościowo- rozliczeniowe - (konta osobiste) takim rachunkiem jest również konto AVISTA. Prowadzenie dla osób fizycznych ale również dopuszcza się do prowadzenia przez Szkolne Kasy Oszczędnościowe. Posiadaczem takiego konta może być osoba małoletnia, jednak korzystanie, dysponowanie środkami na takim rachunku ma osoba która ukończyła 13 lat. Prawo bankowe wymaga żeby w sformułowaniu takiego rachunku widniało „oszczędnościowy”. Prowadzenie takiego rachunku może być rozwiązane jeżeli nie ma wpłat i obrotu przez 5 lat. Służą one do dokonywania rozliczeń klientów, mogą być wydawane dyspozycje zleceń opłat stałych i jednorazowych. Zabrania się prowadzenia rozliczeń dla prowadzenia rozliczeń z działalności gosp. Zwrot z podatku rocznego może być dokonywany jedynie na konta osobiste. Środki zgromadzone na ROR wolne są od zajęcia na podstawie sadowego tytułu wykonawczego do określonych kwot, ta kwota to 3 krotność przeciętnego m-nego wynagrodzenia za prace w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród i zysków.

W przypadku śmierci właściciela rachunku bank:

- w I kolejności wypłaca środki na pokrycie kosztów pogrzebu

- w II kolejności środki zostaną przekazane osobie ujętej w umowie jako pełnomocnik na wypadek śmierci w kwocie 20 krotności przeciętnego m-nego wynagrodzenia za prace w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród i zysków.

- pozostała kwota zostaje przekazana spadkobiercy. Dot. to wszystkich środków w różnych bankach.

Kwestie wypłat środków z konta na rzecz osób trzecich - w przypadku utraty czeku, karty od momentu zgłoszenia dana placówka odpowiada za wypłaty z konta.

Banki mogą tworzyć wzajemnie lokaty międzybankowe . Banki nie mają obowiązku tworzenia rezerw bankowych od lokat międzybankowych.

Innymi źródłami pozyskiwania środków finansowych przez bank to: bony depozytowe, certyfikaty.

OPERACJE AKTYWNE BANKU /udzielanie kredytów/

Do tych operacji zaliczamy

1. działalność kredytową

2. operacje lokat międzybankowych czynnych (dokonywanych w innych bankach)

3. papiery wartościowe

Kredyt a pożyczka /różnice/

- Kredyt regulowany przez prawo bankowe, pożyczka regulowana przez przepisy prawa cywilnego.

- Kredyt jest czynnością wykonywaną tylko przez banki, natomiast pożyczka może być czynnością bankową jeśli jest dokonywana przez bank.

- Kredyt otrzymuje się na określony cel przy pożyczce nie ma celu.

- Zwrot kredytu powiększony o odsetki i prowizję w przypadku pożyczki nie musza być naliczane odsetki.

- Kredytodawca nie jest właścicielem tych środków, które są przedmiotem kredytu a pożyczkodawca jest właścicielem tych środków.

- Przedmiotem pożyczki są znaki pieniężne (gotówka), przedmiotem kredytu jest pewna wartość ekonomiczna.

- Kredyt może być wypłacony jednorazowo lub w transzy. Pożyczka udzielona jest jednorazowo w całości.

- Umowy o kredyt zawarta na piśmie, pożyczka nie musi być sformułowana na piśmie.

Umowa kredytu

Bank zobowiązuje się oddać kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, natomiast kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z tych środków zgodnie warunkami określonymi w tej umowie oraz do spłaty kredytu powiększonej o odsetki i prowizję w określonym terminie.

Umowa pożyczki

Bank zobowiązuje się do przeniesienia na własność kredytobiorcy określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się do zwrotu tych pieniędzy.

Wypowiedzenie umów

W przypadku kredytu - gdy bank stwierdza że sytuacja klienta się zmieniła i nie będzie w stanie spłacić kredytu. W przypadku pożyczki wówczas gdy klient staje się niewypłacalny.

Prawo bankowe zezwala bankowi na pobieranie prowizji bankowej, pobiera się ją w momencie uruchomienia kredytu.

Odsetki (oprocentowanie) - naliczane są zawsze od kapitału który pozostał do spłaty.

Oprocentowanie może być stałe lub zmienne.

Oprocentowanie naliczane jest:

- nominalne - takie oprocentowanie jakie się stosuje np.: wg 15%.

- efektywne - kwota jaką faktycznie zapłacimy (jest zawsze niższa)

Kredyt może być spłacany wg rat stałych lub malejących.

