KOD UCZNIA Liczba uzyskanych punktów:

KONKURS BIOLOGICZNY

DLA SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

województwa podlaskiego

STOPIEŃ WOJEWÓDZKI

8.03.2007 r.

Instrukcja dla ucznia:

1. 
   Test konkursowy zawiera 20 zadań zamkniętych i 19 zadań otwartych.

Na ich rozwiązanie masz 90 minut.

2. Po uważnym przeczytaniu i zrozumieniu treści zadania oraz analizie rysunków, wybierz jedną z czterech odpowiedzi w zadaniach zamkniętych.

W zadaniach otwartych samodzielnie sformułuj odpowiedź i zapisz ją w wyznaczonym miejscu.

3. Test wypełniaj długopisem, nie używaj korektora, ołówka, ani gumki.

4. Przy rozwiązywaniu zadań zamkniętych wybierz jedną, prawidłową odpowiedź i zakreśl ją znakiem X.

Przykład: a b c d

Jeżeli pomylisz się i zechcesz wybrać inną odpowiedź, to źle zaznaczoną otocz kółkiem, po czym zakreśl znakiem X literę właściwą np:

a b c d

5. Nie denerwuj się. W tym konkursie nic nie tracisz, zdobywasz natomiast nowe doświadczenia.

POWODZENIA !

Zad. 1 (0 - 1)

Wskaż zestaw właściwie przyporządkowujący dziedzinę biologii (1 - 6) do pojęć (A - F), którymi dana dziedzina się zajmuje:

1. mikrobiologia A) mniszek lekarski

2. genetyka B) trawienie w jelicie cienkim

3. fizjologia C) zależności antagonistyczne między populacjami

4. zoologia D) prątek trądu

5. botanika E) klonowanie DNA

6. ekologia F) bocian biały

a) 1 F, 2 C, 3 B, 4 D, 5 E, 6 A

b) 1 D, 2 C, 3 A, 4 F, 5 E, 6 B

c) 1 D, 2 E, 3 B, 4 F, 5 A, 6 C

d) 1 E, 2 B, 3 F, 4 C, 5 D, 6 A

Zad. 2 (0 - 1)

Janek ma grupę krwi, którą można przetoczyć wszystkim potrzebującym ludziom. Jaka to grupa?

1. grupa A

2. grupa AB

3. grupa B

4. grupa O

Zad. 3 (0 - 1)

Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania:

Podobieństwo w budowie żył i tętnic to:

1. jednakowa grubość warstwy mięśniowej w obu naczyniach krwionośnych.

2. jednakowy kształt przekroju obu rodzajów naczyń krwionośnych.

3. trójwarstwowe ściany budujące oba rodzaje naczyń krwionośnych.

4. występowanie zastawek na całej długości tych naczyń.

Zad. 4 (0 - 1)

Smog fotochemiczny powstaje w wyniku:

1. nadmiernych opadów

2. działania światła słonecznego na spaliny pojazdów silnikowych

3. działania kwaśnych deszczy

4. nadmiernego nasłonecznienia

Zad. 5 (0 - 1)

Wskaż szereg złożony z rodzajów drzew ustawionych według wrażliwości na dwutlenek siarki, zaczynając od drzewa najwrażliwszego do najmniej wrażliwego:

1. dąb, jodła, sosna

2. jodła, sosna, dąb

3. dąb, sosna, jodła

4. sosna, dąb, jodła

Zad. 6 (0 - 1)

Bliźnięta jednojajowe powstaną w wyniku zapłodnienia:

1. jednej komórki jajowej jednym plemnikiem

2. jednej komórki jajowej dwoma plemnikami

3. dwóch komórek jajowych dwoma plemnikami

4. dwóch komórek jajowych jednym plemnikiem

Zad. 7 (0 - 1)

Każdej z wymienionych niżej chorób (1 - 4) przyporządkuj wybierając odpowiedni zestaw, typowe dla niej źródło zakażenia (A - D):

1. rzeżączka A) chore zwierzę

2. toksoplazmoza B) zakażony kleszcz

3. borelioza C) gleba zanieczyszczona odchodami ludzkimi

4. glistnica D) chory człowiek

a) 1D, 2 A, 3 C, 4 B

b) 1 A, 2 C, 3 B, 4 D

c) 1 C, 2 D, 3 A, 4 B

d) 1 D, 2 A, 3 B, 4 C

Zad. 8 (0 - 1)

W tabeli przedstawiono cztery stwierdzenia podzielone na dwa człony. Pierwszy człon stwierdzenia jest zawsze prawdziwy.

