GEOGRAFIA POLITYCZNA - wykłady wszystkie, Materiały do studiów z geografii, Geografia Polityczna


GEOGRAFIA POLITYCZNA

Miejsce geografii politycznej w systemie nauk:

- jedna z dyscyplin geografii społeczno-ekonomicznej

- regionalna geografia kompleksowa

Rozwój geografii politycznej na tle rozwoju geografii:

- Pitagoras - ojciec geografii „Ziemia jest kulą”

- Herodot - ojciec historii, utrwalił nazwy kontynentów (Europa, Azja, Afryka/Libia)

- Hipokrates - ojciec medycyny, pionier myśli geografii polityczno-historycznej

- Arystoteles - prekursor myśli geograficznej „Co to jest państwo ?”

TEORIA MAŁOPRZESTRZENNOŚCI PAŃSTA

„Państwo winno leżeć blisko morza i mieć dostęp do surowców”

OPTIUMUM GEOGRAFICZNE

„Muszą być zachowane proporcje między ludnością a powierzchnią”

Geografia polityczna jako termin pojawił się w dziełach Roberta Turgota, Immanuela Kanta.

W II poł. XVII w. William Petty opublikował pierwsze prace dotyczące geografii politycznej.

Friedrich Ratzel - „Państwo to twór który znika”

7 PRAW ROZWOJU PAŃSTWA:

►Przestrzeń państwa poszerza się wraz z ekspansją ludności

►Terytorialny wzrost następuje za innymi aspektami rozwoju państw (demograficzny, Polit., społ.)

►Państwo rośnie przez wchłanianie mniejszych jednostek politycznych

►Granica jest peryferyjnym organem państwa, który odzwierciedla jego siłę i rozwój, stąd nie jest

ona stała.

►Państwa w trakcie rozwoju szukają terenów nadających się do wchłonięcia

►Kierunek ekspansji przesuwa się od bardziej do słabiej rozwiniętych cywilizacyjnie

►Dążenie do ekspansji terytorialnej rośnie w miarę poszerzania się terytorium

3 GŁÓWNE KIERUNKI GEOGRAFII POLITYCZNEJ (Friedrich Ratzel):

- Krajobrazowy: położenie, obszar, kształt państwa, podział administracyjny, granice państwowe.

- Organiczny: Państwo jako organizm ( oparta na teorii Ratzla )

- Ekologiczny: opis, przedstawienie sposobu przystosowania się ludności do charakteru danego obszaru

Rudolf Kjellen: rozwój myśli geopolitycznej

Narządami organizmu państwowego są granice. Stolica-centralny system nerwowy, Drogi - naczynia krwionośne.

KRYTERIA BADANIA PAŃSTWA:

- Kratopolityka - nauka o organizacjach i władzy

- Etnopolityka - badanie psychologii narodu

- Socjopolityka - badanie stosunków potrzeb społecznych

- Ekopolityka - nauka o gospodarce

- Geopolityka - badanie środowiska geograficznego państwa.

Odmianą geopolityki stała się Geostrategia

Alfred Hager Mahan - uważał, że potęga państwa zależy od sił morskich.

Wpływ na utrzymanie floty miały:

- czynniki geograficzne: dostęp do morza, fizyczne ukształtowanie państwa (rodzaj wybrzeża)

- czynniki pozaprzyrodnicze: potencjał ludzki (liczba ludności), charakter/spójność narodowa

Ponadto A.H. Mahan twierdził, że należy opanować strefę Karaibów (Kolonializm)

Halford Mackinder - uważał, że epoka floty morskiej minęła dawno i że główną siłą powinna być armia lądowa.

Alexander Seversky - odrzucał potęgę morską i lądową. Główną siłą wg. niego jest lotnictwo.

Wincenty Pol - I Katedra Geografii w Polsce (Kraków, ul. Grodzka, 1849 r.)

Wacław Nałkowski - „Teoria Przejściowości” (Polska ma korzystne położenie (warunki tranzytowe, niziny)

Eugeniusz Romer - „Teoria Pomostowości” (dogodne położenie Polski między Bałtykiem a szlakiem na wschód)

KLASYFIKACJA PAŃSTW:

I GRUPA - Kryterium polityczno-ustrojowe

II GRUPA - K. Polityczno-Społeczne

III GRUPA - K. Ekonomiczne

IV GRUPA - K. Przyrodnicze

V GRUPA - Wielkość terytorialna państwa

I GRUPA:

Podział kraju na 2 typy:

- Kraje suwerenne (niezależne od rządów innych krajów)

- Kraje zależne (nie suwerenne)

KOLONIALIZM:

Kolonializm - polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych. Początki kolonializmu wiążą się z okresem wielkich odkryć geograficznych przełomu XV i XVI wieku. Kolonie zakładano już w starożytności (w sposób pokojowy) następnie XV-XVI w. (zbrojnie)

Przyczyny kolonializmu to przede wszystkim: przeludnienie obszarów i poszukiwanie nowych terenów a także surowców. Protektorat - przy rozwoju wielkich potęg - narzucanie woli silnych słabszym.

Protektorat - jedna z form zależności politycznej, w której państwo posiadające własny ustrój uzależnione jest w swej polityce od państwa silniejszego (protektora). Klasycznym przykładem protektoratu w dzisiejszym świecie jest Bhutan.

IMPERIA KOLONIALNE:

1415 r. - Portugalczycy zapoczątkowali odkrycia geograficzne. Głównie Afryka i Płd. Azja

Następnie Hiszpanie (1492r.) - kierunek zachodni: Ameryka i Oceania.

Koniec XVI wieku: Francja, Anglia i Holandia (Niderlandy).

Kolonizowali także: Rosja, Belgia (Kongo Belgijskie), Niemcy (II poł. XIXw.), Włochy (koniec XIXw.)

Dania, Irlandia, Turcja (Imperium Osmańskie)

Miejsca Protektoratów zajęły obszary (terytoria) mandatowe zarządzane przez Ligę Narodów.

Terytoria mandatowe - terytoria (kolonie) odebrane po I wojnie światowej Niemcom i Turcji i powierzone, uchwałą Ligi Narodów, do administracji państwom zwycięskiej Ententy: Wielkiej Brytanii, Francji lub Belgii, a także Japonii, Australii i Związkowi Południowej Afryki (ZPA, późniejsza RPA). Państwa te nazywane były mandatariuszami.

OBSZARY MANDATOWE:

►Tereny odebrane Niemcom:

-Niemiecka Afryka Południowo-Zachodnia (obecna Namibia) - pod kontrolą Związku Płd.Afryki (RPA)

-Tanganika (obecne tereny Tanzanii) - pod kontrolą Wielkiej Brytanii

-Ruanda-Urundi (tereny obecnej Ruandy i Burundii) - pod kontrolą Belgii

-Nauru, Tonga - pod kontrolą Wielkiej Brytanii i Australii

-Samoa Zachodnie - pod kontrolą Nowej Zelandii

-Karoliny, Wyspy Marshalla, Mariany Północne - pod kontrolą Japończyków, a gdy Japonia przegrała

wojnę dostały się pod kontrolę USA

-Kamerun, Togo - pod kontrolą Wielkiej Brytanii i Francji. [KONDOMINIUM]*

*Kondominium - kolonia zarządzana wspólnie przez dwa lub więcej państw-metropolii.

* DOMINIUM - forma pośrednia między kolonią a suwerennym państwem. Niezależne państwo wchodzące w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów oraz uznające monarchę brytyjskiego za głowę państwa, a będące niegdyś kolonią Wielkiej Brytanii, np. Australia, Kanada, Nowa Zelandia.

►Tereny odebrane Turcji:

-Irak - pod kontrolą Wielkiej Brytanii

-Palestyna - pod kontrolą Wielkiej Brytanii

-Syria - pod kontrolą Francji

Po II wojnie światowej terytoria mandatowe przekształcono w terytoria powiernicze ONZ. Jedynie Afryka Południowo-Zachodnia pozostała formalnie terytorium mandatowym, gdyż Republika Południowej Afryki zaanaketowała ją i nie oddała pod powiernictwo ONZ. Pomimo wielu uchwał Zgromadzenia Ogólnego ONZ RPA nie opuściło tego terytorium aż do roku 1990 - wtedy terytorium to ogłosiło niepodległość i znane jest jako Namibia.

1951 r. - proces dekolonizacji (kraje powiernicze i protektoraty zaczęły uzyskiwać samodzielność)

0d 1900-2006 r. liczba samodzielnych państw zwiększyła się z 54 na 198 państw.

1900 r. - 2 niepodległe państwa w Afryce: Liberia i Etiopia (Abisynia)

1926 r. - do tej 2 dołączają: Egipt i RPA

1966 r. - koniec epoki Afrykańskiej

Lata 90 - rozpad ZSRR

TERYTORIA ZALEŻNE NA ŚWIECIE:

Terytorium zależne - ogólne określenie obszarów znajdujących się pod różnymi formami zależności politycznej od jakiegoś państwa. Terytoriami zależnymi są lub były: kolonie, departamenty zamorskie i terytoria zamorskie, kondominia, protektoraty, terytoria mandatowe i powiernicze, kraje stowarzyszone, terytoria zewnętrzne, dependencje, terytoria nieinkorporowane i inne.

►EUROPA:

Brytyjskie: Gibraltar, Guernsey, Jersey, Wyspa Man

Duńskie: Wyspy Owcze

Norweskie: Jan Mayen, Svalbard

►AZJA:

Brytyjskie: Akrotiri, Dhekelia (bazy wojskowe na Cyprze)

►AFRYKA:

Brytyjskie: Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Święta Helena

Francuskie: Majotta, Reunion

►AMERYKA:

Brytyjskie: Anguilla, Bermudy, Bryt. W-y Dziewicze, Falklandy, Kajmany, Montserrat, Turks & Caicos

Duńskie: Grenlandia

Holenderskie: Antyle Holenderskie, Aruba

Stanów Zjednoczonych: Navassa, Portoryko (państwo stowarzyszone), Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych

Francuskie: Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika, Saint-Barthelemy, Saint-Martin,

Saint Pierre & Miquelon

►AUSTRALIA & OCEANIA:

Australijskie: Norfolk, W-y Bożego Narodzenia, Ashmore i Cartera, Kokosowe, Morza Koralowego

Brytyjskie: Pitcairn

Francuskie: Clipperton, Nowa Kaledonia, Polinezja Francuska, Wallis & Futura

Nowozelandzkie: Niue (państwo stowarzyszone), Tokelau, Wyspy Cooka

Stanów Zjednoczonych: Baker, Guam, Holland, Jarvis, Johnston, Kingman, Mariany Północne,

Palmyra, Midway, Samoa Amerykańskie, Wake

►ANTARKTYDA:

Australijskie: Australijskie Terytorium Antarktyczne, Wyspy Herda i McDonalda

Brytyjskie: Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Georgia Południowa i Sandwicz Południowy

Francuskie: Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne

Norweskie: Wyspa Bouveta, Wyspa Piotra I, Ziemia Królowej Maud

Nowozelandzkie: Dependencja Rossa

MODEL POLITYCZNY PAŃSTWA

- Państwa Utylitarne

- Państwa Regionalistyczne (związkowe, federacje) - dwutorowy system rządzenia

KRAJE ZWIĄZKOWE (Federacje)

Austria, Belgia, Jugosławia, Niemcy, Rosja, Szwajcaria, Indie, Malezja, Myanmar, Pakistan, ZEA, Komory, Nigeria, Tanzania, Argentyna, Brazylia, Kanada, Meksyk, ST. Kitts & Nevis, Federacja Mikronezji, USA, Wenezuela.

Ustrój polityczny państwa: sposób jakim jest realizowane kierowanie społeczeństwem.

A - Monarchia, Arystokracja

B - Tyrania, Oligarchia, Demokracja

Anarchia - bezrząd, brak ukonstytuowanej władzy

Teokracja - niektóre monarchie, stolica Apostolska

FORMY USTROJU WSPÓŁCZESNEGO

- Parlamentarna (republika, monarchia)

- Prezydencka (republika)

- Faszystowska (republika, monarchia)

- Junta/Dyktatura wojskowa (republika, monarchia)

- Konwent - władza ustawodawcza i wykonawcza (Szwajcaria)

AUTONOMIA PAŃSTWA

Terytorium autonomiczne - to fragment obszaru państwa, cieszący się pewną niezależnością od władzy centralnej, niejednokrotnie posiadający własne władze O jego powstaniu decydują uwarunkowania:

- geograficzne (wyspiarskie położenie np. Grenlandia (duń.), Azory (port.)

- historyczne (np. Szkocja)

- narodowościowe (np. hiszpańska Katalonia i Baskonia)

- językowe (np. w włoskiej Dolinie Aosty i Friuli)

- ekonomiczne (np. na Sycylii i hiszpańskiej Andaluzji)

DEPENDENCJA - terytoria zależne, nie wchodzące formalnie w skład państwa np. Dependencja Korony Brytyjskiej, Dependencja Rossa (Nowa Zelandia)

PROTEKTORAT - jedna z form zależności politycznej, w której państwo posiadające własny ustrój uzależnione jest w swej polityce od państwa silniejszego (protektora).

PAŃSTWO STOWARZYSZONE - dobrowolna umowa pomiędzy dwoma państwami, w której całkowicie niepodległy kraj decyduje się na konstytucyjne powiązanie z drugim, większym państwem.

KLASYFIKACJA PAŃSTW:
- rozmieszczenie ludności i liczba mieszkańców

- obszary słabo zaludnione lub obszary o dużej gęstości

Dynamika zaludnienia wynika z: bilansu przyrostu naturalnego i salda migracji. (Metoda Webba)

- Współczynnik feminizacji - liczba kobiet na 100 mężczyzn

Polska 106 (wynika to z długości trwania życia), Niemcy 104, Australia 100, Jemen 96

Duża feminizacja: Wschodnia Europa > 110 (skutki II wojny światowej), Afryka 100 (kolonie karne)

- Średnia długość trwania życia: Od 83 (Andora) do 33(Suazi) Polska 75

- Indeks starości demograficznej - udział ludności starej do grupy ludności młodej

Powody starzenia się ludności:

- niski stopień urodzeń (spadek liczby urodzeń)

- długość trwania życia wydłuża się

- późniejsze zawieranie małżeństw

- migracje (głównie osoby młode)

- polityka państwa (zła polityka prorodzinna)

- wojny i konflikty zbrojne (wyże i niże demograficzne)

- czynniki nadumieralności

PROBLEMATYKA ETNICZNO-NARODOWOŚCIOWA:

Naród - jest to zbiorowość ludzi wyróżniająca się wspólną świadomością narodową.

Grupa Etniczna - zbiorowość ludzi odróżniającą się od większości społeczeństwa jakiegoś państwa, ale

nieidentyfikującą się z żadnym narodem tworzącym inne państwo, np. Romowie (w wielu

państwach Europy), Łemkowie (w Polsce) czy Arumuni (w Grecji).