Spłaty w systemie rat malejących spłacamy szybciej kapitał i wówczas raty odsetkowe są mniejsze dlatego jest to sposób korzystniejszy.

Rzeczywista stopa oprocentowania kredytu

Ustawa z 20.07.2001r o kredycie konsumenckim Dz. Ust. 100 poz. 1081 z dn. 18.09.2002r. zobowiązuje banki do określenia rzeczywistych stóp % w celu możliwość porównania stóp % z ofertami innych banków.

Oprocentowanie kredytu zależy od okresu na jaki został zaciągany, zazwyczaj oprocentowanie jest mniejsze przy krótszym okresie czasu. W przypadku klientów instytucjonalnych oprocentowanie kredytu może podlegać negocjacji, jak i w przypadku zabezpieczeń kredytu.

Ustawa o kredycie konsumenckim odnosi się do niektórych kredytów które nie są udzielane poniżej 500 zł i przekraczają 80 tys. zł.

Ustawodawca zakłada że klient może w ciągu 3 dni odstąpić od umowy kredytu. Jeżeli kredytodawca nie spełni określonych warunków to kredytobiorca spłaci tylko kapitał w równych ratach.

KRYTERIA PODZIAŁU KREDYTÓW

1. okres kredytowania

krótkoterminowe

średnioterminowe

długoterminowe

2. metoda udzielania kredytu

w rachunku bieżącym

w rachunku kredytowym

3. przeznaczenie

obrotowe

inwestycyjne

Warunkiem przyznania kredytu jest przedstawienie biznes planu.

4. waluta kredytu

5. podmiot

osoba fizyczna

podmioty gosp.

Udzielanie kredytu podmiotom gospodarczym na bieżącą działalność, na zakup materiałów - kredyty krótkoterminowe.

RODZAJE KREDYTÓW

Kredyty obrotowe - udzielane podmiotom gosp. na bieżącą działalność (na zakup materiałów), są to kredyty krótkoterminowe.

Kredyty lombardowe - udzielane pod zastaw określonych rzeczy ruchomych, papierów wartościowych. Udzielany jest w granicach 60-70% wartości zastawu. Rzecz zastawiona pozostaje do czasu spłacenia kredytu u kredytodawcy.

Kredyt reportowy - udzielany pod zastaw określonych rzeczy ruchomych, papierów wartościowych. Przedmiot ten na okres zastawu staje się własnością kredytodawcy (różnica między lombardowym) oraz jest wyższe oprocentowanie niż w lombardowym.

Kredyty hipoteczne - kredyt udzielany najczęściej na zakup domu, mieszkania, nieruchomości, a zastawą kredytu jest hipoteka.

Hipoteka- forma zabezpieczenia wierzytelności, polegająca na ustanowieniu rzeczowego prawa na nieruchomości dłużnika na rzecz wierzyciela w postaci aktu notarialnego wpisanego do księgi wieczystej. Hipoteka pozostaje nawet wówczas gdy zmienia się właściciel.

Księga wieczysta dzieli się na IV działy

I - położenie nieruchomości

II - właściciel nieruchomości

III - służebność i ograniczenia

IV - hipoteka

Warunkiem ustanowienia hipoteki jest złożenie odpowiedniego wniosku. Bank za nim udzieli kredytu pod zastaw hipoteki, musi sprawdzić czy dana nieruchomość nie jest już zastawiona.

RODZAJE HIPOTEK:

Hipoteka umowna - powstaje na etapie udzielania kredytu pomiędzy kredytobiorca a kredytodawca, umowa powstaje na etapie udzielania kredytu. W ramach tej hipoteki może powstać hipoteka zwykła i kaucyjna

Hipoteka zwykła - będzie ustanowiona gdy wierzytelność kredytu jest dokładnie określona co do jej wysokości. Ustanowienie hipoteki odnosi się do wysokości kapitału.

Hipoteka kaucyjna - zabezpiecza wierzytelności o nieustalonej dokładnie wysokości. Określona jest jedynie maksymalna wysokość kredytu np. dla potrzeb bieżących. Ustanowienie hipoteki odnosi się do wysokości odsetek.

Hipoteka przymusowa - powstaje gdy wierzytelność istnieje, a kredytobiorca spłaca kredyt nieregularnie, bank wówczas może domagać się zabezpieczenia w postaci zastawu hipotecznego. Ustanowienie tej hipoteki wymaga tytułu wykonawczego. W ramach tej hipoteki może być ustanowiona hipoteki zwykła i kaucyjna.

