Wzór

Nazwa

Mechanizm działania

Efekt farmakologiczny

Zastosowanie

Łacińska

Polska

Systematyczna

Synonim

Leki psychotropowe:

1) Neuroleptyki - leki przeciw psychotyczne - leczenie schizofreni, psychoz, urojeń, zaburzeń w myśleniu, niepokoju ruchowego itd.:

p. kwasu rezerpinowego

Reserpinum

Rezerpina

Ester metylowy kwasu 18-(3,4,5-trimetoksybenzoilo) rezerpinowego

Raupasil

- wypłukuje NA do cytoplazmy z pęcherzyków synaptycznych - niszczy pęcherzyki dla NA - nieodwracalnie łączy się z błoną pęcherzyków synaptycznych gromadzących NA - wolne działanie i kumulowanie się w organizmie może prowadzić do efektów ubocznych

- spadek stężenia NA - obniżenie ciśnienia krwi - uboczne efekty: blokowanie neurotransmisji (wypłukuje NA, dopamine, serotoninę) w OUN co powoduje depresje, a nawet prowadzi do samobójstwa

- początkowo stosowana jako neuroleptyk, dziś używana jedynie w nadciśnieniu (rzadko)

A) Klasyczne neuroleptyki syntetyczne - pochodne trójpierścieniowe:

a) pochodne fenotiazyny (6-6-6-neuroleptyki) /skuteczne wobec objawów pozytywnych schizofrenii/:

Grupa promazyny

Promazinum (Promazini hydrochloridum)

Promazyna (chlorowodorek promazyny)

10- (3-dimetyloaminopropylo) fenotiazyna, chlorowodorek

Promazin

- antagonista receptorów D2 w OUN (w części limibicznej OUN - część UN odpowiadająca za objawy pozytywne choroby) - blokada D2-rec w układzie pozapiramidowym co jest odp. za efekty uboczne (szlak nigrostriatalny - odpowiedzialny za napięcie mięśni) - blokada D2-rec w ośrodku przeciwwymiotnym w opuszce rdzenia przedłużonego - bloker obwodowych i ośrodkowych receptorów α1-rec i M - blokada rec dla Dopaminy i serotoniny (powodują depresje) - 0,5 siły działania chlorpromazyny

- hamowanie halucynacji, urojeń, niepokoju ruchowego, nieuporządkowanego myślenia - działanie uspokajające, przeciwwymiotne, przeciwautystyczne, przeciw psychotyczne Efekty uboczne: - depresja - objawy Parkinsonowe (zwiększenie napięcia mięśni, drżenie rąk, ruchy niekontrolowane) - obniżenie ciśnienia krwi (α1) - suchość w ustach (blokada M-rac obwodowych)

- Leczenie Schizofrenii - leczenie psychoz i innych nadmiernych pobudzeń psychoruchowych - stany maniakalne

Grupa promazyny

Chlorpromazinum (Chlorpromazini hydrochloridum)

Chlorpromazyna (chlorowodorek chlorpromazyny)

2-chloro-10- (3-dimetyloaminopropylo) fenotiazyna, chlorowodorek

Fenactil

j.w (także mała selektywność receptorowa) - 2 silniejsze działanie od promazyny

j.w

j.w

Grupa meprazyny

Levomeproma-zinum (Levomepromazini hydromaleas)

Lewomeproma-zyna (wodoromaleinian Lewomeproma-zyny)

2-metoksy-10- (3-dimetyloamino-2-metylopropylo) fenotiazyna, wodoeomaleinian

Methoxy-phenothiazine

j.w - 0,2 siły działania chlorpromazyny - stosowana w formie racematu lub formy R

j.w + mniej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy (mniejsze objawy Parkinsonowe) od chlorpromazyny + więcej efektów ubocznych obwodowych (suchość w ustach, obniżenie ciśnienia) od chlorpromazyny

j.w

Grupa rydazyny

Thioridazinum (Thioridazini hydrochloridum)

Tiorydazyna (chlorowodorek tiorydazyny)

(+/-)2-metylotio-10- [2-(1-metylo-2-piperydylo) etylo]fenotiazyna, chlorowodorek

Melleril

j.w - 0,5 siły działania chlorpromazyny + słabsze efekty uboczne + silniejsza aktywność cholinolityczna + aktywne metabolity, niektóre stosowane jako leki

j.w + mniej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy od chlorpromazyny + więcej efektów ubocznych obwodowych od chlorpromazyny

j.w

Grupa perazyny

Perazinum (Perazini dimaleas)

Perazyna (dimaleinian perazyny)

10-[3-(4-metylo-1-piperazynylo)propylo] fenotiazyna, dimaleinian

Taxilan, Pernazinum

j.w - 0,5 siły działania chlorpromazyny

j.w + mniej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy od chlorpromazyny + więcej efektów ubocznych obwodowych od chlorpromazyny

j.w

Grupa perazyny

Trifluperazinum (trifluperazini dihydrochloridum)

Trifluperazyna (dichlorowodorek trifluperazyny)

2-trifluorometylo-10-[3-(4-metylo-1-piperazynylo) propylo]fenotiazyna, dichlorowodorek

