Charakterystyka MiSP oraz kryteria podziału na MiSP, Różne Dokumenty, MARKETING EKONOMIA ZARZĄDZANIE

Charakterystyka MiSP oraz kryteria podziału na MiSP

Początki zmiany systemu z centralnie planowanego na rynkowy w Polsce, w 1989, przyczyniły się do rozwoju przedsiębiorczości w społeczeństwie. Z roku na rok rośnie udział małych i średnich przedsiębiorstw w PKB. Są to jednostki, które wypracowują zdecydowanie większą część polskiego PKB (występuje tendencja rosnąca). Wiele osób dostrzega korzyści jakie płyną z pracy w małym bądź średnim przedsiębiorstwie ( jest to miedzy innymi szybka reakcja na zmiany popytu na rynku, na co najlepszym przykładem jest przedsiębiorstwo handlowe czy też usługowe). Badania wykazały, że najmniej trudności w przekształceniu się (zmiany profilu działalności) mają firmy zatrudniające do 100 osób. Związane jest to z niższymi kosztami szkolenia pracowników czy też wymiany / modernizacji sprzętu w całym zakładzie. Najczęściej jednostki te funkcjonują jako przedsiębiorstwa rodzinne, spółki osobowe, rzadziej kapitałowe.

W sektorze prywatnym dominują przedsiębiorstwa zatrudniające ok. 6 osób a w publicznym dominują firmy zatrudniające 6-50 osób. Z roku na rok rośnie liczba przedsiębiorstw małych. Liczba ta zwiększa się średnio o 5% rocznie. Małe i średnie przedsiębiorstwa dają zatrudnienie kilku milionom osób - z roku na rok wzrasta zatrudnienie w tych przedsiębiorstwach, co ma wpływ na spadek bezrobocia (obecnie MIŚ zatrudniają ok. 70% pracujących). Wyniki finansowe większości tych przedsiębiorstw rosną szybciej niż rynek ( jest to zauważalne w sektorach, które dopiero „raczkują” w Polsce - np. sektor usług doradczych. Przykładem może być firma Efect sp. z o.o., która obecnie należy do dużych przedsiębiorstw zatrudniając więcej niż 1300 wykwalifikowanych pracowników pomimo tego ze działalność na rynku polskim rozpoczęła 4 lata temu w dysponując kilkoma pracownikami i małym biurem).

Kryteria zaliczenia przedsiębiorstw do sektora małych i średnich jednostek można podzielić na:

jakościowe - jakość ma związek z podkreśleniem niezależności właściciela firmy (mamy tutaj na uwadze jego samodzielność zarówno ekonomiczną jak i prawną) oraz, co związane jest z niezależnością, nie podleganiem kontroli osób trzecich.

Cechy przedsiębiorstw:

swoboda decyzyjna
zaufanie wśród współpracowników ( przedsiębiorstwo rodzinne)
w ujęciu jakościowym powstają z oszczędności właścicieli (ograniczenie finansowe)
mała rozpiętość kierowania (brak „zakłóceń”) - jedno centrum decyzyjne

ilościowe - bierzemy pod uwagę wielkość zatrudnienia, wartość majątku (aktywa), wartość obrotu. Najczęściej na przyporządkowanie do danego sektora ma wpływ wielkość zatrudnienia:

0-9 osób => mikroprzedsiębiorstwo, to w myśl art. 104 ust. O swobodzie działalności gospodarczej przedsiebiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 osób, oraz osiągał roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 2 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych 2 lat nie przeraczający równowartości w złotych 2 mln euro.
10-50 osób => przedsiębiorstwo małe (roczny obrót nie więcej niż 7mln euro lub suma bilansowa nie wyższa jak 5mln euro. Ponadto więcej jak 25% udziałów należy do jednej lub więcej spółek nie będących małymi przedsiębiorstwami z wyjątkiem przedsiębiorstw z udziałem inwestycji publicznych, spółek venture capital oraz inwestorów instytucjonalnych ( o ile nie sprawują oni kontroli nad spółką).
51-249 => przedsiębiorstwo średnie, gdzie suma bilansowa nie jest wyższa jak 27mln euro, a nie więcej jak 25% udziałów znajduję się w rękach jednej lub kilku spółek nie objętych tą definicją.

Powstanie oraz rozwój małego i średniego przedsiębiorstwa, tak jak i każdego innego podmiotu gospodarczego, nierozerwalnie wiąże się z pozyskiwaniem środków finansowych oraz ich późniejszym gospodarowaniem. Finanse mogą pochodzić z różnych źródeł. Różnorodność możliwości rodzi konieczność posługiwania się określonymi instrumentami, aby decyzje dotyczące wyboru źródeł finansowania i kreacji kapitału były jak najbardziej racjonalne. Zgromadzone kapitały muszą być później optymalnie inwestowane, prowadząc do realizacji podstawowego celu strategicznego każdego przedsiębiorstwa, jakim jest maksymalizacja jego wartości rynkowej.

Bariery rozwoju oraz problemy MiŚP:

nadmierna zmienność przepisów (bariery do powstania małych i średnich przedsiębiorstw)
tendencja do nadmiernej regulacji prawnej
niejasność przepisów
zwiększanie się udziału kredytów w strukturze kapitałów co może wpłynąć na spadek rentowności, spadek kapitałów własnych. Ujemny kapitał pracujący (kredyty)
wzrost zobowiązań
ograniczenia inwestycyjne , ekspansyjne ze względu na niski poziom kapitałów własnych w przypadku przedsiębiorstw małych
wysokie koszty przystosowania produkcji do obowiązujących norm
brak odpowiedniego know - how, co wpływa na popełnianie błędów które nie powinny się wydarzyć
ograniczone możliwości wykorzystywania źródeł finansowych związanych z rynkiem kapitałowym
brak wykwalifikowanej kadry managerskiej w przypadku małych przedsiębiorstw ( decyzje głowy rodziny w przypadku przedsiębiorstw rodzinnych)
ograniczony zasięg działania - działalność na rynku lokalnym.

Zalety MISP:

stosunkowa łatwość założenia
w przypadku firm rodzinnych niższe koszty związane z zatrudnieniem specjalistów
brak związków zawodowych wewnatrzzakładowych w przedsiębiorstwach poniżej 20 osób,
brak zakłóceń w komunikacji kierownik - pracownik
lepsze dostosowanie do warunków panujących w otoczeniu (zmiany rynkowe)
lepsza znajomość rynku lokalnego (w przypadku startu)
pelna kontorla przez właścicieli ( do czasu nadmiernego posiłkowania się kredytem)
niższe koszty szkoleń pracowników (wartości względne).

Źródła finansowania małych i średnich przedsiębiorstw

Istota procesu finansowania przedsiębiorstwa

Procesy ekonomiczne zachodzące w każdym podmiocie gospodarczym są warunkowane posiadanym kapitałem, osiąganymi przychodami i kosztami poniesionymi na ich uzyskanie. Cel funkcjonowania przedsiębiorstwa ma wymiar pieniężny. Wszystkie decyzje zarządcze podejmowane w praktyce jego funkcjonowania mają swe odzwierciedlenie w kategoriach finansowych. Źródłem sukcesu firmy jest między innymi jakość zarządzania finansami. Kapitały na powstanie firmy, finansowanie bieżącej działalności i planowane przedsięwzięcia rozwojowe można pozyskać z różnych źródeł. Fakt ten rodzi konieczność posługiwania się określonymi instrumentami, by wybór źródeł i kreacji kapitału był najbardziej racjonalny.

Decyzje finansowe spełniają kluczową role w zarządzaniu każdym przedsiębiorstwem, niezależnie od jego wielkości i innych parametrów określających jego potencjał. Procesy finansowe w firmie spełniają funkcje takie jak: wybór źródeł pozyskiwania środków finansowych, określenie spodziewanych korzyści i kosztów wynikających z ich zaangażowania w różnorodne składniki majątkowe, ocena towarzyszącego temu ryzyka, szacowanie planowanych i rzeczywistych przychodów, ocena płynności finansowej, rentowności i sprawności zarządczej.

