PRAWO KARNE

na podstawie wykładów i podręcznika autorstwa

prof. Tadeusza Bojarskiego

Opracowała R_kumi :)

PRAWO KARNE - zespół norm prawnych, które za pomocą Kary - jako zasadniczego środka przymusu - chronią stosunki (wartości) społeczne przed czynami społecznie szkodliwymi - PRZESTĘPSTWAMI.

CECHY PRAWA KARNEGO:

1. odcinek wiedzy normatywnej; przedmiotem zainteresowania - konstrukcje pr. + instytucje i normy je określające

2. KARA - jako środek szczególny - reakcją na czyny zabronione przez pr. karne („kryminalna”)

• przedtem

• zasadnicze-podstwowe sposoby przeciwdziałania przestępczości i główne formy karania sprawców przestępstw

• dodatkowe-drugoliniowe, dopełniały zasadnicze, towarzyszyły im

• kodeks 1997-> podział wszystkich na: kary i środki karne

ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE - śr. lecznicze stosowane wobec sprawców niepoczytalnych, alkoholików, narkomanów

KODEKS DWUTOROWY=KARY+ŚRODKI KARNE

3) ujmowanie czynu stanowiącego BEZPRAWIE KARNE - tylko w prawie karnym zachowania wywołujące stan bezprawności nazywamy czynem społecznie szkodliwym - PRZESTĘPSTWEM

• łączy się z materialną definicją przestępstwa

Cezary Beccaria |”O przestępstwach i karach” z 1764 r.

istota przestępstwa tkwi w szkodliwości czynu dla społeczeństwa

• def. formalna - czyn zagrożony karą przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

4) podział przestępstw ze względu na CIĘŻAR GATUNKOWY (od 1932):

A. zbrodnie - przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata

B. występki - p. pozostałe (nie mają zagrożenia minimalnego)

[w pr.karnym sakrbowym: przestępstwa i wykroczenia]

• wykroczenia - w polskim systemie poza przestępstwami; czyny zabronione o znikomym stopniu społecznej szkodliwości

ZASADY PRAWA KARNEGO:

1. określoności przestępstwa [nullum crimen sine lege poenali anteriori]

2. określoności kary [nulla poena sine lege poenali anteriori]

• nie ma przestępstwa i kary bez przepisu pr.

• uniemożliwiają samowolę organów administracji państwowej

• gwarancja obywatela - kiedy może, a kiedy nie, obawiać się odp. karnej;

inna niż przewidziana w ustawie kara nie zostanie wobec niego zastosowana

((art. 1§1;art. 42 Konstytucji))

3. winy [nullum crimen sine culpa]

• czyn zabroniony musi być zawiniony by być przestępstwem

• WINA - wyraz złej, nastawionej na przełamanie prawa, woli jednostki

4. prawa karnego czynu, a nie sprawcy

• podstawą odpowiedzialności karnej - zachowanie człowieka, określone w ustawie jako zabronione a NIE sama osoba niekorzystnie oceniana przez społeczeństwo (choć przesłanki te mogą występować łącznie)

5. indywidualizacji odpowiedzialności i wymiaru kary

• właściwośc jednego podmiotu we współdziałaniu z innymi osobami NIE MOGĄ BYĆ PRZENOSZALNE na inne osoby współdziałające z nim, jeżeli wpływają na odpowiedzialność karną w sensie jej: wyłączenia, umniejszenia lub zaostrzenia

• okoliczności wpływające na wymiar kary (związane z jedną osobą współdziałającą) NIE MOGĄ być przenoszone na inne osoby (art. 55)

6. subsydiarności

• rola prawa karnego jest ograniczona; NIE MOŻE STANOWIĆ samodzielnego skutecznego środka likwidacji różnych zjawisk patologii społecznej

*nie wszystkie zjawiska patologii społecznej dają się ograniczać/eliminować środkami prawa karnego, np. alkoholizm, narkomania

7. równości wobec prawa

• do ogółu obywateli odnosi się jeden akt prawny, w jednakowym stopniu wiążący wszystkich członków społeczeństwa

8. praworządności

przestrzeganie przez organy państwowe ( w szczególności wymiaru sprawiedliwości):

- zasad odpowiedzialności karnej

- zasad procesowych - określające pozycję członków tego postępowania (oskarżony, pokrzywdzony)

- zasad wykonywania zastosowanych kar w fazie postępowania wykonawczego

9. humanitaryzmu

* pr.karne mimo swojej właściwości w postaci represjonowania przestępców powinno realizować ideę humanitaryzmu - w stosunku do podejrzanego i oskarżonego

* wymagania pr.karnego powinny być na miarę możliwości ludzkiej

• kary i śr.zabezpieczające nie powinny być okrutne(poniżać karanego, wyrządzać mu zbędnych dolegliwości

FUNKCJE PRAWA KARNEGO:

A) sprawiedliwościowa

• potrzeba karania sprawców przestępstw dla zadośćuczynienia społecznemu zapotrzebowaniu na sprawiedliwość

• utrwalenie w społeczeństwie przekonania, że sprawcy są karani i to sprawiedliwie, umacnia przekonanie o słuszności pr.karnego

B) ochronna

• ochrona systemu wartości przyjętego w społeczeństwie

C) profilaktyczno-wychowawcza

- utrwalenie społecznego przekonania o słuszności prawa karnego

• chronione normami pr.k. Mają uzasadnienie społeczne i jednostkowe, są sprawą wspólną zasługującą na aprobatę ogólną

D) gwarancyjna(wynika z nullum crimen sine lege)

* wpr.jasności->co jest a co nie jest zakazane

* obywatele nie mogą być represjonowani poza ustawowym katalogiem czynów zabronionych

* ustawie podlega tylko człowiek z powodu zachowania uznanego w suatwie za zabronione

*E) represyjna[pochodna ochronnej]

- ochrona systemu wartości w danym społeczeństwie za pomocą represji karnej

*F) kompensacyjna[pochodna sprawiedliwościowej i ochronnej]

• naprawa szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu przez przestępcę

DZIAŁY PRAWA KARNEGO

1. pr.karne MATERIALNE

tu normy określające:

-pojęcie przestępstwa

-zasady odp.za przestępstwa+kary i inne śr.za nie przewidziane

-poszczególne czyny zabronione

2. pr.karne PROCESOWE

określa:* tok postępowania w sprawie karnej [OD:chwili zawiadomienia właściwego organu o popełnieniu przestępstwa;DO:zakończenia tego postępowania-uprawomocnienia się wyroku w tej sprawie]

a)uprawnienia i obowiązki organów ścigania

b)zakres działąnia sądu

c)pozycje uczestników postępowania

3. pr.karne WYKONAWCZE

* związane z wykonywanie poszczególnych kar i innych środków (główny dział-> pr.penitencjarne dot.wykonywania kary pozbawienia wolności[określa status, obowiązki, uprawnienia osoby skazanej])

pr.karne powszechne

dot.przestępstw powszechnych (od dawna są przedmiotem rozstrzygnięć sądowych; Kodeks karny->6 czerwiec 1997)

pr.wykroczeń

kodeks wykroczeń->20 maj 1971

kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia->24 sierpień 2001

pr.karne skarbowe

kodeks karny skarbowy->1999

-przedmiotem ochrony interes państwa finansowy

-chroni przed przestępstwami:podatkowymi, celnymi, dewizowymi

pr.karne wojskowe

określa:

-podmiotem przestępstwa-osoba wojskowa

-przestępstwa wojskowe-żołnierzy łączące się z obowiązkiem służby wojskowej i dyscypliną wojskową

pr.karne nieletnich

-Ustawa z dnia 26.X.1982 o postępowaniu w sprawach nieletnich

PR.DYSCYPLINARNE(nie należy do pr. Karnego)

• reguluje naruszenie reguł postępowania przez pracownika w ramach określonej służby lub w innych sytuacjach

• czyny stanowiące te naruszenia to PRZEWINIENIA DYSCYPLINARNE

• regulowane w odrębych przepisach

• PRZEWINIENIE- nie jest traktowane jako czyn społecznie szkodliwym

• najsurowsza KARA->wydalenie ze służby lub pozbawienie określonego statusu, np.studenta

• odp.dyscyplinarna jest niezależna od odp.kranej

NAUKI POKREWNE PRAWA KARNEGO:

1. KRYMINOLOGIA - nauka o przestępcy, przestępczości i środkach jej zwalczania

Działy:

a)fenomenologia kryminalna - nauka o zjawisku przestępstwa, jego rozmiarach, strukturze, dynamice (+statystyka kryminalna i kryminologiczna)

b)etiologia kryminalna - badanie przyczyn przestępczości (+socjologia kryminalna,biologia, psychologia kryminalna)

2. WIKTYMOLOGIA - nauka o ofierze przestępstwa - badanie zależności m.postawą, zachowaniem ofiary a przestępstwem

3. PENOLOGIA - nauka o karze - badanie skuteczności, znaczenia kar i poszukiwanie odpowiednich kar (B.Wróblewski „Penologia,socjologia kar”

4. POLITYKA KRYMINALNA - zajmuje się społ.następstwami przestępczości, przeciwdziałaniem jej; - w niej mieści się - Polityka karna[przeciwdziałanie przestępczości poprzez odp.rozwiązanie ust.karnej+odp.praktykę orzeczniczą - budowanie sankcji karnych, tworzenie typów kwalifikowanych, odp.kształtowanie przesłanek nadzwyczajnego zaostrzenia/złagodzenia kary

* Nauki o polityce kryminalnej - przedmiotem działalność organów państwowych w zakresie wym.spr.w sprawach karnych. Obejmuje: - politykę ustawodawczą państwa w zakresie tworzenia norm pr.k., - polit.ścigania przestępstw, - poli.wpływanie na stosowanie przez sądy kar za poszczególne rodzaje p.(polityka karna), - polit.w zakresie wykonywania kar pozbawienia wolności

NAUKI POMOCNICZE PRAWA KARNEGO:

1. KRYMINALISTYKA - nauka o:

1. metodach i środkach wykrywania p.

2. wykrywania i ścigania ich sprawców

3. uzyskiwania i utrwalania śr.dowodowych dla celów procesu karnego

Taktyka kryminalistyczna(np.przesłuchania,pościgu)

Technika kryminalistyczna(np.daktyloskopia,grafologia,balistyka)

Nauki penitencjarne - zajmują się różnymi aspektami wykonywania kary pozbawienia wolności.

2. MEDYCYNA SĄDOWA - służy wykrywaniu przyczyn skutków śmiertelnych, uszkodzeń ciała, klasyfikacji uszkodzeń ciała

3. PSYCHIATRIA SĄDOWA - służy do ustalania poczytalności podejrzanego lub jej wykluczenia

4. PSYCHOLOGIA SĄDOWA - analizuje elementy życia psychicznego, strefę motywacyjną i emocjonalną zachowań przestępczych;psychologia zeznań środków

(przede wszystkim wykorzystywana w postępowaniach w spr.nieletnich, przy opracowywaniu opinii dla RODK - Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno-Konsultacyjne)

BUDOWA PRZEPISU PRAWA KARNEGO

Przepis pr. - zespół znaków graficznych, jednostka tekstu prawnego (wyraża jakąś normę)

Norma pr. - reguła określonego zachowania się zawarta w przepisie karnym

NORMY:

a) sankcjonowane - wyrażają zakaz/nakaż określonego zachowania się

b) sankcjonujące - przewidują odp.karę za niezastosowanie się do normy sankcjonowanej np. nie zabijaj nie kradnij

PRZEPIS: A)hipoteza + B)dyspozycja + C)sankcja

Rodzaje dyspozycji:

1	Nazwowe - okr.nazwy czynu zabronionego np.czyn kontrrewolucyjny Opisowe - zawierają opis czynu zabronionego *nazwowo-opisowe(obok opisu występuje nazwa np.art.197§3-zgwałcenie kwalif.)
2	Proste - opis tylko jednego zespołu znamion czynu, obejmujące 1 zespół czynników np.art.148§1 „zabija” Złożone - złożoność charakteryzuje się:*koniunkcją [np.177§1 „wypadek komunikacyjny”=”naruszenie zasad bezp.ruchu”,”spowodowanie uszkodzenia ciała”,§2”śmierci in.osoby lub spowodowanie ciężkiego uszczerbku na jej zdrowiu”]; *budową alternatywną - obejmuje opis więcej niż 1 zachowania; każde z zachowań wymienionych w przepisie uruchamia kwalif.pr.czynu na podstawie tego przepisu [np.art.270 penalizuje podrabianie, przerabianie dokumentu, używanie go jako autentycznego]
3	Syntetyczne - opis czynu ma charakter ogólny Kazuistyczne - wielość przepisów na temat jednego czynu zabronionego (służy realizacji założenia - „sędzia ustami ustawy”)
4	Pełne - zawierają pełny opis czynu zabronionego Niepełne - zaw.tylko opis skrócony; dzielą się na a)zależne, b)blankietowe(odsyłające) [np.art.156§1,art.152,art.154 lub art.152 odsyła do ust.z 7.I.1993]

• Redakcja dyspozycji:

• gdy określenie podmiotu czynu zabronionego w sposób ogólny „kto” chodzi o - p.powszechne

• ustawodawca posługuje się okr.zwężającym, gdy potrzeba węższego określenia podmiotu;indywidualizacja podmiotu czynu zabronionego poprzez podanie wprost określenia indywidualizującego np. matka z art.149, funkcjonariusz publ.z art.231, osoba pełniąca f.publ.w przyapdku łapownictwa, żołnierz w cz.wojskowej KK

• zwężenie kręgu podmiotów zdatnych do pop.danego typu p.wynika z kontekstu, w którym podmiot występuje np. „kto przywłaszcza sobie powierzoną mu cudzą rzecz ruchomą”

SANKCJE - w nich okr.kary przewidzianej za dany czyn zabroniony

1. bezwzględnie oznaczone - ścisłe okr.za dany czyn kary bez możliwości wyboru; sprzeczne z zasadą indywidualizacji kary

2. bezwzględnie nieoznaczone - nieokreśloność kary i/lub jej rozmiaru; odejście od zasady nieokreśloności kary, gwarancji i pewności prawa

3. względnie oznaczone - wskazanie na rodzaj i granice kary; - sąd dokonuje dostosowania kary do czynu, - podają dolną i górną granicę kary

*Redakcja sankcji - możliwość wyboru rodzaju kary; najczęściej sankcje alternatywne ALE np.za kradzież typu podst. tylko kara pozbawienia wolności.

Obecny KK bez sankcji kumulatywnych (uprawniające do orzeczenia dwóch rodzajów kar) wyjątki np.sankcje alternatywno-kumulatywne w pr.k.skarbowym

Obok kar mogą być tzw.ŚRODKI KARNE.

WYKŁADNIA - pewien proces myślowy/zespół operacji myślowych zmierzający do ustalenia treści przepisu

podmiotowa koncepcja wykładni (charakt.statyczny) - zmierza do ustalenia treści, którą chciał zawrzeć ustawodawca

przedmiotowa koncepcja wykładni (charakt.dynamiczny) - zmierza do ustalenia treści zgodnie z aktualnymi potrzebami (uwarunkowaniami wynikającymi z czasu stosowania przepisu)

RODZAJE WYKŁADNI ZE WZGLĘDU NA:

1. podmiot stosujący:

1. autentyczna - pochodzi od ustawodawcy; moc wiążąca - wykładnia ustawiona przez obow.przepis prawa

2. legalna - stosowana przez organ państwa specjalnie do tego upoważniony; kiedyś - Rada Państwa, TK, teraz NIE WYSTĘPUJE

3. doktrynalna - nie ma mocy wiążącej; znacząca dla stosowania pr., odp.kształtowania przyszłych ustaw

4. sądowa - nie ma mocy wiążącej (z zasady); wykładnia SN; moc wiążąca a)odp.SN na pytanie prawne w trybie art.441KPK - uchwała SN ma moc wiążącą, ale tylko w danej sprawie, b)art.442 KPK, c)art.60 ust.o SN z 23.XI.2002 - rozstrzygnięcie rozbieżności wykładni pr.przez SN na wniosek: I Prezesa SN, RPO, Prokuratora Generalnego [te odpowiedzi na pytania prawne wiążą SN na przyszłość, zmiana tylko przez nową uchwałę]

2. sposób dokonywania

1. językowa (literalna, gramatyczna) - opiera wyjaśnienie treści przepisu na zas.budowy zdania, funkcji poszczególnych wyrazów

2. logiczna - ustalenie właściwego znaczenia przepisu opiera się na formach argumentacji logicznej: *sposobu logicznego wyprowadzenia wniosków:

• argumentum a minori ad maius (wnioskowanie od przesłanki mniejszej do większej)

• argumentum a maiori ad minus (wnioskowanie od przesłanki większej do mniejszej)

• argumentum a contrario (wnioskowanie przez przeciwieństwo)

3. systematyczna - wnioskowanie o jakimś rozwiązaniu na podstawie sensu, celu przepisów znajdujących się w jednej grupie

4. historyczna - odczytywanie sensu przepisu poprzez odwołania się do okoliczności powstania przepisu

zakres

1. stwierdzająca; wniosek = ustawodawca wyraził w przepisie to co chciał

2. ścieśniająca; wniosek = ustawodawca powiedział więcej niż chciał

3. rozszerzająca; wniosek = w przepisie wyrażono myśli węziej ujęte niż tego chciał ustawodawca

! w drodze wykładni nie może dojść do pogorszenia sytuacji prawnej sprawcy

! punktem wyjścia powinna być zawsze wykładnia językowa

POCZĄTEK OBOWIĄZYWANIA USTAWY KARNEJ

Formy początku obowiązywania:

1. podaje konkretną datę

2. wskazuje pewien upływ czasu od którego rozpoczyna się działanie

3. wchodzi w życie z dniem ogłoszenia

*dążność do vacatio legis - 14 dni (aby zapoznali się z nowymi przepisami obywatele i organy je stosujące)

KONIEC OBOWIĄZYWANIA USTAWY KARNEJ

• nowa ustawa w swoich przepisach końcowych zawiera postanowienia uchylające działanie ustawy wcześniejszej

• UST.CZASOWE(epizodyczne) - same określają koniec swego wejścia w życie; uchwalane tylko na pewien czas z powodu faktycznego wyjątkowego stanu stosunków społecznych

lex posterior derogat legi priori - ust.nowa uchyla wcześniejszą

KOLIZJA USTAW W CZASIE - gdy czyn sprawcy popełniony pod rządami jednej ustawy jest osądzony pod rządami ustawy nowej

kolizja co do wyboru ustawy: - za ust.dawną(potrzeba stabilności), za ust.nową(wyższa wartość, aktualność do stosunków społecznych w danym czasie)

ZASADY:

1. niepogorszenie sytuacji prawnej sprawcy

• nowa ust.obow.gdy:

1. nie zmienia niczego w sytuacji pr.sprawcy (4§1)

2. jest względniejsza dla sprawcy (4§1)

3. znosi przestępność czynu (4§4)

2. stara ustawa obowiązuje wtedy gdy 2) lub 3)

3. względniejsza=korzystniejsza

• ust.względniejsza może być też ust.pośrednia obow.przed czasem orzekania

• gdy ust.przewiduje karę o niższej górnej granicy od kary już orzeczonej, to tę karę obniżamy do górnej granicy ustawowego zagrożenia za dany czy wg ustawy nowej

• gdy w nowej ust.czyn nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności to orzeczona kara podlega zamianie na grzywnę lub karę ogr.wolności

1 mies.pozbawienia wolności = 2 mies.ogr.wolności/60 stawek dziennych grzywny

Działanie wstecz ustawy NA NEKORZYŚĆ sprawcy - Dekrety z lat 1944 i 1946

1. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad jeńcami i ludnością cywilną oraz zdrajców Narodu Polskiego

2. o odstępstwie od narodowości w czasie wojny 1939-1945

3. o odp.za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego

czas popełnienia p. = czas działania lub zaniechania, do którego sprawca był zobowiązany (6§1)

bieg przedawnienia(przy p.materialnych) - liczy się od czasu nastąpienia skutku (101§3)




ZASADY OBOWIĄZYWANIA USTAWY KARNEJ:

A) MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

B) PODMIOT PRZESTĘPSTWA

C) PRZEDMIOT CZYNU

D) UMOWA MIĘDZYNARODOWA

A) ZASADA TERYTORIALNOŚCI

Polskiemu pr.k.podlegają wszyscy sprawcy - obywatele polscy i inne osoby, które popełniły czyn zabroniony:

• na terytorium państwa polskiego

• na polskim statku wodnym lub powietrznym

Terytorium RP:

- teren wyznaczony granicami państwa, włącznie z - pasem wód morskich podległym władzy państwa oraz - wodami wewnętrznymi (art.4)

Morze terytorialne - pas wód morskich o szerokości 12 mil morskich (22 224 m od linii podstawowej)

• Art.2 ust.3 - zwierzchnictwo teryt.RP nad morskimi wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym rozciąga się na: wody, przestrzeń powietrzną nad nimi, dno morskie wód wewn.i morza terytorialnego, wnętrze ziemi pod nimi

• Art.6§2 - miejsce popełnienia czynu zabronionego:

• miejsce działania lub zaniechania działania, do którego sprawca był zobowiązany, albo też

• miejsce, na którym skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub miał nastąpić wg zamiaru sprawcy

• Czyn zabroniony popełniony na terytorium państwa polskiego gdy:

1. działanie zostało podjęte na terytorium p.pol

2. na terytorium p.pol.nastąpił skutek spowodowany działaniem za granicą- p.DYSTANSOWE

3. *sprawca podjął działanie na teryt.państwa nieprzylegającego do teryt.RP; przesyłany ładunek niebezpieczny dla środowiska lub dla bezp.powszechnego był przewożony przez terytorium państwa następnego i dopiero na teryt.p.polskiego wywołał skutek- p.TRANZYTOWE

B) ZASADA PODMIOTOWA

Polskiemu pr.k.podlegają obywatele polscy także wtedy, gdy popełnili p.poza granicami państwa pol. (art.109) - przestępność czynu musi być potwierdzona w miejscu jego popełnienia tzw. PODWÓJNA PRZESTĘPNOŚĆ CZYNU.