Stelazin

j.w - 10-15 razy silniejsza od chlorpromazyny

j.w + więcej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy od chlorpromazyny + mniej efektów ubocznych obwodowych od chlorpromazyny

j.w - najczęściej stosowana

Grupa perazyny

Tiethylperazinum (Tiethylperazini dimaleas)

Tietylperazyna (dimaleinian tietylperazyny)

2-etylotio-10-[3-(4-metylo-1-piperazynylo) propylo]fenotiazyna, dimaleinian

Torecan

j.w - silniejsza od chlorpromazyny

j.w + więcej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy od chlorpromazyny + mniej efektów ubocznych obwodowych od chlorpromazyny

j.w - stosowany jako środek przeciwwymiotny

Grupa perazyny

Prochlorperazinum (Prochlorperazini dimaleas)

Prochlor-perazyna (dimaleinian prochlorperazyny)

2-chloro-10-[3-(4-metylo-1-piperazynylo) propylo]fenotiazyna, dimaleinian

Stemetil

j.w - silniejsza od chlorpromazyny

j.w + więcej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy od chlorpromazyny + mniej efektów ubocznych obwodowych od chlorpromazyny

j.w - stosowany jako środek przeciwwymiotny

Grupa fenazyny

Perphenazinum

Perfenazyna

2-chloro-10-{3-[4-(2-hydroksyetylo)-1-piperazynylo]propylo] fenotiazyna

Trilafon

j.w - 15 razy silniejsza od chlorpromazyny + estryfikacja kwasami tłuszczowymi (heptanowy lub dekanowy) wydłuża działanie nawet do miesiąca przy wstrzyknięciu domięśniowym [Perphenazini enantas (heptanian perfenazyny)]

j.w + więcej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy od chlorpromazyny + mniej efektów ubocznych obwodowych od chlorpromazyny

j.w

Grupa fenazyny

Fluphenazinum (Fluphenazini dihydrochloridum)

Flufenazyna (dichlorowodorek flufenazyny)

2-trifluorometylo-10-{3-[4-(2-hydroksyetylo)-1-piperazynylo]propylo] Fenotiazyna, dichlorowodorek

Mirenil

j.w - 50 razy silniejsza od chlorpromazyny + estryfikacja kwasami tłuszczowymi (heptanowy lub dekanowy) wydłuża działanie nawet do miesiąca przy wstrzyknięciu domięśniowym [Fluphenazini decanoas lub enantas (dekanian lub heptanian flufenazyny)]

j.w + więcej efektów ubocznych na szlak pozapiramidowy od chlorpromazyny + mniej efektów ubocznych obwodowych od chlorpromazyny

j.w

Pochodna 1-azafenotiazyny

Prothipendylum (Prothipendyli hydrochloridum)

Protipendyl (chlorowodorek protipendylu)

10-(3-dimetyloaminoproylo)-1-azafenotiazyna

Dominal

j.w - 0,7 siły działania chlorpromazyny

j.w - typowe działania uboczne dla neuroleptyków

j.w - stosowany głównie jako środek przeciwuczuleniowy

b) pochodne tioksantenu (6-6-6-neuroleptyki) - mniejszy efekt pozapiramidow, nie zaostrzają depresji /skuteczne wobec objawów pozytywnych schizofrenii/:

p. tioksantenu

Chlorprothixenum (Chlorprothixeni hydrochloridum)

Chlorprotyksen (chlorowodorek Chlorprotyksenu)

2-chloro-9-(3- dimetyloaminopropylideno)tioksanten, chlorowodorek

Taractan

- antagonista receptorów D1 i D2 w OUN (w części limibicznej OUN - część UN odpowiadająca za objawy pozytywne choroby) - blokada D2-rec w układzie pozapiramidowym (szlak nigrostriatalny) - mniejszy efekt niż w fenotiazynach - blokada D2-rec w ośrodku przeciwwymiotnym w opuszce rdzenia przedłużonego - bloker obwodowych i ośrodkowych receptorów α1-rec i M - nie zaostrzają depresji - 0,7 siły działania chlorpromazyny - nie zaburzona struktura elektronowa bo C9 jest w konfiguracji sp2

- hamowanie halucynacji, urojeń, niepokoju ruchowego, nieuporządkowanego myślenia - działanie uspokajające, przeciwwymiotne, przeciwautystyczne, przeciw psychotyczne Efekty uboczne: - mniejsze objawy Parkinsonowe (drżenie rąk itd) - obniżenie ciśnienia krwi (blokada obwodowych α1-rec) - suchość w ustach (blokada M-rac obwodowych)

- Leczenie Schizofrenii - leczenie psychoz i innych nadmiernych pobudzeń psychoruchowych - stany maniakalne

p. tioksantenu

Clopenthixolum

Klopentiksol

2-chloro-9-{3-[4-(2hydroksyetylo)-1-piperazynylo]propylideno} tioksanten

Sordinol

j.w - izomer Z i E - mieszanina (Z jest 5 razy silniejszy od izomeru E)

j.w

j.w

p. tioksantenu

Zuclopenthixolum

Zuklopentiksol

2-chloro-9-{3-[4-(2hydroksyetylo)-1-piperazynylo]propylideno} tioksanten

Clopixol

j.w - izomer Z - jest 5 razy silniejszy od izomeru E - 3-4 razy silniejszy od chlorprothixenu - estryfikacja kwasem dekanowym wydłuża działanie nawet do mieścica (Zuclopentixoli decanas)

j.w

j.w

p. tioksantenu

Flupentixolum

Flupentiksol

2-trichlorometylo-9-{3-[4-(2hydroksyetylo)-1-piperazynylo]propylideno} tioksanten