Wskaż symbol stwierdzenia, w którym oba człony są prawdziwe.

Symbol stwierdzenia	Pierwszy człon stwierdzenia	Drugi człon stwierdzenia
a.	Skład alleli danego osobnika nazywamy genotypem,	zaś zestaw chromosomów w komórce ciała danego gatunku nazywamy fenotypem.
b.	Pierwsze prawo Mendla zwane prawem czystości gamet stwierdza, że	każdy osobnik ma dwa allele danego genu i oba z nich trafiają do gamety.
c.	Podczas mejozy zachodzi rekombinacja genetyczna,	podczas której powstaje nowa kombinacja genów ojca i matki.
d.	Daltonizm należy do chorób sprzężonych z płcią,	a jego przyczyną jest dominujący gen (D) umiejscowiony na chromosomie X.

Zad. 9 (0 - 1)

Spośród podanych niżej elementów budowy komórki wskaż dwa, które nie występują w komórce zwierzęcej:

1. leukoplasty

2. lizosomy

3. ściana komórkowa

4. błona komórkowa

5. cytoplazma

1. 2, 5

2. 2, 1

3. 3, 1

4. 4, 3

Zad. 10 (0 - 1)

We krwi niektórych mięczaków barwnikiem uczestniczącym w przenoszeniu tlenu jest hemocyjanina nadająca krwi niebieskawy odcień.

Hemocyjanina nie zawiera żelaza lecz:

a) magnez

b) miedź

c) cynk

d) wapń

Zad. 11 (0 - 1)

Wykres przedstawia zależność pomiędzy aktywnością trzech enzymów trawiennych, a pH środowiska.

Zaznacz nazwy narządów, które prawidłowo określają miejsce działania enzymu I i III:

1. I - dwunastnica, III - jelito grube

2. I - jama ustna, III - żołądek

3. I - żołądek, III - jama ustna

4. I - żołądek, III - dwunastnica

Zad. 12 (0 - 1)

Badanie stopnia zanieczyszczenia powietrza za pomocą porostów wrażliwych na szkodliwe substancje zawarte w powietrzu nazywamy:

1. rekultywacją

2. recyklingiem

3. bioindykacją

4. biofiltracją

Zad. 13 (0 - 1)

Prawidłowy kariotyp komórek somatycznych (ciała) mężczyzny poprawnie zapisano w odpowiedzi:

1. 2 n = 46 + XX

2. 2 n = 44 + XY

3. 2 n = 44 + XX

4. 2 n = 46 + XY

Zad. 14 (0 - 1)

Na lekcji uczniowie mieli oglądać pod mikroskopem tkanki łączne.

Które preparaty, spośród niżej wymienionych wybiorą uczniowie do obserwacji ?

1 - przekrój poprzeczny przez kość

2 - rozmaz krwi ssaka

3 - mięsień gładki królika

4 - tkanka chrzęstna szczura

5 - tkanka tłuszczowa myszy

6 - skóra jaszczurki

a) 1, 2, 5, 6

b) 1, 2

c) 3, 6, 4,

d) 5, 1, 2, 4

Zad. 15 (0 - 1)

W którym zestawie wymieniono tylko te Parki Narodowe, które w swym logo posiadają ptaka?

a) Magurski, Biebrzański, Bieszczadzki, Pieniński, Woliński

b) Słowiński, Poleski, Roztoczański, Wigierski, Tatrzański

c) Słowiński, Woliński, Borów Tucholskich, Poleski, Roztoczański

d) Biebrzański, Wielkopolski, Magurski, Narwiański, Ujścia Warty

Zad. 16 (0 - 1)

W tabeli przedstawiono dane dotyczące strat wody u człowieka podczas chłodnego i gorącego dnia.

Straty wody	Chłodny dzień (w %)	Gorący dzień (w %)
wydalana z moczem	70	40
wydalana z kałem	15	15
wydalana z potem	10	40
podczas wydechu	5	5

Którego z podanych niżej wniosków nie można wyciągnąć, korzystając wyłącznie z danych zamieszczonych w tabeli?