Cechy narodu i grupy etnicznej:

- nazwa, język

- wspólne pochodzenie terytorialne i poczucie świadomości

Malinowski - polski etnograf na Oceanii (zajmował się badaniem ludności Oceanii)

Alfred Macierewicz - „Klasyfikacja języka”

JĘZYKI ŚWIATA: Ok. 2600 narodów & 10 000 języków (w tym dialekty) na świecie

EUROPA:

2 rodziny językowe:

- INDOEUROPEJSKA dzieli się na 5 grup językowych:

-SŁOWIAŃSKA - Południowa: Słoweński, Chorwacki, Macedoński, Bułgarski, Serbski

- Wschodnia: Rosyjski, Białoruski, Ukraiński, Starocerkiewny

- Zachodnia: Polski, Czeski, Słowacki, Serbo-Łużycki

-ROMAŃSKA: Portugalski, Hiszpański (Kastylijski), Kataloński, Włoski, Francuski,

Rumuński, Mołdawski, Łaciński, Retoromański (Romansz)

-GERMAŃSKA: Norweski, Szwedzki, Duński, Islandzki, Angielski, Farerski (W-y Owcze)

Niemiecki, Holenderski (Niderlandzki), Flamandzki (Belgia), Luksemburski

-BAŁTYCKA: Litewski, Łotewski

-CELTYCKA: Irlandzki, Szkocki, Walijski, Manx (wyspa Man)

- URALSKA dzieli się na 2 grupy językowe:

-UGRYJSKA: Węgierski

-FIŃSKA: Fiński, Estoński

Języki: Grecki i Albański nie są zaklasyfikowane do żadnej z rodzin

Język Maltański powstał z połączenia rodziny Indoeuropejskiej i Uralskiej.

AZJA & AUSTRALIA:

JĘZYK KAUKASKI:

-Gruziński

RODZINA URALSKA

-Ugrofiński

-Samjedzki

RODZINA AŁTAJSKA

-Tursko-Tatarski

-Turecki

-Kazachski

RODZINA DRAWIDYJSKA

-Tengu

-Tamilski

-Telugu

RODZINA INDOEUROPEJSKA

-Indoirańska: Indyjski, Irański, Dardyjsko-Kafirski (Kaszmirski)

-Armeńska

JĘZYKI CHIŃSKO-TYBETAŃSKIE

RODZINA CHIŃSKA

-Mandaryński

-Xiang

-Min

RODZINA KAM-TAJ

-Tajski

-Kam

-Laotański

RODZINA TYBETAŃSKO-BIRMAŃSKA

-Birmański

-Tybetański

RODZINA MIAO-YAO

-Miao

-Yao

JĘZYKI AUSTROAZJATYCKIE

RODZINA MON-KHMERSKA

-Mon

-Khmerski

RODZINA NIKOBARSKA

RODZINA MALAKA

RODZINA MUNDA

JĘZYKI AUSTRONEZYJSKIE

RODZINA TAJWAŃSKA

RODZINA HESPERONEZYJSKA

-Malajski

-Bahasa Indonesia

-Filipiński

-Malgaski (na Madagaskarze)

RODZINA MOLUCKA

RODZINA HALMAHERSKA

RODZINA OCEANICZNA

-Melanezyjski

-Polinezyjski

-Mikronezyjski

JĘZYKI PERYFERII I IZOLATY

JĘZYKI PAPUASKIE

JĘZYKI AUSTRALIJSKIE

JĘZYK JAPOŃSKI

JĘZYK KOREAŃSKI

AFRYKA:

RODZINA SEMITO-HAMICKA

JĘZYKI SEMICKIE

-Starosemickie (Akadyjski, Asyryjski, Starohebrajski)

-Nowosemickie (Arabski, Hebrajski)

JĘZYKI EGIPSKIE

-Egipski

-Koptyjski

JĘZYKI KUSZYCKIE (Sudan, Erytrea, Somalia, Etiopia)

-Północne: Bedża

-Wschodnie: Galla

-Środkowe

-Południowe

-Zachodnie: Walamo

JĘZYKI CZADYJSKIE

-Hausa

JĘZYKI BERBERO-LIBIJSKIE

-Tuareski

-Kabylski

-Rif

JĘZYKI NIGER-KORDOFAŃSKIE

JĘZYKI NIGER-KONGIJSKIE

-Zachodnioatlantyckie: fule, wolof, efik

-Mande: Malinke, Bambara, Dula

-Gur: Mosi More

-Kura: Joruba, Ibo, Ewe, Aszanti, Akan

-Bonue-Kongo: Suahili, Kongo, Zulu, Swazi, Szona

JĘZYKI NILO-SAHARYJSKIE

-Fur

-Berta

-Kunama

JĘZYKI KORDOFAŃSKIE

-Koalib

-Katla

AMERYKA PÓŁNOCNA:

JĘZYKI ESKIMOSKO-ALEUCKIE

JĘZYKI INDIAN

JĘZYKI NA-DENE

JĘZYKI ALGIJSKIE

JĘZYKI MAKROSIOUAŃSKIE

JĘZYKI MAJAŃSKIE

JĘZYKI SALISZ

AMERYKA POŁUDNIOWA:

JĘZYKI TUPI

JĘZYKI AJMARSKIE

JĘZYKI KARIBI

JĘZYKI KECZUA

JĘZYKI MURA

►JĘZYKI UŻYWANE W NAJWIĘKSZEJ LICZBIE PAŃSTW:

1.Angielski (ponad 60 krajów)

2.Francuski (ponad 30)

3.Hiszpański i Arabski

►GŁÓWNE JĘZYKI ŚWIATA:

Mandaryński (800 mln)

Angielski (380)

Hiszpański (362)

Bengali (180)

……………

Islandzki (0,3)

Malediwski (0,1)

Farerski (0,1)

►JĘZYKI MARTWE:

-Akadyjski

-Summeryjski

-Hetycki

-Aramejski

-Asyryjski

SPÓJNOŚĆ ETNICZNA PAŃSTW EUROPY:

Portugalia 99%

Dania 97%

Grecja 97%

Polska 97%

………….

Andora 33%

Monako 16%

SPÓJNOŚĆ ETNICZNA PAŃSTW ŚWIATA:

Egipt 99%

Japonia 99%

………….

Z.E.A 19%

Uganda 17%

WYKŁAD 12.11.2008

KLASYFIKACJA PAŃSTW wg. Kryterium ekonomicznego

PKB - Produkt Krajowy Brutto Dochód /1 mieszkańca

Produkt narodowy - dobra wyprodukowane na terytorium danego kraju

PKB NOMINALNY (2008r) (w mld dolarów)

1.USA 14,195,032

2.Japonia 4,866,922

3.Chiny 3,941,536

……

24.POLSKA 450,578

Dominacja Sektora I - kraj słabo rozwinięty

Dominacja Sektora II - kraj średnio rozwinięty

Dominacja Sektora III - kraj wysoko rozwinięty

INFLACJA

1.Nauru -3,60

2.San Marino -1,50

……

64.POLSKA 2,50

WYDATKI NA ZBROJENIA (2006r) (%PKB)

1.Oman 11,4

2.Arabia Saudyjska 10

3.Katar 10

……..

85.POLSKA 1,71

WSKAŹNIK WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ

-polityka handlowa

-przepływy kapitału

-aktywność czarnego rynku

-interwencja państwa

-polityka monetarna

WOLNY: W ZASADZIE WOLNY: W ZASADZIE BEZ WOLNOŚCI: BEZ WOLNOŚCI:

1.Hong Kong 18.Niemcy 74.Chorwacja 144.Tadżykistan

2.Singapur 19.Austria 75.Uganda 145.Haiti

………… 76.Liban 146.Wenezuela

41.POLSKA

Państwa, które w przeciągu ostatniego okresu wykazały największy postęp gospodarczy to m.in.:

Madagaskar, Ukraina i Polska.

KRYPTOKRACJA - rządy złodziei, korupcje.

Korupcji sprzyja:

-reżim niedemokratyczny

-brak przejrzystości w podejmowaniu decyzji, poczynając od rządu.

WSKAŹNIK PERCEPCJI KORUPCJI (2008r.)

1.Islandia 9,7

2.Finlandia 9,6

3.Nowa Zelandia 9,6

4.Dania 9,5

……

70.Burkina Faso 3,4

71.POLSKA 3,4

72.Chorwacja 3,4

GLOBALIZACJA:

Początek nastąpił w epoce odkryć geograficznych.

Nowy Świat, nowe rynki, wymiana handlowa.

Wymiar globalizacji:

-gospodarczy,

-kulturowy

-polityczny

RANKING GLOBALIZACJI uwzględnia 62 kraje (85% ludności)

Mierzony jest na podstawie stopnia integracji danego kraju ze światem w sferze:

►gospodarki

►zaangażowania politycznego

►integracji gospodarczej

►kontaktów osobistych

►technologii

KRAJE wg. WSKAŹNIKA GLOBALIZACJI:

1.Singapur

2.Irlandia

3.Szwajcaria

…….

31.POLSKA

ZAGROŻENIA NA ŚWIECIE:

1.DZIAŁANIA WOJENNE: Kraje, które niosą zagrożenia wojenne to m.in.: Afganistan, Armenia, Irak, Etiopia

2.ZAWIROWANIA POLITYCZNE: m.in.: Albania, Białoruś, Bośnia, Mołdawia, Serbia, Ukraina…

3.NIESTABILNE PRAWO: Albania, Białoruś, Rosja, Serbia, Gwatemala, Kuba…

4.PODWYŻSZONE RYZYKO WALUTOWE: Albania, Białoruś, Turcja, Ukraina, Wietnam, Ghana…

5.NIEWYPŁACALNOŚĆ: Albania, Białoruś…

6.NIESTABILNOŚĆ GOSPODARCZA: Macedonia, Mołdawia, Turcja, Birma…

7.KŁOPOTY W ZAOPATRZENIU: Albania, Białoruś, Bośnia…

8.TERRORYZM: Francja, Hiszpania, Rosja, Gruzja, Australia…

9.NIEPOKOJE SPOŁECZNE: Albania, Ukraina, Zimbabwe, Izrael, Jordania…

LISTA PAŃSTW wg. WSKAŹNIKA ROZWOJU SPOŁECZNEGO (LUDZKIEGO) HDI (2005r.)

1.Norwegia 20

2.Islandia 21

3.Australia 22

……

36.POLSKA 7,1

WSKAŹNIK JAKOŚCI ŻYCIA:

-bezpieczeństwo

-długość życia

-życie rodzinne (wskaźnik rozwodów)

-stabilność polityczna

1.IRLANDIA

2.SZWAJCARIA

3.NORWEFIA

……

47.POLSKA

WSKAŹNIK WOLNOŚCI z uwzględnieniem prawo politycznych i swobód obywatelskich.

Np. USA - wolny, TURCJA - częściowo, ROSJA-brak wolności

(1 - bardzo dobrze, 7-bardzo źle)

Np. Albania: prawa polityczne:3, swoboda obywatelska:3

ŚWIATOWY WSKAŹNIK WOLNOŚCI PRASY (2004r.)

1.Dania 0,50

2.Finlandia 0,50

……….

32.POLSKA 6,83

33.Grecja 7,00

WYKŁAD 19.11.2008

KLASYFIKACJA PAŃSTW wg. Kryterium przyrodniczego

- Kraje posiadające granice lądowe

- Kraje wyspiarskie: Irlandia, Islandia, Haiti, Dominikana, Dania, Grecja, Gwinea Równikowa…

- Kraje śródlądowe (nie mające dostępu do morza): Szwajcaria, Austria, Słowacja, Czad, Niger, Paragwaj…

- Kraje tzw. Pomostowe (droga do nich wiedzie między dwoma akwenami) - Włochy, Hiszpania, Kraje Ameryki

Środkowej…

- Kraje na szelfie: Wielka Brytania, Irlandia, Papua-Nowa Gwinea, Trynidad & Tobago…

- Kraje oceaniczne: Nauru, Tuvalu, Mauritius, Wyspy Marshalla…

►KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA FIZJOGAFIĘ TERENU:

- do 200m - kraj nizinny: Polska, Holandia, Bangladesz…

- kraje górskie, kraje alpejskie: Austria, Szwajcaria, Liechtenstein, Włochy, Słowacja.

►KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA SIEĆ RZECZNĄ:

- Kraje La Platy: Paragwaj, Argentyna

- Kraje Naddunajskie: Słowacja, Austria…

- Kraje Nadpadańskie: Włochy

- Kraje Nilotyckie: Egipt, Sudan

- Kraje Amazonii: Brazylia, Kolumbia, Peru

►KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA KRYTERIUM GEOGRAFICZNO-HISTORYCZNE:

- Kraje Bałkańskie: Grecja, Chorwacja, Albania…

- Indochiny: Tajlandia, Laos, Kambodża…

- Karaiby: Jamajka, Kuba, Dominika…

- Ameryka Łacińska: Panama, Kolumbia, Ekwador, Peru…

- Skandynawia: Norwegia, Szwecja, Finlandia, Dania

- Kraje Nordyckie: Norwegia, Szwecja, Finlandia, Dania, Islandia, Estonia

- Kraje Bliskiego Wschodu: Arabia Saudyjska, Oman, Irak, Izrael, Liban…

- Azja Płd.-Wsch.: Indie, Malediwy, Bangladesz…

- Azja Centralna: Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan, Mongolia…

- Kraje Kaukaskie: Gruzja, Azerbejdżan, Armenia

- Daleki Wschód: Chiny, Japonia, Korea Płn i Płd.

►PAŃSTWA ENKLAWY - państwa położone w całości na terytorium innego kraju.

Np. Suazi, Watykan, San Marino, Lesoto.

►ENKLAWA - część terytorium danego kraju, położona na terytorium innego kraju.

►PÓŁ-ENKLAWA - część terytorium lądowego państwa, oddzielona od reszty jego terytorium (enklawa), ale posiadająca jednocześnie dostęp do morza. (np. Alaska, Gibraltar, Obw. Kaliningradzki, Kabinda)

KLASYFIKACJA PAŃSTW wg. Wielkości terytorialnej

  1. KRAJE TRANSKONTYNENTALNE (Giganty): Rosja, Kanada, USA, Australia

  2. KRAJE SUBKONTYNENTALNE (>3mln km²): Chiny, Brazylia, Indie

  3. KRAJE MAKROTOPOWE (1-3 mln km²) Kazachstan, Arabia Saudyjska, Egipt, argentyna…

  4. KRAJE MEZOTROPOWE - o średniej wielkości (od 40 tys. Do 1 mln km²) Małe, Średnie, Duże

  5. KRAJE MIKROTOPOWE (1 tys. - 40 tys.): Mołdawia, Belgia, Luksemburg, Gambia…

  6. MINIPAŃSTWA (poniżej 1 tys. Km²) WATYKAN (44ha) - najmniejsze państwo świata

ROLA GRANIC PAŃSTWA:

Problematyka granic:
Sporny odcinek graniczny - nie uznawany przez co najmniej jednego sąsiada.
Izobary polityczne - spory dotyczące granic
Do spornych izobar należą granice pomiędzy Indiami a Pakistanem a także wiele granic w Afryce. Rozbieżności w tej sprawie na terenie Antarktydy reguluje traktat z 1959 roku. (12 stref).
Od strony prawnej są spory graniczne i terytorialne.
Terytorialne - podważenie znaczenia samego traktatu
Graniczne - dotyczy przebiegu granic
Granica - określa tożsamość terytorialną państwa
Współczesna koncepcja granicy - od śmierci Karola Wielkiego. Na przełomie XIX i XX wieku upowszechnił się aktualny tup granic.