Fluanxol

j.w - aby uzyskać efekt wystarczy 10 krotnie mniejsza dawka od Zuclopenthixolum - estryfikacja kwasem dekanowym wydłuża działanie nawet do mieścica (Flupentixoli decanas)

j.w + działanie przeciwdepresyjne

j.w

c) pochodne dibenzoepiny (6-7-6-neuroleptyki) - brak efektu pozapiramidowego (neuroleptyki nowej generacji lub atypowe) /skuteczne wobec objawów pozytywnych i negatywnych schizofrenii/:

p. 1,4-benzodiazepiny

Clozapinum

Klozapina

8-chloro-11-(4-metylo-1-piperazynylo)-5H-dibenzo[b,e][1,4]diazepina

Leponex, Klozapol

- antagonista receptorów D2 i D1 w części limibicznej OUN - część UN odpowiadająca za objawy pozytywne choroby - słabo blokują D2-rec w układzie pozapiramidowym - antagonista ośrodkow. receptorów 5-HT2A serotoninowych w ośrodkach podkorowych przez co niwelują objawy negatywne choroby - powoduje agranulocytozę (na granulocyty i białe krwinki) (obniżenie odporności)

- hamowanie halucynacji, urojeń, niepokoju ruchowego, nieuporządkowanego myślenia (objawy pozytywne) - łagodzi zaburzenia odczuwania emocji, procesów poznawczych (objawy negatwyne) - przeciwautystyczne, przeciw psychotyczne - dużo mniej efektów ubocznych - zmniejszenie liczby białych krwinek

- Leczenie Schizofrenii - leczenie psychoz i innych nadmiernych pobudzeń psychoruchowych - stany maniakalne

p. 1,5-benzodiazepiny

Olanzapinum

Olanzapina

2-metylo-4-(4-metylo-1-piperazynylo)-10H-tiofeno[2,3-b][1,5]benzodiazepina

Zolafren

j.w - mniejszy efekt destrukcyjny na granulocyty i białe krwinki

j.w

j.w

p. 1,4-oksazepiny

Loxapinum

Loksapina

2-chloro-11-(4-metylo-1-piperazynylo)dibenzo[b,f] [1,4]oksazepina

Loxapac

j.w

j.w

j.w

p. 1,4-tiazepiny

Clothiapinum

Klotiapina

2-chloro-11-(4-metylo-1-piperazynylo)dibenzo[b,f] [1,4]tiazepina

Clothiapine

j.w

j.w

j.w

B) Klasyczne neuroleptyki syntetyczne - pochodne butyrofenonu - bardzo silne neuroleptyki, mają efekty pozapiramidowe i zaostrzają depresje, ale działają uspokajająco /skuteczne wobec objawów pozytywnych schizofrenii/:

p. butyrofenonu

Haloperidolum

Haloperidol

4-[4-(4-chlorofenylo)-4-hydroksy-1-piperydylo]-4-fluorobutyrofenon

Haldol

- antagonista receptorów D2 w OUN (w części limibicznej OUN - część UN odpowiadająca za objawy pozytywne choroby) - blokada D2-rec w układzie pozapiramidowym co jest odp. za efekty uboczne (szlak nigrostriatalny - odpowiedzialny za napięcie mięśni) - nie blokuje rec M - blokuje rec adrenergiczne ale nie działają na obwodzie - blokada rec dla Dopaminy i serotoniny (powodują depresje) - 50 razy silniejszy od chlorpromazyny

- hamowanie halucynacji, urojeń, niepokoju ruchowego, nieuporządkowanego myślenia (objawy pozytywne) - działanie uspokajające, przeciwautystyczne, przeciw psychotyczne Efekty uboczne: - depresja - objawy Parkinsonowe

- Leczenie Schizofrenii - leczenie psychoz i innych nadmiernych pobudzeń psychoruchowych - stany maniakalne

p. butyrofenonu

Droperidolum

Droperidol

4-[4-(2-okso-1-benzimidazolilo)-1,2,3,6-tetrahydro-1-pirydylo]-4-fluorobutyrofenon

-

j.w

j.w

j.w - stosowany jest również w anestezji - przygotowanie pacjenta do operacji

p. butyrofenonu

Fluanisonum

Fluanizon

4-[4-o-metoksyfenylo-1-piperazynylo)-4-fluorobutyrofenon

Sedalande

j.w - szybkie i silne działanie

j.w - silne działanie uspokajające („farmakologiczny kaftan bezpieczeństwa”)

j.w

cd. B) Klasyczne neuroleptyki syntetyczne - związki mające analogie strukturalną do p.butyrofenonu - bardzo silne neuroleptyki, bez efektów pozapiramidowych (neuroleptyki atypowe) /skuteczne wobec objawów pozytywnych i negatywnych schizofrenii/:

Risperidonum

Risperidon

3-{2-[4-(6-fluoro-1,2-benzizoksazol-3-ilo)-1-piperydyno]etylo}-6,7,8,9-tetrahydro-2-metylo-pirydo[1,2-a] pirymidyn-4-on

Ziperid

- antagonista receptorów D2 w OUN (w części limibicznej OUN - część UN odpowiadająca za objawy pozytywne choroby) - stosowany w małych dawkach nie wywołuje znacznych efektów pozapiramidowych. - antagonista ośrodkowych receptorów 5-HT2A serotoninowych w ośrodkach podkorowych oraz D2 (ale wyższe powinowactwo do 5-HT2A) przez co niwelują objawy negatywne choroby - nie blokuje rec M - blokuje rec adrenergiczne ale nie działają na obwodzie

- hamowanie halucynacji, urojeń, niepokoju ruchowego, nieuporządkowanego myślenia (objawy pozytywne) - łagodzi zaburzenia odczuwania emocji, procesów poznawczych (objawy negatwyne) - przeciwautystyczne, przeciw psychotyczne - mniej efektów ubocznych

j.w - wystarczy dawka 2-6mg aby wywołać efekt

Ziprasidonum

Ziprasidon

5-{2-[4-(1,2-benzizotiazol-3-ilo)-1-piperazynylo]etylo}-6-chloro-2-indolilon

Zeldox

j.w - 10 razy silniej blokuje receptory do 5-HT2A niż D2 - hamuje wychwyt zwrotny serotoniny i ardrenaliny w OUN - efekt przeciwdepresyjny

j.w + działanie przeciwdepresyjne

j.w -potrzebna jest 20krotnie większa dawka niż rasperidonu

C) Klasyczne neuroleptyki syntetyczne - pochodne benzamidu - mała siła działania, brak efektów pozapiramidowych (neuroleptyki atypowe), działają przeciwdepresyjnie /skuteczne wobec objawów pozytywnych schizofrenii/:

p. benzamidu

Sulpiridum

Sulpiryd

N-(1-etylo-2-pirolidynylometylo)-2-metoksy-5-sulfamoilobenzamid

Sulpiryd

- antagonista receptorów D2 w części limibicznej OUN - część UN odpowiadająca za objawy pozytywne choroby - bardzo słabo blokują D2-rec w układzie pozapiramidowym - blokada D2-rec w ośrodku przeciwwymiotnym w opuszce rdzenia przedłużonego - dość słabe działanie (dawka 400-600mg)

- hamowanie halucynacji, urojeń, niepokoju ruchowego, nieuporządkowanego myślenia (objawy pozytywne) - działanie przeciwdepresyjne - działanie przeciwwymiotne (kompensuje ich słabe działanie), przeciwautystyczne, przeciw psychotyczne Efekty uboczne: - bardzo słabe objawy Parkinsonowe

- Leczenie Schizofrenii - leczenie psychoz i innych nadmiernych pobudzeń psychoruchowych - stany maniakalne

p. benzamidu

Amisulpridum

Amisulpryd

4-amino-N-(1-etylo-2-pirolidynylometylo)-2-metoksy-5-etylosulfanylobenzamid

Solian

j.w (dawka 600-800mg)

j.w

j.w

D) Klasyczne neuroleptyki syntetyczne - z wiązki o różnej budowie - sole litu - nie do końca wyjaśnione działanie - wiele hipotez:

Lithi carbonas (chloridum, sulfas, acetas, citras) - Węglan (chlorek, siarczan, octan, cyrynian) litu. nie działają ani pobudzająco ani depresyjnie, czym różnią się od innych neuroleptyków, nie znamy dokładnej zasady działania, istnieje wiele hipotez. Stosowane w leczeniu schizofrenii, psychoz.

2) Anksjolityki - leki przeciw lękowe:

a) pochodne benzodiazepiny:

p. 1,4-benzodiazepiny

Chlordiazepoxidum

Chlorodiazepoksyd

4-Tlenek 7-chloro-2-metyloamino-5-fenylo-3H-1,4-benzodiazepiny

Elenium

- łagodne działanie - hamujący wpływ na OUN: ułatwia neurotransmisję hamującą GABAergiczną - poprzez łączenie się z receptorami benzenodiazepinowymi, które są sprzężone z receptorami dla GABA (GABAA receptory), powoduje hiperpolaryzację neuronów (poprzez napływ Cl^- do neuronu) /GABA łatwiej łączy się ze swoim receptorem przez co łatwiej dochodzi do hiperpolaryzacji/ Przez to dochodzi do zahamowania nauronów: - adrenergicznych i noradrenergicznych (efekt nasenny) - serotoninergicznych (efekt anksjolityczny) - cholinergicznych (efekt przeciw drgawkowy) - nadużywanie beznodiazepin łatwo prowadzi do lekozależności - metabolizowany do aktywnego Nordazepamu

- wyraźna aktywność przeciwlękowa, wpływ na zachowanie i emocje (działanie na układ limbiczny i korę mózgu) - Efekty uboczne (ujawniają się najczęściej w większych dawkach): działanie uspokajające, nasenne, zmniejszenie napięcie mięśni (działanie na rdzeń), przeciwdrgawkowe (działanie na pień mózgu)

- zespoły lękowe przebiegające ze wzmożonym napięciem, pobudzeniem, nadwrażliwością układu wegetatyw - zespoły leku napadowego - nerwice

Medazepamum

Medazepam

7-chloro-5-fenylo-1-metylo-2,3-dihydro-1H-1,4-benzodiazepina Szereg 2,3-dihydro-1H

-

j.w. - silniejsze działanie i lepsze wchłanianie ze względu na obecność grupy metylowej w pozycji 1

j.w.

j.w.