Rodzaje finansowania

Procesy finansowania przedsiębiorstwa można rozpatrywać z wielu punktów widzenia:

Prawo własności kapitału:

- kapitał własny,

- kapitał obcy,

Źródła pochodzenia kapitału:

- wewnętrzne,

- zewnętrzne,

Czas dyspozycji określonym kapitałem:

- kapitały krótkoterminowe,

- kapitały długoterminowe,

Powód finansowania:

- pierwotne,

- bieżącej działalności,

- rozwoju, czyli procesów inwestycyjnych.

Finansowanie działalności z kapitałów własnych

Kapitał własny powinien stanowić główne źródło finansowania przedsiębiorstw. Może mieć charakter wewnętrzny w stosunku do przedsiębiorstwa, jak i zewnętrzny. Najbardziej typowe źródła kapitałów własnych w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw przedstawiono z tabeli poniżej.

Tabela ** Źródła powiększania kapitałów własnych w przedsiębiorstwie

Kapitały własne
Źródła wewnętrzne	Źródła zewnętrzne
Zysk netto	Dopłaty wspólników
Amortyzacja	Poszukiwanie nowych wspólników
Przekształcenia w aktywach	Fundusze venture capital
Przekształcenia w kapitałach	Emisja na rynku pozagiełdowym

Głównym źródłem wewnętrznym w dobrze funkcjonującym przedsiębiorstwie powinna być nadwyżka finansowa, składająca się z wyniku finansowego netto danego okresu oraz amortyzacji odpisanej w danym okresie.

Zysk netto jest uważany za podstawowe źródło finansowania działalności bieżącej oraz rozwojowej. Zdolność osiągania zysku w długim okresie w efekcie sprzyja podnoszeniu jego wartości rynkowej. Finansowanie aktywów z zysku wzmacnia niezależność gospodarcza oraz zdolność kredytową firmy. Przedsiębiorstwo jest postrzegane jako pewna instytucja, gwarantująca osiągnięcie satysfakcjonującego poziomu zwrotu zainwestowanych kapitałów, co sprzyja uzyskiwaniu dodatkowych źródeł na finansowanie rozwoju od potencjalnych kredytodawców.

Kolejnym źródłem wewnętrznym jest amortyzacja. Tworzone fundusze z odpisów umorzeniowych mogą być wykorzystane na dodatkowe lub odtworzeniowe inwestycje. Amortyzacja spełnia funkcje umorzeniową, kosztową oraz finansową. W funkcji umorzeniowej amortyzacja jest instrumentem pomiaru zmniejszenia się wartości początkowej aktywów trwałych przedsiębiorstwa. Informuje o stopniu zużycia, co jest przesłanką dla decyzji inwestycyjnych. W funkcji kosztowej amortyzacja pośredniczy w przenoszeniu wartości zużycia majątku trwałego do kosztów całkowitych przedsiębiorstwa. Jest elementem planowania oraz kalkulacji kosztów i cen w firmie. Wpływa na kształtowanie się wyniku finansowego. W funkcji finansowej amortyzacja jest narzędziem tworzenia funduszy środków finansowych, przeznaczonych na zastąpienie części zużytych aktywów nowymi inwestycjami. Właściwością tak rozumianej amortyzacji jest przeciwdziałanie dekapitalizacji (obniżeniu wartości) aktywów trwałych firmy. Gromadzenie środków na funduszach wyprzedza w czasie potrzeby odtworzeniowe. Wobec tego niejednokrotnie część środków z tych funduszy można stale wykorzystywana finansowanie bieżącej działalności.

Wielkość tego źródła kapitału wewnętrznego zależy od wielkości aktywów trwałych firmy oraz stosowanych metod ustalanie odpisów amortyzacyjnych.

Kolejne źródła wewnętrzne wiążą się z przekształceniami w strukturze aktywów oraz w strukturze kapitałów przedsiębiorstwa.

Uzyskanie środków finansowych ze źródeł przekształcających strukturę majątku polega na sprzedaży zbędnych składników majątku, nieefektywnie wykorzystywanych. Działania w tym zakresie sprzyjają efektywności zarządzania finansowego a także optymalizują potrzeby inwestycyjne firmy.

Kolejnym źródłem finansowania jest uwolnienie kapitału poprzez przyspieszenie rotacji aktywów obrotowych, co jest możliwe dzięki podejmowaniu działań sprzyjających sprzedaży zapasów, prowadzeniu odpowiedniej polityki regulowania należności oraz strategii w zakresie logistyki.

Kapitał własny może mieć charakter zewnętrzny w stosunku do przedsiębiorstwa. Zalicza się do niego wkłady własne właścicieli czy udziały wspólników. Pozyskanie kapitału jest możliwe dzięki dopłatom dotychczasowych wspólników lub rozszerzeniu grona właścicielskiego i uzyskaniu kapitałów nowych właścicieli. Takie powiększenie kapitału wpływa dodatnio na płynność finansową przedsiębiorstwa, gdyż wypłata kapitału i odsetek jest nieobligatoryjna.

Specyficzną formą pozyskania kapitału własnego w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw jest finansowanie w oparciu o venture capital. Istotą tego typu finansowania jest udostępnienie firmie nie oprocentowanego kapitału. W efekcie możliwe jest wdrożenie innowacji i wypełnienie luki rynkowej oraz uzyskanie satysfakcjonujących dochodów.

Małe i średnie przedsiębiorstwa nie mogą w pełni korzystać z rynku giełdowego ze względu na swe rozmiary, wartość posiadanych aktywów oraz generowanych obrotów. Rynek pozagiełdowy stwarza możliwość pozyskania kapitałów własnych dla tej grupy przedsiębiorstw. W Polsce rynek pozagiełdowy, stanowiący część rynku kapitałowego jest regulowany przez spółkę akcyjną - Centralną Tabelę Ofert (CeTO). Przedsiębiorstwa o małych rozmiarach, lecz o atrakcyjnych projektach inwestycyjnych, mogą liczyć na dopływ kapitału poprzez emisję akcji.

Finansowanie działalności kapitałem obcym

Kapitał obcy jest przeważnie dodatkowym źródłem finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstwa. Zawsze ma charakter zewnętrzny. Jego cechą charakterystyczną jest czasowość wykorzystania środków, konieczność ich zwrotu w określonym terminie i odpłatność za możliwość wykorzystania. Kapitał obcy dopływa do przedsiębiorstwa poprzez powiązania firmy z rynkiem pieniężnym i kapitałowym, drogą wykorzystania szczególnych form finansowania. Cechą kapitału obcego jest brak wpływu pożyczkodawcy na decyzje firmy jako całości. Ze względu na okres spłaty można go podzielić na długoterminowy (okres spłaty powyżej jednego roku) oraz krótkoterminowy (okres spłaty do jednego roku). Źródła kapitału obcego przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela ** Źródła kapitałów obcych w przedsiębiorstwie

Kapitały obce
Kapitały długoterminowe	Kapitały krótkoterminowe
Rezerwy	Bankowe kredyty krótkoterminowe
Bankowe kredyty długoterminowe	Zobowiązania odnawialne
Poręczenia kredytowe	Kredyty od dostawców
Leasing	Kredyty od odbiorców
Franchising	Factoring
Obligacje	Pożyczki z sektora pozabankowego
Dotacje i subwencje	Krótkoterminowe papiery dłużne
Środki z funduszy pomocowych
Pożyczki od rodziny i znajomych	Pożyczki od rodziny i znajomych

Źródła długoterminowego finansowania obcego

Źródłem finansowania długoterminowego mogą być rezerwy tworzone w przedsiębiorstwie. Rezerwy mają ściśle określone przeznaczenie, zatem nie można dobrowolnie ich wykorzystać. W firmie tworzy się rezerwy na różne cele. Rezerwy na podatek dochodowy tworzona jest na koniec oku obrotowego w celu pokrycie przejściowej różnicy pomiędzy wyższym podatkiem dochodowym a niższym zobowiązaniem podatkowym. Pozostałe rezerwy dotyczą najczęściej przewidzianych strat z operacji gospodarczych, tj. pokrycie udzielonych gwarancji, poręczeń oraz skutków prowadzenia postępowania sądowego.