Wyjątki (art.111§3):

1. czyn pol.funkcjonariusza publicznego, który pełniąc służbę za granicą, popełnia przestępstwo zw.z wykonywaniem swoich funkcji

2. czyn popełniony w miejscu niepodlegającym żadnej władzy

+ wyjątki z art.112:

1. p.przeciwko bezp.wewnętrznemu lub zewnętrznemu państwa pol.

2. p.przeciwko pol.urzędom i funkcjonariuszom publicznym

3. p.przeciwko pol.istotnym interesom gospodarczym

4. p.fałszywych zeznań zł.wobec urzędu polskiego

5. p.z którego została osiągnięta, choćby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium RP

1. ZASADA PRZEDMIOTOWA(art.110§1)

Polskiemu pr.karnemu podlegają obywatele państw obcych, którzy popełnili czyn za granicą, dotykający szeroko rozumianych interesów państwa pol., jego instytucji i obywateli:

• cudzoziemiec, który popełnił za granicą p.o charakterze terrorystycznym

• cudzoziemiec, który popełnił za granicą p.zagrożone karą powyżej 2 lat pozbawienia wolności, przebywa na terytorium p.polskiego i nie postanowiono go wydać

1. ZASADA REPRESJI WSZECHŚWIATOWEJ(art.113)

Polskiemu pr.karnemu podlegają obywatele polscy i cudzoziemcy (jeżeli nie postanowiono ich wydać) w razie popełnienia za granicą p.ściganego na mocy umów międzynarodowych

!Polska musi być stroną umowy międzynarodowej

!bez podwójnej przestępności czynu (decyduje treść umowy, która Polska ratyfikowała)

IMMUNITET - uwolnienie od odp.karnej lub przeszkoda w prowadzeniu postępowania w odniesieniu do pewnej kategorii sprawców

MATERIALNY - niepodleganie danej osoby działaniu pr.karnego

1. art.105 ust.1 Konstytucji - posłowie (może odp.tylko przed Sejmem; w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odp.sądowej za zgodą Sejmu[immunitet formalny])

2. prawo o adwokaturze z 26.V.1982 - adwokaci

art.8 - przy wykonywaniu zawodu adwokata korzysta się z wolności słowa i pisma w granicach zakreślonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa

3. ust.o radcach prawnych z 6.VII.1982 - radcowie art.11ust.2

4. ust.o prokuraturze z 20.VI.1985 - art.66ust2 - immunitet obejmuje tylko zniewagę

[konieczność swobody tych osób 2.,3.,4. w polemice w konkretnej sprawie]

Co do wykroczeń:

- pr.o ustr.s.pow.z 27.VII.2001 - art.81 brak odp.sędziego za wykroczenie; tylko odp.dyscyplinarnie

- ust.o SN z 23.XI.2002 - art.52§3

- ust.o prokuraturze z 20.VI.1985 - art.54ust.4

FORMALNY(PROCESOWY) - zakaz wszczęcia postępowania w sprawie osoby objętej immunitetem bez zgody zazwyczaj organu samorządowego funkcjonującego w ramach danej służby lub zawodu (sądu dyscyplinarnego Sejmu - posłowie, Prezesa NIK)

• art.105ust.2 Konstytucji - posłowie

art.108.w zw z art.105 - senatorowie

• art.181 Konstyt+art.80ust.pr.o ustr.sądów pow. - sędziowie

• art.196 Konstyt - sędziowie TK

• art.200 - sędziowie TS

• art.211 - RPO

• art.206+art.18ust.z 23.XII.1994 o NIK - Prezes NIK

• ! art.145 Konstytucji - Prezydent może zostać pociągnięty do odp.w trybie szczególnym uchwałą Zgromadzenia Narodowego; odpowiada przed TS

* DYPLOMATYCZNY

art.578 i n.KPK - na zasadzie wzajemności obejmuje liczną grupę pracowników placówek państw obcych: - nie podlegają orzecznictwu pol.sądów karnych, - działania karne wobec nich ze strony władz polskich (zatrzymanie/tymczasowe aresztowania) możliwe jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni




PRZESTĘPSTWO jako:

1) stwierdzenie pewnego faktu społecznego, który obserwujemy lub który jest przez kogoś opsywany - zdarzenia, które zaistniało w konkretnym miejscu i czasie

!czyn stanowiący konkretny fakt przestępstwa

! społecznie ujemne zaistniałe zjawisko, które może stać się przedmiotem postępowania karnego; wywołująca odp.szkodę w sensie: ekonomicznym, przyrodniczym, uszczerbek w zakresie dobra idelanego

* rozumiane p.w taki sposób podlega: osądzeniu w postępowaniu karnym, odp.rejestracji przed i po osądzeniu, pociąga za sobą odp.srawcy/-ów

1. p.zgłoszone

2. p.stwierdzone

3. p.rzeczywiście zaistniałe

a) + b) < c) * ciemna strona przestępstwa

Informacje o poziomie przestępczości w danym kraju zawiera się w liczbach p.zgłoszonych i stwierdzonych przez organy ścigania

2. ustawowy typ przestępstwa okr.w odp.przepisie cz.szczególnej KK lub innej ustawy

- występują w postaci zgeneralizowanej - w formie opisu pewnej klasy czynów zabronionych o wspólnych cechach i niedającej się zamknąć w liczbie zdarzeń faktycznych, które mogą się pomieścić pod tym opisem

- jest wynikiem typizacji przestępstw zgodnie z nullum crimen sine lege

- ustawa opisując pewien typ zachowania zabronionego określa przede wszystkim czyn zabroniony i jego okoliczności

3. pojęcie ogólne (czyn społecznie szkodliwy, zagrożony karą przez ustawę, o ustawowo określonych znamionach, bezprawny, zawiniony)

materialna definicja przestępstwa (art.1§2)

formalna definicja przestępstwa (art.1§1)




SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU (art.1§2) - p.-czyn zagrożony karą przez ust. + a jego społeczna szkodliwość jest większa niż znikoma

• pojawia się w ramach:

- ogólnych dyrektyw wymiaru kary

- zmiany rodzaju kary

- jako przesłanka warunkowego umorzenia kary

- jako podstawa stosowania leczniczych środków zabezp.w przypadku sprawcy niepoczytalnego

• koncepcja przedmiotowo-podmiotowa rozumienia społecznej szkodliwości czynu (społ.niebezp.) - o stopniu społ.szkodliwości czynu decydują:

1. el.przedmiotowe(tw.charakteryst.czynu[odnoszą się do wyrządzonej/grożącej szkody, okoliczności pop.czynu, sposobu jego popełnienia, zastosowanych środków])

2. el.podmiotowe(wskazujące na umyślność i nieumyślność)

3. formy/motywy działania sprawcy

• p.przeciwko mieniu - szkoda da się wyrazić w kat.ekonomicznych

• p.przeciwko zdrowiu - (...)poprzez wskazanie stopnia uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia

• !dobra o charakt.idelanym - a)stopień uszczerbku lub b)dolegliwości moralnej(np.zniewaga)

• Art.115§2 - kryt.oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu:

1. rodzaj i charakter naruszonego dobra

2. rozmiary wyrządzonej/grożącej szkody

3. sposób/okoliczności popełnienia czynu

4. waga naruszonych obowiązków

5. postać zamiaru

6. motywacja sprawcy

7. rodzaj naruszonych reguł ostrożności

8. stopień ich naruszenia

• wykroczenia - czyny społecznie szkodliwe w stopniu znikomym

• BEZPRAWNOŚĆ KARNA - wynikiem zagrożenia czynu karą przez ust.(sprzeczność ludzkiego zachowania z normą pr.k.np. „nie zabijaj”, „nie kradnij”)

* normy prawnokarne wyrażają z zasady system wartości społ.podjętych w danym społeczeństwie, podstawą: 1) normy moralne, 2) reguły zachowania się ludzi społecznie aprobowane




TYPIZACJA PRZESTĘPSTW (ustawowe określenie typów p.) polega na:

• podaniu przez ustawodawcę w ustawie karnej schematów zachowania zabronionego, mających charakter ogólny(=zamieszczanie w ustawie abstrakcyjnych wzorców zachowania zabronionego, tworzonych przez uwypuklenie cech charakterystycznych dla danego wzorca)

ZNAMIONA PRZESTĘPSTWA - elementy, cechy, którymi charakteryzują się typy przestępstw, wyszczególnione w ich opisie (okoliczności odróżniające typy pomiędzy sobą, oraz odróżniające od zachowań niezabronionych)

cechy zdarzenia konkretnego = znamiona konkretne(muszą się pokrywać ze znamionami ustawowymi)

porównanie cech konkretnych z ustawowymi(dostosowanie przypadku realnego do opisu czynu zabronionego z ustawy)=>SUBSUMPCJA

[konieczne do kwalifikacji prawnej czynu aby ten czyn mógł być podstawą odp. karnej]

Zadanie typizacji:

• utworzona siatka typów przestępstw wytycza pole penalizacji, poza którego granicami ludzkie zachowanie nie stanowią bezprawia karnego(ustala co jest a co nie jest zabronione)

• z typizacji wynika f.gwarancyjna pr.k.

Istota/znaczenie typizacji p. w kontekście zasady:

Nullum crimen sine lege

• nullum crimen sine lege scripta - pr. powinno być pisane/stanowione

• nullum crimen sine lege stricta - pr. nie zna wykładni rozszerzającej i analogii na niekorzyść

• nullum crimen sine lege praevia - zakaz wstecznego działania ustawy na niekorzyść

• nullum crimen sine lege certa - pr. powinno być pewne

PODZIAŁ ZNAMION wg:

@strony technicznej realizacji typizacji:

1. opisowe(deskryptywne) - wyjaśniają jakieś zdarzenia zjawiska

2. ocenne(wartościujące normatywne)

• wyrażają różnego rodzaju oceny:

• ilościowe(znaczna/wielka wartość/szkoda)

• jakościowe:

• etyczne(art.202 treści pornograficzne)

• estetyczne(art.156§1 istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała)

• biologiczne(art.156§1 choroba/art.161 zarażenie)

• z reguły nieostre

• służą tworzeniu typów uprzywilejowanych

@przy uwzględnieniu struktury typu p.:

-schemat budowy typu p.:

1. znamiona przedmiotu p.(ściśle określone dobro)

2. znamiona strony przedmiotowej (określone zachowanie się człowieka w zespole pewnych okoliczności)

3. znamiona podmiotu przestępstwa (człowiek odpowiadający ustalonym warunkom)

4. znamiona strony podmiotowej (odpowiednia motywacja podmiotu)

@w związku z typami kwalifikowanymi i uprzywilejowanymi:

• znamiona kwalifikujące

• znamiona uprzyilejowanymi

@znamiona negatywne - okoliczności, które mają NIE występować, aby typ czynu zabronionego mógł zostać zrealizowany

[podobne znaczenie mają kontratypy - typ przestępstwa realizuje się, jeżeli nie wystąpi znamię negatywne np.art.148§1 należałoby czytać „kto zabija człowieka NIE w obronie koniecznej”]




PRZEDMIOT PRZESTĘPSTWA - dobro chronione/przedmiot ochrony karnoprawnej/przedmiot zamachu

!pewna wartość chroniona, rozumiana jako dobro o wymiarze materialnym (np.prawo własności do rzeczy) lub jako dobro idealne (np.życie, zdrowie, wolność osobista człowieka)

Klasyfikacja stopniująca:

1. ogólny przedmiot przestępstwa

• stosunki społeczne w danym społeczeństwie, chronione przez pr.k.

(suma wartości chronionych przez system prawa karnego, w który godzi każdy czyn człowieka naruszający porządek prawnokarny)

2. przedmiot rodzajowy

• wspólne dla pewnej grupy przestępstw dobro, dające się odróżnić od innych dóbr rodzajowych

(wartość wspólna, której ochrona może być realizowana poprzez uwypuklenie różnych aspektów tej wartości np. życie, wolność, prawo własności)

• stanowi podstawę systematyki części szczególnej

• art.115§3 przestępstwami podobnymi są przestępstwa tego samego rodzaju

pokrewieństwo rodzajowe przestępstw może nie zostać zerwane (mimo, iż formalnie znalazły się w 2 różnych rozdziałach ze wzgl.systemat.)

[np.art.123§1 - ochrona ludzi w warunkach wojennych i art.134 - ochrona prezydenta RP z art.148§1 - „kto zabija człowieka”]

3. przedmiot indywidualny

• wiąże się z konkretnym typem p.

• może pokrywać się z przedmiotem rodzajowym (np.zabójstwo typu podstawowego art.148§1 i zabójstwo typu kwalifikowanego art.148§2 i §3 i zabójstwo uprzyilejowane art. 148§4, 149 i 150

Przedmiot rodzajowy	Przedmiot indywidualny
p.przeciwko WOLNOŚCI	- fizyczne pozbawienie wolności - groźba karalna - naruszenie miru domowego - wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta
p.przeciwko MIENIU	- kradzież - przywłaszczenie - oszustwo - niszczenie - uszkodzenie - czynienie rzeczy niezdatnej do użytku

1 przepis cz.szczególnej KK wskazuje na więcej niż 1 dobro chronione np.rozbój(art.280); zamach na osobę dysponenta jak przemoc lub groźba przemocy + zamach na mienie(kradzież) tzw. DWOISTOŚĆ PRZEDMIOTU OCHRONY - mówimy o głównym i dodatkowym (ubocznym/obocznym) przedmiocie ochrony oraz o p.złożonym

PRZEDMIOT CZYNNOŚCI WYKONAWCZEJ (PRZEDMIOT CZYNU)

• pewna postać materialna czegoś, przeciwko czemu skierowany jest zamach sprawcy

np. przy kradzieży - dobro chronione=pr.własności, przedmiot czynu=zegarek, portmonetka; przy uszkodzeniu ciała - ręka/noga

• łączy się ze stroną przedmiotową




PRZEDMIOTOWA STRONA PRZESTĘPSTWA obejmuje:

1. czyn ludzki (zachowanie człowieka)

2. formy czynu

3. okoliczności realizacji czynu (określone warunki miejsca, czasu, sytuacji + zastosowanie przez sprawcę różnych sposobów działania i środków)

4. okoliczności wyłączające bezprawność

czyn ludzki - zewnętrzne zachowanie się człowieka dotykające w sposób ujemny stosunków społecznych (wartości społ.)

• cogitationis poenam nemo patitur

• tylko człowiek jako osoba fizyczna

• czynem nie jest zachowa nie się na bezludnej wyspie

• czynem-zachowanie ludzkie pozostające pod zasięgiem sterujących procesów świadomości i woli

• zachowanie dobrowolne a nie mimowolne

• psychicznie kierowana aktywność woli człowieka

• warunkom tym NIE ODPOWIADAJĄ sytuacje szczególne reakcji na różne bodźce - odruchy bezwarunkowe (reakcja na nagły ból, znajdowanie się w stanie wyłączającym świadomość - sen fizjologiczny, patologiczny, hipnoza, narkoza, atak epileptyczny, zaniechanie spełnienia obowiązku w wyniku uniemożliwienia ruchu) +

+ przymus fizyczny (vis absoluta) - wyłącza czyn

- zniesienie swobodnej decyzji woli człowieka w sytuacji, gdy sprawcy czynią sobie z niego przedmiot działania np.wodzenie ręką przetrzymywanej osoby po dokumencie - uzyskanie pozoru autentycznego podpisu, popchnięcie osoby w szybę wystawową, która zostaje rozbita

- wyrządzona szkoda nie obciąża osoby, która stała się narzędziem innych ludzi

+ przymus psychiczny (vis compulsiva) - nie wyłącza czynu

• np. oddziaływanie wprost na psychikę człowieka w formie groźby ALBO poprzez zastosowanie przemocy w stosunku do osoby ABY poprzez oddziaływanie na ciało uzyskać oczekiwane przez sprawcę zachowanie danej osoby

• wola wymuszona jest także WOLĄ (voluntas es etiam voluntas) - zmuszony jednak chciał

• zmuszony jest sprawcą czynu - nie musi jednak prowadzić do odpowiedzialności karnej, jeżeli zostały spełnione warunki wyższej konieczności

Koncepcje pojmowania czynu:

1. naturalistyczna (przyrodnicza)

• zespół ruchów fizycznych (a jak rozumieć czyn polegający na zaniechaniu? np.paragraf miłości bliźniego art.162-matka pozbawia życia noworodka poprzez zaniechanie udzielenia pokarmu...potem uzupełnienie teorii---> czyn zespół ruchów jak i brak ruchów

• socjologiczna (!)