Dikalii clorazepas

Klorazepat dipotasowy

Sól dipotasowa kwasu 7-chloro-5-fenylo-2,2-dihydrosy-2,3-dihydro-1H-1,4-benzodiazepino-3-karboksylowego Szereg 2,3-dihydro-1H

Cloranxen

j.w. - prolek metabolizowany do aktywnego Nordazepamu

j.w.

j.w.

Nordazepamum

Nordazepam

7-chloro-5-fenylo-1,3-dihydro-2H-1,4-benzodiazepin-2-on Szereg 1,3-dihydro-2H

Tranxilium

j.w.

j.w.

j.w.

Diazepamum

Diazepam

7-Chloro-1-metylo-5-fenylo-1,3-dihydro-2H -1,4-benzdiazepin-2-on Szereg 1,3-dihydro-2H

Relanium, Valium

j.w. - silniejsze działanie i lepsze wchłanianie ze względu na obecność grupy metylowej w pozycji 1 - metabolizowany do aktywnych metabolitów: Temazepanu, Nordazepamu i Oksazepamu

j.w.

j.w. - napady padaczkowe

Oksazepamum

Oksazepam

7-Chloro-5-fenylo- 3-hydroksy-1,3-dihydro-2H -1,4-benzdiazepin-2-on Szereg 1,3-dihydro-2H

Serax

j.w. - aktywny metabolit Diazepamu, który ze względu na obecność grupy hydroksylowej w pozycji 3 działa krócej

j.w. - „oszczędza wątrobę” - gdyż jest końcowym metabolitem N1-alkilopochodnych

j.w.

Lorazepamum

Lorazepam

7-Chloro-5- (o-chlorofenylo)-3-hydroksy- 1,3-dihydro-2H-1,4-benzdiazepin-2-on Szereg 1,3-dihydro-2H

Ativan

j.w. - obecność grupy hydroksylowej w pozycji 3 działa krócej, ale silniej dzięki obecności Chloru w pozycji orto grupy feonolowej

j.w.

j.w. - stosowany w atakach stanów lękowych

Poprzez modyfikacje strukturalne benzodiazepin można otrzymać związki o zachowanym anksjolitycznym profilu działania, albo uwydatnić jedno z dotychczasowych działań ubocznych jak działanie nasenne czy miorelaksacyjne: (jednakże powstałe pochodne zawsze mają mniejsze lub większe działanie anksjolityczne)

Clotiazepamum

Klotiazepam

7-etylo-5-(2-chlorofenylo)-1-metylo-1,3-dihydro-2H-tiofeno[2,3-e]-1,4-diazepin-2-on

Trecalmo

j.w. - brak zmiany profilu działania

j.w.

j.w.

Bromazepamum

Bromazepam

7-bromo-5-(2-pirydylo)-1,3-dihydro-2H-1,4-diazepin-2-on

Lexotan

j.w. - brak zmiany profilu działania

j.w.

j.w.

Tetrazepamum

Tetrazepam

7-chloro-5-(cykloheksen-1-ylo)-1,3-dihydro-1-metylo-1H-1,4-benzenodiazepin-2-on

Miozepam

- działanie relaksyjne na poziomie rdzenia kręgpowego - hamowanie szlaku motorycznego (stymuluje receptory GABA-A(napływ jonów chlorkowych do cytozolu co daje hiperpolaryzacje - szybszy efekt bo receptor jonotropowy - w rdzeniu) - jest nie selektywny - oddziałuje także na inne szlaki (efekty uboczne)

- zwiotczenie mięśni szkieletowych (relaksacja) - efekty uboczne: nasenne, uspokajające, antylękowe

- stany bolesnego napięcia mięśni szkieletowych - przewlekłe stany spastyczne z którymi mamy do czynienia np w chorobie reumatycznej - bolesne przykurcze mięśni

Nitrazepamum

Nitrazepam

5-Fenylo-7-nitro-1,3-dihydro-2H-1,4- -benzodiazepin-2-on

Mogadon

- ułatwiają neurotransmisje hamującą GABAergiczną - poprzez łączenie się ze sprzężonymi z nimi receptorami benzenodiazepinowymi, które powodują hiperpolaryzacje neuronów (poprzez napływ Cl- do neuronu) - wprowadzenie gr. NO2 w pozycji 7 osłabia działanie anksjolityczne a wzmaga nasenne, uspokajajce i przeciwdrgawkowe - średnio długi okres półtrwania

- działanie uspokajające - przeciwdrgawkowe (działan. na pień mózgu) - nasenne - posiada także (niższą niż benzodiazepiny) aktywność przeciwlękową (działanie na układ limbiczny i korę mózgu) - zmn. napięcie mięśni (działanie na rdzeń)

- stosowany w bezsenności zwłaszcza gdy jest ona związana ze stanami lękowymi (ze względu na działanie przeciw lękowe leku) - jako lek ułatwiający zasypianie - lek uspokajający - lek przeciwdrgawkowy

Alprazolamum

Alprazolam

8-Chloro-1-metylo-6-fenylo-4H-[1,2,4] triazolo[4,3-a] [1,4]benzodiazepina

Xanax

j.w. - brak zmiany profilu działania

j.w. - ważne jest silne działanie nasenne i przeciwlękowe)

j.w.