Rezerwy środków finansowych, służące finansowaniu aktywów, mają swe źródło w działaniach firmy neutralizujących skutki ponoszonego ryzyka. Są tworzone dla ubezpieczenia ryzyka wynikającego z bieżącej obsługi wszelkiego rodzaju płatności i zobowiązań. Stanowią specyficzny rodzaj kapitałów obcych, gdyż wykorzystywane są, gdy nie zaistnieje konieczność użycia rezerwy w założonym celu.

Głównym źródłem kapitału obcego wykorzystywanego przez małe i średnie przedsiębiorstwa są kredyty bankowe. Kredytobiorca może korzystać jednocześnie z kilku rodzajów kredytów.

W ofertach przeznaczonych dla podmiotów gospodarczych znajdują się kredyty inwestycyjne i obrotowe. Kredyty inwestycyjne udzielane są na okresy dłuższe niż jeden rok i służą sfinansowaniu konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Do jego uzyskania wymagane jest skompletowanie wielu dokumentów i przedstawienie biznes planu. Kwota udzielonego kredytu jest zależna od wiarygodności kredytowej biorcy oraz od uzasadnionych potrzeb inwestycyjnych, form zabezpieczenia kredytu. Ocena zdolności kredytowej jest opierana na podstawie sprawozdawczości finansowej danego podmiotu gospodarczego.

Kolejnym źródłem długoterminowego finansowania przedsięwzięć oraz wzrostu majątku przedsiębiorstwa jest leasing. Jest to forma uzyskania dóbr inwestycyjnych na podstawie długoterminowej umowy, w której dawca zobowiązuje się oddać do dyspozycji biorcy określone dobra w zamian za udzielenie opłaty.

W praktyce gospodarczej znaczenie mają następujące formy leasingu: zwrotny, operacyjny i finansowy. Leasing zwrotny polega na sprzedaży wytworzonego dobra inwestycyjnego spółce leasingowej prze równoczesnym zawarciu umowy leasingu na wykorzystanie tego dobra. Leasing operacyjny polega na oddaniu określonego dobra w użytkowanie na określony czas, zazwyczaj krótszy niż okres pełnej amortyzacji wartości danego dobra. Leasingobiorca jest zobowiązany do płatności rat leasingowych, składających się z raty wartości urządzenia oraz oprocentowania tej wartości. Leasing finansowy jest umową na okres zbliżony do okresy pełnej amortyzacji przedmioty leasingu. Wartość dobra inwestycyjnego jest wyższa niż w leasingu operacyjnym. Występuje możliwość przejęcia dobra po okresie umowy przez leasingobiorcę, wobec czego wykazuje on wartość przedmiotu w bilansie i dokonuje odpisów amortyzacyjnych.

Kolejna formą wykorzystania długoterminowych źródeł finansowania przedsiębiorstw jest umowa franchisingu. W umowie tej jedna ze stron przyznaje drugiej, w zamian za wynagrodzenie, prawo do eksploatacji dla celów rynkowych praw dotyczących dóbr czy usług. Dawcą jest firma dobrze znana na rynku, o uregulowanej pozycji rynkowej. Ideą franchisingu jest wyjątkowość pomysłu, na którym swe funkcjonowanie opiera dawca. Biorca ma możliwość uzyskania know-how w zakresie sposobów oraz procedur zarządzania, wykorzystania nazwy handlowej, znaku towarowego. Poprzez franchising dawca rozszerza swoje rynki zbytu, natomiast biorca korzysta z pomysłu i doświadczenia generując dochody na późniejszą, samodzielną działalność. Biorca wnosi opłaty franchisingowe (wstępna i cykliczna), które dla dawcy mogą stanowić określone źródło kapitału.

Źródła krótkoterminowego finansowania obcego

Zastosowanie kapitałów obcych o charakterze krótkoterminowym w finansowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych jest bardziej ryzykowne.

Źródłem bezpłatnego (nie oprocentowanego) finansowania są zobowiązania odnawialne, tj. zobowiązania bieżące, mające charakter płatności regulowanych okresowo. Przedsiębiorstwo może obracać kapitałem krótkoterminowym do momentu jego wymagalności, bez ponoszenia kosztów.

Często stosowanym źródłem krótkoterminowym jest kredyt handlowy, inaczej zwany kupieckim. Ma dwojaki charakter: kredyt dostawcy i kredyt odbiorcy.

Kredyt dostawcy występuje w sytuacji, gdy dostawca udziela odbiory odroczonego terminu zapłaty za zakupione towary lub usługi. Koszty kredytu są wkalkulowane w cenę, która płaci odbiorca. Odbiorca ma możliwość uzyskania skonta, w przypadku, gdy płatność uregulowana będzie gotówką lub w terminie wcześniejszym niż ustalony na fakturze.

Kredyt odbiorcy ma formę przedpłaty, czyli wpłaty na rachunek dostawcy przez odbiorcę środków pieniężnych na konkretne dobra inwestycyjne, które nie zostały jeszcze wyprodukowane. Kredyt stanowi źródło finansowania a także gwarantuje kredytobiorcy sprzedaż wyrobów czy usług. Ułatwia utrzymanie płynności finansowej i zmniejsza ryzyko gospodarcze.

Dzięki funkcjonowaniu zobowiązań handlowych firmy maja możliwość akumulacji środków finansowych, które mogą zastać wykorzystane na finansowanie rozwoju przedsiębiorstwa.

Istotnym źródłem zewnętrznego finansowania jest faktoring. Istota tego instrumentu polega na odkupie należności różnych podmiotów przez wyspecjalizowane instytucje lub spółki factoringowe, co oznacza zaliczkowanie podmiotów do czasu wpływu płatności należności. Faktoring ma miejsce, gdy wyspecjalizowana spółka reguluje należności a następnie sama zajmuje się wyegzekwowaniem ich od dłużnika. Faktoring przyspiesza krążenie kapitału, zwiększa dostępność do innych źródeł finansowania.

Przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać pożyczki z sektora pozabankowego, do którego można zaliczyć powiatowe urzędy pracy, regionalne agencje rozwoju, fundacje, instytucje mikropożyczkowe, fundusze pożyczkowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo - kredytowe. Pożyczki stanowią alternatywne w stosunku do kredytu bankowego sposoby krótkoterminowego finansowania. Najczęściej są to pożyczki z Funduszu Mikro oraz pożyczki z Rejonowych Urzędów Pracy.

Fundusz Mikro powstał z inicjatywy Polsko - Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości. Fundusz udziela pożyczek najmniejszym firmom, zatrudniającym do 10 osób, które nie mają szansy uzyskania kredytu bankowego. Pożyczki udzielane są na cele inwestycyjne oraz obrotowe o krótkim terminie spłaty do 6-8 miesięcy.

Rejonowe urzędy pracy oferują w ramach tzw. Funduszu Pracy pracodawcom oraz bezrobotnym preferencyjne pożyczki na tworzenie nowych miejsc pracy. Oprocentowanie jest ustalone na niskim poziomie i zależy od wielkości bezrobocia w rejonie. Pożyczka udzielana jest maksymalnie na 4 lata.

Formy instytucjonalnego wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw

Firmy mogą pozyskiwać kapitał poprzez dotacje i subwencje. Najważniejszą instytucją, która koordynuje działania Rządu RP wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Podlega mu m.in. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która jest odpowiedzialna za wdrażanie programów pomocowych na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, opartych na środkach pochodzących z budżetu państwa oraz Unii Europejskiej. Realizowane programy pomocowe, a wraz z tym konkretne możliwości uzyskania wsparcia, charakteryzują się dużą zmiennością. Przykładowe programy pomocowe: Program PHARE, Krajowy System Usług (KSU), programy SAPARD i ISPA, Program Kapitału Początkowego, Program Wspierania Biznesu.

Przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać fundusze poręczeń do finansowania swej działalności. Fundusze są źródłem pośredniego zaspokojenia potrzeb kapitałowych firmy. Instytucja udzielająca poręczenia ułatwia firmie dostęp do kredytów i pożyczek bankowych, przyjmując na siebie gwarancję spłaty udzielonych kredytów, w razie niewypłacalności przedsiębiorstwa. Poręczenia są formą uwiarygodnienia kontrahenta nie posiadającego własnych zabezpieczeń dla pozyskiwanego kredytu, zmniejszają ryzyko finansowe firmy.