• ludzkie zachowanie nie od strony czynności, ale jako pewien fakt społeczny (wyodrębniona z całokształtu forma aktywności ludzkiej) - zarówno działanie jak i zaniechanie

• jurydyczno-wartościująca

• patrzenie na zachowanie człowieka poprzez pryzmat określeń czasownikowych, które występują w przepisach części szczególnej np.zabija, fałszuje, okrada

• finalna (tylko teoretyczna)

• Hans Welzer „Finalne pojmowanie czynu”

• zachowanie człowieka jest nie tylko przyczynowe, kauzalne, ale kierunkowe (każde zachowanie zmierza ku czemuś); przenoszono pewne elementy z pojęcia winy do ram czynu(np.el.umyślności i nieumyślności)

• PROBLEM: jak wytłumaczyć przestępstwo nieumyślne?zapomnienie?(np.niewyłączenie gazu)

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW Z UWAGI NA FORMĘ CZYNU ZABRONIONEGO:

1. z działania - gdy sprwaca przełamuje zakaz/normę pr.karnego;polegają na działaniu np.kradzież, fałszowanie dokumentu

z zaniechania - gdy sprawca nie spełnia nałożonego na niego obowiązku [podstawowa przesłanka=istnienie obowiązku do działania, jaki charakter obowiązku?=prawny!samo moralny/religijny nie wystarcza, źródłem obowiązku?=ustawa/umowa]

• zaniechanie lub działanie wynika wprost z przepisu np.art.278/9,270

• materialne - przy którym w opisie znamion mieści się nie tylko działanie i zaniechanie, ale także SKUTEK np.uszkodzenie ciała

skutkiem: zmiana w świecie zewnętrznym nie tylko w sensie fizycznym przy zdrowiu, życiu, mieniu, itd.ale też w socjologicznym, zmiana pewnego stanu faktycznego np.naruszenie miru domowego(przełamanie woli człowieka - sprawca wbrew żądaniu nie opuszcza mieszkania), p.przeciwko wolności

formalne - do opisu czynu NIE należy skutek, nie liczy się jako przesłanka odp.karnej (np.art.162 tonący sam się uratował)

• p.materialne-ścięte - dąży się do jakiegoś skutku, ale od strony podmiotowej skutek nastąpić nie może(p.kierunkowe) np.p.przeciwko RP, art.127 skutek nie musi nastąpić, już działanie w tym celu jest uważane za p.dokonane; trzeba udowodnić, że do takiego celu zmierzał

• wystarczy dążenie sprawcy „w celu”, „po to aby”

• z naruszenia dobra chronionego - np.czyny przeciwko życiu-zabójstwo, zdrowiu-uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, mieniu-kradzież uszkodzenie mienia

z narażenia na niebezpieczeństwo - sprawca tworzy stan zagrożenia dla określonej wartości

• Formy narażenia na niebezpieczeństwo:

• niebezpieczeństwo konkretne:

wywołanie niebezpieczeństwa w postaci wyraźnie realnej, jako już istniejącego, zaistniałe niebezpieczeństwo niemal doprowadza do naruszenia dobra; w ustawie - „bezpośrednie niebezpieczeństwo” np.art.160/1

• niebezpieczeństwo abstrakcyjne

opiera się na ząłożeniu wynikającym z doświadczeń życiowych; hipotetyczne, domniemane

może ale nie musi doprowadzić do ujemnych następstw np.art.179,180

• Zakres narażenia na niebezpieczeństwo:

• niebezpieczeństwo powszechne(str.117)

obejmuje większą, nieokreśloną grupę osób lub mienie w szerszym zakresie

Rozdział XX „Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu”

• niebezpieczeństwo indywidualne(w grupie p.przeciwko zdrowiu i życiu art.160/10

dobro objęte niebezpieczeństwem daje się zindywidualizować (oznaczyć) jako dobro konkretnego podmiotu

4. złożone

• niejednolita budowa czynu zabronionego

• opis czynu obejmuje min. 2 różne zachowania

• art.280 np.rozbój - zamach na osobę, nietykalność lub wolność

• każde z zachowań może być odrębnym czynem zabronionym

• prawna jedność czynu

• trwałe

• wywołanie przez sprawcę określonego stanu bezprawia, którego przerwanie może nastąpić lub nie, zgodnie z wolą sprawcy

• np.art.189 - pozbawienie wolności fizycznej człowieka

• np.art. 209 - niewykonanie obowiązku alimentacyjnego

• sprawca sam może przerwać wywołany stan bezprawia

• jednorazowe z trwałym skutkiem

• wywołanie prezez sprawcę pokreślonego stanu bezprawia, którego przerwanie nie należy już do jego kompetencji

• np.art.206 - p.bigamii (stan bezprawności może być orzeczeniem sądowym, które unieważni 1 z małżeństw)

• o zbiorowo oznaczonym czynie

• czyn zabroniony został w ustawie określony jako wielokrotność zachowania tego samego lub różnych rodzajów

• np.art.207 - p.znęcania się

• art.208 - p.rozpijania nieletniego

• ciągłe - połączenie wielu zachowań zabronionych sprawcy w jedno

• 2 koncepcje:

• podmiotowa(starsza,włoska)

oparta na kryterium zamiaru sprawcy, jeżeli z góry towarzyszył z góry podjęty zamiar popełnienia czynu „na raty”, to wszystkie ogniwa działania sprawcy można uznać za jedno przestępstwo ciągłe

• przedmiotowa - decydujące elementy obiektywne

bliski związek czasowy poszczególnych ogniw działania sprawcy, jednakowy sposób działania, tożsamość dobra chronionego

• 3 koncepcja podmiotowo-przedmiotowa - decydujące:

• nastawienie sprawcy na realizację czynu rozłożoną na etapy

• krótkie odstępy czasu pomiędzy tymi zachowaniami

• posiłkowe - jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego

• do przestępstw ciągłych nie powinny być zaliczane zachowania stanowiące wykroczenia - czyny sprawcy nieletniego, osoby niepoczytalnej oraz czyny o różnej kwalifikacji prawnej [1966 SN]

• kwalifikowane

• 2 grupy:

• kwalif.przez okoliczności

• znamiona o charakterze statycznym - istnieją w chwili czynu, mogą dotyczyć różnych zjawisk: sposobu popełnienia czynu(np.szczególne okrucieństwo/udręczenie), użytych środków(np.niebezpieczne narzędzie/280§2), wartości przedmiotu czynu(np.mienie znacznej wartości), podmiotu czynu(np.284§2)

• znamiona o charakterze dynamicznym (np.art.156§3,158§2/3,207§3)

• p.kwalif.przez następstwo które wynika z czynu

uprzywilejowane

• zabójstwo w stanie silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami (148§4)

• dzieciobójstwo (art.149)

• zabójstwo eutanatyczne (art.150)

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW NA:

• PUBLICZNOSKARGOWE (ściganie należy do oskarżyciela publicznego):

• p.ścigane z urzędu - nie jest potrzebna inicjatywa pokrzywdzonego, organ ścigania po uzyskaniu wiadomości o popełnieniu przestępstwa rozpoczyna ze swojej inicjatywy niezbędne działania

• p.ścigane na wniosek - potrzebna inicjatywa pokrzywdzonego, wniosek-zezwole nie na wszczęcie postępowania

p.względnie wnioskowe np.kradzież na szkodę osoby najbliższej

p.bezwzględnie wnioskowe np.zgwałcenie art.197 w związku z 205

• PRYWATNOSKARGOWE (inicjatywa w zakresie oskarżenia należy do pokrzywdzonego)

• powinien złożyć akr oskarżenia bezpośrednio lub przez policję(też ustnie)

• do niego należy gromadzenie dowodów i ciężar dowodzenia w sprawie

• prokurator może objąć oskarżeniem dany czyn, gdy dostrzega w tym interes społeczny(art.60§1KPK)

• np. art.212-zniesławienie,216-zniewaga,217-naruszenie nietykalności cielesnej,157-lekkie uszkodzenie ciała

OKOLICZNOŚCI CZYNU=określony czas(np.240/1), miejsce(146§1), sytuacja(202,213), sposób(197,148§2) [ok.modalne czynu]

Okoliczności w typie:

-podstawowym

-uprzywilejowanym

-kwalifikowanym

PRZEDMIOT CZYNNOŚCI WYKONAWCZEJ - konkretny obiekt świata zewnętrznego, na którym skupia się zachowanie sprawcy, jest to obiekt materialny (osoba lub rzecz) art.148-człowiek, kradzież - cudza rzecz ruchoma

Przedmiot czynności wykonawczej:	Przedmiot ochrony:
człowiek	życie
cudza rzecz ruchoma	własność
dokument	wiarygodność dokumentu

Skutek - zmiana w obiektywnej rzeczywistości dająca się oddzielić od zachowania sprawcy; różnorodna postać np. zabójstwo-śmierć, uszkodzenie rzeczy-stan uszkodzenia

ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY - ma charakter interdyscyplinarny

• determinizm - wzajemne związanie zjawisk we wszechświecie

• rola=zw.przyczynowy między zachowaniem się a skutkiem uzasadnia pociągnięcie do odp.karnej za skutek(możliwość ustalenia sprawstwa danego czynu)

• nie działa automatycznie (zachowanie człowieka nie może być niezawinione)

Teorie związku przyczynowego:

1. ekwiwalencja=obiektywna teoria=koncepcja nieograniczonego zw.przyczyn.

[John Stuart Mill]

Przyczyną każdego zjawiska suma warunków pozytywnych i negatywnych; przyczyną skutku każde zjawisko, które gdyby nie wystąpiło, nie wystąpiłby dany skutek

• każde zdarzenie w świecie wywoływane jest przez wiele warunków, które łącznie składają się na jego przyczynę; wszystkie te warunki są jednakowej wartości-mają tę samą moc wywołania skutku

• w pr.k.w celu ustalenia, czy zachowanie człowieka było przyczyną skutku, wystarczy stwoerdzić, że było ono jednym z jego warunków, stosuje się wówczas test - conditio sine qua non (warunek konieczny)

hipotetycznie eliminuje się zachowanie człowieka spośród warunków skutku i stawia pytanie: czy skutek by nastąpił, gdyby nie było zachowania człowieka?(gdy okaże się, że nie=to zachowanie człowieka jest przyczyną skutku)

2. przeciętnej przyczynowości=związku adekwatnego [przyjęta w pr.cywilnym]

Istnienie związku przyczynowego, będącego podstawą odpowiedzialności za skutek, należy przyjąć wówczas, gdy skutek ten jest normalnym, przeciętnym skutkiem czynu danego typu

3. relewancji

Nie każdy zw.p.uzasadnia odpowiedzialność karną za skutek, ale tylko taki, który jest prawnie relewantny (znaczący). Ocena charakteru tego związku jest możliwa dzięki analizie ustawowych znamion czasownikowych, określonych w przepisie opisującym dany czyn zabroniony

A(produkuje broń)->B(kupuje broń i zabija C)->C

„produkuje” nie jest równe „zabija”

4. skutków koniecznych i przypadkowych

Dla każdej przyczyny istnieją skutki konieczne i przypadkowe:

konieczne=powinny zaistnieć w wyniku okr.przyczyny

przypadkowe=NIE powinny zaistnieć

Można ponosić odpowiedzialność karną jedynie za skutki konieczne.

5. Społecznie niebezpiecznego przyczynienia się

Każde działanie, bez którego nie nastąpiłby skutek, ma znaczenie kauzalne i dlatego aby stwierdzić związek przyczynowy wystarczy ustalić, że działanie ludzkie było niezbędnym warunkiem nastąpienia skutku; jednak sam związek przyczynowy nie wystarczy, dla odp.karnej konieczny jest jeszcze:

• społecznie niebezpieczny charakter czynu

• wina sprawcy

Nie można uznać zachowania człowieka za społecznie niebezpieczne tylko na podstawie conditio się qua non.

ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY - takie powiązanie zjawisk zachodzących w obiektywnej rzeczywistości, w którym jeden wynika z drugiego a bez zaistnienia pierwszego z nich (warunku) drugie by nie zaistniało

PRZYCZYNOWOŚĆ ZANIECHANIA

Czy w ogóle w zaniechania może wynikać skutek?

Odp.1 NIE

2 TAK [Przymuski, Andrejew, Marek]

3 prof. Świda - z zaniechania tylko w wyjątkowych przypadkach może być przyczyną skutku; wówczas gdy - zaniechanie zostało spostrzeżone przez 2 osobę, która była zainteresowana działaniem tej osoby dopuszczającej się zaniechania i to wpłynęło na jej określone zachowanie, stało się więc jego przyczyną [Piotr tonie, prosi i czeka na pomoc Jana który umie pływać, widząc zaniechanie Jana, który nie zamierza mu pomóc, Piotr rezygnuje z dalszą walką o życie i tonie :)]

art.2KK-ten na którym ciążył szczególny prawny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi

materialne właściwe - niepowiadomienie o przestępstwie (samo zaniechanie)

materialne niewłaściwe - art. 209

Gwarant - osoba ta ma zagwarantować NIE WYSTĄPIENIE danego skutku (obowiązek konkretny, prawny; art.247§3 umowa o pracę - np.opiekunka do dziecka, dróżnik)




PODMIOT PRZESTĘPSTWA - tylko sprawca przestępstwa, człowiek jako osoba fizyczna;”kto”/pewne kategorie osób jako podmioty zdatne do popełnienia przestępstwa-wiek i poczytalność

Wiek - nie ma górnej granicy; od 1932 - 17 lat, od 1969 (w.ż. 1.I.1970) obniżenie do 16 lat w najcięższych przestępstwach i pewne okoliczności(art.9§2);

obecny kodeks obniżył do 15 lat(art.10§2);art.10§3 - kara nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy ust.zagrożenia, możliwe nadzwyczajne złagodzenie przy występkach; podniesienie do 18 lat-art.10§4; nieletni poniżej 15 lat(oprócz 10§2) podlegają regułom w ust.o postępowaniu w spr.nieletnich 26.X.1982(w.ż. 13.V.1983)

Sprawca młodociany (art. 115§10) - sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego NIE uk. 21 lat i w czasie orzekania w 1 instancji 24 lat

art. 54§1 - przy wymierzaniu kary nieletniemu lun młodocianemu sąd ma się kierować przede wszystkim celem wychowawczym

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW ZE WZGLĘDU NA PODMIOT:

1. powszechne (delicta comunia) - określenie podmiotu przez użycie zaimka „kto” - ogólnie, nie wprowadza ograniczeń

2. indywidualne co do podmiotu (delicta propria) - wskazanie na ściśle określoną grupę osób, które mogą wystąpić jako podmioty czynu zabronionego np. funkcjonariusz publiczny(art. 231), osoba pełniąca f.publiczną(228), matka(149), żołnierz

• właściwe przestępstwa indywidualne - p.ind.co do podmiotu, które występują już w typie podstawowym co do podmiotu

• niewłaściwe przestępstwa indywidualne - p,ind.co do podmiotu, które występują jako odmiana uprzywilejowana jakiegoś typu przestępstwa(np.dzieciobójstwo - art.149 w stosunku do zabójstwa typu podstawowego z art.148§1) albo odmiana kwalifikowana (art. 284§2 w stosunku do 284§1)

• p.indywidualne co do czynu (własnoręczne) - p.które może wykonać osoba znajdująca się w określonej sytuacji; np.p.samouwolnienia się z zakładu karnego może dopuścić się tylko osoba - pozbawiona wolności i - przebywająca w takim zakładzie (art. 242§1)




STRONA PODMIOTOWA PRZESTĘPSTWA - obejmuje zespół zagadnień odnoszących się do sfery motywacyjnej działania sprawcy czynu oraz winy.

Zasada winy w prawie karnym:

• nie ma odpowiedzialności karnej bez winy

• konieczne dowiedzenie sprawcy autorstwa danego czynu; winien-wykonał zarzucony czyn

• wg.koncepcji psychologicznych - wina to psychiczny stosunek sprawcy do czynu

• wg.koncepcji normatywnych - psychiczny stosunek sprawcy do czynu połączony z możliwością postawienia sprawcy zarzutów z powodu zachowania sprzecznego z prawem (lub w „czystej” normatywnej teorii winy podstawą - zarzut postąpienia wbrew oczekiwaniom wymaganym w danych warunkach)

• obowiązujący kodeks: = określa przesłanki p.umyślnego i nieumyślnego(art.9§2), = sformułował zasadę winy (art.1§3)[nie popełnia p.sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu]

• art.8: = zbrodnie można popełnić tylko umyślnie, występek także nieumyślnie jeżeli ustawa tak stanowi

• brak winy: brak umyślności tam gdzie jest ona niezbędna, brak nieumyślności tam gdzie wystarcza ona do ponoszenia odp.karnej

• dowodzenie winy bez stwierdzenia umyślności lub nieumyślności jest bezprzedmiotowe

TEORIE WINY:

1. PSYCHOLOGICZNA(szkoła klasyczna)

• istota winy w przeżyciach fizycznych sprawcy

• stosunek psychiczny sprawcy do czynu:teoria wyobrażenia - przeżycie to polega na świadomości sprawcy, teoria woli - polega na świadomości i woli sprawcy [wad mi się nie chciało bezczelnie przepisywać, bo dużo tego :( jak jesteś zafascynowany tymi teoriami to znajdź w książce przy odp.temacie ;])

• NORMATYWNA

• niemieckie pr.k. (Tarde, Frank, Gold Schmidt, Freudenthal)

• nie ogr.istoty winy do przeżycia psychicznego

• kładzie nacisk na element zarzucalności

• na istotę winy składają się: 1)zdatność podmiotu(poczytalność, dojrzałość), 2)umyślność/nieumyślność,3)możność postawienia sprawcy zarzutu w normalnej sytuacji motywacyjnej

• polskie prawo karne: Wolter - wina zarucalna (wadliwa) decyzja woli (przy winie umyślnej zarzut wiąże się z samą treścią woli, przy w.nieumyślnej-z wadliwym sposobem powzięcia decyzji woli) - decyzja powzięta w warunkach, w których można było wymagać od sprawcy zgodnego z pr.zachowania

[WADA:teoria wpr.el.zarzucalności o znaczeniu dominującym, nie jest w stanie ustalić jednolitych, pewnych kryteriów zarzucalności - kryt.pozaustawowe np.poczucie obowiązku czy prawo]

• CZYSTA TEORIA NORMATYWNA(związana z finalizmem Wenzla): - wina ma być samym zarzutem (jej istotę odrywa od pierwiastka psychicznego przenosząc umyślność i nieumyślność do struktury czynu), - sens winy ograniczony do wymagalności zgodnego z pr.zachowania w danych warunkach

[WADA:rzezcz sprowadza się do samej oceny co w następstwie prowadzi do osłabienia zasady winy przy rozpatrywaniu podstaw odp.karnej]

E. Rosenfeld „wina w ujęciu psychologicznym to wina w głowie sprawcy, wina w ujęciu normatywnym to wina w głowie sędziego” :))




WINA UMYŚLNA

umyślność=zamiar (dolus)

2 rodzaje zamiaru(art.9§1):

• bezpośredni (dolus directus) - wyższa postać umyślności

- sprawca chce czynu zabronionego, ma wolę popełnienia czynu

- sprawca ma świadomość możliwości popełnienia czynu zabronionego i chce zaistnienia tej rzeczywistości