Funkcje granic - określają zasięg terytorialny zwierzchności państwa. Dotyczy to także granicy morskiej i powietrznej.Granice są naturalne i sztuczne.
►Naturalne - granica wzięta z przyrody, dogodna do obrony. Poważne naturalne przeszkody dla

migracji ludzi ( granice górskie, morskie, bagienne, rzeczne, granice na jeziorach)
►Sztuczne - wyznaczane astronomicznie i geograficznie
Granica ma funkcję ograniczającą - ogranicza :
1. migrację
2. wymianę ( swobodną ) towarów i środków finansowych
3. kulturę i ideologię

0x01 graphic

WYKŁAD 3.12.2008

NIEPOKOJE NA ŚWIECIE (Terytoria sporne, obszary separatystyczne):

EUROPA:

-Kosowo - częściowo uznawane państwo ludności serbskiej i albańskiej. Kosowe Pole - miejsce ważnych wydarzeń historycznych

-Macedonia - część historycznej krainy, która obejmowała także Bułgarię (Macedonia Piryńska), Albanię (Mała Prespa), Serbii (Gora) i Grecję (Macedonia Egejska). Obecne państwo Macedonia to Macedonia Wardarska

Nazwa regionu i obszar przez niego zajmowany powoduje wiele sporów między Grecją a Rep. Macedonii

-Wyspa Rockall - mała, niezamieszkana, skalista wysepka (ok. 30 m średnicy) na Atlantyku. Obszar sporny między Irlandią, Islandią oraz Wielką Brytanią a także Wyspami Owczymi.

-Cypr północny - oficjalnie część Republiki Cypryjskiej. Mniejszość turecka utworzyła tu państwo uznawane jedynie przez Turcję.

-Hiszpańskie wyspy: Angora i Perejil u wybrzeży Maroka. Roszczą sobie do nich pretensje Hiszpania i Maroko.

-Naddniestrze - region autonomiczny Mołdawii, który oderwał się od niej i utworzył własne państwo nieuznawane przez żaden kraj na świecie.

-Republika Serbska - jedna z dwóch części składowych Bośni i Hercegowiny (drugą jest Federacja Bośni i Hercegowiny). Obecny status Republiki Serbskiej uregulowany jest porozumieniem pokojowym, którym zakończyła się wojna domowa w Bośni i Hercegowinie (1992-1995).

-Moresnet - istniejące w latach 1815-1919 terytorium sporne o powierzchni 2,7 km² położone między Niemcami i Belgią, 7 km na południowy zachód od Akwizgranu. Obecnie część Belgii

AFRYKA:

- Sahara Zachodnia - dawna hiszpańska kolonia, status nieokreślony. Posiada surowce mineralne: fosforyty

- Region Bure - przedmiot dawnego sporu między Erytreą a Etiopią. Obecnie należy do Erytrei

- Region Somalii - region okupowany przez pewien czas przez Oman, ponadto ludność płn. części utworzyła własne państwo Somaliland, nieuznawane przez żaden kraj na świecie. Jedną z przyczyn oderwania się Somalilandu od Somalii była jej dramatyczna sytuacja gospodarcza. Podobna sytuacja jest w Jubalandzie (płd.)

- Strefa Aozou - terytorium sporne między Libią a Czadem, pas terenu o szerokości ok. 100 km położony przy płn. granicy Czadu z Libią, okupowane przez pewien czas przez Libię. Obecnie należy do Czadu

- Wyspy rozproszone Oceanu Indyjskiego: obecnie należą do Francji, ale stanowią przedmiot sporu między Francją a Madagaskarem. Są to wyspy: Bassas Da India, Europa, Juan De Nova, wyspy Glorieuses oraz Tromelin

- Majotta - Wraz z całym archipelagiem została zajęta przez Francuzów w 1843. Jako jedyna wyspa Komorów, w referendum przeprowadzonym w 1974, opowiedziała się za pozostaniem w związku z Francją.

- Trójkąt Ilemi - terytorium sporne między Sudanem Kenią i Etiopią. Obszar ten jest całkowicie kontrolowany przez Kenię. Nieustalona przynależność Trójkąta Ilemi wynika z nieprecyzyjnego sformułowania umów z czasów kolonialnych. Ostateczne wytyczenie granic uniemożliwia obecnia niestabilna sytuacja polityczna w regionie (np. kwestia dążeń niepodległościowych Sudanu Południowego).

-Trójkąt Halaib - terytorium sporne między Egiptem i Sudanem, położone na afrykańskim wybrzeżu M. Czerwonego. Obecnie należy do Sudanu

-Ogaden - region historyczno-geograficzny we wschodniej Etiopii, wchodzący obecnie w skład prowincji Somalii.

AMERYKA PÓŁNOCNA:

- Wyspa Hans - wyspa ta podlegała umownie wpływom Grenlandii (a więc Danii, z uwagi na autonomię) Wyspa jest, od 1973, przedmiotem sporu międzynarodowego między Danią i Kanadą.

- Wyspa San Juan - wyspa położona w pobliżu stanu Waszyngton. Terytorium sporne między USA a Kanadą.

- Republika Lakocka - nieuznawanie państwo w granicach USA na terenie stanów: Dakota Północna, Dakota Południowa, Nebraska, Wyoming oraz Montana. 19 grudnia 2007 Russell Means i inni działacze z plemienia Lakotów ogłosili, że zrywają jednostronnie traktaty zawarte ponad 150 lat temu z rządem USA i zamierzają stworzyć niezależne państwo - Republika Lakocka. Tej odnotowanej przez liczne media manifestacji niewielkiej grupy lakockich aktywistów nie poparły jednak żadne formalne władze plemienia.

AMERYKA POŁUDNIOWA:

Falklandy (Malwiny) - terytorium sporne między Wielką Brytanią a Argentyną. Obecnie należy do Wlk. Brytanii

AZJA:

- Kaszmir - jeden z 4 regionów Dżammu i Kaszmiru. Od 1948 roku podzielony pomiędzy Indie (Kotlina Kaszmirska) i Pakistan (Azad Kaszmir) oraz strefę kontrolowaną przez Chiny (płd.-wsch. część Ladakhu) Obszar sporny między: Indiami, Pakistanem oraz Chinami Oficjalnie Indie nigdy nie potwierdziły podziału Kaszmiru, zaś strona pakistańska uznaje Kaszmir za terytorium sporne.

- Wzgórza Golan - górzysty region położony na granicy Izraela, Syrii i Libanu. Historycznie należy do Izraela. Terytorium sporne pomiędzy wymienionymi wcześniej państwami.

- Konflikty na Kakuaziu:

-Abchazja - nieuznawanie państwo, oderwane od Gruzji

-Osetia Południowa - - nieuznawanie państwo, oderwane od Gruzji

-Górny Karabach - ormiańska enklawa. Terytorium sporne między Azerbejdżanem a Armenią

-Czeczenia - autonomiczna republika należąca do Rosji, dążąca do uzyskania niepodległości.

-Tajwan (Republika Chińska) - państwo na wyspie o tej samej nazwie, uznawane przez część państw świata

-Tybet - region sporny między ludnością regionu a Chinami.

-Wyspy Paracelskie - grupa wysp na M. Południowochińskim. Spór między Chinami, Tajwanem i Wietnamem

-Wyspy Kurylskie - archipelag tysiąca wysp na Oceanie Spokojnym. Terytorium sporne między Rosją i Japonią

-Pasztunistan - region zamieszkany przez Pasztunów, podzielony pomiędzy Afganistan i Pakistan. Także nazwa państwa, którego utworzenie postulują pasztuńscy nacjonaliści.

-Ilam - to państwo, o którego utworzenie walczy organizacja Tamilskie Tygrysy. Jego stolicą ma być Trikunamalaja, która faktycznie pozostaje pod kontrolą rządu Sri Lanki, podobnie jak ok. 30-40 proc. ziem, które według Tygrysów mają być częścią Ilamu. Pozostałe ziemie są przez tamilską ludność traktowane jak niepodległe państwo.

-Hawar - grupa wysp w Zatoce Perskiej, należąca do Bahrajnu. Wyspy leżą u wybrzeża Kataru, wobec czego państwo to zgłasza roszczenia do tych wysp. Miejscowa ludność dąży do połączenia z Katarem.

GRANICE PAŃSTWOWE - Bonitacja granic

Czym jest Granica ?

Nie ma granic absolutnie korzystnych Anie bezwzględnie niekorzystnych.

KORZYSTNA GRANICA - to taka, która spełnia funkcję do których została przeznaczona.

Jest to najkrótsza granica do obrony. Czyli musiałaby mieć kształt koła.

WSPÓŁCZYNNIK ROZWOJU GRANIC (WRG)

Wrg = D / O gdzie: O - obwód koła (2π r), D - długość granic P - pole koła (π r²)

Po przeliczeniach i przekształcaniu gotowy wzór wygląda następująco:

0x01 graphic

POLSKA - 1,8

CHILE - 11

GRANICE MORSKIE:

OBSZARY MORSKIE:

►Wody Terytorialne:

-morskie wody wewnętrzne (zatoki*, redy portów, załamania linii brzegowej)

-morze terytorialne (12-milowy pas morza)

-morski pas przyległy - pas liczący od 24 do 200 mil morskich (strefa ekonom. i rybołówstwa)

►Morze Otwarte

Do morskich wód wewnętrznych należą zatoki, których rozwartość nie przekracza 24 mil morskich. Nie dotyczy to historycznych zatok np. Zat. Beringa, fiordy norweskie oraz Morze Białe.

CIEŚNINA - naturalna droga wodna, łącząca morza z innym morzem lub oceanem. Cieśniny to drogi wodne o znaczeniu międzynarodowym. Większość cieśnin znajduje się w obszarze morza terytorialnego.

Cieśniny Duńskie - w 1857 ustalono status cieśnin na Bałtyku

Cieśniny Czarnomorskie: Bosfor, Dardanele

Cieśnina Gibraltarska - „okno” łączące akwen śródziemnomorski z całym światem.

KANAŁ WODNY - sztuczny ciek wodny, fragment drogi wodnej, którego celem jest połączenie istniejących naturalnych dróg wodnych.

-Sueski - łączący Morze Śródziemne z Oceanem Indyjskim poprzez Morze Czerwone

-Panamski - łączący Atlantyk z Pacyfikiem

-Kiloński - wewnątrz kraju (północne Niemcy) ale o znaczeniu międzynarodowym

GRANICE POWIETRZNE:

Granice te muszą pokrywać się w całości z granicą lądową i morską.

GRANICA MIĘDZY PRZESTRZENIĄ POWIETRZNĄ A KOSMICZNĄ:

Za górną granicę atmosfery uważano przestrzeń między Ziemią a Kosmosem. Umownie 80 km od powierzchni Ziemi.

STOLICA & JEJ FUNKCJE

Stolica - główne miasto państwa, siedziba rządu lub innego organu władzy wykonawczej.

FUNKCJE STOLIC:

RODZAJE STOLIC:

  1. stałe - historycznie ustalone, miasta będące głównymi ośrodkami w swych krajach przez kilka stuleci (np. Ateny, Londyn, Paryż, Rzym);

  2. ustanowione - świadomie ustalone (np. Brasília w Brazylii, Canberra w Australii, Abudża w Nigerii);

  3. podzielone - zarządzanie nie jest skupione w jednym miejscu, a w kilku (np. Amsterdam i Haga w Holandii, La Paz i Sucre w Boliwii, Pretoria i Kapsztad w RPA).

GŁÓWNE PRZYCZYNY PRZENOSZENIA STOLIC

KOLONIZACJA

KOLONIE

* Kolonie belgijskie: Kongo Belgijskie, Ruanda, Burundi

* Kolonie brytyjskie: Nowa Anglia, Nowa Południowa Walia, Indie, Kanada, Rodezja, Jamajka, Barbados,

Święta Helena, Bahamy, Dominika, Honduras Brytyjski Saint Vincent, Malediwy,

Cejlon (Sri Lanka), Saint Lucia, Sierra Leone, Gujana Brytyjska, Mauritius, Seszele,

Malta, Gambia, Singapur, Gujana, Nigeria, Fidżi, Egipt, Bahrajn, Somali Bryt.,

Trynidad & Tobago, Brunei, Oman, Oman Traktatowy (ZEA), Niasa (Malawi), Uganda,

Malezja, Hong Kong, Tonga, Suazi, Nowa Finlandia, Nowe Hebrydy (Vanuatu), Bhutan,

Kuwejt, Togo Brytyjskie, Katar, Kamerun Brytyjski, Tanganika, Kenia, Kajmany

* Kolonie duńskie: Grenlandia, Wyspy Dziewicze, Wyspy Owcze

* Kolonie francuskie: Algieria, Maroko, Francuska Afryka Równikowa, Indochiny Francuskie, Tunezja, Annam,

Togo Francuskie, Komory, Sudan Francuski, Gwinea Francuska, Francuska Afryka Zach.,

Madagaskar, Somali Francuskie, Senegambia, Niger, Dahomej Francuski (Benin), Syria,

Liban, Majotta

* Kolonie hiszpańskie: Wicekrólestwo Peru, Nowa Hiszpania, Maroko Hiszpańskie, Gwinea Równikowa,

Państwa Ameryki Środkowej i Płd (poza: Brazylią, Surinamem, Gujaną i Belize)

* Kolonie holenderskie: Holenderskie Indie Wschodnie, Gujana Holenderska, Antyle Holenderskie, Aruba

* Kolonie japońskie: Tajwan, Korea, Karoliny,

* Kolonie niemieckie: Kamerun, Niemiecka Afryka Płd-Zach., Niemiecka Afryka Wschodnia, Togoland, Nauru,

Samoa Niemieckie, Karoliny, Mariany

* Kolonie portugalskie: Angola, Brazylia, Mozambik, Gwinea Portugalska, Timor Wschodni, Makau

* Kolonie rosyjskie: Alaska

* kolonie szwedzkie: Nowa Szwecja, Gwadelupa

* Kolonie włoskie: Libia, Somali Włoskie, Etiopia, Erytrea (3 ostatnie od 1936 r. istniały jako jedna kolonia

Włoska Afryka Wschodnia)

DEKOLONIZACJA AFRYKI (z podziałem na kolonizatorów):

0x01 graphic

DEKOLONIZACJA - proces wyzwalania się spod władzy kolonialnej terytoriów zależnych i niesamodzielnych oraz tworzenia niepodległych państw

DEKOLONIZACJA AFRYKI (wg. lat)

0x01 graphic

DEKOLONIZACJA EUROPY (od Imperium Osmańskiego):

1821 - GRECJA

1877 - RUMUNIA

1878 - BUŁGARIA

XIX - BOŚNIA & HERCEGOWINA

XIX - JUGOSŁAWIA (późniejsza Serbia, Czarnogóra i Kosowo oraz Macedonia)


DEKOLONIZACJA AZJI

- Od Wielkiej Brytanii

1919 - AFGANISTAN

1923 - NEPAL

1932 - IRAK

1946 - JORDANIA

1947 - INDIE, PAKISTAN

1948 - IZRAEL, SRI LANKA, BIRMA

1951 - OMAN

1957 - MALEZJA

1960 - CYPR

1961 - KUWEJT

1965 - MALEDIWY, SINGAPUR

1967 - JEMEN PŁD.