Małe i średnie przedsiębiorstwa potrzebują kapitału własnego na różne cele i w różnych fazach rozwoju. W każdym etapie rozwoju przedsiębiorstwa szukają sposobów powiększenia własnych kapitałów. Każde zwiększenie kapitału własnego uruchamia możliwość pozyskania zewnętrznego kapitału obcego na powiększenie skali działalności przedsiębiorstwa.

Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw zależy od wielkości kapitału rozwojowego, który pochodzi z samofinansowania oraz z dostępnych kapitałów obcych. Dostępność kapitałów obcych zależy od spełnienie przez firmę określonych warunków stawianych przez dawców. Poniższa tabela prezentuje stopień dostępności przedsiębiorstw do różnych form finansowania w różnych fazach rozwoju.

Tabela ** Dostępność źródeł finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw

Dostępność	Faza rozwoju
Dostępność		Koncepcja i rozruch firmy	Mała firma	Średnia firma
Samofinansowanie	-	+ + +	+ + +
Wkłady wspólników	+ + +	+ + +	+ + +
Emisja akcji poprzez CeTO	-	+	+
Fundusze venture capital	+	+ +	+ +
Kredyty bankowe	-	+ +	+ + +
Poręczenia kredytowe	-	+ +	+ + +
Leasing	-	+ + +	+ + +
Franchising	-	-	+ + +
Obligacje długo i krótkoterminowe	-	+	+
Fundusze pomocowe	-	+ +	+ +
Kredyt kupiecki	-	+ + +	+ + +
Factoring	-	+ +	+ + +
Pożyczki z sektora pozabankowego	-	+ +	+ + +
Pożyczki od rodziny i znajomych	+ + +	+ + +	+ + +

Gdzie - źródło niedostępne

+ źródło trudno dostępne

+ + źródło średnio dostępne

+ + + źródło łatwo dostępne.

Definicja oraz ogólne informacje o Private Equity.

Private equity (PE) to inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym, (czyli zakup udziałów/akcji w spółkach nienotowanych na giełdzie), służące osiąganiu dochodu poprzez średnio- i długoterminowe zyski z przyrostu wartości kapitału. Inwestor (firma zarządzająca funduszem typu private equity/venture capital) włącza się w zarządzanie przedsiębiorstwem będącym przedmiotem inwestycji, wskutek czego przedsiębiorstwo korzystające ze wsparcia traci częściowo niezależność, zyskując jednak w zamian pomoc w realizacji strategii rozwoju i w rozwiązywaniu problemów. Inwestycje private equity pozyskuje się w celu rozwoju nowego produktu lub technologii, zwiększenia kapitału obrotowego, poprawy bilansu lub innych większych wydatków. Private equity jest też pomocy do rozwiązywania kwestii Związanych z dziedziczeniem i innymi zmianami właścicieli albo przy wykupie udziałów przez grupę zarządzającą (tzw. wykupie menedżerskim).

Głównym zainteresowaniem funduszy private equity cieszą się telekomunikacja, dobra konsumpcyjne, usługi finansowe oraz IT.

W Polsce aktem prawnym regulującym fundusze wysokiego ryzyka jest Ustawa o Funduszach Inwestycyjnych z dnia 27 maja 2004r ( DzU nr 146, poz 1546).

Do kategorii inwestycji PE zaliczamy między innymi:

Kapitał inicjujący (seed capital),
Kapitał na uruchomienie przedsięwzięcia,
Kapitał na umożliwienie osiągnięcia odpowiedniego poziomu produkcji,
Kapitał służący sfinansowaniu ekspansji firmy,
Kapitał na sfinansowanie fuzji przedsiębiorstw, przejęć, konsolidacji branżowej,
Kapitał dostarczany przedsiębiorstwu w celu uratowania go od upadłości,
Kapitał na realizację wykupu menedżerskiego,
Kapitał na prywatyzację przedsiębiorstwa państwowego,
Kapitał na wycofanie akcji spółki z publicznego obrotu,
Kapitał na finansowanie pomostowe,
Mezzanine.

Główne etapy, na których następuje doinwestowanie przedsiębiorstwa oraz ich charakterystyka.

Etap I

Nowe przedsiębiorstwo lub nowy produkt charakteryzujący się brakiem zdolności kredytowej, ujemnymi przepływami pieniężnymi z działalności inwestycyjnej oraz operacyjnej. Bardzo często wynik finansowy jest ujemny.

Na tym etapie finansowanie ma charakter własnościowy. Klasycznie finansowanie następuje transami.

Etap II

Przedsiębiorstwo, które działa od kilku lat na rynku. Posiada sprawdzony model biznesowy oraz doświadczoną kadrę menedżerską. Rosną przychody ze sprzedaży, poziom gotówki, pojawiają się zyski netto.

Zapotrzebowanie na kapitał związane jest z dalszą ekspansją rynkową, terytorialną, produktową lub przejęciem konkurenta.

Głownie finansowanie o charakterze własnościowym oraz hybrydowym.

Etap III

Faza przedsiębiorstwa dojrzałego, generującego zyski netto, dodatnie przepływy pieniężne, posiadające ustabilizowaną pozycję na rynku.

Często w tej fazie następuje wyjście kapitału private equity, między innymi poprzez wykup akcji lub udziałów przez właścicieli, kadry menedżerskie lub inne fundusze PE.

Może wystąpić zapotrzebowanie na dodatkowy kapitał pomostowy, aby wyprowadzić korzystniejszy wynik finansowy przed wejściem na giełdę. Ryzyko związane jest ze strukturą finansowania a nie modelem biznesu.

Inwestycje private equity to inwestycje w przedsiębiorstwa na różnych fazach rozwoju. Każda faza charakteryzuje się specyficznymi możliwościami finansowania i posiada szczególne wymagania:

seed (ziarno): faza narodzenia lub wczesna faza rozwoju firmy, rozpoczynająca się ideą założenia, aż do rozpoczęcia działalności gospodarczej, rozwoju prototypów, pozyskania pilotażowych klientów (bardzo wysokie ryzyko i bardzo niskie wyceny akcji),
early-stage (faza początkowa): wczesna lub średnia faza rozwoju przedsiębiorstwa od momentu sporządzania prototypu i pozyskania klientów pilotażowych, poprzez wprowadzenie produktu lub/i usług na rynek docelowy, rozwój i wzrost udziału w rynku, aż do osiągnięcia trwałej pozycji rynkowej (wysokie ryzyko przy niskich lub bardzo niskich wycenach),
later stage (faza późniejsza): faza rozpoczyna się po skutecznym wejściu na rynek, poprzez umocnienie pozycji rynkowej, znaczący udział w rynku lub kilku rynkach, wysokie obroty, aż do początku fazy IPO (Initial Public Offer), czyli publikacji oferty poprzedzającej debiut firmy na giełdzie (podwyższone ryzyko w przypadku niskich i średnich wycen),
established (faza ugruntowania): spółka posiada silną pozycję na rynku, stałe przychody są zasadą, zyskowność już jest lub będzie osiągnięta w krótkim okresie czasu (normalne ryzyko przy często normalnych wycenach).

Elementy PE.

Wykupy menedżerskie - to przejęcie firmy lub jej części głównie w dojrzałych branżach,

finansowane długiem; finansowanie wykupu przedsiębiorstwa przez

istniejącą kadrę menedżerską od dotychczasowych właścicieli.

Konsolidacja - strategia obejmująca fuzję kilku małych firm w celu wykorzystania

ekonomii skali.

Mezzanine - zarówno runda finansowania VC krótko przed pierwotna emisją publiczną, jak i

inwestycja pokryta długiem podporządkowanych wyróżniającym się mniejszymi przywilejami niż dług bankowy, ale większymi niż kapitał właścicielski - często uzupełniony o warianty.

Venture leasing - leasing wyposażenia lub innych aktywów w młodych ryzykownych firmach.

Jako część transakcji, fundusz venture leasing zwykle otrzymuje również warranty w młodych firmach.