• zamiar bezpośredni zabarwiony celem działania (dolus directus coloratus) - p.kierunkowe charakteryzujące się tym, że w opisie czynu zabronionego występuje wskazanie celu, do którego sprawca dąży np.art. 127§1

• zamiar przemyślany (dolus directus praemeditatus) - działanie z premedytacją (wystąpienie el.planowania i odp.nastawienia sprawcy co do sposobów popełnienia czynu); zwykle oznacza: 1)wzmożoną brutalność, 2) determinację sprawcy do realizacji czynu, premedytacja przemawia za surwszą karą

• zamiar nagły (dolus repentinus) - zamiar popełnienia p.powstały pod wpływem pewnych bodźców w danym czasie zaistniałych, sprawca działa pod wpływem nagle pojawiającego się impulsu na skutek wystąpienia czynników zewnętrznych aktywizujących jego wolę przełamania prawa; charakt. Przy p.zabójstwa pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami(art.148§4), tzw. „krótkie spięcie” czynniki emocjonalne biorą górę nad racjonalnymi

• ewentualny (dolus eventualis; wynikowy) - niższa postać umyślności, przemawia za niższą karą

• sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi, towarzyszy zwykle jakiemuś innemu dążeniu sprawcy, nastawionemu na urzeczywistnienie czegoś zabronionego lub nie

• dążenie zabronione - np.sprawca podpala cudzy dom(cel), uświadamia sobie możliwość sprowadzenia zagrożenia bezpieczeństwa życia i zdrowia jego domowników i godzi się na to (art.160§1)

• dążenie niezabronione - np.ktoś wynajmuje urządzenie techniczne choć ma świadomość, że nie jest ono dostatecznie sprawne lub nie zostało poddane obowiązkowemu przeglądowi;kierowany chęcią zarobku nie przerywa działalności, udostępnia urządzenie w stanie niesprawdzonym

• ZAMIAR NIBY EWENTUALNY (dolus quasi eventualis) = sprawca chce pewnego stanu rzeczy, nie mając pewności co do poszczególnych elementów składających się na zdarzenie przestępne, zachodzi brak pewności przy dopuszczeniu ewentualności, że tak właśnie jest (np.art. 200,202§2-4)

str. 141 = historyczne




WINA NIEUMYŚLNA - naruszenie reguł ostrożności immanentną cechą dominującej liczby p.nieumyślnych

1. nieumyślność świadoma - lekkomyślność (luxuria):

- sprawca nie ma zamiaru popełnienia czynu zabronionego, ale go popełnia na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo iż możliwość popełnienia czynu przewidywał

- wina opiera się tu na 2 podstawach: 1) świadomości, 2) zarzucie braku zachowania ostrożności wymaganej w danej sytuacji, np.kierowca pojazdu zamiast stale obserwować jezdnię, ruch innych pojazdów itd. wdaje się w intensywną rozmowę z pasażerem

2. nieumyślność nieświadoma - niedbalstwo (neglegentia)

- sprawca również nie ma zamiaru popełnienia czynu zabronionego, ale go popełnia na skutek niezachowania ostrożności w danych okolicznościach, mimo iż mógł go przewidzieć

- charakteryzuje się nieświadomością zaistnienia czynu zabronionego sprawca miał jednak obowiązek dołożenia odpowiedniej staranności pozwalającej mu zachować się zgodnie z oczekiwaną ostrożnością w danej sytuacji, miał możliwość zdobycia świadomości o rozwoju sytuacji np.pracownicy budowy zrzucają niepotrzebne elementy kondygnacji wyższej, bez obserwacji terenu i powodują uszkodzenie ciała współpracownika

Powinność - należy rozpatrywać jako wspólną dla pewnej kategorii osób, znajdujących się w identycznej sytuacji zawodowej lub faktycznej

Możliwość - powinna być oceniana indywidualnie, jako możliwość tego konkretnego człowieka, a nie przeciętna możliwość człowieka w ogóle (z uwzględnieniem: możliwości intelektualnych danej jednostki, jej stopnia rozwoju duchowego i społecznego, jej poziomu kulturowego, wiedzy na danym odcinku aktywności życiowej)

Odpowiedzialność za p.nieumyślne ogr.do występków, co do których wystarczalność nieumyślności ustawa przewiduje.




WINA KOMBINOWANA/MIESZANA (culpa dolo determinata) - Anzelm Feuerbach;kodeks karny bawarski 1813 rok;nieumyślność wynikająca z umyślności (obecnie culpa dolo exorta - nieumyślność połączona z umyślnością, czyn wyjściowy jest objęty umyślnością a następstwo tego czynu nieumyślnością.

• wina kombinowana odnosi się do p.kwalifikowanych przez następstwo, np.ciężkie uszkodzenie ciała z wynikiem śmiertelnym (156§3), udział w bójce lub pobiciu - ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć (158§2-3), znęcanie się - targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie (207§3)

• wykluczenie odp.za tzw.obiektywne następstwo czynu, gdy p.wyjściowe jest przestępstwem materialnym (to ów drugi skutek musi być objęty winą (tylko wystarcza co do niego nieumyślność - co najmniej niedbalstwo - nieumyślność świadoma))

• ocena czynu (jako całości) jako przestępstwo umyślne jest uzasadniona z uwagi na umyślność czynu wyjściowego

• zalety:ułatwia kwalifikację czynu i ocenę czynu jako całości

• wady: wg.prof. A. Bojarskiego - konstrukcja przestarzała, H.Rajzman - rozbija jedność pojęcia winy, I.Andrejew - umniejsza wymagania w zakresie zawinienia, K.Buchała - nie daje prawidłowych rezultatów w zakresie wymiaru kary, jeżeli traktuje się przestępstwo z winy kombinowanej jako p.umyślne

• obecny kodeks wprowadza grupę przestępstw kwalifikowanych przez następstwo, przy których występuje połączenie nieumyślności z umyślnością (nieumyślnych p.kwalifikowanych przez następstwo - art.163§4, 165§4, 173§4)

Zagadnienie motywów popełnienia czynu

Motywacja (odwołanie się do motywów):

1. ma znaczenie przy ocenie stopnia winy

2. powinna być uwzględniana przy określaniu stopnia szkodliwości społecznej czynu (art.115§2)

3. liczy się przy orzekaniu pozbawienia praw publicznych (art.40§2)

4. jako podstawowa przesłanka wymiaru kary (art.53§2)

motyw = przeżycie intelektualne, rodzajowe

W poprzednim kodeksie - pobudka (przeżycie emocjonalne, uczucie)




OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ

1. o charakterze przedmiotowym - okoliczności wyłączające BEZPRAWNOŚĆ = KONTRATYPY

2. o charakterze podmiotowym - okoliczności wyłączające WINĘ = BŁĄD I NIEPOCZYTALNOŚĆ

Kontratypy - w pewnych sytuacjach życiowych zachowanie człowieka (wypełniające formalne znamiona okr.typu.przestępstwa), nie przedstawia się jako społecznie niebezpieczne i jako takie (zgodnie z materialną definicją przestępstwa), nie może uchodzić za czyn przestępny (A.Zoll)

1. Kontratypy ustawowe

1. obrona konieczna (art.22)

2. stan wyższej konieczności (26§1)

3. działanie w obronie społecznie uzasadnionego interesu oraz prawdziwość zarzutu (213)

4. samopomoc legalna (432§1,343§2 i in.KC)

5. dozwolone ryzyko (27)

6. ryzyko w sporcie

7. działanie w ramach swoich praw i obowiązków

8. czynności lecznicze

9. przerwanie ciąży

2. Kontratypy pozaustawowe

1. zgoda uprawnionego

2. prawo karcenia

3. zwyczaj

Obrona konieczna - prawo podmiotowe człowieka do ochrony dóbr własnych, dóbr należących do innych osób, a także dóbr publicznych przez bezprawnym zamachem (Vim vi repellere licet - Cicero)

Art.25§1 - obrona konieczna zachodzi wtedy, gdy ktoś odpiera bezprawny, bezpośredni, rzeczywisty zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem

Elementy obrony koniecznej:

• ZAMACH - zachowanie człowieka stwarzające niebezpieczeństwo dla dobra prawem chronionego

• bezprawność - sprzeczność z porządkiem prawnym, czyn naruszający tylko normy moralne nie jest bezprawny; pochodzi tylko od człowieka

- nie można powołać się na obronę konieczną przeciwko działaniom przedstawicieli władz wypełniających swe obowiązki, nawet jeśli skierowane przeciwko niewłaściwej osobie, chyba że zachowanie przekracza służbowe uprawnienia

• bezpośredniość - czyn stanowi konkretne, aktualne niebezpieczeństwo dla prawnie chronionego dobra

• przejawia się w postaci: targnięcia się na dobro prawne i groźby niezwłocznego naruszenia

• m.zamachem a obroną ścisły związek czasowy(temporis vicintas), wymaga się aby można było uznać ich związek za bezpośredni,

• nie ma charakteru bezpośredniości zamach, który: 1) nie zagrażał jeszcze niezwłocznie, 2) gdy jego sprawca używa już w spokoju zdobytego dobra

• realność - zamach ma istnieć obiektywnie, stanowić rzeczywiste niebezpieczeństwo dla prawem chronionego dobra

• jeżeli zamach istniał tylko w subiektywnym odczuciu broniącego się - ZAMACH UROJONY(zastosowana przeciwko niemu obrona to - OBRONA UROJONA); obrona urojona nie usuwa bezprawności czynu: obecny kodeks traktuje urojenie jako szczególną postać błędu(czyn sprawy nie stanowi p., jeżeli błąd usprawiedliwiony,gdy nieuspr.może liczyć na nadzwyczajne złagodzenie kary (art.29))

• str.podmiotowa zamachu: to, że zamach czynem zawinionym lub nie, nie ma znaczenia dla obrony koniecznej, pr.do obrony koniecznej także przed zamachem ze strony osób nieodp.karnie za swe czyny z uwagi na brak winy (nieletni, niepoczytalny, działający w błędzie)

• OBRONA(działanie obronne uzasadnia bezprawny, bezpośredni i rzeczywisty zamach)

• podjęcie działanie możliwego i skutecznego względem zamachu

• nie obowiązuje zasada subsydiarności i proporcjonalności! (art.25§2 - niebezpieczeństwo zamachu wyznaczane jest przede wszystkim wartością dobra zaatakowanego zamachem, przy odparciu zamachu należy uwzględnić stosunek wartości dobra zaatakowanego przez napastnika i niszczonego w ramach obrony)

Zakres dóbr chronionych(KK 1969) - obrona służy przed zamachem na każde dobro prawem chronione (indywidualne, jak i społeczne, tak własne jak i cudze; obrona konieczna cudzego dobra indywidualnego oraz dobra społecznego - POMOC KONIECZNA)

Przekroczenie granic obrony koniecznej w postaci:

• ekscesu intensywnego (art.28§2) - niewspółmierność sił i środków (sposobu) obrony w stosunku do niebezpieczeństwa zamachu

• ekscesu ekstensywnego - obrona przedwczesna lub spóźniona

Stan wyższej konieczności - art.26§1 wtedy, gdy działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą niż dobro ratowane

Elementy:

1. niebezpieczeństwo grożące dobru (art.26) - każda skonkretyzowana groźba naruszenia dobra pr., nie uważa się działanie za podjęte w stanie wyższej konieczności, jeżeli stanowi p.popełnione celem uniknięcia odp.karnej za inne p.

• źródłem niebezpieczeństwa mogą być: - siły przyrody, - zwierzęta, - zachowanie się ludzi

• niebezpieczeństwo tak jak zamach musi być: bezpośrednie i rzeczywiste; bez warunku bezprawności (np.w postaci powodzi), bezpośrednie niebezp.to również takie, które nie grozi natychmiastowym naruszeniem dobra, lecz jest ono po pewnym czasie nieuniknione, a zwłoka w podjęciu decyzji może jedynie pogłębić niebezp.grożące dobru bądź to powiększając jego rozmiary, bądź utrudniając jego odwrócenie

• zawinienie niebezpieczeństwa - nie stanowi przeszkody do powołania się na tan wyższej konieczności, jeżeli tylko działanie nie zmierzało ku temu, ażeby pod pozorem wyższej konieczności wyrządzić szkodę określonej osobie

• warunki dozwolonego przeciwdziałania niebezp.(art.26§1):

• zasada subsydiarności (podjęte działanie jedynym możliwym środkiem do zastosowania;błędnie mniemanie o tym, że sposób ratowania dobry jest zgodny z zasadą subsydiarności, nie uzasadnia powołania się na stan wyższej konieczności (może jednak zwalniać sprawcę z odp.karnej wg.art.29))

• zasada proporcjonalności (dobro poświęcone ma wartość niższą niż dobro ratowane); ocena nie indywidualna a społeczna

Przekroczenie granic wyższej konieczności gdy:

1. naruszenie zasad subsydiarności lub proporcjonalności

2. przeciwdziałanie niebezpieczeństwu nie odpowiada warunkowi bezpośredniości niebezpieczeństwa

3. w postaci ekscesu ekstensywnego (pomiędzy niebezp.a akcją przeciwdziałania mu konieczny ścisły związek czasowy; gdy akcja spóźniona będzie można mówić o przekroczeniu granic wyższej konieczności - sprawca nie będzie mógł liczyć na płynące stąd przywileje)

Wyższa konieczność w prawie karnym a w pr.cywilnym:

• nie każde działanie w st.w.konieczności jest czynem w zupełności legalnym - nie stanowi bezprawia karnego, ale stanowi bezprawie cywilne

• art.424 KC:

• źródłem niebezp. - tylko rzecz lub zwierzę (ale nie człowiek lub siły przyrody jak w pr.karnym)

• niebezp.nie może być wywołane przez działającego

• poświęcić można tylko rzecz lub zwierzę (od których pochodziło niebezp.)

• ratowane dobro ważniejsze od dobra naruszonego + art.142 KC

Działanie w obronie społecznie uzasadnionego interesu i prawdziwość zarzutu.

Art.213§2 - kontratyp w stosunku do czynu okr.w art.212§1 i 2(p.zniesławienia typu podstawowego i kwalifikowanego):

• nie stanowi p.zniesławienia zarzut uczyniony publicznie, pod warunkiem, że jest on prawdziwy, a sprawca działa w obronie społecznie uzasadnionego interesu (dozwolone są formy krytyki publicznej w interesie społ.)

• sprawca może odp.natomiest za ZNIEWAGĘ ze względu na formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu(art.214)

• jeżeli zarzut dot.życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy przeprowadzony TYLKO WTEDY, gdy zarzut ma zapobiec niebezp.dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji nieletniego

Prawdziwość zarzutu uczynionego niepublicznie:

• nie ma p.zniesławienia gdy sprawca nie działał w obronie interesu społecznego, ale zarzut został uczyniony niepublicznie i jest prawdziwy (art.213§1)

• sprawca może odp.natomiest za ZNIEWAGĘ ze względu na formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu(art.214)

• tutaj wył.przestępności czynu dot.tylko zwykłego zniesławienia z art.212§1, a nie kwalifikowanego z art.212§2

Samopomoc legalna:

• nie ma samoistnej instytucji s.legalnej w pr.k.

• Samopomoc uchyla bezprawie karne, gdy dozwolona przepisami cywilnoprawnymi

• str.161 - art.432§1, 343§2, 671§2 KC

Dozwolone ryzyko (art.27§1):

• nie popełnia p.kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego

• jeżeli spodziewana korzyść ma: istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze

• a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są: zgodne w świetle aktualnego stanu wiedzy

Eksperyment przeprowadzony tylko za zgodą uczestnika, na którym jest przeprowadzony; należycie poinformowany o:

1. spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach (oraz prawdopodobieństwie ich powstania)

2. o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym etapie

Eksperyment medyczny - ust.o zawodach lekarza i lekarza dentysty (5.XII.1966)

Warunki badań przedurodzeniowych - ust.o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (7.I.1993):

• dziecko poczęte nie może być przedmiotem działań innych niż te, które służą ochronie życia lub zdrowia jego lub matki

• badania przedurodzeniowe, niezwiększające ryzyka poronienia, dozwolone gdy:

• dziecko poczęte należy do rodziny obciążonej genetycznie

• istnienie podejrzenie wyst.choroby genetycznej możliwej do wyleczenia, zaleczenia lub ograniczenia jej skutków w okresie płodowym

• istnieje podejrzenie ciężkiego uszkodzenia płodu

Ryzyko w sporcie - kryteria dopuszczalności

1. dana dyscyplina dozwolona przez państwo

2. czynność sportowa wykonana zgodnie z regułami gry sportowej

3. czynność sportowa podjęta w celu sportowym przy zachowaniu niezbędnej ostrożności

4. zgoda pokrzywdzonego (np.naruszenie nietykalności cielesnej w czasie walki bokserskiej) - ust.o kulturze fizycznej + zasady bezp.niezbędne do przeprowadzenia zawodów sportowych)

Działanie w ramach swoich praw i obowiązków - dot.wykonywania czynności urzędowych, które stanowiłoby czyn przestępny, gdyby określone przepisy nie zawierały upoważnienia bezpośrednio lub pośrednio do działania np. str.164

Czynności lecznicze (w tym zabieg operacyjny, jako czynność społecznie pożyteczna jest zabiegiem legalnym) - ust.o zawodach lekarza i lekarza dentysty (25.XII.1996)

Warunki dozwoloności:

1. zabieg op.wyłącznie za zgodą pacjenta, który uk.16 lat lub za zgodą ust.przedstawiciela bądź faktycznego opiekuna lub sądu opiekuńczego w przypadku nieletnich, chorych psychicznie lub niedorozwiniętych psychicznie

2. zgoda niewymagana gdy chory jest:

- niepoczytalny

- nie ma możliwości porozumienia się z jego ust.przedstawicielem lub faktycznym opiekunem

*a zwłoka wykonaniu zabiegu może spowodować ujemne następstwa (konieczne uzyskanie opinii drugiego lekarza)

3. czynność lecznicza podjęta w celu leczniczym (a nie np.uchylenia się od służby wojskowej)

4. czynność lecznicza podjęta lege artis - zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej

5. zabiegu może dokonać tylko osoba uprawniona

• zabiegi sterylizacji, kastracji - obow.pr.nie tworzy podstaw

• legalność zabiegów kosmetycznych, jeżeli nieszkodliwe dla zdrowia/życia pacjenta;decydująca zgoda pacjenta

• przeszczepy ex vivo (ust.o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z 26.X.1995) - zgoda dawcy[niekiedy orzeczenie sądu], pobieranie narządów i tkanek ze zwłok, gdy osoba zmarła nie wyraziła sprzeciwu za życia

Przerwanie ciąży (ust.o planowaniu ciąży, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży-7.I.1993 - przerwanie ciąży nie jako zamach na życie kobiety a dziecka):

• kobieta poddająca się zabiegowi nie ponosi odp.karnej

• odp.karnie może ten, kto tego zabiegu dokonał

Ust.o zmianie ustawy z 1993(30.VIII.1993) wprowadziła ponownie kryt.”społecznie dozwolonego przerwania ciąży art.4a); dokonana przez lekarza gdy:

1. ciąża stanowi zagrożenie dla życia/zdrowia kobiety

2. badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu

3. zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czyni przestępnego

4. *kobieta ciężarna znajduje się w ciężkich warunkach życiowych lub trudnej sytuacji osobistej (uchylona orzeczeniem TK z 22.V.1997 jako sprzeczna z konst.zasadą ochrony życia)