Kredyt hipoteczny jest procesem kosztownym dla kredytodawcy gdyż wszystkie koszty związane z ustanowieniem hipoteki pokrywa kredytobiorca tj. wycena rzeczoznawcy.

GWARANCJE BANKOWE

Bank gwarantuje wiarygodność klienta.

Nieodwołalne zobowiązanie banku do wypłacenia beneficjentowi banku gwarancji określonej kwoty pieniężnej w przypadku, gdyby zleceniodawca gwarancji nie wypełnił świadczenia do wykonania którego był zobowiązany.

Stroną gwarancji jest:

zleceniodawca gwarancji /osoba która z bankiem podpisuje umowę/

bank udzielający gwarancji

beneficjent gwarancji

Zleceniodawca składa wniosek. Po pozytywnym rozpatrzeniu, bank sporządzą list gwarancyjny na benificjenta. W liście określony jest przedmiot gwarancji, wysokość gwarancji i termin ważności gwarancji.

RODZAJE GWARANCJI

1. Przetargowa /wadialna/ - bank gwarantuje wypłatę z wadium organizatorom przetargu.

2. Należytego wykonania kontraktu - występuje gdy beneficjent poniesie związane z tym kontraktem.

3. Zwrotu zaliczki - bank gwarantuje zwrot zaliczki beneficjentowi.

4. Zabezpieczająca zapłatę - zapłatę za świadczenia gwarantuje bank.

5. Spłaty kredytu - bank może udzielić gwarancji spłaty kredytu zaciągniętego w innym banku.

6. Zapłaty cła

WARUNKI UDZIELANIA KREDYTU

Warunkiem udzielenia kredytu jest:

- posiadanie zdolności kredytowych przez kredytobiorcę

- zdolność do bieżącej konsumpcji kredytu

Okres wypowiedzenia kredytu wynosi 30 dni, w przypadku zagrożenia upadłości kredytobiorcy termin skraca się do 7 dni.

Wniosek kredytobiorcy:

1. informacje kredytobiorcy (statusu prawny jaki jest to podmiot gospodarczy)

2. wysokość i zamierzone wykorzystanie kredytu np. plan inwestycyjny

3. możliwość i formy spłaty

4. zabezpieczenie kredytu

Dodatkowe warunki:

zabezpieczenie kredytu (w przypadku gdyby kredytobiorca nie spłacał kredytu)

rodzaj kredytu

termin na jaki zostanie udzielony

wysokość kredytu

sytuacja ekonomiczna kredytobiorcy

Schemat postępowania przy udzielaniu kredytu

wniosek o kredyt → DECYZJA → NIE (odmowa udzielenia kredytu) lub TAK - wstępna ocena kredytobiorcy → DECYZJA → NIE (odmowa udz. kredytu) lub TAK - analiza działalności kredytobiorcy → DECYZJA → NIE (odmowa udz. kredytu) lub TAK - uzgodnienie szczegółowych warunków umowy kredytu → Podpisanie umowy kredytu

Elementy umowy kredytowej:

-osoby

-termin na jaki zostanie udzielony kredyt

-rodzaj kredytu

-wysokość oprocentowania

-przeznaczenie, cel wykorzystania środków

-zabezpieczenia

RODZAJE ZABEZPIECZEŃ WIERZYTELNOŚCI

1. Zabezpieczenie osobiste prawa cywilnego

- poręczenie cywilne - poręczyciel zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami, wraz z innymi opłatami gdyby kredytobiorca nie wywiązał się z umowy. Poręczenie może mieć charakter terminowy i bezterminowy. Może być całości lub części kredytu. Poręczyciel odpowiada jako współdłużnik solidarny. Poręczenie może obejmować cały majątek poręczyciela.

- gwarancje bankowe

- cesja lub przelew wierzytelności na zabezpieczenie - zostaje zawarta umowa pomiędzy kredytobiorcą a bankiem, gdzie kredytobiorca przenosi na bank prawa do otrzymania wierzytelności z tytułu świadczeń usług, sprzedaży towarów. Może mieć charakter globalny, dot. wszystkich banków.

- przystąpienie do długu - umowne lub ustawowe.

Umowne - wynika z umowy zawartej między bankiem a kredytobiorcą. Osoba trzecia przystępująca do długu staje się współdłużnikiem.

Ustawowe - wynika gdy wierzytelność związana jest z daną firmą. Nabywca takiego podmiotu gosp. staje się dłużnikiem kredytowym.