1971 - BAHRAJN, KATAR, ZEA

1984 - BRUNEI

- Od Francji

1943 - LAOS, LIBAN

1945 - WIETNAM

1946 - SYRIA

1953 - KAMBODŻA

- Od Chin:

1911 - MONGOLIA

- Od ZSRR:

1991 - KIRGISTAN, TURKMENISTAN, TADŻYKISTAN, UZBEKISTAN, KAZACHSTAN, GRUZJA, AZERBEJDŻAN, ARMENIA,

- Od USA

1946 - FILIPINY

- Od Holandii

1945 - INDONEZJA

DEKOLONIZACJA AUSTRALII & OCEANII

- Od Wielkiej Brytanii:

1901 - AUSTRALIA

1907 - NOWA ZELANDIA

1970 - TONGA, FIDŻI,

1978 - TUVALU, WYSPY SALOMONA,

1979 - KIRIBATI

1989 - VANUATU (jako kondominium Brytyjsko-Francuskie)

- Od USA

1986 - MIKRONEZJA, WYSPY MARSHALLA

1994 - PALAU

-Od Australii

1968 - NAURU

1975 - PAPUA-NOWA GWINEA


DEKOLONIZACJA AMERYKI (wg. lat)

0x01 graphic


DEKOLONIZACJA AMERYKI

- Od Wielkiej Brytanii

1776 - STANY ZJEDNOCZONE

1867 - KANADA

1962 - JAMAJKA, TRYNIDAD & TOBAGO

1966 - BARBADOS

1973 - BAHAMY

1974 - GRENADA

1978 - DOMINIKA

1979 - SAINT LUCIA, SAINT VINCENT & GRENADYNY

1981 - BELIZE, ANTIGUA & BARBUDA

1983 - SAINT KITTS & NEVIS

- Od Francji

1804 - HAITI

- Od Hiszpanii

1810 - CHILE

1811 - WENEZUELA, PARAGWAJ

1816 - ARGENTYNA

1819 - KOLUMBIA

1821 - MEKSYK, GWATEMALA, HONDURAS, KOSTARYKA, NIKARAGUA, SALWADOR, PERU,

1822 - EKWADOR

1825 - BOLIWIA

1830 - URUGWAJ

1966 - GUJANA

- Od Portugalii

1822 - BRAZYLIA

-Od Holandii

1975 - SURINAM

-Od USA

1902 - KUBA (Od 1868-1900 jako Republika Kuba)

-Od Kolumbii

1903 - PANAMA

-Od Haiti

1844 - DOMINIKANA


PAŃSTWA ŚWIATA


Liczba państw suwerennych :
Rok Europa Azja Afryka Ameryka Oceania Razem
1900 24 8 2 20 0 54
1926 33 13 4 22 2 74
1946 31 21 4 22 2 80
1956 32 27 8 22 2 94
1966 33 32 39 26 4 134
1976 33 39 50 30 9 161
1986 33 39 52 36 16 176
1996 43 46 54 36 17 196

2008 44 46 54 35 14 193

Terytoria niesamodzielne (2008) :
Kontynent Liczba
Europa 7
Azja 4
Afryka 4
Ameryka 19
Oceania 22
Razem 95

Liczba państw na świecie (2008 r.)

193 niepodległych + 10 nieuznawanych: Tajwan, Palestyna, Sahara Zachodnia, Kosowo, Abchazja, Osetia Płd,

Górski Karabach, Naddniestrze, Somaliland i Cypr Północny

Państwa Wspólnoty Narodów
Malta, Wielka Brytania, Bangladesz, Brunei, Cypr, Hongkong, Indie, Malezja, Malediwy, Pakistan, Singapur, Sri Lanka, Botswana, Gambia, Ghana, Kenia, Lesotho, Malawi, Mauritius, Namibia, Nigeria, Seszele, Sierra Leone, Suazi, RPA, Tanzania, Uganda, Zambia, Zimbabwe, Antigua i Barbuda, Bahama, Barbados, Belize, bermudy, Dominika, Grenada, Jamajka, Gujana, Kanada, St. Kitts i Nevis, St. Lucia, St. Vincent i Grenadyny, Trynidad i Tobago, Australia, Nauru, Nowa Zelandia, Papua Nowa Gwinea, Samoa Zachodnie, Tonga Tuvalu, Vanuatu

Monarchie na świecie
Andora, Belgia, Dania, Hiszpania, Holandia, Lichtenstein, Luksemburg, Monako, Norwegia, Szwecja, Watykan, Wielka Brytania, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Bhutan, Japonia, Jordania, Kambodża, Katar, Kuwejt, Malezja, Nepal, Oman, Z.E.A., Lesotho, Maroko, Suazi, Tonga

Państwa federacyjne
Austria, Jugosławia, Niemcy, Rosja, Szwajcaria, Indie, Pakistan, ZEA, Komory, Nigeria, USA, Kanada, Meksyk, Saint Kitts i Nevis, Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Australia, Federacyjne Stany Mikronezji

Przyczyny powstawania nowych państw:

►Secesja: oderwanie się części terytorium i utrwalenie nowego państwa
►Rozpad: powstanie na danym terytorium kilku nowych państw
►Połączenie: utworzenie z kilku drobnych państw
►Aneksja: zajęcie, przyłączenie z zastosowaniem sił zbrojnych, jest zakazana w prawie Mn.

Do ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych) należą 192 państwa. Watykan i Palestyna mają status obserwatora.

Chronologia usamodzielniania się państw


Rok

Państwo

1278

Andora

1463

San Marino

1516

Hiszpania

1648

Holandia, Szwajcaria

1776

Stany Zjednoczone

1782

Tajlandia

1801

Wielka Brytania

1804

Haiti

1810

Chile

1811

Paragwaj, Wenezuela

1816

Argentyna

1819

Kolumbia

1821

Meksyk, Peru

1822

Brazylia, Ekwador

1825

Boliwia

1830

Belgia, Dania, Francja, Grecja, Urugwaj

1838

Honduras

1839

Gwatemala, Kostaryka

1841

Salwador

1844

Dominikana

1847

Liberia

1850

Nikaragua

1861

Monako, Szwecja, Włochy

1866

Liechtenstein

1867

Kanada, Luksemburg

1877

Rumunia

1878

Portugalia

1889

Etiopia

1890

Japonia

1901

Australia

1902

Kuba

1903

Panama

1905

Norwegia

1907

Bhutan, Nowa Zelandia

1908

Bułgaria

1910

RPA

1911

Mongolia, Tajwan

1912

Albania

1917

Finlandia

1918

Austria, Islandia, Polska, Węgry

1919

Afganistan

1921

Irlandia

1922

Egipt

1923

Nepal, Turcja

1929

Watykan

1932

Arabia Saudyjska, Irak

1943

Liban

1945

Indonezja, Korea Północna, Korea Południowa

1946

Filipiny. Jordania, Syria

1947

Indie, Pakista

1948

Birma, Izrael, Sri Lanka

1949

Chiny, Laos

1951

Libia

1953

Kambodża

1956

Maroko, Sudan, Tunezja

1957

Ghana, Malezja

1958

Gwinea

1960

Benin, Burkina Faso, Cypr, Czad, Dem. Rep. Konga, Gabon, Kamerun, Kongo, Madagaskar, Mali, Mauretania, Niger, Nigeria, Republika Środkowoafrykańska, Senegal, Somalia, Togo, Wybrz. Kości Słon.

1961

Kuwejt, Sierra Leone

1962

Algieria, Burundi, Jamajka, Rwanda, Samoa, Trynidad & Tobago, Uganda

1963

Kenia

1964

Malawi, Malta, Tanzania, Zambia

1965

Gambia, Malediwy, Singapur, Zimbabwe

1966

Barbados, Botswana, Gujana, Lesotho

1967

Sealandia

1968

Gwinea Równikowa, Mauritius, Nauru, Suazi, Wyspy Marshalla

1970

Fidżi, Tonga

1971

Bahrajn, Bangladesz, Katar, Z.E.A.

1973

Bahamy

1974

Grenada, Gwinea Bissau

1975

Angola, Komory, Mozambik, Oman, Papua-Nowa Gwinea, Republika Zielonego Przylądka, Surinam, Wyspy Świętego Tomasza & Książęca

1976

Sahara Zachodnia, Seszele, Wietnam

1977

Dżibuti

1978

Dominika, Tuvalu, Wyspy Salomona

1979

Iran, Kiribati, Saint Lucia, Saint Vincent & Grenadyny

1980

Vanuatu

1981

Antigua & Barbuda, Belize

1983

Cypr Północny, Saint Kitts & Nevis

1984

Brunei

1986

Mikronezja

1990

Jemen, Naddniestrze, Namibia, Niemcy

1991

Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Estonia, Górski Karabach, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Rosja, Słowenia, Somaliland, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan

1992

Bośnia & Hercegowina, Chorwacja, Macedonia

1993

Czechy, Erytrea, Palestyna, Słowacja

1994

Palau

2002

Timor Wschodni

2006

Czarnogóra, Serbia

2008

Abchazja, Kosowo, Osetia Południowa


Naddniestrze- państwa nieuznawane

KIERUNKI ZASIEDLANIA w II i I tys. p.n.e.

- Cywilizacja Indusu

- Mezopotamia

- Egipt, Huang-Ho

- Cywilizacje nadmorskie & Basen Morza Śródziemnego (Grecja-cywilizacja Krety, Fenicja)

MEZOPOTAMIA

Ludy sumeryjskie nigdy nie tworzyły jednego zwartego państwa, istniało za to wiele państw-miast sumeryjskich. Najważniejsze z nich to UR. Pozostałe: Lagasz, Larsa

Budowa państwowości:

AKAD (Imperium Akadyjskie) - Semickie państwo na terenie środkowej Mezopotamii, stolica: Akad

BABILONIA - istniało w II-I tysiącleciu. Państwo w Mezopotamii Płd. Początkowo jako Królestwo

Babilonia (Państwo Hammurabiego. Od VII-VI p.n.e. jako Państwo Nowobabilońskie,

które obejmowało tereny: Mezopotamii, Syrii i Palestyny. Gł. Ośrodek: BABILON

ASYRIA - istniał w II- I tysiącleciu. Starożytne państwo semickie w płn. Mezopotamii. Stolica: Niniwa

Głównym ośrodkiem był: ASUR

Sąsiedzi i niepokoje, które były z nimi związane:

PAŃSTWO HETYTÓW (Hetyci) - Hetyci kontrolowali: Anatolię, Mezopotamię, Syrię i Palestynę.

Państwo założono w Kapadocji (Środkowa Turcja). Zajmowali się wytopem żelaza.

MEDIA > PERSJA - państwo na terenie obecnego Iranu

IMPERIUM PERSKIE (VI-V p.n.e.)

Imperium obejmujące ogromny obszar. Imperium charakteryzowało się:

- doskonałą drożnością komunikacyjną (szybkie przekazywanie informacji)

- Persowie wprowadzili coś na wzór obecnego podziału administracyjnego (tzw. Satrapy)

IV p.n.e. - IMPERIUM MACEDOŃSKIE założone przez Filipa II

Następnie jego syn Aleksander utworzył PAŃSTWO ALEKSANDRA WIELKIEGO, które obejmowało teren większy od Imperium Perskiego.

Aleksander planował kontynuować podbój do Gangesu i Brahmaputry ale spotkał się z buntem w swojej armii. Zmarł niespodziewanie. Był założycielem wielu miast w Azji oraz Afryce (Aleksandria).

Po upadku jego imperium powstawały państwa hellenistyczne.

EGIPT

Niepodległe państwo w płn. Afryce w delcie Nilu. Od 3100 p.n.e. zjednoczony przez Narmera. Istniały okresy (od 2686-1070 p.n.e.): Starego, Średniego i Nowego Państwa. Od XI-VII p.n.e. jako Dolny (Memfis) i Górny Egipt (Teby). Ostatnią dynastią starożytnego Egiptu była dynastia Ptolemeuszy - Kleopatra. Następnie pod obcym panowaniem (m.in.: greckim, rzymskim).

ZIEMIA KANAAN

Na tym obszarze tworzyło się wiele państw-miast fenickich, FENICJANIE nie utworzyli nigdy jednolitego państwa. Państwa-miasta, powstałe na jej terytorium, rządzone były przez królów lub przez sufetów (sędziów) i radę starszych. Główne miasta: SYDON, TYR, BYBLOS, ARAD

Najważniejszym źródłem dochodu miast fenickich był dalekomorski handel metalami takimi jak: srebro, cyna i ołów sprowadzane z Hiszpanii, cyna z Wysp Brytyjskich (zwane Wyspami cynowymi). Fenicjanie mieli doskonałe warunki do zakładania portów a drzewo cedrowe służyło do budowy statków, ponieważ dobrze znosiło zasolenie.Główne miasta zakładane przez kolonizujących Fenicjan w Basenie Morza Śródziemnego to: Tingis (Tanger), Kartagina, Cyrena. Kolonie fenickie: Gades, Malaka.

PALESTYNA

IZRAEL

Za początki Izraela uważa się moment, gdy Bóg (JHWH) zawarł przymierze z Abrahamem (XIX p.n.e.). Od XI p.n.e. jako Zjednoczone Królestwo Izraela i Judy (Król Saul, Salomon, Dawid). Do 930 p.n.e. wraz z Judeą (Palestyną). Następnie rozpadł się na Izrael i Palestynę (Judeę).