*odp.karna tego kto przerywa ciążę - art.152, 154, 153, 157a(157a§2)

Zgoda pokrzywdzonego (uprawnionego):

• zgoda znamieniem takich p.jak:

• wymuszenie rozbójnicze (art.282)

• oszustwo (286)

• lichwa (304)

• brak zgody znamieniem takich p.jak:

• uprowadzenie lub zatrzymanie małoletniego albo os.nieporadnej ze wzgl.na jej stan psychiczny lub fizyczny, wbrew woli uprawnionego do opieki lub nadzoru (art.211)

• naruszenie tajemnicy cudzej korespondencji (267§1)

• naruszenie miru domowego (193)

• brak zgody znamieniem dorozumianym np.kradzież (278), zgwałcenie (197)

• zaistnienie zgody unicestwia byt przestępstwa z uwagi na brak znamienia p.(zgoda nie jest tu kontratypem)

• tam gdzie brak zgody nie występuje jako znamię p. (zgoda kontratypem):

• naruszenie nietykalności cielesnej (217)

• zniewaga (216)

• lekkie uszkodzenie ciała (157§2)

• uszkodzenie mienia indywidualnego (288§1)

• przy pewnych typach p.zgoda nie ma znaczenia/karalność niezależna od woli osoby: kazirodztwo(201), obcowanie płciowe z os.poniżej 15 lat(200), prezentowanie treści pornograficznych os.poniżej 15 lat(202§2)

• warunki zgody pokrzywdzonego - str.168

Prawo karcenia:

• karcenie (wyczerpujące formalne znamiona p.naruszenia nietykalności cielesnej lub zniewagi-art.217/217) dozwolone jest, jeżeli podjęte w celu wychowawczym (cum anim corrigenti) i z umiarkowaną intensywnością, wyłączająca możność uznania go za znęcanie się fizyczne lub moralne (art.207)

• pr.karcenia przysługuje rodzicom i opiekunom w okresie trwania władzy rodzicielskiej lub opiekuńczej: w ogr.zakresie wychowawcom w szkołach i wszelkich zakładach wychowawczych

Zwyczaj(zachowani zwyczajowo tolerowane) np.nie uchodzi za czyn przestępny:

• polanie wodą człowieka w odp.dniu roku (śmigus-dyngus)

• przyjacielskie „poklepywanie” :)

• używanie różnego rodzaju epitetów w stosunkach zażyłości

Okoliczności wyłączające winę:

1. niedojrzałość psychiczna i społeczna nieletnich

2. niepoczytalność

3. błąd

4. stan wyższej konieczności wył.winę

5. rozkaz przełożonego i polecenie służbowe

6. ostateczna potrzeba

Niedojrzałość psychiczna i społeczna nieletnich(zależy od wieku):

• obowiązujący kodeks pogłębił wyjątek od zasady 17 lat (art.10) - odp.karna możliwa już od lat 15 z powodu podanych okoliczności (10§2)

• niedozwoloność takiego rodzaju działać (zbrodnia przeciwko życiu, zgwałcenie, rozbój, zbrodnia przeciwko bezpieczeństwu zbiorowemu, umyślne ciężkie uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia) i ich naganny charakter są już oczywiste dla człowieka w tym wieku

Niepoczytalność - nienormalny stan psychiki, w którym możność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania własnym postępowaniem jest wyłączona (nie zależy od wieku)

Metody określania stanu niepoczytalności:

1. psychiatryczna - wskazuje się przyczyny niepoczytalności, podaje genezę takiego stanu rzeczy, bez wskazania wprost na konsekwencje (jedynie zaburzenia psychiczne, mające być podstawą wyłączenia poczytalności)

2. psychologiczna - wskazuje na wady psychiki bez wskazania ich przyczyn

3. mieszana (art.30) - nie popełnia p.ten, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem

• choroba psychiczna w przeciwieństwie do niedorozwoju (upośledzenia) jest zjawiskiem dynamicznym - różna natężenie dolegliwości, woli, uczciwości, pamięci, spostrzegania

• upośledzenie umysłowe - wadliwy stan intelektualny (zahamowanie rozwoju życia umysłowego jednostki powodujący, że jednostka ta nigdy nie osiąga stopnia rozwoju intelektualnego właściwego ludziom o psychice normalnej): -wadliwość w zakresie intelektu a nie woli, -nie „niedorozwój” gdyż chodzić może o stany nabyte np.pourazowe

Dawny podział stopni upośledzenia:

1. idiotyzm

2. głuptactwo(imbecylizm)

3. ograniczenie umysłu (debilitas mentalis)

Obecny podział:

• głębokie (iloraz inteligencji do 20)

• znaczne (20-34)

• umiarkowane (35-51)

• lekkie (52-67)

* głębokie, znaczne i umiarkowane - mogą być przyczyną niepoczytalności całkowitej; lekkie - poczytalność ograniczona

Przypadki niedorozwoju jak:

*kretynizm (różne stopnie ubytków w zakresie intelektu)

• idiotyzm (stopień głęboki i znaczny) najniższy poziom intelektualny, pozbawieni zdolności mówienia bądź mowa składająca się z niewielu wymawianych wadliwie wyrazów; nie są w stanie pobierać nauki, pracować

• imbecyle (głuptacy - stopień znaczny) - mogą wykonywać te czynności w ograniczonym zakresie, również wymagają opieki, mogą uczęszczać do szkoły, zdobywać wiedzę na niskim poziomie

Inne zakłócenia czynności psychicznych - wszelkie inne przyczyny nie będące chorobą ani upośledzeniem; czasowe zaburzenia funkcji psychicznych wywołane np.silną gorączką, środkami chemicznymi

Przepisów o wył.poczytalności i jej ograniczeniu nie stosuje się, jeżeli sprawca wprowadził się w stan odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, co przwidywał albo mógł przewidzieć (art.31§3) - NIE stan nietrzeźwości!

Wyjątek - upojenie patologiczne:

1. alkohol uaktywnia tylko trwający już proces chorobowy

2. alkohol jako czynnik samoistny powoduje w pewnych sytuacjach (wygłodzenie, przemęczenie, zdenerwowanie) - patologiczne reakcje organizmu [w niektórych krajach przyjmuje się konstrukcję Rauschdeliktu - samodzielne p.polegające na doprowadzeniu do stanu niepoczytalności przez spożycie środków alkoholowych i popełnienie w tym stanie czynu zabronionego przez ustawę (Kkniemiecki art.323a)

Błąd - rozbieżność m.rzeczywsitością a świadomością o niej podmiotu poznającego

wyłączają winę umyślną:

1. w ogóle brak wyobrażenia świadomości o danej rzeczywistości (ignorantia, nieświadomość)

2. mylne wyobrażenie o danej rzeczywistości, przydanie jej właściwości, które w istocie nie występują (urojenie, błąd sensy stricto)

Podział błędów:

1. błąd co do faktu (error facti) - art.28§1 co do znamienia przestępstwa (okol.faktyczne decydują o bycie p.):

• wył.odp.za p.umyślne

• wył.odp.za p.nieumyślne tylko wtedy, gdy błąd ten nie jest zawioniony

• dotyczy tylko str.przedmiotowej lub przedmiotu p., czasem podmiotu, ale nigdy str.podmiotowej (nie można być w błędzie co do własnych przeżyć psychicznych)

• odp.art.13§2 za usiłowanie nieudolne, gdy nieuświadomienie sobie przez sprawcę, że działa on na przedmiot nienadający się do dokonania na nim p.(np.oddania strzału do człowieka nieżyjącego, z zamiarem pozbawienia go życia

• nie jest błędem co do faktu:

• błąd co do osoby (error in persona) - np. A chcąc zabić B, zabija C myśląc, że to B[art.148§1 chroni życie człowieka w ogóle]

• zboczenie działania (aberratio ictus) - sprawca z przyczyn od niego niezależnych osiąga inny rezultat niż chciał [np.oddaje strzał do A, lecz chybia i trafia w B w tym samym pomieszczeniu - przedmioty ochrony, zaatakowany i naruszony są takie same - sprawca odp.za p.zabójstwa]

• błąd co do znamion przedmiotowej str.p.:

• b.ontologiczny(co do bytu środka)

• b.nomologiczny(b.w zakresie pr.naturalnych zastosowanego środka)

• możliwa odp.za p.nieumyślne

• gdyby towarzyszył sprawcy zamiar pozbawienia życia, błąd co do środka skutkuje wg.art.13§2 odp.za usiłowanie nieudolne - sprawca posłużył się środkiem nienadającym się do wywarcia okr.skutku

• błąd co do znamion podmiotu p. (przy p.indywidualnych) np.żołnierz przekonany o swojej demobilizacji oddala się z terenu jednostki [338-dezercja] - nie jest takim błędem - błąd sprawcy co do własnego wieku

• błąd co do okoliczności wył.odp.karną art.29

• błąd co do prawa (ignorantia iuris) - nieświadomość co do prawa

• przedmiotem b.-ocena prawna czynu (sprawca nie wie, że okr.czyn jest przez pr.karne zabroniony)

• sprawca nie myli się co do żadnego ust.znamienia czynu (nie jest TYLKO świadom jego niedozwoloności)

• 3 stanowiska dot.odp.osoby działającej w nieświadomości:

• nieznajomość pr.szkodzi zawsze(pr.znane jest wszystkim)

• ignorantia iuris non nocet (osoba nie ponosi odp.swojej nieświadomości)

• nieznajomość pr.nie zawsze szkodzi (czasami wył.odp.karną lub stanowi podstawę nadzwyczajnego złagodzenia kary - polski KK art.30):

• art.30-nie popełnia p., kto dopuszcza się czynu zabronionego, w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności: gdy b.usprawiedliwiony - odstąpienie od odp.k.; gdy b.nieusprawiedliwiony - możliwe nadzwyczajne złagodzenie kary

• odp.karnej nie ma, gdy sprawca nie mógł uniknąć błędu

• urojenie bezprawności; p.urojone(delictum putativum):

• sprawca działa w przekonaniu, że jego czyn jest zabroniony przez pr.karne, gdy tak nie jest

• nullum crimen sine lege - nie ma p. (np.osoba dopuszcza się cudzołóstwa, nie ponosi odp.k.mimo przekonania, że pop.p)

Stan wyższej konieczności wył.winę - art.26§2 - dobro poświęcone jest mniejsze, - wg.normatywnej koncepcji winy zachodzi wył.winy a nie bezprawności, - zasada wyłączenia pewnej kategorii osób(nie odnosi się do tych ludzi, którzy mają szczególny obowiązek narażania się na niebezpieczeństwo np.straż ogniowa, służba medyczna)

Rozkaz przełożonego i polecenie służbowe.

Art.318:

• nie popełnia p.żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego na rozkaz, chyba że go wykonując umyślnie popełnia p.

• KK nie uznaje zasady „ślepych bagnetów” (bezwzględne posłuszeństwo wydającemu rozkaz;brak każdorazowo odp.karnej wykonawcy)

• lekkomyślność lub niedbalstwo po str.wykonawcy rozkazu nie wystarcza do pociągnięcia go do odp.

• Rozkazodawca ponosi odp.k.na zasadach art.18§1

Ust.o pracownikach urzędów państwowych (16.IX.1982) art.18ust.2:

• gdy polecenie służbowe w mniemaniu urzędnika jest m.in.niezgodne z prawem, powinien przedst.swoje zastrzeżenia kierownikowi urzędu, gdy polecenie wyd.kierownik - organowi nadrzędnemu

• po pisemnym potwierdzeniu polecenie wykonuje

• jeżeli zastrzeżenia okażą się uzasadnione odp.ponosi ten, kto wyd.polecenie

• urzędnikowi wolno wykonać polecenia stanowiącego przestępstwo lub grożące stratami

Ust.o urzędnikach samorządowych z 1990 roku.

Ostateczna potrzeba.

Art. 319§1:

• Nie popełnia p.żołnierz, który w wypadu p.lub oporu drugiego żołnierza stosuje środki niezbędne do wymuszenia posłuchu lub wykonania rozkazu, do którego wydania był uprawniony;jeżeli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania, a posłuchu dla rozkazu nie można osiągnąć w inny sposób

• obowiązuje zasada subsydiarności

Bezkarność przypadków zbliżonych do stanów wyższej konieczności:

1. niekaralne nieudzielenie pomocy 2 osobie (162§2)

2. niekaralne fałszywe zeznanie (233§3)

3. niekaralne zatajenie dowodów niewinności (236§2)

4. niekaralne poplecznictwo (239§2)

5. niekaralne niezawiadomienie o przestępstwie (240§3)




FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

Formy stadialne (obejmują przypadki tzw.przeddokonania) - stanowią rozszerzenie odp.karnej, w sensie przedmiotowym, na zachowania wcześniejsze niż dokonanie

*punktem wyjścia jest zamiar

*tzw.droga przestępstwa (iter delicti) - pochód przestępstwa:

1. przygotowanie

2. usiłowanie

3. dokonanie

[1)karalne w ograniczonym zakresie;2) i 3) z zasady karalne]

DOKONANIE - zdarzenie już zaistniało; już fakt realnie istniejący:

• odp.podlega nie tylko sprawca, który p.dokonał + sprawca zachowań wcześniejszych - w szczególności ten, który popełnić p. + w ogr.zakresie sprawca czynności przygotowawczych

• ważny element subiektywny - nastawienie sprawcy na popełnienie p.

• el.subiektywny(zamiar sprawcy) + el.obiektywny(sprowadzenie zagrożenia dla chronionego dobra) wskazują na społeczną szkodliwość czuwania

• w opisie czyni zabronionego, ze wzgl.redakcyjnych, FORMA CZASU TERAŹNIEJSZEGO - odp.karnej podlega nie tylko dokonanie jako fakt już istniejący + formy wcześniejsze od dokonania

USIŁOWANIE(art.13§1) - gdy ktoś w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem zmierza bezpośrednio do jego dokonania, które jednak nie następuje

1. element podmiotowy(zamiar)

2. element przedmiotowy(zachowanie zmierzające bezpośrednio ku dokonaniu)

2 elementy pozytywne - zamiar i zachowanie sprawcy

1 element negatywny - brak dokonania

ad.do 1) - usiłowanie może być tylko czynem umyślnym;umyślność może polegać na zamiarze bezpośrednim i ewentualnym (art.9§1)

ad.do 2) - usiłowanie może dot.p.materialnego i formalnego;p.z działania i p.z zaniechania

• chodzi o zachowanie bezpośrednio zmierzające ku dokonaniu (cecha oddzielająca usiłowanie od przygotowania, które pośrednio zmierza do dokonania p.) - nie oznacza realizacji czynu zabronionego

• zachowanie bezpośrednio zmierzające do dokonania uszkodzenia ciała lub naruszenia nietykalności - polega na demonstrowaniu woli zadania ciosu upatrzonej ofierze bez kontaktu z jej ciałem

Koncepcja obiektywna:

• usiłowanie stanowi początek dokonania, wówczas gdy sprawca rozpoczyna... [nie wiem co dalej :(]

Koncepcja subiektywna:

• nastawienie psychiczne sprawcy; za usiłowanie można uznać czynności nawet znacznie oddalone od dokonania jeśli stanowiły uzewnętrzniony wyraz zamiaru sprawcy

Koncepcja mieszana - obecna:

• usiłowanie, gdy sprawca w zamiarze popełnienia p.podejmuje działanie, które bezpośrednio zmierzają do dokonania (el.obiektywny-bliskość dokonania;el.subiektywny-zamiar sprawcy)

RODZAJE USIŁOWAŃ:

1 podział:

• zupełne(zakończone) - gdy sprawca uczynił wszystko, co w danym wypadku należało, a jednak dokonanie nie nastąpiło

• niezupełne(niezakończone):

• zaniechane - sprawca rezygnuje z realizacji czynu z własnej woli; art.15§1 - bezkarność sprawcy, który dobrowolnie odstąpił od dokonania czynu albo zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego;motywy pozytywne moralne (dowodzi niegodziwości podjętego czynu), motywy moralnie niskie lub obojętne (przekonanie, że realizacja czynu będzie nieopłacalna w kontekście możliwej odp.karnej); liczy się wola sprawcy niepozostającego pod wpływem innych osób lub okoliczności

• przeszkodzone(zatamowane) - sprawcy przeszkodzono w realizacji czynu

2 podział:

• udolne

• nieudolne(nierealne) - sprawca w danych okolicznościach nie może doprowadzić do dokonania;obiektywnie niemożliwe

• karalność u.nieudolnego w 2 przypadkach:

1. gdy nieudolność polega na braku przedmiotu nadającego się do dokonania na nim czynu zabronionego (brak dobra chronionego)

2. gdy zastosowano środki nienadające się do popełnienia danego czynu (posłużenie się takim narzędziem, urządzeniem lub przedmiotem, przy którefo użyciu czyn nie może zostać wykonany

Usiłowanie kwalifikowane - sprawca dążąc do naruszenia jednego dobra, powoduje uszkodzenie innego (charakterystyczne dla p.przeciwko życiu)

Karalność usiłowania:

• zasada pełnej karalność usiłowania - nie wpr.się ogr.przedmiotowego, też w kwestii kary

• ustawowe zagrożenie karą za dane p. jest wspólne dla dokonania i usiłowania

• art.15§1 czynny żal - nie podlega karze ten, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania i ten, kto dobrowolnie zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego (daje to podst.do nadzwyczajnego złagodzenia kary - także w przypadku usiłowania nieudolnego + sąd może odstąpić od wymierzenia kary)

• nie przewiduje się odp.za usiłowanie przy wykroczeniach skarbowych

PRZYGOTOWANIE (ART.16§1) - tworzenie warunków do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania - zachowanie dopiero pośrednio zmierzające ku dokonaniu

el.podmiotowy - charakt.umyślność w postaci zamiary bezpośredniego - przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca podejmuje zaznaczone czynności w celu popełnienia czynu zabronionego

el.przedmiotowy - działanie („czynności”

Formy przygotowania (typowe przypadki zachowań ludzkich mogących stanowić przygot.):

1. w sensie techniczno-fizycznym - przysposabianie środków, ich pozyskiwanie, techniczne przygotowywanie się do popełnienia p.w przyszłości

2. w sensie organizacyjno-intelektualnym - gromadzenie informacji o zabezp.danej instytucji, urządzeń publ., systemie alarmowym i in.el.tego zabezp.LUB działania planistyczne (np.w związku z projektowanym spowodowaniem katastrofy)

3. w formie porozumienia - osoby planujące popełnienie p.porozumiewają się co do tego;takie porozumienie może stanowić podstawę dalszych wspólnych działań przestępnych

Przygotowanie karalne tylko w wypadkach wskazanych w ustawie m.in.:

1. p.przeciwko państwu pol. (art.127§2-spisek przeciwko R;art.128§2-zamach przeciwko konstyt.organom RP)

2. p.przeciwko obronności RP (art.140§3-sabotaż woj.)