Venture factoring - zakup wierzytelności młodych ryzykownych firm. Jako część transakcji,

fundusz venture factoring otrzymuje również warranty w młodych firmach.

Finansowanie pomostowe - finanowanie firmy przed wejściem na giełdę papierów

Wartościowych (inwestycje typu pre-ipo).

Strategie private equity.

Fundusze Private Equity mogą przyjmować różne strategie, np.:

ekspansja - fundusz wchodzi jako inwestor mniejszościowy; wniesiony kapitał przeznaczony jest na rozwój,
wykup i refinansowanie - fundusz wykupuje akcje od dotychczasowych udziałowców, czasami jest to wykup lewarowany (leveraged buy-out - LBO), czyli wykup wspomagany kredytem bankowym.

Fundusze wysokiego ryzyka pod kątem ich zaangażowania w spółkę możemy podzieli na aktywne, reagujące oraz pasywne.

Cykliczność funduszy wysokiego ryzyka.

Pozyskanie kapitału od inwestorów na uruchomienie funduszy oraz równoległe poszukiwanie i pozyskiwanie atrakcyjnych inwestycji.
Uruchomienie funduszy. Etap ten trwa 2-3 lata. W tym okresie następuje selekcja biznes planów, analiza szczegół wybranych projektów - tzw. Due dilgace, negocjacj i projektowanie etapów inwestycji, inwestycje kapitałowe.
Kreowanie wartości i monitoring w spółkach portfelowych - 4-5 lat.
Wyjście z inwestycji i osiągnięcie korzyści finansowych - 2-3 lat.

Cały proces trwa 7-10 lat lub dłużej.

0x01 graphic

Rys. Cykl finansowania przedsięwzięć pravate equity/ venture capital.

Oczekiwana Stopa Zwrotu.

Oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji determinuje wejście funduszu private equity w inwestycje. Jest ona związana z ponoszeniem podwyższonego ryzyka, wynikającego między innymi z:

z niską płynnością inwestycji,
brakiem zabezpieczenia,
możliwością utraty kontroli poprzez wadliwe funkcjonowanie prawa w Polsce,
brakiem przejrzystości informacyjnej charakterystycznej dla rynku niepublicznego,
ograniczeniami w możliwościach wyjścia z inwestycji itp.

Zależy także od sposobu wyjścia z inwestycji (dezinwestycja) oraz od wyceny przedsiębiorstwa w chwili wyjścia z inwestycji.

Można przyjąć, że ponieważ wymagana stopa zwrotu z inwestycji zależy od fazy, w którą wchodzi kapitał, wartość IRR powinna kształtować się na poziomie:

Faza "zasiewu" ("seed") - 100%
Rozpoczęcie działalności ("start-up") - 50%
Rozwój - 40%
Ekspansja - 30%.

Wyjście z inwestycji.

Inwestorzy private equity w przeciwieństwie do inwestorów giełdowych muszą sobie samodzielnie zapewnić "wyjście z inwestycji", czyli sprzedaż udziałów w przedsiębiorstwie. Negatywna ocena, co do możliwości "wyjścia" będzie wiązać się z negatywną decyzją, co do realizacji inwestycji, niezależnie od tego jak interesujący jest dany projekt.

W Polsce w chwili obecnej istnieją ograniczone możliwości "wyjścia", a dwa główne to sprzedaż udziałów inwestorowi strategicznemu lub upublicznienie i wejście na giełdę.

Inne drogi wyjścia charakterystyczne dla Europy Zachodniej i Ameryki Północnej to:

Sposoby wyjścia funduszu:

Sprzedaż inwesorowi branżowemu
Spłata inwestorowi preferencyjnych pożyczek/ akcji
Likwidacja spółki
Sprzedaż akcji na rynku wtórnym
Sprzedaż zarządowi spółki
Wykup akcji przez menedżerów spółki - MBO
Wykup akcji przez menedżerów spoza spółki - MBI
MBO + MBI

sprzedaż udziałów innemu funduszowi private equity lub innemu inwestorowi finansowemu

wykup udziałów przez obecnych właścicieli

LBO (czyli wprowadzenie długu na miejsce udziałów inwestora)
zastosowanie kilku z powyższych jednocześnie

Informacje wynikające z danych finansowych.

Inwestorzy oczekują dokładnej informacji dotyczącej przedsięwzięcia. Cześć finansowa powinna obejmować dane historyczne (łącznie z bieżącymi) oraz projekcje finansowe na najbliższe lata (3-5 lat). Powinna być przedstawiona szczegółowo, precyzyjnie i przejrzyście. Ważne jest, aby przedstawiała najważniejsze dla inwestora tendencje.

Należy być przygotowanym, że inwestor zażąda pełnych sprawozdań finansowych. Przedsiębiorca przedstawiający swoją wizję powinien być zorientowany we wszystkich jej aspektach. Powinien mieć świadomość, jakie są słabe strony przedsięwzięcia, rozumieć ich znaczenie i wiedzieć jak będą rozwiązane w przyszłości.

Historia PE

W Polsce fundusze private equity funkcjonują roku 1990. Ich powstanie związane było z wprowadzeniem w RP gospodarki rynkowej i demokracji. Początkowo były to fundusze inwestujące kapitał rządu Stanów Zjednoczonych, w połowie lat 90-tych ta tendencja zmieniła się i coraz większy udział był kapitału europejskiego. Pod koniec lat 90-tych zwiększyła się wartość inwestycji finansowanych przez kapitał instytucji komercyjnych, takich jak banki, zagraniczne fundusze emerytalne i firmy ubezpieczeniowe.

Udział inwestycji typu private equity w stosunku do PKB jest wciąż dużo niższy od średniej europejskiej. Sektor private equity posiada w Polsce duży potencjał wzrostu. Aktualnie wg danych EVCA w Polsce a stałe obecnych jest około 30 firm zarządzających ok. 50 funduszami PE. W okresie 15 lat fundusze PE pozyskały ok. 5,3 mld euro, zainwestowały 2,3 mld euro privete ponad 600 spółek w Polsce. Największą grupę funduszy PE reprezentuje Enterprise Investors Sp. z o.o., ponadto na polskim rynku obecne są min.: Innova Capital Sp.z o.o. oraz Adwent International.

Wyniki analiz historycznych pokazały, że biorców Private Equity charakteryzowały, w porównaniu z firmami, które nie korzystały z zasilenia:

Dwa razy większa sprzedać,
Trzy razy większa kwota zapłaconych podatków federalnych,
Dwa razy wyższy eksport i trzy razy większa wartości inwestycji w B+R.

Tabl. Xxx Źródła pochodzenia środków na działalność funduszy działających w Polsce w latach 2000-2003.

Region z którego pochodził kapitał	2000	2001	2002	2003
Polska	7,4%	5,7%	0	20,4%
Kraje europejskie	51,1%	79%	100%	74,8%
Spoza Europy	41,6%	15,3%	0	4,9%
razem	332,3 mln euro	175,8 mln euro	118,7 mln euro	25,7 mln

Tab. Źródła pochodzenia środków inwestowanych przez fundusze PE na terenie Polski w latach 2000-2003. Na podstawie Panfil M., Fundusze Private Equity. Wpływ na wartość spółki, Difin, Warszawa 2005

Podział inwestorów PE

Podmioty dokonujące inwestycji private equity w Polsce można w uproszczeniu podzielić na następujące grupy:

Fundusze specjalne korzystające z powierzonych środków publicznych, pomocowych lub specjalnych funduszy rozwojowych; ich cele inwestycyjne są zazwyczaj jednoznacznie ukierunkowane (np. wspieranie MSP lub tworzenie infrastruktury w danym regionie, ochrona środowiska) i nie zawsze oparte na komercyjnych zasadach.
Fundusze komercyjne (w tym regionalne i ponadregionalne) korzystające głównie z powierzonych środków osób prywatnych oraz komercyjnych inwestorów instytucjonalnych prowadzące stałą działalność inwestycyjną na terenie Polski.
Międzynarodowe podmioty komercyjne (w tym regionalne i ponadregionalne) nie koncentrują się na konkretnych krajach, ale raczej na projektach.
Podmioty, które nie zarządzają konkretnym funduszem, ale posiadają dostęp do środków inwestycyjnych pochodzących ze źródeł krajowych i zagranicznych (osób fizycznych i prawnych).