1. w gorący dzień pocimy się bardziej niż w chłodny

2. temperatura otoczenia nie wpływa na ilość wody usuwanej z kałem

3. ilość wody wydalana z moczem w chłodny dzień jest równoważona ilością wody, którą tracimy pocąc się w gorący dzień

4. temperatura otoczenia nie wpływa na ilość wody, którą usuwamy w postaci pary wodnej podczas wydechu

Zad. 17 (0 - 1)

Dominacja sporofitu u paprotników to przewaga:

1. pokolenia płciowego

2. pokolenia bezpłciowego

3. splątka

4. przedrośla

Zad. 18 (0 - 1)

W jednej gamecie jeża znajdują się 24 chromosomy. Ile chromosomów będą zawierać komórki nabłonkowe jeża ?

a) 12

b) 72

c) 48

d) 46

Zad. 19 (0 - 1)

Wymarłymi gatunkami zwierząt są:

1. kumak nizinny, wilk workowaty, moa, gołąb wędrowny

2. tarpan, wilk workowaty, alka olbrzymia, tur

3. ptak dodo, kwaga, wilk workowaty, struś nandu

4. gołąb wędrowny, tur, orzeł bielik, moa

Zad. 20 (0 - 1)

Fibrynogen to białko osocza krwi uczestniczące w:

1. transporcie tlenu

2. transporcie dwutlenku węgla

3. krzepnięciu krwi

4. zwalczaniu wirusów

Zad. 21 (0 - 1)

Wpisz cyfry od 1 do 4 w odpowiednie kwadraty tak, aby przedstawiały kolejność procesów w odżywianiu się zwierząt:

wchłanianie usuwanie trawienie pobieranie pokarmu

niestrawionych

resztek

Zad. 22 (0 - 2)

Organy wegetatywne roślin mogą ulegać przekształceniom.

Wymienione niżej organy rozdziel na te, które są modyfikacjami liści (I) oraz na te, które są modyfikacjami łodygi (II). Wpisz we wskazane miejsca odpowiednie symbole literowe.

1. kłącza np. u perzu

2. kolce np. u kaktusa

3. organ chwytny np. u rosiczki

4. rozłogi np. u truskawki

5. bulwy np. u ziemniaka

6. organ spichrzowy np. u cebuli

modyfikacje liści ( I ): ………………………………………………………………………...

modyfikacje łodygi ( II ): ……………………………………………………………………..

Zad. 23 (0 - 1)

Uporządkuj etapy powstawania wrażeń słuchowych, wpisując w odpowiednie rubryki tabeli liczby od 1 do 6.

	dotarcie impulsów nerwowych nerwem słuchowym do ośrodka słuchu w mózgu
	drganie kosteczek słuchowych tj. młoteczka, kowadełka i strzemiączka
	skupianie fal dźwiękowych przez małżowinę uszną
	zamiana drgań na impulsy nerwowe w uchu wewnętrznym
	drganie błony bębenkowej
	drgania płynu wypełniającego wnętrze ślimaka

Zad. 24 (0 - 3)

Wpisz wymienione niżej choroby człowieka do odpowiednich kolumn tabeli:

tężec, grypa, malaria, angina, ospa, dur brzuszny, krztusiec, żółtaczka, toksoplazmoza, wścieklizna, rzęsistkowica, trąd, czerwonka pełzakowata, śpiączka afrykańska, AIDS, gruźlica, opryszczka, półpasiec, różyczka.

Choroby bakteryjne	Choroby wirusowe	Choroby powodowane przez pierwotniaki

Zad. 25 (0 - 3)

Przyporządkuj podane niżej pary organizmów do właściwego typu oddziaływań nieantagonistycznych wpisując je do odpowiednich kolumn.

glon i grzyb bawół i bąkojad

lew i hiena sójka i dąb

krowa i pierwotniaki rośliny motylkowe i bakterie brodawkowe

maślak i sosna mszyce i mrówki

KOMENSALIZM PROTOKOOPERACJA SYMBIOZA

…………………….. …………………………….. …………..…………………….