3. p.sprowadzenia niebezpieczeństwa powszechnego (art.168)

4. p.przeciwko bezp.w komunikacji (art.175)

5. przygot.do fałszowania pieniądza lub innego śr.płatniczego (art.310§4)

[nie ma tu p.zabójstwa ani rozboju (ustawodawca wpr.karalność przygot.tylko dla tych p., przy których czynność przygotowawcza daje się łatwo rozpoznać - jako czynność nastawiona na stworzenie warunków do dokonania p.w przyszłości - cz.przygotowawcze mogą być trudno rozpoznawalne jako przedsiębrane w tym właśnie celu)]

Nie podlega karze za przygotowanie:

1. osoba, która od niego odstąpiła, niszcząc w szczególności przygotowane środki/zapobiegając skorzystaniu z nich w przyszłości

2. osoba, która w przypadku porozumienia z inną osobą podjętego w celu pop.p.wykazała następne istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu

3. art.15§2 - dobrowolne odstąpienie od dokonania lub zapobiegnięcie skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego




Formy zjawiskowe (techniczne sposoby popełnienia p.), prowadzą do rozszerzenia odp.karnej w sensie podmiotowym - odp.objęty sprawca i współsprawca, też podżegacz i pomocnik

SPRAWSTWO

sprawca - ten kto sam, osobiście realizuje znamiona czynu zabronionego

sprawstwo w formie jednosprawstwa - personalne wykonanie czynu zabronionego przez konkretną osobę

WSPÓŁSPRAWSTWO(art.18§1) - sprawcy, działając w porozumieniu, wspólnie wykonują czyn zabroniony:

1. el.podmiotowy - porozumienie (działanie tylko świadome i umyślne)

2. el.przedmiotowy - wykonanie czynu wspólnie z inną osobą (lub osobami)

* nie ma wymagań co do formy porozumienia; porozumienie - wyraźne/dorozumiane niezbędne do przyjęcia współsprawstwa

- współsprawstwo koincydentalne (równoległe) sprawcy działają w tym samym obiekcie (np.wagon kolejowy) albo na tym samym terenie (np.plac budowy), ale każdy na swój rachunek, samodzielnie zabiera znajdujące się tam towary bez porozumienia ze sobą, to ich zachowanie nie stanowią współsprawstwa (przypadkowo działają w tym samym czasie, popełniając różne p.)

Niejednolita forma wyk.czynu zabronionego:

1. sprawcy działający w porozumieniu jednolicie realizują całość znamion cz.zabronionego - tzw.wielosprawstwo(współsprawstwo niewłaściwe) - włamanie - dok.każdej czynności wspólnie od początku do końca

2. podział ról - każdy ze współsprawców realizuje tylko cząstkę czynu zabronionego z uwagi na: przyjęty podział ról/na potrzeby narzucone na realizowane zdarzenie faktyczne (1 otwiera zamek a 2 przewozi towary) tzw.współsprawstwo właściwego

• współsprawcy ponoszą odp.(w granicach swojej umyślności/nieumyślności) za całe pop.p.niezależnie od formy realizacji (może mieć wpływ na wymiar kary-art.289) w stosunku do każdego można orzec nawiązkę, każdy ponosi odp.odszkodowawczą za całość wyrządzonej szkody

• tzw.współsprawstwo sukcesywne - sprawca dołącza się do realizacji czynu na dalszym etapie, nie działając z innym od początku - współsprawstwo od momentu jego przyłączenia się do działań przedsiębranych przez innych sprawców (odp.tylko za ten fragment działań w którym uczestniczył wspólnie)

• współsprawstwo w zakresie p.nieumyślnego - świadome wspólne działanie sprawców prowadzi do czynu nieumyślnego

Sprawstwo a) kierownicze i b) przez polecenie(art.18§1) - powst.pod wpływem rozwoju zjawisk przestępczości wojskowej:

a) od KK z 1969 - sprawcą osoba, która sama nie realizuje znamion czynu zabronionego, ale jest głównym organizatorem, „mózgiem” p.(dominująca rola w p.)

np.afera w barze „Praha”, afera skórzana i budowlana

b) zw.z przestępczością '90, połączona z przemocą, nie tylko wykorzystująca firmy gospodarcze a podporządkowująca je sobie - sprawcą polecający popełnienie czynu zabronionego - przywódca grupy przestępczej lub działający w jego imieniu (wykorzystanie uzależnienia jakiejś osoby od siebie)

Współsprawstwo konieczne (delictum sui generis) - dot.p.o zbiorowej kwalifikacji - konieczny udział min.2 a nawet 3 osób w realizacji czynu np.udział w bójce(158), zgwałcenie kwalifikowane(197§3), u.w zorganizowanej grupie przestępczej(art.258) [„wspólnie z inną osobą”]

Uczestnictwo konieczne - gdy znamiona czynu zabronionego zawiera tylko opis zachowania sprawcy ale do realizacji tego czynu może dojść jedynie przy udziale innej os. (np.p.kazirodztwa)

PODŻEGANIE(art.18§2) - nakłanianie drugiej osoby do dokonania czynu zabronionego

el.podmiotowy - wyraża słowo „chcąc” - podżeganie ograniczone o umyślności (to może polegać TYLKO na zamiarze bezpośrednim)

el.przedmiotowy - nakłanianie 2 osoby do popełnienia p.oznacza - oddziaływanie na jej wolę aby powzięła decyzję o pop.p.(polega tylko na działaniu)

• ust.NIE OKREŚLA warunków nakłaniania; forma różna(może wiązać się ze stw.wizji pożytków z pop.p., el.nacisku połączonego z pogróżkami);powinno być konkretne w treści i adresowane do konkretnej osoby/osób

• nie jest nakłanianiem - nawoływanie skierowane do grupy osób podczas wiecu(zebrania), aby pop.one dany czyn zabroniony(art.18§2) - takie zachowanie sprawcy może stanowić p.samoistne z gr.p.przeciwko porządkowi publicznemu z art.255

POMOCNICTWO (art.18§3) - ułatwianie danej osobie pop.p.

el.podmiotowy - wyraża pojęcie zamiaru (pomocnik działa w zamiarze, aby inna osoba dokonała p.)=może być czynem TYLKO umyślnym(ale u.może się wyrażać w zamiarze bezpośrednim i ewentualnym art.9§1)

el.przedmiotowy - różne możliwe formy udzielania pomocy: forma pomocy fizycznej lub psychicznej, polega i na działaniu i na zaniechaniu

Formy pomocnictwa:

1. fizyczne - dostarczanie narzędzi; środka przewozowego (dostarczanie środka w ogóle)

2. psychiczne - udzielanie rady, informacji (np.pracownika banku i zabezp.bankowych pomieszczeń)

Pomocnictwo przez zaniechanie karalne gdy:

• ktoś wbrew szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do pop.p.swoim zachowaniem ułatwia innej osobie pop.p.(np.strażnik w magazynie, który świadomie nie sygnalizuje wejścia osoby niepożądanej udając, że jej nie widzi/nie uruchamia urządzeń alarmowych)

• pomoc po wykonaniu czynu zabonionego = paserstwo lub poplecznictwo A NIE pomocnictwo

Zasady odp.podżegacza i pomocnika:

1. odpowiedzialności samoistnej: odp.za własne p., podstawa odp.ich własny czyn polegający na podżeganiu/pomocnictwie a nie udział w cudzym p.

2. indywidualizacji winy - zakres odp.pomocnika i podżegacza jest limitowany jego winą (art.20 „odp.w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odp.pozostałych współdziałających” - nie odp.za eksces osoby podżeganej lub wspieranej)

3. odpowiedzialności niezależnej jako:

1. niezależność odp.podżegacza/pomocnika od zdatności podżeganego/wspieranego do ponoszenia odp(brak zawinienia)

2. odp.mimo nieskuteczności podżegania/pomocnictwa

Art.22 - odstępstwa od zas.3):

1. czynu zabronionego nie usiłowano dokonać(możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary sprawcy/odstąpienie od jej wymierzenia)

2. usiłowanie dokonania czynu zabronionego wystąpiło (podżegacz/pomocnik odp.jak za usiłowanie - art.14§1)

*nieskuteczność podżegania/pomocnictwa nie jest przeszkodą dla pociągnięcia ich do odp.karnej (ew.odpowiednio łagodniejsze potraktowanie)

Skutkowość i nie-skutkowość podżegania i pomocnictwa = stanowisko Zolla(słuszne!):

• dok.p.w foormie pod./pom.nie wymaga sprawstwa(jedynie po zrealizowaniu znamion tych p.)

• podżeganie/pomocnictwo nie stają się zrealizowane tylko wtedy, gdy nastąpi odp.upływ czasu do momentu wykonania czynu przez sprawcę sensu stricto

=stanowisko Makarewicza:

• w braku dok.p.przez sprawcę podżeganego/wspieranego pod.i pom.odp.jak za usiłowanie - zwrócenie uwagi sędziego na okoliczność, że może uwzgl.tę sytuację jako okoliczność łagodzącą, a gdy sprawca nie podjął nawet usiłowania - okoliczność uzasadniającą wyjątkowe traktowanie

Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo:

stanowisko SN (uchw.z 2003) - zła wg.profesora :)

„podżeganie pop.w formie usiłowania, gdy a)usiłujący bezskutecznie nakłania do czynu zabronionego o znamionach okr.w części szczególnej KK, b)bezskutecznie nakłania do czynu zabronionego o znamionach podżegania (1 osoba wysyła do 2 list nakłaniający ją do zabójstwa;list nie dochodzi|osoba wybiera się z narzędziami koniecznymi do pop.p., ale nie udaje jej się ich dostarczyć)->czy takie zachowanie, które w rozumieniu potocznym można uznać za usiłowanie, stanowi usiłowanie również z punktu widzenia normy prawnej wg.prof. Bojarskiego-->NIE!!

Odp.:

• przepisy o usiłowaniu zakładają podjęcie przez sprawcę zachowania zmierzającego bezpośrednio ku dokonaniu

• a zachowanie tych osób nie odpowiada warunkowi bezpośredniości(nie może być łączone z samymi tylko pojęciami „podżeganie”/”pomocnictwo” lecz z czynem zabronionym okr.w odp.przepisie cz.szczeg.)

• pojęcia „podżeganie” i „pomocnictwo” samodzielnie nie stanowią czynu zabronionego podżegania lub pomocnictwa

• SN nie dokonuje niezbędnego rozróżnienia m.usiłowaniem podżegania a podżeganiem do podżegania

PODŻEGANIE I POMOCNICTWO A WSPÓŁSPRAWSTWO

(sprawa oceny zdarzenia pod kątem tylko podżegania lub pomocnictwa lub już współsprawstwa)

Przyczyny stałych trudności:

1. założenia teoretyczne co do kryteriów rozróżniania podżegania i pomocnictwa od współsprawstwa

2. nieusuwalne następstwo komplikacji zdarzeń faktycznych, na których kształtowanie człowiek nie może mieć wpływu (różne przypadki życiowe)

ad.do 1):

Koncepcja podmiotowa:

• oddaje decyzję ocenie samego sprawcy (ma zadecydować o tym, czy czuł się on jako działający samodzielnie, na własną rzecz, czy tylko w roli wspierającego, a nie samodzielnego sprawcy)

Koncepcja przedmiotowa:

• decydujące, co sprawca wykonał, a nie co chciał wykonać (na rzecz współsprawstwa przesądza realizacja znamion p.;brak kieruje ocenę na podżeganie lub pomocnictwo)

Koncepcja mieszana:

• kryterium istotności zachowania danej osoby jako kryt.rozdzielenia podżegania, pomocnictwa od współsprawstwa

Wg.kodeksu:

• sprawcą/współsprawcą ten, kto „wykonuje czyn zabroniony”

• ten kto nie wyk.p., nie realizuje żadnego znamienia czynu zabronionego może być tylko podżegaczem lub pomocnikiem

Wyjątki: a)sprawca kierowniczy i 2)sprawca przez polecenie

• nie jest współsprawcą ten, kto nie uczestniczy, np.w realizacji p.kradzieży z włamaniem, lecz tylko stoi na czatach - pełni tylko rolę pomocnika

• wg.SN tak samo przy zgwałceniu - ten, który np.użyczył lokalu

• przekwalifikowanie podżegania/pomocnictwa we współsprawstwo nie powinno mieć miejsca zgodnie z art.18§1 w odniesieniu do jakiegokolwiek p.; jednak pogląd SN, że gdy rola sprawcy polegała jedynie na oświetlaniu w porze nocnej pozostających we śnie ofiar, podczas gdy 2 sprawca oddawał strzały, pozbawiając życia te osoby, wyk.czynności pomocnicze jest także WSPÓŁSPRAWCĄ[wg prof.nie powinien] - nacisk na istotność roli pomocnika i podział ról m.działających sprawców

SZCZEGÓLNE ZAGADNIENIA ODP.ZA PODŻEGANIE I POMOCNICTWO

1. w stosunku do p.indywidualnych właściwych: podżegacz chce/pomocnik wspiera osobę o szczególnej cesze, ich działaniu towarzyszy świadomość tej cechy = poddanie ich odp.karnej, mimo że sami tej cechy nie mają

2. w stosunku do p.indywidualnych niewłaściwych: czy powinni ponosić odp.surowszą(łącząca się ze szczególną cechą podmiotu nakłanianego lub wspieranego)?

Wg Makarewicza - NIE!by osoba nieposiadająca cech właściwych dla podmiotu w znaczeniu ścisłym(extraneus) ponosiła odp.surowszą w związku z cechą sprawcy sensu stricto(intraneus) - łączy się z zasadą indywidualizacji odp.(okol.osobiste wyłączające, łagodzące lub zaostrzające uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą)

- podżegacz/pomocnik nie powinni ponosić odp.za typ kwalifikowany p., który może pop.tylko sprawca sensu stricto(posiadający cechę wyszczególnioną w przepisie)

• przed wojną - SN za surowszą odp.pomocnika i podżegacza

• KK z 1962 - wpr.dla takich przypadków WYJĄTEK od zasady indywidualizacji odp.(art.19§2)

• obecny kodeks - wyjątek potwierdził (art.21§2 - jeżeli okoliczność osobista dot.sprawcy stanowi znamię czynu zabronionego, współdziałający podlega odp.karnej przewidzianej za to p., gdy o tej okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła) - warunek:podżegacz/pomocnik/współsprawca ma ŚWIADOMOŚĆ tej cechy sprawcy z którym współdziałał

1. odp. p./pomocnika przy p.nieumyślnym - podżeganie i pomocnictwo mogą być tylko umyślne, zatem nie jest nastawione na p.nieumyślne, np.podżegacz nakłania do szybszej jazdy kierowcą, ten powoduje wypadek(wg.art.20 - obok umyślności wymienia nieumyślność - odp.pomocnika/podżegacza do p.nieumyślnego)

KARALNOŚĆ PODŻEGACZA I POMOCNIKA

• zagrożenie karą wspólne dla wszystkich form popełnienia p.

• nieskuteczność podżegania i pomocnictwa może prowadzić do nadzwyczajnego złagodzenia kary/odstąpienia od jej wymierzenia (art.22§2) - z wyjątkiem art.23§1(nie podlega karze współdziałający, który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego

• nadzwyczajne złagodzenie kary możliwe, gdy współdziałający dobrowolnie stara się zapobiec dokonaniu p.

• wcześniejsze ogr.nie dot. PROWOKATORA - tego, kto w celu skierowania przeciwko innej osobie postępowania karnego nakłania ją do pop.p.

• Od czasów Makarewicza dopuszcza się karalność „łańcuszkowego” pomocnictwa lub podżegania oraz podżegania do pomocnictwa; wg prof. Bojarskiego - należy ogr.tu karalność do pierwszego ogniwa „łańcuszka”[podżeganie do podżegania, podżeganie do pomocnictwa, lecz już nie np.podżeganie do podżegania w celi spowodowania po stronie osoby 3 podżegania]

• nieudolne usiłowanie nakłonienia - podżegacz nie wie, że podżegany ma już zamiar pop.p.




OGÓLNE DYREKTYWY WYMIARU KARY I CELE KARY W KODEKSIE

Celem - zapobieganie przestępczości + resocjalizacja sprawców przestępstw

art.53§1 - ogólne dyrektywy wymiaru kary (dot.fazy orzekania k.)

4 ogólne dyrektywy wymiaru k.:

1. stopień winy - dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy; sąd uwzględnia stopień winy; kara sprawiedliwa=dostosowana do poziomu zawinienia

2. stopień społecznej szkodliwości czynu - nakaz uwzględnienia społ.szkodl.; kara=zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości(sprawiedliwa dolegliwośc/odwet); uzasadnienie do kodeksu 1997(u podłoża prop.rozw.w zakresie karania wyniki badań kryminologii+aksjologia demokr.państwa pr.,które nie traktują kary i śr.karnych(...)jako śr.odwetu); aby represja nie była nadmierna

3. cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (formułuje postulat prewencji szczególnej, indywidualnej); oddziaływanie na konkretnego już sprawcę, zapobiegającego pop.przez niego p.w przyszłości; oddziaływanie zapobiegawcze:odstraszenia na przyszłość, izolacja(kara pozb.wolności), eliminacja (dożywotnie pozb.woln.); cel wychowaczy(realizuje się w trakcie wyk.kary poprzez oddziaływania prowadzące do resocjalizacji, reedukacji skazanego

4. potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (nakaz-uwzgl.celów kary w zakresie społ.oddziaływania:1)wychowawcze,2)odstraszające[powściągliwe]); wymiar spr.działa w celu ugruntowania w społ.ocen pr.i stosowanego do nich postępowania[POZYTYWNA PREWENCJA GENERALNA]; zwycięża społ.aprobowany system wartości, popularyzacja norm pr.k.

KK 1997 - zaliczenie jego rozwiązań do GRUPY MIESZANYCH TEORII KARY

CELE KARY:

1. odpłata jako zadośćuczynienie społ.poczuciu sprawiedliwości

2. wychowanie (poprawa)

3. odstraszenie

4. izolacja lub trwała eliminacja

• sprawa celów kary różnicuje się w zależności od:

• zagrożenia karą

• orzeczenie kary

• wykonanie kary już orzeczonej

• do ogólnych dyrektyw wym.kary NIE NALEŻY zasada humanitaryzmu (art.3):

• jest to raczej ogólne wskazanie na podstawową cechę współczesnego pr.k.o znaczeniu bardziej ideologicznym niż praktycznym - może mieć szersze zastosowanie w zakresie wykonywania kary pozb.wolności - np.warunki jej odbywania

SYSTEM KAR = katalog środków karnych łącznie z ust.skalą zagrożeń, powiązania między nimi oraz ich z instytucjami i zasadami zakreślającymi granice orzekania środków karnych; KODEKSOWA LISTA KAR ;]

KK 1932 i 1969 podział kar:

1. zasadnicze - orzekane samoistnie

2. dodatkowe - z zasady obok k.zasadniczych, wyjątkowo samoistnej

Pr.karne okresu zaborów (Kodeks kar głównych i poprawczych z 1847, Kkrosyjski 1845-wpr.w KP od 1876):

1. główne: - k.śmierci(„na głowie”), k.długoletniego pozbawienia wolności(zesłanie) - celem nie jest poprawa skazanego a jego całkowita izolacja/eliminacja

2. poprawcze - łagodniejsze ;]

Obowiązujący KK 1997:

1. kary

2. środki karne [dotychczasowe k.dodatkowe stają się samoistne w szerszym stopniu]

* odrębnie: „środki związane z okresem próby”(art.66 i n.- warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie) i „środki zabezpieczające” (art.93 i n.)