Clobazamum

Klobazam

7-Chloro-1-metylo-5-fenylo-1H-1,5-benzodiazepin-2,4-(3H,5H)-dion

Urbanyl

j.w. - w działaniu podobny do diazepamu, - wysoka aktywność przeciwlękowa oraz przeciw drgawkowa

j.w.

j.w.

Flumazenilum

Flumazenil

Ester etylowy kwasu 8-fluoro-4H-5,6-dihydroimidazo-6-okso-5-metylo-[1,5-a][1,4]-benzodiazepino-3-karboksylowego

Anaxate, Flumazepil

- antagonista receptora benzodiazepinowego

- obniża wszystkie efekty związane z działaniem benzodiazepin

- leczenie zatruć benzodiazepinami

Podsumowanie: - wszystkie benzodiazepiny mają działanie anksjolityczne - mają także działanie nasenne, przeciwdrgawkowe, uspokajające, relaksacyjne na mięśnie i każdy z tych efektów ujawnia się w zależności od wielkości dawki - jako lek przeciwdrgawkowy stosujemy: Nitrazepam, Diazepam - jako lek zwiotczający mięśnie szkieletowe stosujemy Tetrazepam - benzodiazepiny powodują uzależnienia (lekozależność)

b) Hydroksyzyna:

p. difenylometanu

Hydroxizinum (Hydroxizini hydrochloridum)

Hydroksyzyna (chlorowodorek Hydroksyzyny)

1-(p-chlorobenzyhydrylo)-4-[2-(2-hydroksyetoksy) etylo]piperazyna, chlorowodorek

Atarax

- przechodzi do OUN, gdzie działa na niego depresyjnie, poprzez swoje działanie: przeciwhistaminowe, przeciwadrenergiczne, przeciwserotoninergiczne oraz przeciwcholinergiczne - utleniona daje Cetyryzynę

- przeciwlękowe - antyemocjonalne - związane z działaniem przeciw histaminowym - działanie przeciwskórczowe i przeciw wymiotne (związane z działaniem cholinolitycznym)

- stosowana w leczeniu nerwic emocjonalnych, lęku, łagodzi pobudzenie psychomotoryczne - leczenie odczynów alergicznych ze świądem

c) Buspiron:

p. azaspirodekandionu

Buspironum (Buspironi hydrochloridum)

Buspiron (chlorowodorek buspironu)

8-{4-[4-(2-pirymidynylo)-1-piperazynylo]butylo}-8-azaspiro[4,5]dekan-7,9-dion, chlorowodorek

Buspar

- nie działa za pośrednictwem GABAergicznego ukłądu - jest częściowym agonistą receptorów 5-HT1A (hamowanie uwalniania serotoniny przez co wykazuje działanie przeciwlękowe) - słabe antagonistyczne działanie względem 5-HT2 - słabe blokuje także D2

- działanie przeciwlękowe - słabsze działanie nasenne niż benzodiazepiny, nie upośledza pamięci, nie zaburza uczenie się - nie działa przeciwdrgawkowo, zwiodczająco - nie powoduje uzależeń

- stosowany w leczeniu lęku, ale jego działanie jest widoczne po kilku tygodniach terapii -