…………………….. …………………………….. …………..…………………….

…………………….. …………………………….. …………..…………………….

…………………….. …………………………….. …………..…………………….

…………………….. …………………………….. …………..…………………….

Zad. 26 (0 - 2)

Oceń prawdziwość poniższych zdań wpisując znak „+” w odpowiedniej rubryce tabeli (P - prawda, F - fałsz).

Zdanie	P	F
Chromatyna to substancja wypełniająca wakuolę, złożona z DNA i białek.
Przykładem białka prostego jest hemoglobina.
Priony to zakaźne cząsteczki białka wywołujące śmiertelne choroby mózgu.
Organizm transgeniczny to taki, któremu wprowadzono obcy gen.

Zad. 27 (0 - 3)

Hemofilia to dziedziczna choroba sprzężona z płcią, polegająca na upośledzeniu procesu krzepnięcia krwi u człowieka.

Gen powodujący hemofilię jest genem recesywnym, a symbol X^h oznacza recesywny allel warunkujący chorobę. Symbol X^H oznacza brak hemofilii.

*Podaj genotypy rodziców oraz możliwe genotypy dzieci, których matka jest nosicielką hemofilii, a ojciec jest zdrowy.

P: ………………… X ……………………

♀ ♂

F₁:

♀ ♂

*Jakiej płci będzie dziecko chore na hemofilię?

………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 28 (0 - 3)

Trwa sprawa o ustalenie ojcostwa.

Czy mężczyzna o grupie krwi „B” będący heterozygotą, może być ojcem dziecka o grupie krwi „O”, gdy matka dziecka miała grupę krwi „ AO” ?

Rozstrzygnij ten problem.

P: ………………… X ……………………

♀ ♂

F₁:

♀ ♂

Odpowiedź: ……………………………………………………………………………..

Zad. 29 (0 - 3)

Uzupełnij tabelę wpisując do niej odpowiednie wyrażenia spośród wymienionych niżej.

Objawy: Przyczyny:

zaburzenia krzepliwości krwi niewłaściwa struktura chromosomu

upośledzenie widzenia barw wadliwy gen w chromosomie płci

upośledzenie umysłowe nieprawidłowa liczba chromosomów

zmiana w budowie hemoglobiny zmutowany allel dominujący

mimowolne skurcze mięśni i zmiany umysłowe

Choroba	Objawy	Przyczyny
pląsawica Huntingtona
zespół Downa
daltonizm

Zad. 30 (0 - 2)

Podane niżej elementy budowy układu krwionośnego człowieka uporządkuj zgodnie z kierunkiem przepływu krwi w obiegu dużym i małym, zaczynając zawsze od odpowiedniej komory, a kończąc na właściwym przedsionku. W odpowiedzi zapisz jedynie symbole tych elementów (A - L).

1. prawy przedsionek

2. lewy przedsionek

3. tętnica płucna

4. aorta

5. odgałęzienia aorty

6. żyły płucne

7. żyły główne

8. żyły zbierające krew z naczyń włosowatych ciała

9. naczynia włosowate narządów

10. naczynia włosowate płuc

11. lewa komora

12. prawa komora

Duży krwiobieg:

……… …… ………..……. …………… ……… …..…… …….……… …………

(komora serca) (przedsionek serca)

Mały krwiobieg:

……… ..… ………....……. ….………… .……….. …......

(komora serca) (przedsionek serca)

Zad. 31 (0 - 2)

Poniższy schemat przedstawia mechanizm zjawiska głodu i sytości w organizmie człowieka. Ośrodki głodu (G) i sytości (S) znajdują się w mózgu, a ich pobudzenie zależy od poziomu glukozy we krwi.

Wyjaśnij, jak zadziała przedstawiony mechanizm w przypadku obniżenia poziomu glukozy we krwi.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………........................................

………………………………………………………………………………………………………................

………………………………………………………………………………………………………................

Informacja do zadań 32 i 33

Poniżej przedstawiono wyniki badań krwi i moczu trzech osób.