Inwestorzy funduszy wysokiego ryzyka to między innymi:

Fundusze emerytalne
Banki
Fundusze funduszy (FoF)
Towarzystwa ubezpieczeniowe
Duże przedsiębiorstwa
Instytucje akademickie
Osoby prywatne, tzw. Busiess angels.

Rynek aniołów biznesu w Polsce.

Dzięki aniołom biznesu powstały między innymi Europejski Fundusz Leasingowy oraz firma Lucas. Aby móc inwestować trzeba posiadać wolne środki wysokości około 200 tyś. Euro. W 2003 roku powstała polska się Aniołów Biznesu, której celem jest promocja i organizacja inwestycji kapitałowych osób indywidualnych w Polsce.

Zalety i wady private equity.

Kapitał private equity jest rozwiązaniem, które niesie za sobą wiele ograniczeń, choć z drugiej strony przedstawia duże możliwości wzrostu dla małych i średnich przedsiębiorstw. Jest to kapitał dostępny tylko dla niektórych przedsiębiorstw.

Inwestor poza kapitałem właścicielskim wprowadza również nowe metody zarządzania ukierunkowane na wzrost wartości dla właścicieli, oferuje dostęp do zbudowanych kontraktów handlowych, doradztwo strategiczne, wzrost wiarygodności spółki wszystkich oczach innych inwestorów, kontrahentów, pomaga wszystkich pozyskaniu kadry menedżerskiej.

Według badań Gormana oraz Sahlamana z 1989 roku, dodatkowe korzyści dla spółek-biorców, to między innymi:

Pomoc wszystkich pozyskiwaniu dodatkowych finansowców
Planowanie strategiczne
Pomoc wszystkich rekrutacji kadry menedżerskiej
Planowanie operacyjne
Pomoc wszystkich dostępie do potencjalnych klientów i dostawców
Rozwiązywanie spraw wynagrodzeń.

Ponadto wartości dodatkowe oferowane przez fundusze, wg badań ankietowych, to:

Pomoc wszystkich negocjacji wszystkich inwestorem strategicznym
Budowa systemów kontroli finansowej i budżetowania
Pomoc wszystkich wyborze, ocenie wszystkich pozyskaniu dodatkowych źródeł finansowania
Promocja/ lobbing spółki
Wzmocnienie wszystkich ugruntowanie pozycji rynkowej spółki
Pomoc wszystkich fuzjach wszystkich przejęciach
Pomoc prawna wszystkich księgowa
Pomoc wszystkich korzystaniu wszystkich doradztwa ekspertów
Dostęp do nowatorskich rozwiązań, nowych technologii.

Przy wszystkich zaletach PE, należy być świadomym ograniczeń wynikających z tego rodzaju finansowania. Do głównych wad należą:

Podział władzy
Zmiana funkcjonowania firmy
Formalizacja procesu decyzyjnego
Wymaganie zaangażowania większej liczby osób
Niższa wycena akcji niż w ofercie publicznej
Brak możliwości transferu branżowego know-how
Problemy w momencie wycofania się kapitału
Niepożądane przejęcie przez nieodpowiednich wspólników
Po dokonaniu dezinwestycji firma musi się usamodzielnić.

Bariery wejścia PE oraz drogi stymulowania ich rozwoju.

Bariery rozwoju rynku inwestycji wysokiego ryzyka w Polsce:

Niska jakość kadry menedżerskiej w polskich przedsiębiorstwach
Słaby rozwój rynku kapitałowego
Mała podaż atrakcyjnych rozwiązań technologicznych rokujących sukces giełdowy
System podwójnego opodatkowania
Brak atmosfery sprzyjającej popularyzacji funduszy wysokiego ryzyka.

Stymulowanie rozwoju inwestycji typu Private Equity:

Regulacje inwestycyjne
Bodźce podatkowe
Programy kapitałowe
Sieć aniołów biznesu
Rynki pozagiełdowe - najważniejszy - NASDAQ - USA, w ramach którego działa NASDAQ Small Cap Market, w Europie w: Paryżu, Brukseli, Amsterdamie, Frankfurcie, Mediolanie.

Część praktyczna.

Stomil Sanok SA jest największym polskim producentem technicznych wyrobów gumowych i pasów klinowych.

Odbiorcami produktów Stomilu Sanok są:

Międzynarodowe firmy motoryzacyjne, tj. Ford, Volvo, Fiat, Volkswagen, General Motors - uszczelnienia karoserii, gumowe i gumowo-metalowe wyroby formowe do systemów antywibracyjnych do motoryzacji - AVS;
Budowlane, tj. Veka, Brugmann, Roto Frank - systemy uszczelnień dla profili aluminiowych, PCV i okien dachowych;
Producenci sprzętu gospodarstwa domowego, tj. Miele, Bosch-Siemens, Amica Wronki, Zelmer - elementy gumowe do pralek, zmywarek i odkurzaczy;
Rolnictwo i pozostały przemysł - paski klinowe dla kombajnów rolniczych i maszyn przemysłowych.

Najważniejsze wydarzenia oraz etapy inwestycji funduszy Enterprise Investors:

1991 r. - przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego „STOMIL SANOK” w spółkę akcyjną Skarbu Państwa. W dniu przekształcenia kapitał akcyjny wynosił 3 100 000 zł i został podzielony na 310 000 akcji po 10 zł;
1993 r. - nabycie przez fundusze Enterprise Investors 248 000 akcji spółki Stomil Sanok po cenie 35,48 zł, co stanowi 80% kapitału akcyjnego. Pozostała część akcji została sprzedana pracownikom;
1995 r. - podwyższenie kapitału akcyjnego Stomilu o 160 000 akcji o wartości nominalnej 10 zł;
1996 r. - kolejne podwyższenie kapitału akcyjnego Stomilu o 470 000 akcji o wartości nominalnej 10 zł. Wszystkie akcje zostały opłacone z kapitału zapasowego;
1996 r. - podwyższenie kapitału akcyjnego do kwoty 10 400 000 zł poprzez emisję 500 000 akcji zwykłych (o wartości nominalnej po 2 zł) po cenie emisyjnej 25 zł. Zmiana wartości nominalnej akcji z 10 zł na 2 zł (split akcji 1:5), w wyniku czego całkowita ilość akcji wyniosła 4 700 000 sztuk. Fundusze Enterprise Investors miały 78,5% udział w kapitale akcyjnym;
1997 r. - pierwsze notowanie akcji Stomilu Sanok SA na GPW w Warszawie. Cenę otwarcia 55 zł na 1 akcję;
1999 r. - nabycie 391 384 akcji własnych po średniej cenie 25,56 zł za 1 akcję w celu umorzenia;
2000 r. - nabycie 282 224 akcji własnych przez Spółkę po średniej cenie 40 zł za 1 akcję w celu umorzenia;
2000 r. - wypłata dywidendy przez spółkę dla akcjonariuszy za 1999 r. (2,95 zł za 1 akcję). Fundusze Enterprise Investors otrzymały 8 551 236 zł;
2001 r. - wypłata dywidendy przez spółkę dla akcjonariuszy za 1999 r. (1,7 zł za 1 akcję). Fundusze Enterprise Investors otrzymały 4 909 605 zł;
2003 r. - nabycie od funduszy Enterprise Investors 1 361 617 akcji własnych po średniej cenie 40 zł w celu umorzenia. Udział funduszy w kapitale akcyjnym spadł do 43,05%;
2003 r. - umorzenie 1 361 617 akcji, udział funduszy w kapitale akcyjnym wzrósł do 57,40%;
2003 r. - fundusze Enterprise Investors sprzedały polskim instytucjom finansowym 674 400 akcji po 83 zł za 1 akcję w transakcjach pozasesyjnych. Udział funduszy w kapitale akcyjnym spadł do 38,33%;
2003 r. - sprzedaż przez fundusze Enterprise Investors 452 647 akcji po cenie 103 zł w transakcjach pozasesejnych. Udział funduszu w kapitale akcyjnym Stomilu Sanok spadł do 25%;
2003 r. - sprzedaż wszystkich posiadanych akcji spółki Stomil Sanok SA przez fundusze Enterprise Investors w celu ich umorzenia. Średnia cena sprzedaży wyniosła 83 zł. Fundusze zakończyły swoją inwestycję w Stomil Sanok;
2003 r. - Komisja Papierów Wartościowych i Giełd dopuściła do publicznego obrotu 450 000 akcji zwykłych na okaziciela Stomil Sanok SA o wartości nominalnej 2 zł każda.