PAŃSTWO PALESTYNA

Państwo częściowo uznane (utworzone na mocy Porozumienia z Oslo) Od X- VI p.n..e. jako Królestwo Judea. Nazwa Palestyna znana jest od 133 p.n.e. gdy Cesarz Hadrian zmienił nazwę kraju Judea na Syria Palestyna, (Syria Filistyńska)

GRECJA

WYSPA KRETA - cywilizacja Kreteńska (ośrodek Knossos) - zalążek cywilizacji greckiej

Od III tys. p.n.e. powstawała i rozwijała się cywilizacja Grecka z licznymi greckimi polis (państwa-miasta). Na początku cywilizacja Mykeńska, następnie: SPARTA & ATENY

Grecy nie wytworzyli jednego państwa. Trzeba więc pamiętać, że termin Grecja ma tylko sens geograficzny i kulturowy. Brak więzi państwowej nie przeszkadzał istnieniu świadomości wspólnoty cywilizacyjnej. Od 776 po raz pierwszy użyto nazwy Grecja dla określenia całego kraju (podczas igrzysk olimpijskich) Od V p.n.e. po raz pierwszy jako krótkotrwały związek państw-miast greckich tzw. Związek Helleński (Ateny, Beocja, Tesalia i Sparta) W 338 p.n.e. podbita przez Aleksandra Macedońskiego, następnie pod panowaniem Rzymu, Bizancjum, Imperium Osmańskiego.

Kolonie Greckie: Syrakuzy, Masalla, Neapol

STAROŻYTNY RZYM

Państwo powstałe w starożytnym Rzymie, założone przez imigrantów z Troji. Od VI-30 p.n.e. jako Republika Rzymska. Od 30 p.n.e. - 395 n.e. jako Cesarstwo Rzymskie. Od 395 n.e. Imperium podzielono po śmierci cesarza Teodozjusza Wielkiego podzielone na cesarstwo zachodniorzymskie (395-476 n.e.) i wschodniorzymskie (Bizancjum). Cesarstwo zachodniorzymskie rozpadło się na mniejsze państwa: Wizygotów, Ostrogotów, Wandalów i Burgundię. Część Wschodniorzymska utrzymała się do XV n.e.

Prowincje rzymskie leżące w Europie m.in.: Akwitania, Dalmacja, Tracja, Dacja i Panonia.

Prowincje rzymskie leżące w Azji m.i.n.: Pont, Galicja, Cylicja, Kapadocja, Cypr

Formowanie się państw współczesnych w Europie:

V-IX n.e. - PAŃSTWO FRANKÓW - Imperium Franków. W 843 w wyniku traktatu z Verdun państwo rozpadło się na 3 części: Zachodniofranijskie (państwo Karola Łysego, późniejsza FRANCJA), Środk. frankijskie (Państwo Lotara: Burgundia, Prowansja, Austrazja i Królestwa Włoskie), Wschodniofrankijskie (Państwo Ludwika Niemieckiego, póżniejsze NIEMCY, z początku na terenie Niemiec istniało wiele małych państewek, które w XIX zostały zjednoczone, Od 1933-1945 jako III Rzesza Niemiecka, 1949-1990 rozpadło się na 2 państwa NRD i RFN. Od 1990 jako Niemcy (zjednoczenie))

►SZAWAJCARIA

Niegdyś prowincja rzymska w XIII powstał związek 3 kantonów tzw. Związek Szwajcarski założony przez Wilhelma Tella. W 1648 uznano niepodległość tego państwa.

►MONAKO

Niepodległe państwo powstałe już w średniowieczu. Ostatecznie uformowało się w 1861 (Dynastia Grimaldi).

►LIECHTENSTEIN

Niepodległe państwo od XVIII od Związku Niemieckiego w Alpach Zach. Od 1866 pełna niepodległość.

PÓŁWYSEP IBERYJSKI

Swebowie- za zgodą Cesarza Niemiec utworzyli oni państwo na terenie Portugalii. (V-VI)

Królestwo Wizygotów - to państwo powstałe po rozpadzie Cesarstwa Zachodniorzymskiego w Hiszpanii.

XII-XIII - Rekonkwista (walka chrześcijan o wyparcie Maurów z Półwyspu Iberyjskiego) w Portugalii

1492 - data odkrycia Ameryki, ale również data wyparcia Arabów (Maurów) z Półwyspu Iberyjskiego.

►HISZPANIA

Niepodległe państwo w Europie Zach. Małżeństwo Izabeli Kastylijskiej z Ferdynandem Aragońskim w 1469 dało początek państwu. Oficjalnie w 1516 król Karol I zjednoczył monarchię.

►PORTUGALIA

Państwo powstałe w 1128. Od 1640 niepodległe od Hiszpanii W VIII-XIX jako Zjednoczone Królestwo Portugalii i Brazylii. Od 1878 faktycznie samodzielne państwo

►ANDORA

Niepodległe państwo położone w Pirenejach, powstało w średniowieczu (1278)

WYSPY BRYTYJSKIE

Napływ ludów germańskich, Celtów, Sasów na te tereny powodował powstawanie wielu państw m.in.: Sussex, Wessex, Kent, Essex. W IX wieku powstało Królestwo Szkocji, a w X wieku Królestwo jednoczące 7 dawnych królestw ludów angielskich przez Alfreda Wielkiego pod nazwą ANGLIA

►WIELKA BRYTANIA

1707 - Niepodległe państwo powstałe z połączenia 4 krajów (akt Unii) Do 1800 bez Irlandii, jako Królestwo Wielkiej Brytanii. Od 1801-1922 jako Zjedn. Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii. Od 1922 Wolne państwo Irlandzkie oddzieliło się od królestwa, pozostała jedynie północna część

►IRLANDIA

Od IV-XIV jako Wielkie Królestwo Irlandzkie Ok. VII podzielone na 150 małych królestw podlegających arcykrólom rządzącym na wzgórzu Tara. Od 1541-1801 z przerwami jako Królestwo Irlandii. Od 1922 niepodległe od Wlk. Brytanii.

SKANDYNAWIA

Na terenie Skandynawii istniały w X wieku 3 silne królestwa: Danii, Norwegii i Szwecji, które przez dłuższy czas pozostawały ze sobą w Unii.

►DANIA - Pełna samodzielność od 1830

►NORWEGIA - Niepodległe po rozwiązaniu Unii ze Szwecją w 1905

►SZWECJA - Od 1861 pełna samodzielność, następnie w Unii z Norwegią do 1905

►FINLANDIA - niepodległość uzyskała dopiero w 1917, wcześniej jako Księstwo podlegało Rosji

INFLANTY & KURLANDIA

Tereny te stanowiły przedmiot sporu między Rosją a Polską, dlatego nie wykształciły się na tym terenie żadne państwa, aż do 1918 roku kiedy to powstała: ŁOTWA oraz ESTONIA, następnie zostały włączone do ZSRR jako republiki socjalistyczne. Ostatecznie odzyskały niepodległość w 1991 roku.

RUŚ (Państwa Ruskie)

►ROSJA

Niepodległe państwo założone w 862 przez Ruryka (Waregowie) XIII-XVI jako Księstwo Moskiewskie, od XVI-XVIII jako Carstwo Rosyjskie, od XVIII-XX jako Imperium Rosyjskie, 1917-1991 jako Rosyjska Fed. Socjal. Rep. Radziecka wchodząca w skład ZSRR. Od 1991 jako Rosja

►UKRAINA

Niepodlegle państwo w Europie Wsch. Założone przez Olega Mądrego w IX-XIII jako Wielkie Księstwo Kijowskie (Ruś Kijowska). Niepodległa od 1991 po rozpadzie ZSRR

►BIAŁORUŚ

Pierwsze w historii niepodległe państwo białoruskie proklamowano w 1918 roku. Od 1918-1920 jako Białoruska Republika Ludowa, od 1991 jako Rep. Białorusi po upadku ZSRR.

WOŁOSZCZYZNA & MOŁDAWIA

Wołoszczyzna to historyczna kraina na Bałkanach zamieszkiwana przez Wołoskich pasterzy. Od XII-XIII jako państwo Wielka Wołoszczyzna, następnie do XIX jako Hospodarstwo (Księstwo) Wołoskie. Pod koniec XIX wieku pozostawała w unii personalnej z Księstwem Mołdawii (Hospodarstwo Mołdawskie), będące w zależności od Imperium Osmańskiego.

►RUMUNIA

Niepodległe państwo powstałe pod koniec XIX wieku (1877) po upadku Imp. Osmańskiego, w wyniku połączenia Mołdawii i Wołoszczyzny.

►MOŁDAWIA

Niepodlegle państwo w Europie Wsch. Od XIV-XIX jako Hospodarstwo Mołdawii, Od 1917-1918 jako Mołdawska Republika Demokratyczna. Od 1991 powstałe po rozpadzie ZSRR

NIDERLANDY

►HOLANDIA

Niepodległe państwo powstałe pod koniec XVI. Uznane od 1648. Od XVI-XIX jako Republika, a następnie Królestwo Zjednoczonych Prowincji. (Belgia, Holandia, Luksemburg) Od 1830 jako Królestwo Niderlandów (Holandia)

►BELGIA

Od 1830 niepodległe po rozpadzie Królestwa Zjednoczonych Prowincji

►LUKSEMBURG

Od 1835 Wielkie Księstwo, które zerwało unię z Holandią ale było związane ze Związkiem Niemieckim. Od 1867 pełna niepodległość

JUGOSŁAWIA

Nazwa państwa narodów południowosłowiańskich.

1918-1929 jako Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS)

1929-1941 jako Królestwo Jugosławii

1945-1992 jako Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii

1992-2003 jako Federalna Republika Jugosławii (Nowa Jugosławia)

►CZARNOGÓRA

W XI wieku na terenie Czarnogóry istniało Królestwo Duklja, następnie Księstwo Zeta, zwane później Czarnogórą. Państwo to istniało w XIX-XX jako Księstwo, 1910-1918 jako Królestwo Czarnogóry. 1941-1944 jako Niezależne Państwo Czarnogórskie. Obecnie (2006) niepodległe po rozpadzie Serbii i Czarnogóry

►SERBIA

Władca Stefan I Nemanja uniezależnił Serbię od Bizancjum (XII) do początku XX istniało jako z wieloma przerwami jako Królestwo Serbii. Od 1941-1944 jako Serbia Nedicia. Obecnie niepodległe (2006) po rozpadzie Serbii i Czarnogóry

►CHORWACJA

Niepodległe państwo bałkańskie. X-XII jako Królestwo Chorwacji, 1941-1945 niepodl. spod okupacji Niemieckiej, Włoskiej i Węgierskiej, Od 1992 po rozpadzie Jugosławii

►MACEDONIA

W X-XI wieku istniało jako Niezależne państwo. Od 1992 niepodległe po rozpadzie Jugosławii

►BOŚNIA & HERCEGOWINA

Na tych terenach istniał w XII wieku Batant Bośni, a od XIV wieku Królestwo, następnie państwo rozpadło się na drobne księstwa feudalne, wyodrębniła się wtedy (koniec XIV) jej południowo-wschodnia część Hercegowina od tytułu Herceg, przyjętego przez władcę Stefana Vukcica. W 1992 powstałe po rozpadzie Jugosławii

►SŁOWENIA

Niepodległe państwo na Bałkanach. Od 1991 powstałe po rozpadzie Jugosławii.

►KOSOWO

Państwo częściowo uznawane (niepodległość od Serbii w 2008)

AUSTRO-WĘGRY

Pod koniec XIX-1918 powstało Państwo w wyniku połączenia z cesarstwa Austriackiego i Królestwa Węgier

►AUSTRIA

Od 1156 Austria uniezależniła się od Bawarii stając się niepodległym państwem. Królestwo a następnie cesarstwo do końca XIX, kiedy to połączyła się z Węgrami tworząc Austro-Węgry. Od 1918 faktycznie samodzielne państwo. W latach 1945-55 okupowana przez Aliantów.

►WĘGRY

Państwo założono pod koniec IX wieku. Od 1001-1946 istniało jako Królestwo Węgier, Od 1867-1918 jako Cesarstwo Austriacko-Węgierskie, od 1918 niepodległe po rozpadzie Austro-Węgier i powstanie Republiki Węgierskiej.

CZECHOSŁOWACJA

Na tym terenie istniały w średniowieczu słowiańskie państwa: Państwo Samona (pierwsze państwo słowiańskie na terenie Czech i Moraw) oraz Państwo Wielkomorawskie (tereny Czech, Słowacji, Polski i Węgier). Po upadku Austro-Węgier (1918) powstało państwo będące połączeniem Czech, Moraw i Słowacji jako CZECHOSŁOWACJA, które istniało z przerwą (II wojna światowa) do 1992, kiedy to rozpadło się na Czechy oraz Słowację.

►CZECHY

Państwo założone przez przez dynastię Przemyślnidów w IX-XIII jako Księstwo Czeskie, a następnie Królestwo. Od 1918 uzyskało niepodległość od Austro-Węgier . Do 1992 jako Czechosłowacja

►SŁOWACJA

Od 1939-45 jako I Republika Słowacka (odłączona od Czechosłowacji). Następnie znów (do 1992) jako część Czechosłowacji. Od 1993 pełna niepodległość

UPADEK IMPERIUM OSMAŃSKIEGO

Po upadku Imperium Osmańskiego powstały nowe państwa. Poza Rumunią była to Bułgaria i Grecja. Ponadto na Bałkanach powstało na początku XX wieku państwo Albańskie.

►BUŁGARIA

Niepodległe państwo założone pod koniec VII przez Asparucha. Niepodległe od Imperium Osmańskiego (1878). Uznanie niepodległości dopiero w 1908

►GRECJA

Od 1821 państwo uzyskało niepodległość po upadku Imperium Osmańskiego. Oficjalnie od 1830 jako niepodległe państwo.

►ALBANIA

Pierwsze państwo Albańskie pwstało w 1190 (Królestwo Albanii) Od 1912 niepodległe państwo od Turcji. Od 1939-1944 zajęte przez Włochy

PÓŁWYSEP APENINIŃSKI (Zjednoczenie Włoch)

Na terenie Włoch istniało w średniowieczu wiele mniejszych państewek. M.in. Republika Wenecka, Państwo Ostrogotów, a następnie Longobardów, Królestwo Obojga Sycylii, Księstwo Toskanii i inne. Zjednoczenie tych państw dokonało się w 1861 kiedy to powstało państwo WŁOCHY

►REPUBLIKA SAN MARINO

Najstarsza republika. Powstało w 301 r. Od 1463 państwo posiada pełną niepodległość o niezmienionym obszarze

►PAŃSTWO KOŚCIELNE (Watykan)

Niepodległe państwo (traktaty laterańskie) kościelne na Płw. Apenińskim. Od VIII-XIX jako Państwo Kościelne. Od 1929 jako Watykan

RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW

Rzeczpospolita Obojga Narodów to państwo istniejące XVI-XVIII poprzez unię Polski z Litwą, przestało istnieć w 1795 w wyniku rozbiorów.

►POLSKA

Niepodległe państwo w Europie Środk.. 960-1026 Księstwo Polskie (Książe Mieszko I), 1025-1569 Królestwo Polskie (Król Bolesław Chrobry) (od 1138-1320 okres rozbicia dzielnicowego Polski na mniejsze księstwa m.in.: Krakowskie, Jaworskie, Kłodzkie, Opawskie, Świdnickie, Wrocławskie Żagańskie, Wolowskie) Od 1569-1795 wraz z Litwą jako Rzeczpospolita Obojga Narodów. Na 123 lata Polska w wyniku zaborów przestaje istnieć, 1918-1945 jako II Rzeczpospolita, 1945-1989 jako Polska Rzeczpospolita. Ludowa, Od 1989 demokracja.