Wyniki krwi

Parametry	Pacjent 1	Pacjent 2	Pacjent 3
Cukier na czczo	93 mg/dl	93 mg/dl	100 mg/dl
Cukier 2 h po posiłku	93 mg/dl	93 mg/dl	120 mg/dl
Erytrocyty	5,5 mln/mm^3	5,5 mln/mm^3	5,5 mln/mm^3
Leukocyty	10 tys./ mm^3	10 tys./ mm^3	10 tys./ mm^3
Trombocyty	300 tys./ mm^3	300 tys./ mm^3	300 tys./ mm^3
Hemoglobina	16 mmol/l	16 mmol/l	16 mmol/l
Hematokryt	43	43	43
Cholesterol	120 mg/dl	120 mg/dl	190 mg/dl

Wyniki moczu

Parametry	Pacjent 1	Pacjent 2	Pacjent 3
Cukier	brak	brak	obecny
Barwa	żółta	słomkowa	słomkowa
Odczyn	kwaśny	kwaśny	kwaśny
Erytrocyty	nieliczne	brak	brak
Leukocyty	liczne	brak	nieliczne
Białko	300 mg/l	brak	brak
Bakterie	liczne	brak	brak
Ciała ketonowe	nieobecne	nieobecne	obecne

Zad. 32 (0 - 2)

Wskaż pacjenta, u którego rozpoznano stan zapalny dróg moczowych. Uzasadnij odpowiedź jednym argumentem.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 33 (0 - 3)

Podaj, u którego pacjenta na podstawie wyników badań rozpoznano cukrzycę.

Odpowiedź, uzasadnij podając dwa argumenty.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......................................

………………………………………………………………………………………………………...............

………………………………………………………………………………………………………...............

Zad. 34 (0 - 2)

Przyporządkuj tkankę (1 - 6) do narządu lub odpowiedniego miejsca (A - F) w ciele człowieka.

…………………………………………………………………………………………………………

Zad. 35 (0 - 2)

Obydwa łańcuchy cząsteczki DNA są względem siebie uzupełniające tzn. komplementarne.

Podaj nazwy wymienionych poniżej symboli zasad azotowych i zaznacz wiązania (potrójne lub podwójne) pomiędzy komplementarnymi zasadami azotowymi.

nazwy symboli:	wiązanie:
A …………………. T …………………. C …………………. G ………………….	A T C G

Zad. 36 (0 - 1)

Na poniższych schematach przedstawiono fragmenty tkanek roślinnych.

Podaj symbole, którymi oznaczono tkanki okrywające.

…………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 37 (0 - 1)

Nazwij procesy przedstawione na schematach A i B.

…………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 38 (0 - 2)

Na zajęciach terenowych odbywających się w parku nauczyciel polecił wykonać uczniom następujące zadania:

- policzyć wszystkie kaczki krzyżówki pływające po stawie

- policzyć oddzielnie samce i samice kaczki krzyżówki

- policzyć kaczęta

- u zarządcy stawu dowiedzieć się, jaka jest powierzchnia stawu.

Podaj cztery cechy (parametry) populacji kaczek krzyżówek, które będą mogli określić uczniowie po wykonaniu wszystkich zadań.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………........................................

………………………………………………………………………………………........................................

Zad. 39 (0 - 2)

Podczas lekcji biologii uczniowie otrzymali zadanie polegające na wykryciu węglowodanów w materiale organicznym. Uczniowie mieli do dyspozycji:

- materiały organiczne: bulwę ziemniaka, spęczniałe nasiona fasoli, cebulę (organ spichrzowy), gruszkę i owocniki podgrzybka brunatnego.

- odczynniki: płyn Fehlinga, roztwór J w KJ (płyn Lugola), HNO₃, Sudan III.

Każdy z uczniów miał zdecydować, jaki materiał organiczny wykorzysta oraz jakich odczynników użyje do wykrycia węglowodanów.

Propozycje uczniów były rożne:

- Ewa wybrała gruszkę myśląc, że w tym materiale uda się jej wykryć glukozę płynem Fehlinga.

- Marek do swojego doświadczenia wybrał fasolę i HNO₃, gdyż uważał, że w ten sposób wykaże obecność skrobi w nasionach.

- Ania wybrała bulwę ziemniaka i płyn Lugola, twierdząc, że w ten sposób wykryje skrobię.

Wskaż, który z uczniów nie miał racji i wyjaśnij dlaczego.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

12

Ⴔ

Ⴔ

Ⴔ

---