Strategia zwiększania wartości Stomil Sanok SA przez fundusze EI

Strategia zwiększania wartości spółki przez fundusze EI polegała na:

Wdrożenie programu inwestycyjnego, co przyczyniło się do unowocześnienia zakładu produkcyjnego. Sprzedaż zakładów niezwiązanych z podstawowym profilem działalności.
Rekrutacja specjalistów z dziedziny sprzedaży i technologii z krajów UE.
Reorientacja sprzedaży produktów spółki na rynki UE - eksport do krajów UE wzrósł w przeciągu 12 lat z 1% do 30%.
Budowa systemu controllingowego w Stomilu, opartego na ośrodkach odpowiedzialności jednostek biznesowych spółki. Umożliwiło to dokładna kalkulację rentowności poszczególnych produktów.
Wprowadzenie systemu motywacyjnego kadry menadżerskiej poprzez program opcji na akcję.

Stomil Sanok wdrożył program zarządzania jakością, a jego produkty spełniają najbardziej wymagane standardy: QS-9000, ISO 9001, VDA-6.1, ISO 14001.

Analiza fundamentalna

W wyniku skutecznych decyzji Zarządu spółki, stymulowanego przed Radę Nadzorczą, nastąpiła trwała poprawa kondycji finansowej. W skład Rady Nadzorczej wchodziły trzy osoby z funduszy Enterprise Investors.

Stomil Sanok SA generowała wysoki poziom przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, dzięki czemu spółka mogła realizować duży program inwestycyjny w celu unowocześnienia zakładów produkcyjnych, nabyć akcje w celu ich umorzenia, co wpłynęło istotnie na wzrost wartości rynkowej spółki.

Tabela **

Przepływy pieniężne w Stomilu Sanok SA w okresie 1996-2005 (dane w mln zł)

	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
Gotówka na początek roku	2,0	19,0	12,4	19,0	15,6	1,0	1,9	24,2	2,0	3,8
Gotówka operacyjna	21,5	18,3	27,3	27,9	12,9	30,4	30,8	43,7	49,4	29,5
Gotówka inwestycyjna	-11,1	-20,9	-20,7	-21,0	-17,0	-7,9	-6,1	-10,2	-15,1	-32,2
Gotówka finansowa	6,7	-6,7	6,6	-10,3	-10,5	-21,6	-2,4	-54,8	-35,0	2,4
Gotówka na koniec roku	19,0	12,4	19,0	15,6	1,0	1,9	24,2	2,0	3,8	5,7

Dynamika wzrostu przychodów netto ze sprzedaży spółki w okresie 1993-2005 wyniosła średnio 138%. W 1993 r. spółka osiągnęła przychody w wysokości 62 mln zł, a w 2005 r 334 mln zł, co stanowi wzrost o 438%.

Wykres **

Przychody netto ze sprzedaży Stomilu Sanok SA w okresie 1993-2005 (dane w mln zł)

0x01 graphic

Dynamika wzrostu zysku operacyjnego spółki w okresie 1993-2005 wyniosła średnio 148%, a zysku netto 153%. W 1993 r. spółka osiągnęła zysk operacyjny na poziomie 7 mln zł, natomiast w 2005 r. spółka wygenerowała zysk operacyjny w wysokości 45,7 mln zł. Zysk netto w 1993 r. wyniósł 4,7 mln zł, natomiast w 2005 r. 40 mln zł.

Wykres **

Zysk operacyjny i zysk netto Stomilu Sanok SA w okresie 1993-2005 (dane w mln zł)

0x01 graphic

	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
zysk operacyjny	7	9	9,2	13,5	21,3	21,3	16,6	9,8	8,3	15,8	26,3	43,2	45,7
zysk netto	4,7	5,6	8,2	15,1	16,1	18	13,7	8	8	12,6	20,3	43,5	40

Dynamika wzrostu aktywów Stomilu Sanok wynosiła w analizowanym okresie 135%, a kapitału własnego 139%. Istotne obniżenie kapitału własnego w 2003 r. było spowodowane umorzeniem 1 131 617 akcji własnych..

Wykres **

Aktywa i kapitał własny Stomilu Sanok SA w okresie 1993-2005 (dane w mln zł)

0x01 graphic

	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
Kapitał własny	48,7	98,3	116	144	159	177	190	155	156	169	72,8	115,9	140
Aktywa	66,9	115	136	157	174	192	208	193	179	197	177	197,8	238,5

W 1993 r. na jedną akcję spółki przypadało 1,52 zł, natomiast w 2005 r. wartość zysku netto na jedną akcję wzrosła do 6,8 zł.

Wykres **

Wskaźnik zysku netto do liczny akcji (EPS) Stomilu Sanok SA w okresie 1993-2005

0x01 graphic

Poniższy wykres prezentuje rynkowe ceny akcji Stomilu Sanok w okresie 1997-2005. Cena akcji podczas debiutu na GPW w Warszawie w dniu 16.01.1997 r. wyniosła 55 zł, a na koniec grudnia tego roku wyniosła 57,5 zł. W kolejnych latach akcje Stomilu Sanok były silnie przecenione i dopiero w roku 2003 r. ceny akcji spółki zaczęły rosnąć. W 2005 r. cena max wyniosła 145 zł, a na koniec roku wyniosła 133 zł.

Wykres **

Kurs 1 akcji (max, min, na zamknięciu) Stomilu Sanok w okresie 1997-2005

0x01 graphic

	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
cena max	72	59	33,5	48	32,5	29,7	128	188,5	145
cena min	53	20,5	23,2	25,5	22,4	24,1	29,4	104,5	102,5
cena na zamknięcie	57,5	25	33,5	33	26,5	29,5	106	141	133

W 2006 roku dał się zaobserwować rekordowy poziom ceny akcji Stomilu Sanok S.A.. W listopadzie osiągnęła poziomu 220 zł.

W pierwszym roku obecności Stomilu Sanok SA na giełdzie wskaźnik MC/S był wysoki i wynosił 1,85. W latach 1998, 2000-2002 kapitalizacja rynkowa spółki była niższa od wartość jej przychodów ze sprzedaży. W 2005 r. wartość kapitalizacji rynkowej była dwukrotnie wyższa od wartości przychodów ze sprzedaży.

Wykres **

Wskaźnik kapitalizacji do przychodów ze sprzedaży (MC/S) Stomilu Sanok SA w okresie 1997-2005

0x01 graphic

W 1997 r. wartość rynkowa przewyższa wartość księgową spółki o 88%. W okresie 1998-2002 kapitalizacja rynkowa była niższa niż wartość księgowa spółki, co może świadczyć o niedowartościowaniu akcji Stomil Sanok w tym okresie. W 2003 r. wskaźnik osiągnął rekordowy poziom 4,94, co oznacza, że wartość rynkowa była wyższa o 394% od wartości księgowej. W dwóch kolejnych latach wskaźnik wyniósł 3,55 oraz 4,29.

Wykres **

Wskaźnik Cena/Wartość księgowa Stomilu Sanok w okresie 1997-2005.

0x01 graphic

Korzyści finansowe funduszy Enterpirse Investors

Osiągnięte przez Stomil Sanok S.A. wyniki oraz perspektywy rozwoju spółki potwierdziły skuteczność strategii realizowanej przez grupę menedżerską, we współpracy z funduszem VC. Od momentu wejścia EI, firma przeznaczyła ponad 50 mln USD na modernizację, zwiększyła wydajność zatrudnienia, udziału eksportu w sprzedaży z kilku procent na początku lat 90-tych do 35% w roku 2002 i zdobyła ugruntowaną pozycję w Unii Europejskiej. Zarząd wykazał zdolność do dynamicznego rozwoju firmy bez wsparcia ze strony inwestora branżowego i w 2002 roku grupa menedżerska przedstawiła ofertę wykupu menedżerskiego.