- przejęcie długu kredytowego - przejęcie przez osobę trzecią długu i zwolnienie osoby dotychczasowej spłacającej dług. Przejmujący dług musi posiadać zdolność kredytową.

2. Zabezpieczenie przewidziane w prawie wekslowym

- poręczenie wekslowe

- weksel in blanco

3. Zabezpieczenie rzeczowe

- hipoteka

- przewłaszczenie na zabezpieczenie - przeniesienie przez kredytobiorcę praw własności określonej rzeczy ruchomej na własność banku na czas trwania kredytu. Przedmiotem mogą być rzeczy oznaczone co do tożsamości np. maszyny, urządzenia.

- zastaw rejestracyjny - prowadzony jest w sądach rejonowych, polega on na tym że ustanowione jest na rzecz banku zabezpieczenie, zastaw określonych rzeczy ruchomych które znajdują się w posiadaniu kredytobiorcy.

4. Zabezpieczenia szczególne

- kaucja - polega na przeniesieniu środków pieniężnych na rzecz banku na czas trwania kredytu.

- blokada środków na rachunku bankowym - klient składa wniosek do banku i bank odzyska swoje środki. Wadą jest, że w przypadku wszczęcia egzekucji z rachunku bankowego, bank zaspokojony zostałby na końcu.

5. Ubezpieczenie kredytu - zabezpieczenie kredytu, zawarcie umowy polegające na tym, że w przypadku nie spłacenia kredytu przez kredytobiorcę, ubezpieczyciel zobowiązany jest do spłaty.

KOSZTY KREDYTOBIORCY

- należności podatkowe

- podatki od czynności cywilno-prawnych np. hipoteka, udzielenie pełnomocnictwa

- poręczenie cywilno-prawne - opłata skarbowa, opłata notarialna, opłata sądowa

Ze względu na przedmiot zabezpieczenia

- zabezpieczenie na nieruchomości np. hipoteka

- zabezpieczenie na ruchomościach : zastaw rejestracyjny, przewłaszczenie

- zabezpieczenie na prawach: zastaw lub przeniesienie praw

WINDYKACJA NALEZNOŚCI BANKU

Działania podejmowane w celu odzyskania od klienta należności kredytowej.

Formy windykacji:

1. Sądowe postępowanie egzekucyjne

2. Formy polubownego dochodzenia należności np.: postępowanie układowe, postęp. upominawcze.

3. Sądowe postępowanie egzekucyjne

Bankowy tytuł egzekucyjny - stwierdza istnienie należności a egzekucja z tego tytułu następuje po nadaniu klauzuli wykonalności nadanej przez Sąd.

Jest podstawą windykacji, zawiera on:

-określa bank który wystawił tytuł

-określa dłużnika

-wysokość zobowiązania wraz z odsetkami

-wymagalność dochodzonego roszczenia

Egzekucja może nastąpić na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego wówczas gdy kredytobiorca złoży oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Oświadczenie takie zawiera: termin i kwotę.

Egzekucja sądowa - organem jest komornik sadowy (egzekucja z rachunków bankowych, praw majątkowych), bank musi pamiętać że przed nim są inne instytucje które mają pierwszeństwo odzyskania należności pieniężnych (np.: Urząd Skarbowy).

4. Formy polubownego dochodzenia należności

Postępowanie układowe - gdy kredytobiorca przewiduje, że w wyniku jakichś okoliczności jego działalność gospodarczą może zostać zakończona.

Formy restrukturyzacji kredytu - potracenie należności.

Postępowanie upominawcze

Likwidacja kredytobiorcy - podmiotowi gospodarczemu zostanie wypowiedziany kredyt, spłata musi nastąpić natychmiast.

ROZLICZENIA PIENIĘŻNE

1. Rozliczenie gotówkowe

wpłaty dokonywane na podstawie dowodów wpłaty

wpłaty zamknięte

wypłata gotówki:

w formie czeku gotówkowego imiennego

w formie dyspozycji ustnej

z bankomatu za pomocą kart płatniczych

2. Rozliczenia bezgotówkowe

polecenie przelewu

polecenie zapłaty

czek rozrachunkowy

karta płatnicza

Rozliczenia na rachunku bankowym:

na polecenie w wyniku dyspozycji przez posiadacza rachunku

na polecenie osoby trzeciej

z inicjatywy banku

w przypadku egzekucji - dyspozycja bankowa

Rozliczenie bezgotówkowe - polecenie przelewu /schemat/

Dłużnik Wierzyciel

Bank dłużnika Bank wierzyciela

Polecenie przelewu - dłużnik wydaje dyspozycję obciążenia swojego rachunku i uznania rachunku wierzyciela swoją kwotą. Dokument ten musi zawierać nr rachunku banku, tytuł wpłaty, data operacji, podpisy zgodne z wzorami na rachunku.