►LITWA

Niepodlegle państwo w Europie Wschodniej. Od 1235-1569 Wielkie Księstwo Litewskie (Mendog - Wielki Książe a od 1253 I Król Litwy), 1569-1795 wraz z Polską jako Rzeczpospolita Obojga Narodów, Od 1918 niepodległa od okupacji Prusko-Rosyjskiej, 1940-1991 jako Litewska SRR. Od 1990 niepodległa od ZSRR

PAŃSTWA WYSPIARSKIE

►ISLANDIA

Niepodlegle państwo na Atlantyku. Założone przez Wikingów i Celtów w 930. Następnie pod panowaniem Danii, od której uzyskało niepodległość w 1918 roku.

►MALTA

Niepodległe państwo od Wielkiej Brytanii na M. Śródziemnym (1964)

Formowanie się państw współczesnych w Azji:

BLISKI WSCHÓD / AZJA ZACHODNIA

►IZRAEL

Historia starożytnego Izraela oraz Palestyny opisana została w rozdziale: „Kierunki zasiedlania w II i I tys. p.n.e.”. Obecne państwo Izrael istnieje Od 1948 uzyskując niepodległość od Bryt. Mandatu Ligi Narodów.

►PALESTYNA

Od 1993 jest t częściowo uznawane państwo położone na Bliskim Wschodzie.

►TURCJA

Od 1299-1923 państwo to istniało pod nazwą Imperium Osmańskie. Od 1923 jako Turcja

►CYPR

Od 1192-1489 jako Królestwo Cypru założone przez Krzyżowców. Od 1960 niepodległy od Wlk. Brytanii

►CYPR PÓŁNOCNY

Państwo to powstało w 1983 w północnej części wyspy Cypr. Państwo uznawane jest wyłącznie przez Turcję.

►LIBAN

Na terenie obecnego państwa Liban istniała w starożytności kraina o nazwie Fenicja. Państwo Liban uzyskało niepodległość w 1943 od Francji.

►JORDANIA

Państwo to było kolonią Wielkiej Brytanii. Od 1946 uzyskało niepodległość. Do 1949 jako Transjordania.

►SYRIA

Prawdopodobnie jest jedną z najstarszych na Ziemi cywilizacji, istnieje od 2500 p.n.e. Jednak nigdy nie utworzyła organizacji państwowej. Znajdowała się pod panowaniem wielu królestw i cesarstw. Od 1946 faktycznie niepodległe państwo od Francji

►ARABIA SAUDYJSKA

Od XVIII-XIX jako Pierwsze Państwo Saudyjskie. Od 1824-1891 jako II Państwo Saudyjskie Od 1926 jako Królestwo. Od 1932 jako Państwo Arabia Saudyjska powstałe przez połączenie Królestwa Arabia Saudyjska oraz Królestw Nadżd, Hidżaz i Asir

►JEMEN

Niepodległe państwo na Płw. Arabskim. Od 1918-1962 jako Królestwo Jemenu. Od 1962 jako Jemen Północny. W 1967 od Wielkiej Brytanii uzyskał niepodl. Jemen Południowy. Od 1990 zjednoczenie Jemenu Północnego i Południowego

►OMAN

Od 1406 jako Sułtanat Omanu. Od 1651 niepodległe od Portugalii, od 1951 niepodl. od Wlk. Brytanii. Od 1975 zjedczonenie Sułtanatu Maskatu i Imamatu Omanu - pełna niepodległość

►ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE

Pod koniec XIX do 1968 jako Oman Traktatowy pod kontrolą Brytyjczyków. Pełne zjednoczenie emiratów: Abu Zabi, Adżman, Dubaj, Fudżajra, Ras al.-Chajma, Szarża i Umm al.-Kajwan i niepodległość od Wielkiej Brytanii uzyskano w 1971 roku

►KATAR

Państwo utworzono w 1850. Pełną niepodległość uzyskało od 1971 roku od Wlk. Brytanii.

►BAHRAJN

Państwo założono w 1783. Pełną niepodległością od Wielkiej Brytanii państwo cieszy się od 1971 roku.

►KUWEJT

Państwo założono w 1705 roku. Przez pewien czas znane było jako Guraine. Od 1961 Kuwejt uzyskał niepodległość od Wielkiej Brytanii.

►IRAK

Państwo to istniało w 1921 jako Królestwo Iraku. Pełną niepodległość (od Wielkiej Brytanii) uzyskało w 1932.

►IRAN

Od VII-VI p.n.e. jako Media, Następnie jako Imperium Perskie (550 p.n.e.-226 n.e.) Państwo to było rządzone przez liczne dynastię: Arascydów, Timuridów, Safawidów itd. Do 1935 roku jako Persja, Od 1979 w pełni samodzielne państwo o ustroju republiki

►AFGANISTAN

Od XVIII-1901 jako Emirat Afganistanu (Imperium Durranii). W 1818 doszło do rozpadu państw na 4 księstwa feudalne po 8 latach ponownie zjednoczone prez emira Dost Muhammada. Od 1919 niepodległe od Wlk. Brytanii

PAŃSTWA NA KAUKAZIU

(„Upadek ZSRR”)

Po upadku ZSRR wiele państw na terenie Kaukazia, Europy Wschodniej i Azji Środkowej uzyskało pełną niepodległość. Na Kaukaziu były to: GRUZJA, ARMENIA oraz AZEBEJDŻAN. Następnie powstawały tu nowe kraje nieuznawanie przez społeczność międzynarodową: ABCHAZJA, OSETIA PŁD oraz GÓRSKI KARABACH.

►GRUZJA

Na terenie dzisiejszej Gruzji powstawało kilka kolejnych państw feudalnych. Prócz Tao-Klardżeti były to Abchazja (Królestwo Abchazji) (na zachodzie), Iberia Kaukaska (Kartlia) (w centrum) oraz Kachetia i Heretia (na wschodzie). Między nimi toczyły się częste wojny, które zakończyły się na początku X wieku. Wówczas bowiem władca Tao-Klardżeti Dawid III Kuropalati podbił Kartlię, a w 1001 r. Bagrat III z dynastii Bagratydów, zostając władcą Abchazji odziedziczył tron Tao-Klardżeti po śmierci króla Dawida. W latach 1008-1010 Bagrat podbił Kachelię i Heretię, stając się tym samym pierwszym królem zjednoczonej Gruzji (Od 1008 jako Królestwo Gruzji). Oficjalnie niepodległe państwo od 1918 Od 1991 niepodległe po upadku ZSRR

►ARMENIA

Od II p.n.e. - V n.e. jako Królestwo Armenii. Od 1918-1920 jako niepodległa republika Armenii. Pełną niepodległość uzyskała po upadku ZSRR w 1991 roku.

►AZERBEJDŻAN

Oficjalnie państwo uzyskało niepodległość w 1918 roku. Od 1991 jest w pełni niepodległe (po upadku ZSRR)

►GÓRSKI KARABACH

Od 1991 państwo ogłosiło jednostronną niepodległość (państwo nieuznawane). Kraj dąży do połączenia z Armenią

►ABCHAZJA

Od VIII-XIX jako Królestwo Abchazji. Od 1921-1991 jako Abchaska Socjalistyczna Republika Radziecka. Od 1991 po upadku ZSRR weszła w skład Gruzji. Od 2008 ogłosiła jednostronnie niepodległość. Obecnie uznawana jest jedynie przez Rosję i Nikaraguę.

►OSETIA POŁUDNIOWA

Na terenie tego nieuznawanego państwa istniało w V wieku Królestwo Alania. Państwo Osetia Południowa ogłosiło jednostronną niepodległość od Gruzji w 2008 roku. Niepodległość tą uznała Rosja i Nikaragua.

AZJA ŚRODKOWA („Upadek ZSRR”)

Azja Środkowa była często najeżdżana przez plemiona Tureckie i Mongolskie. Powstawały tu liczne chanaty. Najbardziej znane to: Chanat Kazachski, Uzbecki, Samarkandy, Ujgurski. Największym państwem na tych terenach była Złota Orda - państwo mongolsko-tatarskie (XIII-XVI w.). Od XV do XVI wieku istniało jako Wielka Orda, w wyniku odłączania się od niego poszczególnych części. Po rozpadzie ZSRR w 1991 powstały tu niepodległe państwa: KAZACHSTAN, UZBEKISTAN, TURKMENISTAN, TADŻYKISTAN, KIRGISTAN.

DALEKI WSCHÓD / AZJA WSCHODNIA

►CHINY

Państwo założone przez Trzech Czcigodnych i Pięciu Cesarzy rządzących od 2850-2205 p.n.e. (Fuxi - to pierwszy z władców) Od 2100-1600 rządy najstarszej dynastii chińskiej Xia (Sia). 1600-1046 rządzone przez Dynastię Shang, następnie od 1045-256 przez Dynastię Zhou, następnie Okres Wiosen I Jesieni (walki 170 państw chińskich) Walki wyłoniły największe państwa (okres Walczących Królestw): Chu, Han, Qi, Qin, Wei, Zan, Zhao. Od 221 p.n.e. do 1911 Jako Cesarstwo Chińskie. Od 1364-1644 rządzone przez Dynastię Ming. Od 1911-1949 jako Republika Chińska. Obecnie (od 1949 jako Chińska Rep. Ludowa)

►MONGOLIA

Państwo założono już w III p.n.e. jako Xiongnu (państwo Hunów). Od X wieku dominacja ludu Mongołów. Od

1206-1294 - Imperium Mongolskie - największe państwo w historii. Od 1911 niepodl. od Dynastii Qing (Chin)

►KOREA PÓŁNOCNA & KOREA POŁUDNIOWA

Państwa te istniały jako jeden organizm państwowy od starożytności. Założone od 2333 p.n.e. wraz z Mandżurią jako Go-Joseon (do 108 p.n.e.). Po upadku Go-Joseon istniały tu mniejsze państwa, tworzące konfederacje. Od 1897-1910 jako Cesarstwo Koreańskie. Od 1945 niepodległe od Japonii podzieliło się na Koreę Północną i Koreę Południową.

►JAPONIA

Według mitologii japońskiej państwo założył Jimmu (660 p.n.e.) i został pierwszym cesarzem. Od 1890 nowa konstytucja Meiji (Imperium Japońskie, koniec feudalizmu, rozwiązanie klasy samurajów) - pełna samodzielność. Od 1952 niepodległa spod okupacji USA wraz z nową konstytucją (z San Francisco)

►TAJWAN

W 1895 jako Republika Tajwanu (Formosa). Następnie okupowany przez Japonię, a w 1945 powrócił do Chin. Od 1949 ponownie odłączył się od Chin. Przedstawiciele poprzedniego rządu w Chinach (1911-1949) utworzyli na wyspie nowe państwo Tajwan inaczej zwany: Republika Chińska jak niegdyś brzmiała nazw Chin.

AZJA POŁUDNIOWA

►INDIE

Od 2600-1700 p.n.e. istniała tu cywilizacja Doliny Indusu. Następnie od 1700-600 p.n.e. jako Królestwo Mahajanapadas, w skład którego wchodziły poszczególne królestwa Indyjskie. Od VI w. p.n.e. zaczęły powstawać liczne królestwa, m.m.in Kośala, Magadha, Awanti, Gandhara, Watsa, Kuru, a także niezależne organizacje plemienne. Zjednoczenia licznych państw indyjskich dokonał w 324 p.n.e. Ćandragupta z dynastii Maurjów, która opanowała prawie cały subkontynent indyjski, Po upadku dynastii Maurjów (184 p.n.e.) tworzyły się i rozpadały kolejne państwa, wśród których najbardziej imponujące było imperium stworzone przez Guptów w IV w. n.e., które przetrwało do roku 606. Okres panowania tej dynastii (IV -VI w) był czasem rozwoju nauki, sztuki literatury oraz rzemiosła. Najazdy huńskie na przełomie V/VI w. i V/VI w. spowodowały rozpad państwa Guptów na wiele odrębnych księstw hinduskich. Indie nie zostały scalone aż do nadejścia muzułmanów w VIII w. Następnie (XIII w.) rozpad na sułtanaty: Sułtanat Delhi oraz Sułtanat Bahmanidów. Od XVI-XIX istniało jako Państwo Wielkich Mogołów. Od 1947 niepodległość od Wlk. Brytanii jako Indie. W 1975 przyłączono niezależne do tej pory państwo Sikkim..

►NEPAL

Od VIII p.n.e. jako Królestwo Nepalu (Dynastie Gopala, Mahisapala) Od 1923 niepodległość od Wlk. Brytanii

►BHUTAN

Założone w 1640 przez buddyjskiego duchownego Ngawanga Namgyala. Od 1907 uznany za niepodległe państwo (Dynastia Wangchuk). Od 1949 pełna niepodległość od protektoratu Wielkiej Brytanii

►SRI LANKA

Od VI p.n.e. jako państwo syngaleskie. Następnie jako Anuradhapura, Polonnaruwa i inne królestwa. Od 1948 niepodległość od Wielkiej Brytanii. Do 1972 pod nazwą Cejlon.

►MALEDIWY

W XII jako Sułtanat (Królestwo) Maledywów. Od 1965 niepodległe od Wielkiej Brytanii

►PAKISTAN

Niepodległe państwo od Wlk. Brytanii od 1947 roku. Pomysł utworzenia państwa o takiej nazwie przypisuje się Choudrze Rahmatowi Alemu, który utworzył ją od pierwszych liter nazw prowincji: Pendżab, Afgan, Kaszmir i Sind oraz końcówki nazwy Beludżystan

►BANGLADESZ

Niepodległe państwo od 1971 od Pakistanu. Wcześniej była to jego prowincja pod nazwą: Pakistan Wschodni.

AZJA POŁUDNIOWO-WSCHODNIA

►BIRMA (Związek Myanmar)

Od IX-XIII jako Królestwo Pagan. Od 1948 niepodl. od Wlk. Brytanii. Inna nazwa kraju to Związek Myanmar

►TAJLANDIA

Od 1238-1448 jako Królestwo Sukhothai, od 1351-1767 jako Królestwo Ayutthaya. Od 1768-1782 - Królestwo Thonburi, Od 1782 pełna niepodległość. Do 1949 jako Syjam

►LAOS

Od XIV jako państwo Lan Xang. Od 1949 pełna niepodległość od Francji.

►WIETNAM

Od III p.n.e. jako państwo Van Lang, Następnie jako Dai Viet. Od 1945 niepodległość od Francji. W 1954-1976 rozpadł się na 2 państwa Wietnam płn. i płd. Od 1976 zjednoczenie Wietnamu Płn. i Płd.

►KAMBODŻA

Od 68-550 jako Państwo Funan, od 802-1431 jako Imperium Khmerów, Od 1953 niepodległa od Francji. Od 1970-1975 jako Republika Khmerów. Do 1993 jako Kampucza.