KARY (art.32):

• KK:

1. grzywna

2. ograniczenie wolności

3. pozbawienie wolności

4. 25 lat pozbawienia wolności

5. dożywotnie pozbawienie wolności

• cz.wojskowa kodeksu art.332:

1. kara aresztu wojskowego (w odniesieniu do żołnierzy)

• KK skarbowy(10.IX.1999) za p.skarbowe(art.22§1)

1. grzywna (od 0,1-20-krotnej wys.mies.wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej;art.18§1)

2. ograniczenie wolności

3. pozbawienie wolności

• Kodeks wykroczeń(20.V.1971 z p.zmianami; art.1§1,18)

1. grzywna (od 20 do 5 tysięcy złotych)

2. ograniczenie wolności

3. areszt

4. nagana

GRZYWNA

• orzekana alternatywnie z: karą pozbawienia wolności lub jej ograniczenia

• orzekana samoistnie za p.o mniejszym ciężarze gatunkowym

• określona w stawkach dziennych (a nie w kwotach);samoistna:

• od 10 do 360 stawek dziennych (33§1)

• w ramach kary łącznej do 540 st.dz.

• W przypadku nadzwyczajnego złagodzenia kary, za niektóre p.przeciwko obrotowi gospodarczemu do 2 tys.st.dz.(art.309)

• alternatywna:

• obok kary pozbawienia wolności, gdy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub taką korzyść już osiągnął (33§2) - do 180 st.dz.

• Obok k.ograniczenia wolności, gdy nie zachodzi żadna z powyższych podstaw, a wobec sprawcy stosuje się warunkowe zawieszenie wykonania kary (71§1) - do 90 st.dz.

• g.obejmuje 2 składniki:

1. liczba st.dziennych (uwzględnienie ujemnej wartości pop.czynu)

2. wysokość stawki (ma nawiązywać do sytuacji ekonomicznej sprawcy)

• system kwotowy (nadal jedynie w pr.wykroczeń powszechnych i skarbowych):

• grzywna o.jako kara samoistna;gdy przewiduje ją wprost sankcja przepisu okr.dany typ p.;gdy sąd rezygnuje z o.kary pozbawienia wolności nie wyższą niż 5 lat(58§3-zmiana rodzaju kary);gdy możliwość taka zaistnieje przy stosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia (60§6 pkt.2-3)

• art.58§2 - zabrania orzekania grzywny niemożliwej do uiszczenia

• KKwykonawczy(44) - sąd wzywa do uiszczenia grzywny w terminie 30 dni(po bezskutecznym upływie terminy grzywnę ściąga się w drodze egzekucji)

• KKW(45) - sąd może zamienić grzywnę nieprzekraczającą 100 st.dz.(po wyrażeniu zgody przez skazanego) na pracę społecznie użyteczną - może trwać od 1 do 12 miesięcy; KK z 1932 - tzw.praca na rachunek grzywny

• gdy skazany nie uiści grzywny, nie można jej ściągnąć w drodze egzekucji, skazany nie podejmuje zastępczej formy wyk.grzywny - sąd orzeka wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności

(max.12 mies.; 1dz.zast.k.=2 stawki dzienne)

- gdy ustawa nie przewiduje w danym przypadku kary pozbawienia wolności to zastępcza kara pozbawienia wolności nie może przekraczać 5 miesięcy(46§1 Kkwykonawczy)

KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI (art.34) - 1-12 miesięcy

• od 1969 roku

• polega na tym, że w czasie jej odbywania skazany:

1. nie może bez zgody sądu opuścić miejsca zamieszkania

2. jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd

• nieodpłatna/kontrolowana praca

• w odpowiednim zakładzie pracy (od 20 do 40h/mies.)

• zamiast pracy możliwe - potrącenie od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Sk.P./określony cel społeczny wskazany przez sąd

• skazany nie może bez zgody sądu rozwiązać stosunku pracy

• ma obow.składania wyjaśnień dot.przebiegu odbywania kary

• sąd MOŻE też zobowiązać do: naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej p.oraz do przeproszenia pokrzywdzonego, wyk.obow.łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymywania się od nadużywania alkoholu i in.śr.odurzających

• sąd może oddać skazanego pod: dozór kuratora lub osoby godnej zaufania/stowarzyszenia/instytucji/organizacji społecznej(zajmującą się troską o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym) - 36§1

• Kkwykonawczy(art.54) - karę wykonuje się w miejscu zamieszkania lub zatrudnienia/w niewielkiej odległości (chyba że ważne względy przemawiają inaczej), art.56 - listę zakładów ustalają - organy samorządu terytorialnego (rozp.RM z 2004 w spr.podmiotów, w których jest wykonywana kara pozbawienia wolności oraz praca społecznie użyteczna) - zakład informuje kuratora o przebiegu pracy

• gdy skazany uchyla się, sąd:

1. określa zastępczą karę grzywny(65):

1 dz.ogr.wolności = 1 st.dz.(od 10-2 tys.zł)

2. stosuje zastępczą karę pozbawienia wolności(gdy nie uiści w terminie grzywny, nie można jej ściągnąć w drodze egzekucji)

1 dz.zast.k.pozb.wolności = 2 dni ograniczenia wolności

• na poczet k.pozb.wolności zalicza się okres tymczasowego aresztowania

1 dz.aresztu = 2 d.ogr.wolności

• po odbyciu połowy orzeczonej k.sąd MOŻE zwolnić skazanego od reszty kary (skazany musi wypełnić wszystkie nałożone obowiązki)

KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI, w trzech postaciach:

1. k.terminowa (od 1 mies. do 15 lat)

2. k.25 lat pozbawienia wolności

3. k.dożywotniego pozbawienia wolności

• KK z 1932 podział na: karę więzienia i aresztu

• wcześniej podział na: ciężkie więzienie, ciężki roboty przymusowe i więzienie innych stopni

• k.wymierzona w miesiącach i latach - sprawca poddany działalności resocjalizacyjnej, wykonywana w zakładach karnych

• rodzaje zakładów karnych: Kkwykonawczy(art.69)

1. z.k.dla młodocianych

2. z.k.dla odbywających karę po raz 1

3. z.k.dla recydywistów penitencjarnych

4. z.k.dla odbywających karę aresztu wojskowego

• Kkw(70) - 3 typy ze wzgl.na stopień zabezpieczenia zakładów, izolacji skazanych:

1. z.k.typu zamkniętego

2. z.k.typu półotwartego

3. z.k.typu otwartego

• kpw wyk.w 3 systemach(681 Kkw):

1. programowego oddziaływania

2. terapeutycznym

3. zwykłym

• rodzaje, typu zakładów k., systemy wyk.to elementy klasyfikacji skazanych - należy ona do KOMISJI PENITENCJARNEJ działającej w zakł.k.(75KKw); także sąd może przy orzekaniu kary okr.rodzaj i typ zakł.k.

• Kryteria klasyfikacji skazanych (82KKw):

1)płeć 2)wiek 3)uprzednie odbywanie k.pozb.wolności 4)umyślność/nieumyślność czynu

5)czas pozostały do odbycia kary

6)stan zdrowia psychicznego i fizycznego(+stopień uzależnienia od alkoholu /śr. odurzających /śr.psychotropowych)

7)stopień demoralizacji/zagrożenia społ.

8)rodzaj pop.p.

• podstawą klasyfikacji w szczególności BADANIA OSOBOPOZNAWCZE

• skazany ma obowiązek: wykonywania pracy lub pobierania nauki, przestrzegania porządku, dyscypliny, posłuszeństwa wobec przełożonych, poprawnego stosunku do innych skazanych, sumiennego stosunku do pracy

• możliwość odroczenia i przerwy w wyk.k.(KKw 150 i in.); możliwość przedterminowego warunkowego zwolnienia z zakł.po odbyciu połowy kary (art.77)

Regulamin organizacyjno-porządkowy wyk.k.pozb.wolności z 25.VIII.2003

• str 245 systemy więziennictwa (filadelifijski-pensylwański; augsburski; progresywne systemy ang.-irlandzkie)

K.25 LAT POZBAWIENIA WOLNOŚCI (od 1970)

• wpr.KK z 1969 w miejsce kary dożywotniego pozb.wolności

• cel izolacyjny

• możliwe przedterminowe zwolnienie po odbyciu 15 lat

K. DOŻYWOTNIEGO POZBAWIENIA WOLNOŚCI (od 1970;od 1995)

• za kilkanaście p.przeciwko: ludzkości, pokojowi, państwu, życiu człowieka

• cel izolacyjno-eliminacyjny

• możliwe warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu 25 lat

KARA ŚMIERCI (KK 1997 - 1 kodeks, który jej nie przyjął)

• nie wyk.w Polsce od 1988

• 1995 - formalne moratorium na jej wykonywanie




ŚRODKI KARNE (art.39 KK):

1. pozbawienie praw publicznych

2. zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej

3. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

4. przepadek

5. obowiązek naprawienia szkody (nowy)

6. nawiązka (nowy)

7. świadczenie pieniężne (nowy)

8. podanie wyroku do publicznej wiadomości

• środki „nienazwane”:

• art.45 - przepadek korzyści majątkowych pochodzących z p.lub jej równowartości

• art.52 - upoważnia sąd do orzeczenia przepadku nienależnie pozyskanej korzyści majątkowej

• w cz.wojskowej:

• art.324§1: 1)wydalenie z zawodowej służby wojskowej, 2)degradacja

• do 1990 konfiskata mienia

• ust.o zmianie ust:-KK, -KPK, -Kkw(27.VII.2005)[charakter profilaktyczny; od roku do 15 lat):

1. zakaz prowadzenia działalności związanej z: wychowanie, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi

2. obowiązek powstrzymywania się od przebywania w okr.środowiskach/miejscach

3. zakaz kontaktowania się z określonymi osobami

4. zakaz opuszczania okr.miejsca pobytu bez zgody sądu

• Kkw(art.28§1):

• zakaz prowadzenia pojazdów

• przepadek

• obowiązek naprawienia szkody

• podanie orzeczenia o ukarania do publ.wiadomości w szczególny sposób

• nawiązka

• Kkskarbowy(art.22§2):

• dobrowolne poddanie się odpowiednim

• przepadek

• ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów

• przepadek osiągniętych korzyści majątkowych

• zakaz prowadzenia okr.działalności gosp., wyk.okr.zawodu, zajmowania okr.stanowiska

• podanie wyroku do publicznej wiadomości w szczególny sposób

• pozbawienie pr.publ.

• Śródki związane z okresem próby (warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wyk.kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie)

• śr.karne wzmagają represję + charakter zapobiegawczy(profilaktyczny)

• pozbawienie praw lub zakaz obowiązuje od uprawomocnienia się wyroku - okres, na który orzeczono środek karny nie biegnie w razie odbywania k.pozbawienia wolności (nawet za inne p.) - art.43

POZBAWIENIE PRAW PUBLICZNYCH (art.40)

1. utrata czynnego i biernego prawa wyborczego do org.wł.publ., org.samorządu zawodowego i gospodarczego

2. utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

3. utrata prawa pełnienia funkcji w org.i instyt.państwowych i sam.terytorialnego i zawodowego

4. utrata posiadanego stopnia wojskowego u powrót do stopnia szeregowca

5. utrata orderów, odznaczeń, tytułów honorowych(+utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw publicznych

§2: *w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwo

popełnione wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie(niskie pobudki)

ZAKAZ ZAJMOWANIA OKR.STANOWISKA/WYK.OKR.ZAWODU(art.41)

• gdy: - sprawca pop.przestępstwo nadużył stanowiska lub zawodu albo - okazał, że dalsze jego sprawowanie/wykonywanie zagraża interesowi społ.(dobrom chronionym prawem); tak samo przy ZAKAZIE PROWADZENIA OKR.DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

• a)b)c)d) - z ust.27.VII.2005 w przypadku skazania za p.przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę nieletniego - gdy bez możliwości warunkowego zawieszenia MOŻLIWOŚĆ orzeczenia tych zakazów/nakazów na zawsze

ZAKAZ PROWADZENIA POJAZDÓW

• gdy skazanie osoby uczestniczącej w ruchu za p.przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji

• sąd określa rodzaj pojazdu(NA ZAWSZE gdy ponowne skazanie za to samo p.) - zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych/mechanicznych okr.rodzaju - gdy sprawca pop.p.był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem alkoholu, zbiegł z miejsca zdarzenia stanowiącego katastrofę w komunikacji/sprowadzenie niebezp.w komunikacji/wypadek komunikacyjny

• STAN NIETRZEŹWOŚCI:

• zawartość alkoholu we krwi powyżej 0,5 promila

• lub takie stężenie albo zawartość alkoholu w 1dm³ wydychanego powietrza pow.0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość

• STAN PO SPOŻYCIU ALKOHOLU:

• zawartość od 0,2 do 0,5 promila

• zawartość alkoholu we krwi do 0,2 jako mieszcząca się w normach fizjologicznych

• na poczet tej kary zalicza się okres faktycznego zatrzymania pr.jazdy lub innego odpowiedniego dokumentu(tytułem środka zapobiegawczego)

PRZEPADEK (art.44)

• obowiązkowo sąd - przedmioty pochodzące bezpośrednio z p.

• fakultatywnie sąd - przedmioty, które służyły lub miał służyć do pop.p.

• Gdy orzeczenie przepadku niemożliwe sąd może orzec - przepadek równowartości przedmiotów pochodzących bezpośrednio z p.lub przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do pop.p.

• Gdy p.polegało na naruszeniu zakazu wytwarzania, posiadania, obrotu lub przewozu okr.przedmiotów sąd może orzec przepadek tych przedmiotów

• tylko wówczas, gdy ustawa tak stanowi - art.316KK - pieniądze, dokumenty, papiery wartościowe podrabiane/przerabiane/z usuniętą oznaką umorzenia, podrobionych narzędzi pomiarowych i śr.technicznych do pop.p.okr.w rozdz. XXXVII „Przestępstwa przeciko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi”

art.293§3 - przepadek rzeczy pochodzących z p.paserstwa(w tym programy komputerowego)

• przepadek następuje na rzecz skarbu państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku, chyba że podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi (oprócz przedmiotów do pop.p.)

• przepadek nie obejmuje przedmiotów pochodzących pośrednio z pop.p.

OBOWIĄZEK NAPRAWIENIA SZKODY(art.46) - TEŻ nieumyślne p.

• na wniosek pokrzywdzonego/innej osoby uprawnionej sąd orzeka obowiązek o naprawieniu szkody w całości lub w części

• w razie skazania za p.spowodowania:

- śmierci/ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

- naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia

• p.przeciwko: bezp.w komunikacji, środowisku, mieniu/obrotowi gosp.

• możliwość naprawienia szkody nie sprzeciwia się innej drodze dochodzenia roszczeń tj.zgłoszeniu powództwa cywilnego w postępowaniu karnym (art.62 KPK)

NAWIĄZKA - zawiera el.odszkodowania i grzywny

• nie jest: - odszkodowaniem, gdyż orzeczona za p.powodujące szkodę materialną, równa się wielokrotnej wartości tej szkody i nie wyłącza dochodzenia odszkodowania; - grzywną - nie stoi na przeszkodzie orzeczenia grzywny

• sąd orzeka nawiązkę jeżeli: str. 225

• art.48 - górna granica - 100 000 zł; dolnej nie ma

• orzeka się na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lun org.społecznej (wykaz MS), których celem działania jest ochrona zdrowia

• orzekana może być też:

- art.212§3 - z powodu p.naruszenia

• art.216§4 - z powodu zniewagi

• art.290§2 - z powodu wyrębu drzewa w lesie(podwójna wartość drzewa :))

ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE(art.49)

• orzekane gdy: - odstąpienie od wymierzenia kary; - w wypadkach przewidzianych w ustawie [np.warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonania kary]

• do wysokości 20 000 zł

• na rzecz (tak jak przy nawiązce)

• przy p.z art.178a - prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub odurzenia - wysokość świadczenia nie może przekroczyć 60 000 zł

PODANIE WYROKU DO PUBLICZNEJ WIADOMOŚCI

• sąd powinien mieć na względzie: a) społeczne oddziaływanie kary i b) interes pokrzywdzonego

• poprzez ogłoszenie w: zakładzie pracy, czasopiśmie lub w inny stosowny sposób

„NIENAZWANE” ŚRODKI KARNE(art.45, 52)

KK'97 - nie ma orzekania w postępowaniu karnym o pozbawieniu lub ograniczeniu pr.rodzicielskich lub opiekuńczych; jeżeli taka potrzeba - sprawa kierowana do sądu rodzinnego (musi czekać na wszczęcie postępowania, na przekazanie materiałów z zakończonego postępownia karnego)




WYMIAR KARY:

• ust.wymiar kary - ust.określenie wymiaru kary i ew.jej wysokości przez przepisy cz.szczególnej KK

• sędziowski wymiar kary (sądowy) - wymiar kary zastosowany przez sąd w określonym przypadku

• nadzwyczajny wymiar kary - gdy ustawodawca zezwala na odstąpienie od okr.ustawowo zagrożenia; pr.sądu do przekroszenia granic okr.przy typie p.:

• do jej zaostrzenia - nadzwyczajne obostrzenie kary

• do obniżenia granic poniżej ust.określonego zagrożenia ALBO zastosowania łagodniejszego rodzaju kary - nadzwyczajne złagodzenie kary

• do zrezygnowania z wymierzenia kary

• do zrezygnowania z środka karnego

• nadzwyczajne zaostrzenie kary, gdy chodzi o:

1. recydywę zwykłą, szczególną wielokrotną

2. przestępczość zorganizowaną i zawodową

3. tzw.ciąg przestępstw

4. z powodu niektórych p.komunikacyjnych(art.178)

5. wymiar kary grzywy orzekanej obok kary pozbawienia wolności za p.przeciwko obrotowi gospodarczemu (art.309)

• nadzwyczajne złagodzenie kary, gdy chodzi o:

1. zmianę rodzaju kary (art.58§3)

2. odstąpienie od wymierzenia kary (art.59,61)

3. odstąpienie od wymierzenia środka karnego (art.61§2)

PRZESŁANKI WYMIARU KARY

Ogólne dyrektywy wymiaru kary (praktycznie) - art.53§1/str.261; sąd wymierza karę:

1. wg swego uznania

2. w granicach przewidzianych w ustawie

3. bacząc, czy dolegliwość kary nie przekroczy stopnia winy

4. uwzgl.stopień społecznej szkodliwości czynu

5. uwzgl.cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego

6. uwzg.potrzeby dot.kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa

• KK nie wprowadza hierarchii celów kary (zależy to od konkretnego wypadku, decyduje sąd - bierze pod uwagę czyn, jego okoliczności i osobę sprawcy)

Szczegółowe dyrektywy wymiaru kary (art.53§2, str.262):

1. motywacja i sposób zachowania sprawcy

2. pop.p.wspólnie z nieletnim

3. rodzaj i sk.naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków

4. rodzaj i rozmiar ujemnych następstw p.

5. właściwości i warunki osobiste

6. sposób życia/zachowania sprawcy przed pop.przestępstwa i po pop.p.