Dezinwestycja przebiegała w czterech etapach.

Dezinwestycja została zapoczątkowana podpisaniem 20 lutego 2003 roku porozumienia, w którym Fundusze zobowiązały się do sprzedaży pakietu kontrolnego w kilku etapach oraz zakończenia inwestycji w Stomilu Sanok S.A.

Etap I

W czerwcu spółka nabyła od funduszy EI w drodze wezwania 1361317 akcji własnych w celu umorzenia. Udział EI spadł wtedy w kapitale akcyjnym do 43,05%. Był to pierwszy wykup menedżerski spółki notowanej na GPW w Warszawie oraz jedna z pierwszych tak dużych transakcji LBO w Europie Środkowo - Wschodniej.

Etap II

W sierpniu fundusze EI sprzedały polskim instytucjom finansowym 347400 akcji w transakcjach pozasesyjnych. Udział w kapitale akcyjnym funduszy EI spadł do 38,33%.

Etap III

We wrześniu fundusze EI sprzedały 452647 akcji w transakcjach pozasesyjnych. Udział funduszy spadł do 25%.

Etap IV

Fundusze EI sprzedały 848713 akcji w odpowiedzi na wezwanie ogłoszone przez spółkę. Był to ostatni etap porozumienia zawartego między funduszami funduszami Grupą Zarządzającą w lutym 2003 roku.

Wyniki finansowe spółki Stomil Sanok S.A. przewyższyły prognozy wzrostu zysku netto w roku 2004 w stosunku do 2003. Rzeczywisty wzrost wyniósł 114,49%, podczas gdy planowany przyrost wynosił 68%. Związane to było między innymi z dynamicznym rozwojem branży gumowej.

Stomil Sanok S.A. i ogólna charakterystyka przemysłu gumowego w Polsce.

Stomil Sanok S.A. jest producentem wyrobów gumowych, gumowo-metalowych, gumowo-tworzywowych i z TPE stosowanych w systemach uszczelnienia karoserii, systemach zawieszenia samochodów i zawieszenia układu wydechowego oraz w układach elektrycznym, napędowym, paliwowym i chłodzenia.

Wśród klientów Stomilu Sanok S.A. znajdują się między innymi:
OEM: Fiat, General Motors, Ford Motor, Volvo Cars, Suzuki, Volkswagen Group, Volvo Trucks, Mack Truck, LDV,

Tier 1/Tier 2: Delphi, Faurecia, Fuji, ACI, ThyssenKrupp Automotive, Benteler, Tenneco Automotive, Pilkington, Dura Automotive, oraz współpraca z TRI, Pass Gummiwerke, CF Gomma, Veritas i Fibra.

Warto wyjaśnić skróty OEM oraz Tier1/Tier2. OEM oznacza, że Sanok sprzedaje swoje towary pod marką innych firm. Skrót Tier1 oraz Tier2 związany jest z podziałem udziału rynkowego firm produkcyjnych dostarczających towary. Niektórzy uważają, że “tiers” reprezentują jakość, ceną, reputację, ale zazwyczaj oznacza to wielkość sprzedaży w przemyśle. W grupie Tier1 znajdują się firmy o największym udziale w rynku, w grupie Tier2 o nieco mniejszym. Tier 1 oznacza również firmy, które mają najbardziej rozwinięte działy R&D, oraz lepiej dopasowane opakowania oraz dokumentację, spełniające najwyższe międzynarodowe wymagania. Dla Stomilu Sanok S.A. oznacza to współpracę ze znanymi i dobrze prosperującymi firmami. Jest zarówno reklama dla firmy, jak i gwarancja zbytu produkcji w kolejnych latach.

Charakterystyka przemysłu gumowego.

Wyroby gumowe można spotkać w każdej dziedzinie życia i gospodarki. Największy udział w strukturze przemysłu gumowego mają opony (ok. 60%). Ważną dziedzinę stanowią tzw. gumowe artykuły techniczne (ok. 20%), taśmy transporterowe (ok. 12%). Pozostałe 8% produkowanych wyrobów to: obuwie gumowe, sprzęt turystyczny i sportowy, wykładziny podłogowe itp.

0x01 graphic

rys. Wielkość produkcji przemysłu gumowego w Polsce w 2005 roku. Źródło: http://www.tworzywa.com.pl/statystyki_zestawienia/statystyki_zestawienia.asp?ID=3221

Struktura wykorzystania materiałów w budowie samochodu zmieniała się na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Jest to bezpośrednim wynikiem dążenia do budowania samochodów bardziej komfortowych, bezpiecznych, lżejszych, a co za tym idzie bardziej ekonomicznych podczas użytkowania. Spowodowało to wzrost wykorzystania materiałów polimerowych w przemyśle motoryzacyjnym.

Materiały wykorzystywane w budowie współczesnego samochodu osobowego to w 12% materiały i kompozyty polimerowe oraz w 4% guma. Znaczny wzrost wykorzystania tworzyw w budowie samochodu wynika z możliwości kształtowania z nich estetycznych elementów, wpływających na wzrost komfortu i bezpieczeństwa w trakcie użytkowania pojazdu, a ponadto przyczyniają się do obniżania kosztów produkcji.

0x01 graphic

rys. Ilość tworzyw sztucznych sztucznych samochodzie w kg na przestrzenia lat 1970-2006. Źródło http://www.tworzywa.com.pl/statystyki_zestawienia/statystyki_zestawienia.asp?ID=3340 z dnia 2.12.2006

W przemyśle motoryzacyjnym zużywa się ok. 7% całkowitej produkcji tworzyw sztucznych, to o ok. 114% więcej niż 20 lat temu.

Różne materiały polimerowe znajdują zastosowanie w ponad 1000 elementach samochodu.

W Polsce oprócz produkcji folii i butelek, rur, płyt, największe ilości tworzyw zużywane są do produkcji stolarki okiennej i drzwiowej. Stosowanie okien z PVC sprzyja oszczędzaniu energii w procesie wytwórczym.

0x01 graphic

rys. Wskaźniki rentowności obrotu netto w % w branżach w 2005 r. Źródło: http://www.tworzywa.com.pl/statystyki_zestawienia/statystyki_zestawienia.asp?ID=3237, dnia 2.12.2006

Bibliografia:

Pozycje zwarte i artykułowe:

Bankowość, pod red. W.L.Jaworskiego i Z.Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001
Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807,. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. O swobodzie działalności gospodarczej
Ellis J., Williams D., Strategia przedsiębiorstwa a analiza finansowa, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997.
Finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw, pod red. Pluta W., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004
Grzywacz J., Końska A., Venture capital a potrzeby kapitałowe małych i średnich przedsiębiorstw, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2005
Machala R., Praktyczne zarządzanie finansami firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001
Panfil M., Fundusze Private Equity. Wpływ na wartość spółki, Difin, Warszawa 2005
Przedsiębiorca w Unii Europejskiej. Venture capital - szansą dla przedsiębiorczych, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Departament Przedsiębiorczości, Biblioteka 6/2005, Warszawa 2005
Romanowska W., Amortyzacja a rozwój przedsiębiorstwa, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1998.
Skowronek - Mielczarek A., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, Wydawnictwo CH Beck, Warszawa 2005.
Skowronek - Mielczarek A., Źródła zewnetrznego finansowania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2002
Strużycki M., Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem. Uwarunkowania europejskie., Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2002
Tamowicz P., Venture capital - kapitał na start, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Gdańsk 2004
Tokaj - Krzewska A., Franchising - szansą rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Difin, Warszawa 1999.
Wycena i zarządzanie wartością firmy, pod red. Szablewski A., Tuzimek R., Poltex, Warszawa 2005

Strony internetowe:

Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807,. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. O swobodzie działalności gospodarczej

A. Skowronek - Mielczarek, Źródła zewnetrznego finansowania małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2002

M. Strużycki, Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem. Uwarunkowania europejskie., Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2002

www.mf.gov.pl