Polecenie zapłaty - wierzyciel wydaje bankowi dyspozycję obciążenia rachunku dłużnika określoną kwotą i uznania swojego rachunku tą kwotą. Dłużnik ma możliwość odwołania polecenia zapłaty i prawa żądania zwrotu środków wraz z odsetkami w terminie 30 dni od obciążenia rachunku w przypadku gdy dłużnik jest osobą fizyczną, a do 5 dni gdy jest to inny dłużnik.

CZEK

Pisemne zlecenie bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty wydane bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.

Czek gotówkowy i bezgotówkowy określa się mianem rozrachunku.

Elementy czeku:

- sformułowanie „czek”

- bezwarunkowe polecenie zapłaty „wypłaci”

- miejsce płatności czeku

- data i miejsce wystawienia czeku

- trasat - zobowiązany do zapłaty (bank)

- trasant - podpis wystawcy czeku

Czek gotówkowy imienny - określona jest konkretna osoba na czeku, której należy wypłacić.

Czek na okaziciela - nie ma wpisanego imienia i nazwiska na czeku, wypłata może nastąpić jedynie w banku gdzie jest się posiadaczem rachunku bankowego.

Czek imienny zakreślony - może być wyłącznie zrealizowany przez właściciela lub pełnomocnika i tylko w tym banku który prowadzi rachunek.

Czek potwierdzony

AKREDYTYWA /przebieg rozliczeń/

Inicjatorem tego rozliczenia jest dłużnik, składa dyspozycje zarezerwowania środków na uregulowanie wierzytelności jego dostawcy towaru i usług. Po otwarciu akredytywy środki mogą być wypłacone. Mamy do czynienia z akredytywą dokumentową, która oznacza to że muszą być przedstawione przez dostawcę dokumenty na podstawie których bank dokona przelewu środków.

Dokumenty wymagane przy akredytywie:

dokumenty przewozowe np. list przewozowy kolejowy, lotniczy

polisa ubezp. i inne.

RODZAJE AKREDYTYW

1. Ze względu na zobowiązania banku otwierającego akredytywę

- odwołalna

- nieodwołalna

2. Ze względu na określenie beneficjenta

- przenośna - wierzyciel nie jest pierwotnym dostawca tylko pośrednikiem

- nieprzenośna - wierzyciel jest pierwotnym dostawca

3. Ze względu zobowiązania banku pośredniczące

- potwierdzona - bank pośredniczący potwierdza wierzycielowi wypłatę pieniędzy

- niepotwierdzona

4. Ze względu na wielokrotność wykorzystania

- powtarzalna

- nieodnawialna - w przypadku 1 razowej transakcji

WEKSEL

1. własny - jest to zobowiązanie wystawcy weksla do zapłaty określonej osobie lub na jej zlecenie określonej kwoty w określonym terminie.

2. trasowany - jest to bezwarunkowe polecenie wykonania zapłaty przez wystawcę weksla zapłaty, które jest skierowane pod adresem innej osoby i zobowiązuje to osobę do zapłaty osobie wskazanej na wekslu w określonym terminie.

3. In blanco - zawiera podpis wystawcy weksla

Pojęcia w obrocie wekslowym

Trasant - wystawca weksla

Trasat - płatnik, osoba zobowiązana do zapłaty

Akceptant - trasat akceptujący weksel

Remitent - beneficjent (1 posiadacz weksla)

Indos - przeniesienie praw z weksla

Indosatariusz - osoba na rzecz której zostały przeniesione prawa z weksla

Awal - poręczenie zapłaty sumy wekslowej

Funkcje weksla

-kredytowa- odroczenie płatności do daty wskazanej na wekslu

-obiegowa- nieograniczona możliwość przenoszenia praw przez indos

-płatnicza

-gwarancyjna- gwarancją zapłaty są osoby podpisane na wekslu

Weksel In blanco zawiera jedynie podpis wystawcy weksla.

1

Wystawca czeku (trasant)

Trasat

(bank)

Remitent (beneficjent)

Podany imiennie

Niewymieniony (okaziciel)

---