7. Starania sprawcy o naprawienie szkody/zadośćuczynienie w innej formie społ.poczuciu sprawiedliwości

8. zachowanie pokrzywdzonego

9. pozytywne wyniki mediacji m.pokrzywdzonym a sprawcą lub ugoda m.nimi zawarta przed prokuratorem lub przed sądem

• dzielimy je na 3 grupy:

1. okoliczności dot.czynu

2. okoliczności dot.sprawcy

3. okoliczności odnoszące się do strony podmiotowej (motywacja)

2. KK nie dzieli je na obciążające i łagodzące

Wymierzając karę sąd powinien realizować zasadę jej INDYWIDUALIZACJI (art.55 - uwzgl.ogoliczności wpływające na wym.k.tylko co do tej osoby, które one dotyczą)

ZALECENIA UST.CO D WYMIERZANIA NIEKTÓRYCH KAR I WYM.K. WOBEC NIEKTÓRYCH SPRAWCÓW [zalecenia szczególne]

1. unikanie bezwzględnej kary pozbawienia wolności:

• sąd musi taką karę odp.uzasadnić

• chodzi o p.zagrożone alternatywnie też innymi karami

• sąd orzeka k.pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania TYLKO WTEDY , gdy kara bądź środek karny nie może spełnić celów kary

• art.58§2 - zakaz orzekania grzywny niemożliwej do uiszczenia

• poszerzenie roli środków karnych (art.58§3,59) - dot.zmiany wymiaru kary, odstąpienia od wym.k. (zwłaszcza, gdy sąd orzeka równocześnie środek karny)

• szczególny sposób traktowania sprawców nieletnich i młodocianych

art.54§1 - sąd ma się kierować celem wychowawczym

• nieletni do lat 17 NIE popełnia p.i nie podlega odp.k. (wyjątek - art.10§2 - po uk.15 lat)

• wobec tych nieletnich wym.k.nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy zagrożenia

• sprawcy młodociani też (pop.p.nie uk.21 lat, w czasie orzekania w I instancji - 24 lat)

• wobec sprawcy, który pop.p. Nie uk.18 lat NIE STOSUJE SIĘ kary dożywotniego pozbawienia wolności

INSTYTUCJE NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA KARY:

1. RECYDYWA

1. kryminologiczna - fakt pop.p.przez tego samego sprawcę p.po raz drugi (niezależnie od tego, czy był za poprzednie ukarany czy nie)

2. ustawowa (jurydyczna):

1. r.ogólna - gdy sprawca p.popełnił ponownie jakiekolwiek p.

• art.58§4 - uprzednie skazanie na k.pozbawienia wolności nie krótszą niż 6 miesięcy (bez warunkowego zawieszenia jej wykonania) przeszkoda wobe sprawcy występku umyślnego w zamianie rodzaju kary (58§3)

• art.60 - ukaranie za p.umyślne przeszkodą dla warunkowego umorzenia postępowania

• r.szczególna - gdy sprawca pop.ponowie przestępstwo tego samego lub podobnego rodzaju

• r.szczególna zwykła - jednokrotna

- art.64§1 - sprawca skazany na k.pozbawienia wolności, popełnia, w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy tej kary pozb.woln., umyślne p.podobne do p.za które był już skazany

- art.115§3 - p.podobne - p.skierowane przeciwko temu samemu rodzajowo dobru chronionemu prawem; cel:osiągnięcie korzyści majątkowej; zastosowanie przemocy lub groźby jej użycia

- przy typizacji KK posługuje się zasadą RODZAJOWEGO POGRUPOWANIA DÓBR CHRONIONYCH (p.w tym samym rozdziale z zasady tego samego rodzaju (kryt.tożsamości rodzajowej w KK)[p.pozbawienia życia z „P.przeciwko zdrowiu i życiu” z p.zabójstwa Prezydenta RP z „P.przeciwko RP”]

- p.poprzednie i obecne mają być umyślne+p.z winy kombinowanej (9§3)

- konieczne uprzednie skazanie na karę pozbawienia wolności (musi odbyć w rozmiarze min.6 miesięcy)

- PRZEDAWNIENIE RECYDYWY - popełnienie nowego p.po okresie 5 lat od odbycia kary pozbawienia wolności

- spr.uprzednio skazany jako nieletni na zakład poprawczy - BEZ RECYDYWY (nieletni nie dopuszcza się przestępstwa a czynu zabronionego)

• r.szczególna wielokrotna (64§2) - zachodzi przy trzecim skazaniu sprawcy

- sprawca skazany uprzednio jako recydywista (odbył min.1 rok k.pozb.wolności) dopuszcza się w ciągu 5 lat, po odbyciu całości/części ostatnie kary, ponownie przestępstwa umyślnego (p.zdrowiu lub życiu, p.zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub innego przeciwko mieniu z użyciem przemocy lub groźby jej użycia[2 p.spośród trzech muszą być rodzajowo tożsame np.2 p.zgwałcenia]

3. r.penitencjarna - ponowne znalezienie się tego samego sprawcy w zakładzie karnym w rezultacie - ponownego ukarania bezwzględną karą pozbawienia wolności

• KK'97 - liberalizacja przepisów o recydywie; - zniesienie obligatoryjnego zaostrzenia karą w dolnej granicy przy r.jednokrotnej; - tylko przy r.wielokrotnej sąd orzeka oblig.karę pozbawienia wolności (pow.ust.dolnego zagrożenia, może przekroczyć górną granicę do połowy)

• do 1990 - 2 specjalna środki dot.recydywistów (zwł.wielokrotnych): 1-nadzór ochronny, 2-ośrodek przystosownia społecznego

2. PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA, ZAWODOWA, TERRORYZM

• sprawca zawodowy - uczynił sobie z pop.p.stałe źródło dochodów (niekoniecznie jedyne)

• art.65 - p.zorganizowana-działanie w zorganizowanej grupie przestępczej lub w związku przestępczym [mającym na celu pop.p.];art.258 - sam udział podstawą do odp.k.;art.65 - podstawą do nadzwyczajnego zaostrzenia kary dla recydywisty wielokrotnego

• sprawca p.o charakterze terrorystycznym art.115§20 - czy zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności; górna granica min.5 lat; popełniony w celu

• poważnego zastraszenia wielu osób

• zmuszenie organu władzy publ.lub innego państwa albo org.organizacji międzynarodowej do podjęcie/zaniechania okr.czynności

• INNE - możliwość przekroczenia górnej granicy o połowę:

• ciąg przestępstw

• niektóre p.komunikacyjne(nietrzeźwośź,śr.odurzające,zbiegł z miejsca wypadku)

• wymiar kary grzywny obok pozbawienia wolności za niektóre p.przeciwko obrotowi gosp.(aż do 2 000 stawek dziennych)

INSTYTUCJE NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA KARY I INNE

• art.60§6 - n.zł.k.polega na:

a) wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia

b) wymierzeniu kary łagodniejszego rodzaju niż kara przewidziana w przep.okr.p.

1. Tradycyjne podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary:

1. wypadki wskazane w ustawie np.usiłowanie nieudolne, przekroczenie granic obrony koniecznej

2. wobec młodocianego (gdy względy wychowawcze)

3. szczególnie uzasadnione przypadki (najniższa k.byłaby niewspółmiernie surowa):

• spr.pojednał się z pokrzywdzonym, szkoda naprawiona lub uzgodnienie sposobu naprawienia

• postawa sprawcy - uczynił starania do naprawienia szkody lub zapobiegnięcia jej

• sprawca p.nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł uszczerbek w związku z pop.p.

2. Kryminologiczne podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary:

art.63§3-4 - może sprawca, który podjął współpracę z organami ścigania, świadcząc swoje usługi(uzyskanie sposobu na rozbicie gr.przestępczej); obligatoryjnie nadzw.zł.k.LUB warunkowe zawieszenie jej wykonania, gdy sprawca współdzialający z innymi osobami w pop.p., ujawni organom ścigania informacje dot.osób uczestniczących w pop.p.i inne okoliczności jego popełnienia; MOŻE na wniosek prokuratora - sprawca, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, podał informacje nieznane (p.zagrożone karą pow.5lat pozbawienia wolności)

60§6 - szczegółowe zasady zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary:

1. gdy czyn stanowi zbrodnię - sąd wym.k.pozbawienia wolności nie niższą od 1/3 dolnej granicy zagrożenia

2. gdy czyn jest występkiem, dolną gr.-kara pozbawienia wolności NIE niższa niż 1 rok - sąd wym.k.grzywny, ogr.wolności lub pozbawienia wolności

3. gdy czyn jest występkiem, dolną gr.-kara pozbawienia wolności niższa od 1 roku - sąd wym.k.grzywny lub ogr.wolności

4. gdy czyn zagrożony k.grzywny, ogr.wolności lub pozbawienia wolności - nadzwyczajne zł.kary polega na - odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczenia środka karnego (z wyłączeniem pozbawienia pr.publicznych)

OBLIGATORYJNE:

• 60§3

• 13 i 94 ust.o postępowaniu w spr.nieletnich

• 335 KPK - prokurator za zgodą oskarżonego - wniosek o skazanie do aktu oskarżenia (za występek zagr.k.pozb.wolności mniejszą niż 5 lat), bez przeprowadzenia rozprawy, wymierzenie k.z zastosowanie nadzwyczajnego zł.lub w złagodzonej formie (okol.pop.p. - wątpliwe, cel postępowania zrealizowany bez rozprawy)

ZMIANA RODZAJU KARY (art.58§3) - możliwość zmiany k.pozbawienia wolności na grzywnę lub k.ograniczenia wolności, gdy:

• p.zagrożone k.pozb.wolności mniejszą niż 5 lat (w szczególności, gdy orzeka jednocześnie środek karny)

• zmiana NIEMOŻLIWA wobec sprawcy występku umyślnego, już poprzednio karanego k.pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 6 mies.(bez warunkowego zawieszenia jej wykonania)

ODSTĄPIENIE OD WYMIERZENIA KARY LUB ŚRODKA KARNEGO

1. p.zagrożone karą: - pozbawienia wolności min.od 3 lat LUB - k.grzywny/ograniczenia wolności/pozbawienia wolności

- społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna

- sąd MOŻE, gdy - orzeka równocześnie środek karny, a cele kary zostaną przez niego spełnione (art.59)

2. art.60§7 - k.alternatywne

3. podst.ogólne odstąpienia od wym.k.formułuje art.61§1 (np.usiłowanie nieudolne, nieskuteczne podżeganie/pomocnictwo)

4. 60§3 - współdziałanie sprawcy z organami ścigania

*odstąpienie od wym.k.;sąd może zadecydować o odstąpieniu TEŻ od wymierzenia środka karnego, chociaż jego orzeczenie było obowiązkowe (art.61§2)

ZBIEG PODSTAW NADZWYCZAJNEGO WYM.KARY - do tego samego sprawcy odnosi się jednocześnie kilka, różnych podstaw nadzwyczajnego złagodzenia kary

art.57§1 - sąd może tylko raz karę nadzwyczajnie złagodzić lub obostrzyć biorąc pod uwagę łącznie zbiegające się podstawy złagodzenia/obostrzenia; §2 - swoboda decyzji sędziego

ZATARCIE SKAZANIA

SKAZANIE rejestrowane w Krajowym Rejestrze Skazanych (naturalną konsekwencją prawomocnego skazania - skazany uchodzi za osobę karaną)

ZATARCIE SKAZANIA (art.166KK) - usunięcie skazania z dokumentacji; uważane za niebyłe (osoba jakby „niekarana):

1. z mocy ustawy

1. terminowe pozbawienie wolności + 25 lat pozbawienia wolności - po upływie 10 lat od: -wykonania lub darowania kary; -przedawnienia jej wykonania

2. dożywocie - po upływie 10 lat od: -uznania jej za wykonaną/darowania; -przedawnienia jej wykonania

3. grzywna + ogr.wolności - po upływie 5 lat od: -wykonania/darowania kary; -przedawnienia jej wykonania

4. przy odstąpieniu od wym.kary - po upływie 1 roku od: -wydania prawomocnego orzeczenia

2. na wniosek skazanego

1. pozbawienie wolności(do 5 lat) - po upływie 5 lat (gdy przestrzega przez ten czas prawa)

2. grzywna + ogr.wolności - po upływie 3 lat

• 107§6 - zatarcie skazania (gdy orzeczono środek karny) dopiero po jego wykonaniu/darowaniu/przedawnieniu wykonania - z wyj.art.76§2

• wyłączenie zatarcia w przypadku - kary pozbawienia wolności(bez warunkowego zawieszenia jej wykonania) za p.przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, gdy pokrzywdzonym jest nieletni poniżej 15 lat


JENDOŚĆ CZYNU

• CZYN - całościowe zachowanie człowieka zespolone teleologiczną jednością działania

• warunki jedności czynu:

• wykonywane, w konkretnym wypadku, zespoły czynności stanowiące realizację JEDNEJ DECYZJI WOLI

• więź czasowa poszczególnych fragmentów działania sprawcy np.sprawca przerobił dokument i użył go do wyłudzenia w banku pieniędzy

• praktyka orzecznicza - źle:

przyjmowała jeden czyn w przypadku, gdy stan faktyczny wyraźnie wskazywał na zupełną odrębność zachowań - wypadek komunikacyjny(sprawca nie udzielił pomocy ofierze) - tu są 2 czyny bo: 1)spowodowanie wypadku i 2)nieudzielenie pomocy

2. niektóre kontrukcje pr.rozstrzygają o jendości czynu - tzw.PRAWNA JEDNOŚĆ CZYNU[mimo wielości czynności jeden czyn zabroniony]:

1. p.złożone (rozbój)

2. p.trwałe (przetrzymywanie)

3. p.o zbiorowo oznaczonym czynie (znęcanie)

3. jedność przy formach pop.p. (np.2 razy usiłował, podżegacz uczestniczył w pop.p.)

4. jedność tzw.WSPÓŁKARNYYCH CZYNÓW UPRZEDNICH I NASTĘPNYCH opiera się na zas.celowości]

realcja m.zachowaniami, gdzie 1 czyn główny a 2 czyn pomocniczy(środek do relizacji 1/do ukrycia 1, tzw.przedczyny/poczyny; np.fałsz dokumentu do wyłudzenia pieniędzy)

ZBIEG PRZEPISÓW[1 czyn=1 przestępstwo]

czyn narusza więcej niż jeden przepis pr., zakresy tych przepisów krzyżują się (żaden z naruszonych przepisów nie wyczerpuje całej zawartości kryminalnej czynu) np.sprawca wtargnął do mieszkania, uszkodził mienie w poszukiwaniu pieniędzy i zabrał je = naruszenie mmiru domowego + uszkodzenie mienia + kradzież

2 metody rozwiązywania problemu zbiegu przestępstw:

1. (KK i pr.wykr.1932) - zbieg eliminacyjny (wyższego rzędu)

- do kwalifikacji pr.czynu i wym.kary stosuje się przepis surowszy

- kary dodatkowe (śr.karne) mogą być stosowane na podstawie wszystkich przepisów

- gdy równość zagrożeń z przep.sąd decyduje, który z przep.jest bardziej adekwatny

2. (KK 1969 - KK 1997 - p.powszechne; Kksk - p.i wykr.) - kumulatywny zbieg przepisów - Wolter

- przy kwalifikacji pr.czynu stosuje się wszystkie naruszone przep.KK

-kara na postawie przep.najsurowszego; śr.karne - wszystkich najsurowszych przepisów

Czy zbieg przepisów zachodzi czy nie? (ZBIEG RZECZYWISTY I POZORNY)

Reguły:

1. zasada specjalności (oparta na log.stosunku wykluczenia się przepisów)

- p.szczególny o węższym zakresie, ale bogatszej treści wypiera p.ogólny; np.p.dotyczący t.kwalifikowanych i podstawowych, t.uprzywilejowanych i podstawowych

- [dzieciobójstwo>zabójstwo; kradzież z włamaniem>kradzież zwykła]

2. zasada konsumpcji (charakter celowościowy)

- konstrukcja przepisu może pozwalać na jego ocenę, że jest on p.konsumującym inne przepisy np.p.rozboju jako p.złożone (konsumuje kradzież i naruszenie nietykalności os.)

3. zasada subsydiarności - 1 przypadek zastosowania tej zasady w KK!! - art.231§4

- p.niedopełnienia obowiązku lub przekroczenie granic przez funkcjonariusza publicznego, ze szkodą dla interesu publicznego lub prywatnego (pozb.wolności do lat 3) §2 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (od roku do 10 lat) §4-§2 - nie stosuje się gdy czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego z art.228 - łapownictwo

IDEALNY ZBIEG - gdy 1 czyn narusza przep.KK i pr.o wykroczeniach/gdy 1 czyn narusza przep.KK i Kkskarbowego

• gdy czyn narusza przepisy z różnych działów pr.karnego, zasada idealnego zbiegu upoważnia do prowadzenia 2 postępowań karnych (np.postęp.o przestępstwi i o wykroczenie - rzucanie kamieniami w pjazdy[wykr] + uszkodzenie mienia[przestępstwo])

• może dojść do ukarania za to i za to ALE następuje neutralizacja skutków podwójnego ukarania - wykonuje się karę surowszą spośród orzeczonych

ZBIEG PRZESTĘPSTW

wielość czynów - wielość przestępstw(wyjątki pr.jedność czynu)

może doprowadzić do:

• orzeczenia kary łącznej - jeżeli sprawca pop.min.2 przestępstwa zanim zapadł 1 wyrok (również nieprawomocny), co do któregoś z tych p.(realny zbieg p.) powstaje możliwość orzeczenia k.łącznej:

• p.popełnione przez tego samego sprawcę i nieprzedzielone wyrokiem zostają rozpoznane na 1 rozprawie (akt oskarżenia o 2 p)

• odrębne rozpoznanie p.przez różne sądy lub ten sam sąd w różnym czasie (k.ł.orzeka ten sąd który wydał wyrok ostatni, chyba że jest niższego rzędu, to wtedy wydaje sąd wyższego rzędu)

• sąd orzeka karę za wszystkie p.objęte aktem oskarżenia (na podst.kar jednostkowych buduje karę łączną)

• kara łączna - nie może być niższa od kary najwyższej spośród wymierzonych/ nie może przekroczyć sumy tych kar oraz granicy rodzajowej przy k.pozbawienia wolności która wynosi 15 lat; (6,7 i 8 lat; nie niższa niż 8 lat, ale nie wyższa niż 15 lat)

• sąd orzeka karę najsurowszą - wg zasady absorpcji

sąd orzeka sumę kar - wg zasady kumulacji

sąd orzeka karę m.górna a dolną granicę - wg zasady asperacji

• wymiary kary łącznej:

- k.ograniczenia wolności = do 18 miesięcy

- k.grzywny = do 540 stawek dziennych (wys.st.dz.nie może przekroczyć najwyższej wskazanej poprzednio) [gdy w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności - do 180 st.dz.;gdy w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności - do 90 st.dz.]

- można orzec karę łączną w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności i ograniczenia wolności (1 miesiąc ogr.w. = 15 dni pozbawienia wolności)

- nie podlega łączeniu z innymi karami grzywna!

• Gdy kara 25 lat pozbawienia wolności lub dożywocia - sąd orzeka karę najsurowszą

• gdy np.drugie przestępstwo na karę 25 lat pozbawienia wolności - sąd może orzec dożywocie

• WYROK ŁĄCZNY - ten, gdzie orzeka się karę łączną

• do zastosowania konstrukcji ciągu przestępstw(art.91)

• zanim zapadł 1 wyrok sprawca popełnił min. 2 inne przestępstwa w podobny sposób i w krótkich odstępach czasu - sąd orzeka 1 karę na podstawie przepisu, którego znamiona każde z tych p.wyczerpuje, w wysokości do górnej granicy zagrożenia zwiększonego o połowę np.2 rozboje

10

---