►MALEZJA

Od 1402 jako Sułtanat Malakka. Od 1957 niepodl. od Wlk. Brytanii. Do 1963 jako Federacja Malajska. Malezja we współczesnym kształcie powstała we wrześniu 1963, po przyłączeniu trzech kolonii brytyjskich: Borneo Północnego, Sarawaku i Singapuru, który od 1965 jest niepodległym państwem.

►SINGAPUR

Od 1819 wydzierżawiony jako placówka handlowa przez Kompanię Wschodnioindyjską. Od 1965 pełna niepodległość od Wielkiej Brytanii i Malezji

►BRUNEI

Od XIV jako sułtanat Brunei. Od 1984 niepodległe od Wlk. Brytanii.

►INDONEZJA

Na terenie dzisiejszej Indonezji istniało począwszy od IV do VIII w. wiele państw, porozrzucanych po obecnych wyspach kraju. Indonezja jako państwo uzyskało niepodległość w 1945 od Holandii.

►TIMOR WSCHODNI

Niepodległe państwo od Indonezji. 28 listopada 1975 ogłoszono suwerenność niepodległej Demokratycznej Republiki Timoru Wsch. Jednak 7 grudnia Indonezja dokonała inwazji i 17 lipca 1976 oficjalnie ją anektowała. Od 1992-2002 jako tymczasowa administracja o nazwie: Zjednoczone Narody Timoru Wschodniego. Ostatecznie od 2002 państwo jest niepodległe od Indonezji

►FILIPINY

Tereny dzisiejszych Filipin należały w przeszłości do Hiszpanii, następnie zostały przejęte przez USA. Od 1898-1901 istniało na tym obszarze nieuznawanie państwo: Republika Filipińska. Od 1946 uzyskały pełną niepodległość od USA jako Państwo Filipiny.

Formowanie się państw współczesnych w Afryce:

Na terenie Afryki poza Egiptem i Abisynią istniało w średniowieczu wiele państw, związków plemiennych. Do najważniejszych z nich należą: IMPERIUM GHANY, SONGHAJ, MALINKE (Mali), KANEM-BORNU oraz KRÓLESTWO KONGA, BENIN, OYO, HAUSA, DARFUR.

►EGIPT

Historia starożytnego Egiptu opisana została w rozdziale: „Kierunki zasiedlania w II i I tys. p.n.e.”. Obecne państwo Egipskie istnieje Od 1922 uzyskując niepodległość od Wielkiej Brytanii. Do 1953 jako król. Egiptu i Sudanu. Obecnie republika (od 1953)

►ETIOPIA

Od IV p.n.e. jako Imperium Etiopskie (Abisynia). Następnie jako Królestwo Aksum. Od 1899-1935 jako Abisynia - pełna niepodległość. Od 1941 niepodległość od Włoch.

►LIBERIA

Najstarsza, niepodległa republika w Afryce Zachodniej. Istnieje od 1847 roku.

DEKOLONIZACJA AFRYKI

Proces dekolonizacji doprowadził do powstawania nowych państw w Afryce. Rok uzyskania niepodległości oraz państwa kolonizujące zostały opisane w rozdziale „Dekolonizacja Afryki”. Poniżej państwa które istniały przed kolonizacją kontynentu (poza Egiptem, Etiopią i Liberią).

►RWANDA - niepodległe państwo od 1962 r. od Belgii. Istniało już od 1352-1879 jako Królestwo Rwandy

►BURUNDI - niepodległe państwo od 1962 r. od Belgii. Istniało już od 1530-1884 jako Królestwo Burundi

►ANGOLA - niepodległe państwo od 1975 r. od Portugalii. Istniało już w 1358 jako Królestwo Dongo (Ngola)

►UGANDA - niepodległe państwo od 1962 r. od Wielkiej Brytanii. Od 1420-1886 jako Królestwo Buganda

►MALAWI - niepodległe państwo od 1964 r. od Wielkiej Brytanii. Istniało w XV w. jako Imperium Maravi

►SUAZI - niepodległe państwo od 1968 r. od Wielkiej Brytanii. W 1780 jako Królestwo Suazi

Formowanie się państw współczesnych w Ameryce:

Na terenie kontynentów Amerykańskich istniały w starożytności liczne państwa, które tworzyły w późniejszym czasie wielkie Imperia. Najważniejsze z nich to: Imperium Azteków, Majów, Inków. Ponadto: cywilizacje: Zapoteków, Olmeków, Tolteków i Misteków.

AMERYKA PÓŁNOCNA

►STANY ZJEDNOCZONE

Niepodległe państwo od Wielkiej Brytanii założone w 1776 roku. Początkowo obejmowało tylko wschodnie wybrzeże (13 stanów założycielskich). W następnych latach (XIX w.) zaczęły przyłączać się tereny należące do kolonii francuskich i hiszpańskich, tworząc kolejne stany. W 1867 jako ostatnią część przyłączono Alaskę.

►KANADA

Państwo to istnieje od 1867 roku. Do 1931 jako państwo będące dominium brytyjskim (Konfederacja).

►MEKSYK

Deklaracja niepodległość w 1810 a w 1821 uznanie tej niepodległości od Hiszpanii

ZJEDNOCZONE PROWINCJE AMERYKI ŚRODKOWEJ

Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej tworzyły obecnie niepodległe państwa w Ameryce Środkowej, które uzyskały niepodległość od Hiszpanii w 1821 roku. Od 1923-1940 roku utworzyły jedno państwo. W skład tego państwa wchodziły (w nawiasie pełna niepodległość i wystąpienie ze zjednoczonych prowincji): GWATEMALA (1839), HONDURAS (1838), KOSTARYKA (1839), NIKARAGUA (od 1850 uznana niepodległość), SALWADOR (1841)

DEKOLONIZACJA AMERYKI POŁUDNIOWEJ & KARAIBÓW

Proces dekolonizacji doprowadził do powstawania nowych państw na Karaibach i w Ameryce Południowej. Daty uzyskania niepodległości zostały opisane w rozdziale „Dekolonizacja Ameryki”.

Państwa Ameryki Południowej poza Brazylią (Portugalska), Surinamem (Holenderski), Gujana (Brytyjska) należały do Hiszpańskich kolonii. Natomiast obecnie niepodległe kraje Karaibskie należały do Wielkiej Brytanii, poza państwami: KUBA (do USA), PANAMA (do Kolumbii), HAITI (do Francji), DOMINIKANA (do Haiti)

Najważniejsze państwa istniejące na terenie Ameryki Południowej:

1544-1821 - Wicekrólestwo Peru (nazwa kolonii hiszpańskich w Ameryce Południowej)

1810-1816 - Zjednoczone Prowincje Nowej Grenady (tereny obecnej Kolumbii)

1810-1816 - Zjednoczone Prowincje Rio De La Plata (tereny Argentyny, wydzielone z W-ce Królestwa Peru)

1819-1831 - Wielka Kolumbia (połączenie państw: Kolumbia, Panama, Wenezuela oraz Ekwador)

Formowanie się państw współczesnych: Australii & państw na Oceanii:

►AUSTRALIA

Niepodległe państwo na kontynencie o tej samej nazwie. Uzyskało niepodległość od Wielkiej Brytanii w 1901 roku. Do 1931 jako dominium Brytyjskie

►NOWA ZELANDIA

Niepodległe państwo od 1907 od Wlk. Brytanii położone na Pacyfiku. Do 1931 jako dominium Brytyjskie.

►TONGA

Od 950-1470 jako Imperium Tongijskie (Tu' i Tonga). Od 1970 niepodległe od Wielkiej Brytanii.

►FIDŻI

Od 1854-1872 jako Królestwo Fidżi. Od 1970 uzyskało niepodległość od Wielkiej Brytanii.

DEKOLONIZACJA OCEANII

Proces dekolonizacji doprowadził do powstawania nowych państw na Oceanii. Daty uzyskania niepodległości zostały opisane w rozdziale „Dekolonizacja Australii & Oceanii”.

WYKŁAD 7.01.2009

Społeczność międzynarodowa - ogół państw suwerennych, utrzymujących stosunki dyplomatyczne.

W izolacji politycznej pozostawały: Japonia, USA, Wielka Brytania, Albania, Korea Płn. Kuba.

INTEGRACJA - związki między poszczególnymi państwami. Układy i powiązania.

Kryteria ( wskaźniki otwartości państw ) atrakcyjności państw :


1. liczebność i przynależność do organizacji międzynarodowych

Do największej liczby organizacji międzynarodowych należy FRANCJA

Do najmniejszej organizacji: NAURU

Państwo o największej liczbie organizacji dyplomatycznych: USA (145)

Polska ma 80 placówek
2. liczba ratyfikowanych konwencji międzynarodowych

Najwięcej ratyfikowała: FRANCJA (240)

Do tej pory tylko Malediwy i Vanuatu nie ratyfikowały żadnego traktatu
3. liczba wizyt dyplomatycznych

Średnio dla wszystkich państw świata (roczna liczba) wynosi ok. 2 wizyty rocznie

USA i FRANCJA ma tych wizyt najwięcej. Ponadto: Chiny (27), Polska (5), Kamerun (0)


4. Udział handlu zagranicznego w tworzeniu dochodu narodowego ( wielkość eksportu i importu w przeliczeniu na jednego mieszkańca

Udział taki waha się od 96 % ( Wybrzeże Kości Słoniowej ) do około 10 % w USA.

Watykan (0)
5. Liczba turystów zagranicznych ( na jednego mieszkańca )

Największe wartości mają w Europie : Monako, Szwajcaria, Austria, Hiszpania, Francja i Włochy. W Ameryce to Wyspy Bahama, Jamajka, na wschodzie zaś Singapur.

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE:

Początkowo istniały 2 koncepcje tworzenia organizacji międzynarodowych.

- o charakterze ponadnarodowym

- tworzenie związków państw (późniejsze organizacje)

Pierwsza organizacja to organizacja o charakterze transportowym i handlowym:

- CENTRALNA KOMISJA ŻEGLUGI NA RENIE - 1804 r.

- CENTRALNA KOMISJA ŻEGLUGI NA ŁABIE

- CENTRALNA KOMISJA ŻEGLUGI NA RZECE PRUT

Następnie:

- ZWIĄZEK TELEGRAFICZNY I TELEKOMUNIKACYJNY

Organizacje o charakterze naukowym:

- MIĘDZYNARODOWA UNIA GEODEZYJNA - 1864 r.

ORGANIZACJE W XX wieku:

►LIGA NARODÓW - 1919-1946 r. (43 państwa)

- Cel: utrzymanie pokoju i współpracy na świecie

- Członkowie:

- państwa założycielskie (1920) Argentyna, Australia, Belgia, Boliwia, Brazylia (wystąpiła 14 czerwca 1926), Chile (wystąpiło 14 maja 1938), Chiny, Czechosłowacja (do 15 marca 1939), Dania (wystąpiła 20 lipca 1940), Francja (wystąpiła 18 kwietnia 1940), Grecja, Gwatemala (wystąpiła 26 maja 1936), Haiti (wystąpiło w kwietniu 1942), Hiszpania (wystąpiła w maju 1939), Holandia, Honduras (wystąpił 10 lipca 1936), Indie Brytyjskie, Iran, Japonia (wystąpiła 27 marca 1933), Kanada, Kolumbia, Kuba, Liberia, Nikaragua (wystąpiła 26 czerwca 1936), Norwegia, Nowa Zelandia, Panama, Paragwaj (wystąpił 23 lutego 1935), Peru (wystąpiło 8 kwietnia 1939), Polska, Portugalia, RPA, Rumunia (wystąpiła w lipcu 1940), Salwador (wystąpił 11 sierpnia 1937), SHS* (wystąpiło 17 kwietnia 1939, ponownie od października 1944), Szwajcaria, Szwecja, Tajlandia, Urugwaj, Wenezuela (wystąpiła 12 lipca 1939), Wielka Brytania, Włochy (wystąpiły 11 grudnia 1937)

Następnie: Albania (od 17 grudnia 1920 do 9 kwietnia 1939), Austria (od 15 grudnia 1920 do 13 marca 1938), Bułgaria (od 16 grudnia 1920), Finlandia (od 16 grudnia 1920), Kostaryka (od 16 grudnia 1920, wystąpiła 22 stycznia 1925), Luksemburg (od 16 grudnia 1920 do 30 sierpnia 1942), Estonia (od 22 sierpnia 1921), Litwa (od 22 sierpnia 1921), Łotwa (od 22 sierpnia 1921), Węgry (od 18 września 1922, wystąpiły 14 kwietnia 1939), Etiopia (od 28 września 1923), Irlandia (od 10 września 1923), Dominikana (od 29 września 1924), Niemcy (od 8 września 1926, wystąpiły 21 października 1933), Meksyk (od 23 września 1931), Irak (od 3 października 1932), Turcja (od 18 lipca 1932), Afganistan (od 27 września 1934), Ekwador (od 28 września 1934), ZSRR (od 18 września 1934, wyrzucony 14 grudnia 1939), Egipt (od 26 maja 1937)

* SHS - Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców.

KARTA ATLANTYCKA - deklaracja podpisana 14 VIII 1941 na pokładzie pancernika "Prince of Wales", na Oceanie Atlantyckim (stąd nazwa), przez prezydenta USA F.D. Roosevelta i premiera Wielkiej Brytanii W.L.S. Churchilla, określająca cele wojenne obu mocarstw oraz zasady powojennych stosunków międzynarodowych, m.in.: rezygnację z podboju i aneksji obcych terytoriów, respektowanie prawa każdego narodu do suwerenności, międzynarodową współpracę wszystkich państw na równych prawach, rozbrojenie państw-agresorów oraz nieużywanie siły w stosunkach międzynarodowych, a także wolność żeglugi na otwartych morzach i oceanach. Łącznie swój akces zgłosiło 47 krajów. Zasady zawarte w Karcie Atlantyckiej stały się podstawą Deklaracji Narodów Zjednoczonych.

PROGRAMY & ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE:

ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych (192 państwa członkowskich) (1945 r.)

UNCTAD - Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju

UNDP - Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju

UNEP - Program Narodów Zjednoczonych na rzecz środowiska

UNHCHR - Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka

UNICEF - Fundusz Narodów Zjedzonych pomocy dzieciom

WFP - Światowy Program Wyżywienia

FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa

ICAO - Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego

IMF - Międzynarodowy Fundusz Walutowy

ITU - Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny

UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury

UNIDO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego

UPU - Powszechny Związek Pocztowy

WHO - Światowa Organizacja Zdrowia

WMO - Światowa Organizacja Meteorologiczna

WTO / GATT - Światowa Organizacja ds. Handlu / Układ Ogólny ds. Ceł i Handlu

IBRD - Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

ILO - Międzynarodowa Organizacja Pracy

IFAD - Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa

ORGANIZACJE REGIONALNE:

UA - Unia Afrykańska (wszystkie kraje afrykańskie, poza Maroko)

OPA - Organizacja Państw Amerykańskich

UE - Unia Europejska (27 członków) (1957 r.)

EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu

CEFTA - Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu

OECD - Organizacja Wspólnoty i Rozwoju Gospodarczego

OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową

ASEAN - Stowarzyszenie Krajów Azji Płd.-Wsch. (głównie Tygrysy Azjatyckie)

APEC - Układ o Współpracy Gospodarczej w Azji i regionie Pacyfiku

NAFTA - Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu

CARICOM - Wspólnota Karaibska

MERCOSUR - Wspólny Rynek Południa

ECOWAS - Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej

OIC - Konferencja Państw Islamskich

ORGANIZACJE POLITITYCZNE:

NATO - Pakt Północnoatlantycki (1949 r.) (26 członków, Polska od 1999 r.)

UW - Układ Warszawski (układ o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy)

IST / ANZUS - Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku

SEATO - Organizacja Paktu Azji Płd.-Wsch.

CENTO - Organizacja Paktu Centralnego

CE - Rada Europy (1949 r.)

LPA - Liga Państw Arabskich

OAS - Organizacja Państw Amerykańskich

CN - Wspólnota Narodów (Brytyjska Wspólnota Narodów: głównie dawne kolonie brytyjskie

oraz Mozambik - kolonia portugalska

SUWERENNE (Niepodległe) PAŃSTWA ŚWIATA & Ich Stolice


AFGNISTAN - Kabul

ALBANIA - Tirana

ALGIERIA - Algier

ANDORA - Andora

ANGOLA - Luanda

ANTIGUA & BARBUDA - Saint John's

ARABIA SAUDYJSKA - Rijad

ARGENTYNA - Buenos Aires

ARMENIA - Erywań

AUSTRALIA - Canberra

AUSTRIA - Wiedeń

AZERBEJDŻAN - Baku

BAHAMY - Nassau

BAHRAJN - Manama

BANGLADESZ - Dhaka

BARBADOS - Bridgetown

BELGIA - Bruksela

BELIZE - Belmopan

BENIN - Porto Novo - oficjalna

Kotonu - siedziba władz

BHUTAN - Thimpu

BIAŁORUŚ - Mińsk

Birma - Naypyidaw

BOLIWIA - La Paz - siedziba władz

Sucre - stolica konstyt.

BOŚNIA & HERCEG. - Sarajewo

BOTSWANA - Gaborone

BRAZYLIA - Brasilia

BRUNEI - Bandar Seri Begawan

BUŁGARIA - Sofia

BURKINA FASO - Wagadugu

BURUNDI - Bużumbura

CHILE - Santiago

CHINY - Pekin

CHORWACJA- Zagrzeb

CYPR - Nikozja

CZAD- Ndżamena

CZARNOGÓRA - Podgorica

CZECHY - Praga

DANIA - Kopenhaga

DEM. REP. KONGA - Kinszasa

DOMINIKA - Roseau

DOMINIKANA - Santo Domingo

DŻIBUTI -Dżibuti

EGIPT - Kair

EKWADOR - Quito

ERYTREA - Asmara

ESTONIA - Talinn

ETIOPIA - Addis Abeba

FIDŻI - Suva

FILIPINY - Manila

FINLANDIA - Helsinki

FRANCJA - Paryż

GABON - Libreville

GAMBIA - Bandżul

GHANA - Akra

GRECJA - Ateny

GRENADA - Saint George's

GRUZJA - Tbilisi

GUJANA - Georgetown

GWATEMALA - Gwatemala

GWINEA BISSAU - Bissau

GWINEA RÓWNIKOWA - Malabo

GWINEA - Konakry

HAITI - Port-au-Prince

HISZPANIA - Madryt

HOLANDIA - Amsterdam

HONDURAS -Tegucigalpa

INDIE - Nowe Delhi

INDONEZJA - Dżakarta

IRAK - Bagdad

IRAN - Teheran

IRLANDIA - Dublin

ISLANDIA - Reykjavik

IZRAEL - ONZ nie uznaje Jerozolimy, za stolicę

uważana jest Tel Awiw-Jafa

JAMAJKA - Kingston

JAPONIA - Tokio

JEMEN - Sana

JORDANIA - Amman

KAMBODŻA - Phnom Penh

KAMERUN - Jaunde

KANADA - Ottawa

KATAR - Ad-Dauha

KAZACHSTAN - Astana

KENIA - Nairobi

KIRGISTAN - Biszkek

KIRIBATI - Bairiki (atol Tarawa płd)

KOLUMBIA - Bogota

KOMORY - Moroni

KONGO - Brazzaville

KOREA POŁUDNIOWA - Seul

KOREA PÓŁNOCNA - Phenian

KOSTARYKA - San Jose

KUBA - Hawana

KUWEJT - Kuwejt

LAOS - Wientian

LESOTHO - Maseru

LIBAN - Bejrut

LIBERIA - Monrowia

LIBIA - Trypolis

LIECHTENSTEIN - Vaduz

LITWA - Wilno

LUKSEMBURG - Luksemburg

ŁOTWA - Ryga

MACEDONIA - Skopje

MADAGASKAR - Antananarywa

MALAWI - Lilongwe

MALEDIWY - Male

MALEZJA - Kuala Lumpur

MALI - Bamako

MATA - Valletta

MAROKO - Rabat

MAURETANIA - Nawakszut

MAURITIUS - Port Louis

MEKSYK - Meksyk

MIKRONEZJA - Palikir

MOŁDAWIA - Kiszyniów

MONAKO - Monako

MONGOLIA - Ułan Bator

MOZAMBIK - Maputo

NAMIBIA - Windhuk

NAURU - Yaren - nieoficjalna stolica. Nauru jest

jedynym państwem na świecie, które nie

ma oficjalnej stolicy

NEPAL - Katmandu

NIEMCY - Berlin

NIGER - Niamej

NIGERIA - Abudża

NIKARAGUA - Managua

NORWEGIA - Oslo

NOWA ZELANDIA - Wellington

OMAN - Maskat

PAKISTAN - Islamabad

PALAU - Melekeok

PANAMA - Panama

PAPUA-NOWA GWINEA - Port Moresby

PARAGWAJ - Asuncion

PERU - Lima

POLSKA - Warszawa

PORTUGALIA - Lizbona

REP. PŁD. AFRYKI - Pretoria

REP. ŚRODK. AFRYK. - Bangi

REP. ZIELONEGO PRZYL. - Praia

ROSJA - Moskwa

RWANDA - Kigali

RUMUNIA - Bukareszt

SAINT KITTS & NEVIS - Basseterre

SAINT LUCIA - Castries

SAINT VINCENT & GREN. - Kingstown

SALWADOR - San Salwador

SAMOA - Apia

SAN MARINO - San Marino

SENEGAL - Dakar

SERBIA - Belgrad

SESZELE - Victoria

SIERRA LEONE - Freetown

SNGAPUR - Singapur

SŁOWACJA - Bratysława

SŁOWENIA - Lublana

SOMALIA - Mogadiszu

SRI LANKA - Kolombo - administracyjna

Sri Dźajawardanapura Kotte - konstytucyjna

STANY ZJEDNOCZONE - Waszyngton

SUAZI - Mbabane - oficjalna

Lobamba - siedziba króla i parlamentu

SUDAN - Chartum

SURINAM - Paramaribo

SYRIA - Damaszek

SZWAJCARIA - Berno

SZWECJA - Sztokholm

TADŻYKISTAN - Duszanbe

TAJLANDIA - Bangkok

TANZANIA - Dodoma - oficalna

Dar es Salam - siedziba rządu

TIMOR WSCHODNI - Dili

TOGO - Lome

TONGA - Nuku'alofa

TRYNIDAD & TOBAGO - Port-of-Spain

TUNEZJA - Tunis

TURCJA - Ankara

TURKMENISTAN - Aszchabad

TUVALU - Vaiaku (atol Funafuti)

UGANDA - Kampala

UKRAINA - Kijów

URUGWAJ - Montevideo

UZBEKISTAN - Taszkent

VANUATU - Port Villa

WATYKAN - Watykan

WENEZUELA - Caracas

WĘGRY - Budapeszt

WIELKA BRYTANIA - Londyn

WIETNAM - Hanoi

WŁOCHY - Rzym

WYBRZ. KOŚCI SŁON. - Abidżan - siedziba władz

Jamusukro - konstytucyjna

WYSPY MARSHALLA - Majuro

WYSPY SALOMONA - Honiara

W-Y ŚW. TOMASZA & KSIĄŻĘCA - Sao Tome

ZAMBIA - Lusaka

ZIMBABWE - Harare

ZJEDN. EMIRATY ARABSKIE - Abu Zabi


PAŃSTWA NIEUZNAWANE & O STATUSIE NIEROSTRZYGNIĘTYM

Państwo

Stolica

Ofiarnie należy do:

Rok utworzenia

Abchazja

Suchumi

Gruzja

2008

Cypr Północny

Nikozja

Cypr

1983

Górski Karabach

Stepanakert

Azerbejdżan

1991

Kosowo

Prisztina

Serbia

2008

Naddniestrze

Tyraspol

Mołdawia

1990

Osetia Południowa

Cchinwali

Gruzja

2008

Palestyna

Jerozolima - oficjalna

Ramallah - siedziba władz

Izrael

1993

Republika Chińska (Tajwan)

Tajpej

Chiny

1949

Sahara Zachodnia

Al-Ujun

Maroko (częściowo)

1976

Somaliland

Hargejsa

Somalia

1991

Ponadto: Mikronpaństwo na platformie przeciwlotniczej na M. Północnym - SEALANDIA (1967 rok)

ODKRYWCY & ICH ODKRYCIA / TERENY EXPLOROWANE:

Hanno - Kartagiński odkrywca zachodniego wybrzeża Afryki

Pytiasz - grecki badacz Hiperborei, opisał m.in. Wyspy Brytyjskie

Ksenofont -Ateński pisarz, historyk, poprowadził słynny odwrót 10 tysięcy przez pustynię do morza.

Nearchos - oficer armii Aleksandra Wielkiego, podróżujący do Indii

Nehsi - Egipski odkrywca krainy Punt

Eryk Rudy - wikiński odkrywca i kolonizator Grenlandii

Eriksson - Wiking, odkrywca Nowej Funlandii

Marco Polo - włoski podróżnik, jako pierwszy w czasach nowożytnych dotarł do Chin

Vasco da Gama - portugalski odkrywca drogi morskiej do Indii Właściwych

David Livingstone - badacz wnętrza Afryki, odkrywca górnego biegu rzeki Zambezi i Jeziora Niasa

Krzysztof Kolumb -odkrywca Ameryki, założyciel pierwszej europejskiej kolonii na półkuli zach.

Amerigo Vespucci - nawigator jednej z ekspedycji do brzegów Brazylii, jego imieniem nazwano kontynent

Paweł Edmund Strzelecki - polski geolog i podróżnik, badacz Australii

Ferdynand Magellan - hiszpański odkrywca i podróżnik dookoła świata

James Cook - angielski kapitan, żeglarz i odkrywca. Odkrył Hawaje, zbadał drogę wodną do Kanady,

wybrzeża Antarktyki, Cieśninę Beringa, wybrzeża Ameryki Północnej, Australię i Nową Zelandię

Odoryk z Pordenone - włoski podróżnik na Daleki Wschód

Pizon - Hiszpański odkrywca ujścia Amazonki

Grijala - Hiszpański odkrywca Jukatanu

Bastidas - odkrywca rzeki Magdalena

De Soto - hiszpański, żeglarz, odkrywca i konkwistador, pierwszy Europejczyk, który zbadał Florydę i Mississippi

De Leon - Hiszpański odkrywca Florydy

De Orellana - jako pierwszy Europejczyk spłynął w dół Amazonki, odkrywca rzeki Orellana

Cadamosto - Portugalski odkrywca Zielonego Przylądka

Diaz - portugalski odkrywca Przylądka Dobrej Nadziei i Wybrzeży Namibi

Da Cintra - odkrywca wysp Bijagos

De Cavilhao - Portugalski odkrywca, dotarł jako I do Indii

De Sinqueira - Podróźnik jako pierwszy przekroczył równik

De Villalabos - Hiszpański odkrywca wysp Palau

Dampier - dowódca trzeciej ekspedycji dookoła świata

Drake - pirat, dowódca m.in. drugiej ekspedycji dookoła świata, badacz Karaibów

Wallis - Odkrywca wyspy Tahiti

Shouten - holenderski żeglarz odkrywca Przylądka Horn

Dieżniew - rosyjski żeglarz, pierwszy Europejczyk, który przepłynął Cieśninę Beringa

De Ojeda - Odkrywca Jeziora Maracaibo

Nino - hiszpański podróżnik sternik w pierwszej i dowódca w drugiej wyprawie Krzysztofa Kolumba.

Niño wyruszył w stronę Wybrzeża Perłowego

De Balboa - hiszpański konkwistador, pierwszy Europejczyk nad Pacyfikiem, założyciel Darién

De Guzmane - Prąd Zatokowy

De Abamine - Kalifornia

De Veldivia - Jeden z hiszpańskich przywódców, który podbił północne i środkowe Chile

Annes - okdrywca wysp Arguin (wyspy u zachodniego wybrzeża Mauretanii)

De Gam - odkrywca drogi do Indii

Trisac - odkrywca Wybrzeża Rio De Oro (Sahara Zachodnia)

Cao - żeglarz portugalski, odkrywca Angoli i Kongo oraz ujścia rzeki Kongo

De Costa - odkrywca Wybrzeży Kości Słoniowej

De Menegeo - odkrywca Nowej Gwineii

Tasman - odkrywca Tasmanii i Nowej Zelandii, ponadto opłynął Australię

De Quires - Odkrywca Nowych Hebrydów (Vanuatu)

Bass - Opłynął Tasmanię

DAWNE NAZWY OBECNYCH PAŃSTW:

PERSJA - Iran

CEJLON - Sri Lanka

SYJAM - Tajlandia

OMAN TRAKTATOWY - Zjednoczone Emiraty Arabskie

PAKISTAN WSCHODNI - Bangladesz

ABISYNIA - Etiopia

RODEZJA POŁUDNIOWA - Zimbabwe

RODEZJA PÓŁNOCNA - Zambia

DAHOMEJ - Benin

NIASA - Malawi

BASUTO - Lesotho

ZWIĄZEK PŁD. AFRYKI - Republika Południowej Afryki

GÓRNA WOLTA - Burkina Faso

TANGANIKA - Tanzania

BECZUANA - Botswana

GWINEA PORTUGALSKA - Gwinea Bissau

SOMALI FRANCUSKIE nast. Francuskie Terytoriów Affarów i Issów - Dżibutti

ESPANIOLA - Haiti

NOWA GRENADA - Kolumbia

GUJANA HOLENDERSKA - Surinam

NOWE HEBRYDY - Vanuatu

SAN JEAN BAUTISTA - Puerto Rico


Wyszukiwarka