3) leki przeciwdepresyjne (Antidepressiva / Thymoleptica):
A) Inhibitory wychwytu zwrotnego monoamin:
a) nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny - trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD):
- pochodne dibenzoazepiny:
	Opipramolum (Opipramoli hydrochloridum)	Opipramol (chlorowodorek opipramolu)	5-[3-(4-(2-hydroksyetylo) piperazyn-1-ylo)propylo]-5H-dibenzo[b,f]azepina, chlorowodorek	Pramolan	- nieselektywnie hamuje wychwyt zwrotny serotoniny (5-HT) i noradrenaliny (NA) - hamuje także inne układy: cholinergiczny, adrenergiczny, dopaminergiczny działanie przeciwhistaminowe (dlatego nieselektywny) - silna aktywnośc neuroleptyczna (ze względu na wiązanie podwójne między C10 i C11 oraz ze względu na obecność pierścienia piperazynowego)	- działanie przeciwdepresyjne (słabe) - działanie anksjolityczne i uspokajające	- depresja
	Imipraminum (Imipramini hydrochloridum)	Imipramina (chlorowodorek Imipraminy)	10,11-dihydro-5-(3-dimetyloamino propylo)-5H-dibenzo[b,f]azepina, chlorowodorek	Imipramin	- nieselektywnie hamuje wychwyt zwrotny serotoniny (5-HT) i noradrenaliny (NA) - hamuje także inne układy: cholinergiczny, adrenergiczny, dopaminergiczny działanie przeciwhistaminowe (dlatego nieselektywny) - amina III-rzędowa - silniejsza aktywność neuroleptyczna i słabsza tymoleptyczna, oraz silniej hamuje wychwyt zwrotny serotoniny niż NA (słabo nasila akt. psychoruchową)	- silne działanie przeciwdepresyjne - neuroleptyczne - słabe uspokajające i przeciwlękowe - słabo nasila napęd psychoruchowy (metabolit imipraminy (dezypramina) nasila aktywność psychoruchową - działanie „odhamowujące)	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju (ze względu na powstający metabolit - dezypraminę)
	Clomipraminum (clomipramini hydrochloridum)	Klomipramina (chlorowodorek Klomipraminy)	3-chloro-10,11-dihydro-5-(3-dimetyloaminopropylo)-5H-dibenzo[b,f]azepina, chlorowodorek	Anafranil	j.w. - poprzez wprowadzenie podstawnika Cl do układu uzyskujemy silniejszą aktywność neuroleptyczną i słabszą tymololeptyczną - amina III-rzędowa - j.w	j.w. - silniejszy lek od imipraminy	- w depresji z wysokim poziomem lęku i pobudzeniem
	Desipraminum (Desipramini hydrochloridum)	Dezypramina (chlorowodorek Dezypraminy)	10,11-dihydro-5-(3-metyloaminopropylo)-5H-dibenzo[b,f]azepina, chlorowodorek	Petylyl	j.w. - ale amina II-rzędowa - słabsza aktywność neuroleptyczna i silniejsza tymoleptyczna, oraz silniej hamuje wychwyt zawrotny NA niż serotoniny (nasila aktywność psychoruchową)	- silne działanie przeciwdepresyjne - słabe neuroleptyczne - uspokajające - nasila aktywność psychoruchową (działanie „odhamowujące”)	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju
- pochodne dibenzocykloheptadienu:
	Amitriptylinum (Amitriptylini hydrochloridum)	Amitryptylina (chlorowodorek Amitryptyliny)	5-(3-dimetyloaminopropylideno)dibenzo[a,d]cykloheptadien chlorowodorek	Triptizol, Elavil	j.w. - amina III-rzędowa - lek modelowy	- przeciwdepresyjne - neuroleptyczne - przeciwlękowe i uspokajające - słabo „odhamowująco”	- w depresji z wysokim poziomem lęku i pobudzeniem
	Nortriptylinum (Nortriptylini hydrochloridum)	Nortryptylina (chlorowodorek Nortryptyliny)	5-(3-metyloaminopropylideno) dibenzo[a,d]cykloheptadien chlorowodorek	Nortrilen	j.w. - amina II-rzędowa	j.w. - silniej „odhamowująco” niż amitryptylina	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju
- pochodne dibenzocykloheptatrienu:
	Protriptylinum (Protriptylini hydrochloridum)	Protryptylina (chlorowodorek Protryptyliny)	5-(3-metyloaminopropylo) dibenzo[a,d]cykloheptatrien chlorowodorek	Triptil	j.w. - wiązanie podwójne, amina II-rzędowa	- silne działanie przeciwdepresyjnie - neuroleptycznie - silny efekt przeciwdepresyjny i „odhamowujący”	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju
- pochodne dibenzodiazepiny:
	Dibenzepinum (Dibenzepini hydrochloridum)	Dibenzepina (chlorowodorek Dibenzepiny)	10-(2-(dimetyloamino) etylo)-5-metylo-5,10-dihydro-11H-dibenzo[b,e][1,4]diazepin-11-on, chlorowodorek	Noveril	j.w. - amina III-rzędowa - siłą przypomina imipraminę	- działanie przeciwdepresyjne - neuroleptyczne - przeciwlękowe i stosunkowo słabe uspokajające - słabo „odhamowująco”	- w depresji z wysokim poziomem lęku i pobudzeniem
- pochodne dibenzooksepinu:
	Doxepinum (Doxepini hydrochloridum)	Doksepina (chlorowodorek Doksepiny)	11-[(3-dimetyloamino) propylideno]-6H-dibenzo[b,e]oksepina, chlorowodorek	Doxepin	j.w. - amina III-rzędowa	- słabiej przeciwdepresyjnie niż amitryptylina - silnie przeciwlękowo i uspokajająco - słabo „odhamowująco”	- w depresji z wysokim poziomem lęku i pobudzeniem
- pochodne antracenu:
	Maprotilinum (Maprotilini hydrochloridum)	Maprotylina (chlorowodorek Maprotyliny)	9,10-etano-9,10-duhydro-9-[(3-metyloamino)propylo] antracen, chlorowodorek	Ludiomil	- nieselektywnie hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny (silniej) i 5-HT (słabo) - bardziej selektywny niż powyższe, ale nie jest do końca selektywny i przez to wciąż zaliczany do tych nieselektywnych ponieważ: - blokuje presynaptyczne α2-rec (przez co zwiększa stężenie wydzielanej NA)	- działanie przeciwdepresyjne - przeciwlękowe i uspokajające	- w depresji z wysokim poziomem lęku i pobudzeniem
b) selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny - gr. SSRI (leki nie zawierające 3- lub 4-pierścieniowego układu skondensowanego):
	Fluoxetinum (Fluoxetini hydrochloridum)	Fluoksetyna (chlorowodorek Fluoksetyny)	(+/-) N-metylo-3-fenylo-3-[4-(trifluorometylo) fenoksy]propylo-1-amina, chlorowodorek	Prozac	- selektywny inhibitor wychwytu serotoniny - mały wpływ na układ cholinergiczny, adrenergiczny, dopaminergiczny i małe działanie przeciwhistaminowe - S(-) enencjomer działa przeciwmigrenowo	- działanie przeciwdepresyjne - działanie „odhamowujące” - efekty uboczne: mniej niż w przypadku nieselektywnych leków, ale większa skłonność do samobójstw	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju - nerwica natręctw - bulimia
	Sertralinum (Sertralini hydrochloridum)	Sertralina (chlorowodorek Sertraliny)	(1S)-cis-4-(3,4-dichlorofenylo)-1,2,3,4 -tetrahydro-N-metylo-1-naftalenoamina, chlorowodorek	Zoloft	- selektywny inhibitor wychwytu serotoniny - mały wpływ na układ cholinergiczny, adrenergiczny, małe działanie przeciwhistaminowe - w wyższych dawkach zmniejsza wychwyt zwrotny dopaminy	- działanie przeciwdepresyjne - przeciwlękowe - efekty uboczne: (mniej niż w przypadku nieselektywnych leków) np. nudności, brak apetytu	- w depresji z wysokim poziomem lęku np. lęk przestrzeni
	Paroxetinum (Paroxetini hydrochloridum)	Paroksetyna (chlorowodorek Paroksetyny)	(3S-trans)-5-[4-(4-fluorofenylo)piperydyno-3-ylo]metyloksy-1,3-benzodioksol	Seroxat	- selektywny inhibitor wychwytu serotoniny - mały wpływ na układ cholinergiczny, adrenergiczny, dopaminergiczny i małe działanie przeciwhistaminowe	- działanie przeciwdepresyjne - działanie „odhamowujące” - efekty uboczne: mniej niż w przypadku nieselektywnych leków	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju
	Citalopramum (Paroxetini hydrobromidum)	Citalopram (bromoowodorek Citalopramu)	1-[3-(dimetyloamino) propylo]-1-(4-fluorofenylo)-5-cyjano-1,3-dihydroizobenzofuran	Cipramil, Cital	j.w. - bardzo selektywne działanie	- działanie przeciwdepresyjne - efekty uboczne: mniej niż w przypadku nieselektywnych leków	- Stosowany w leczeniu depresji - zwłaszcza w fazie początkowej i w leczeniu podtrzymującym
c) selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny - SNRI (leki nie zawierające 3- lub 4-pierścieniowego układu skondensowanego):
	Viloxazinum	Wiloksazyna	2-[(o-etoksy) fenoksymetylo]morfolina	Emovit	- selektywny inhibitor wychwytu noradrenaliny - mały wpływ na układ cholinergiczny, serotoninergiczny, dopaminergiczny i małe działanie przeciwhistaminowe	- działanie przeciwdepresyjne - „odhamowujące”	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju
d) selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny - SSNRI (leki nie zawierające 3- lub 4-pierścieniowego układu skondensowanego):
	Venlafaxinum	Wenlafaksyna	1-[2-(dimetyloamino)-1-(4-metoksyfenylo)etylo]cykloheksanol	Efectin	- selektywny inhibitor wychwytu noradrenaliny i serotoniny - mały wpływ na układ cholinergiczny, serotoninergiczny, dopaminergiczny i małe działanie przeciwhistaminowe	- działanie przeciwdepresyjne - „odhamowujące”	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju
B) Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO):
a) selektywne, odwracalne inhibitory MAO-A:
	Moclobemidum	Moklobemid	p-chloro-N-(2-morfolinoetylo)benzamid	Aurorix	- selektywnie i odwracalnie łączy się z monoaminooksydazą typu A (MAO-A) przez co zwiększa się stężenie amin katecholowych w przestrzeni synaptycznej - nie wchodzi w interakcje z pokarmem	- działanie przeciwdepresyjne - działanie „odhamowujące” (związane z większym stężeniem NA w przestrzeni synaptycznej) - ze względu na selektywność - mało efektów ubocznych (nieselektywne IMAO miały efekty uboczne)	- zespół depresyjny z zahamowaniem psychoruchowym (zahamowaniem napędu) bez wyraźnych cech lęku i niepokoju
C) Antagoniści presynaptycznych receptorów α2, 5-HT3. 5-HT2 (czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne):
	Mianserinum (Mianserini hydrochloridum)	Mianseryna (chlorowodorek Mianseryny)	2-metylo-1,2,3,4,10,14b heksahydrodibenzo(c,f) pirazyno[1,2-a]azepina, chlorowodorek	Lerivon, Tolvon	- blokuje presynaptyczne receptory α2 noradrenergiczne, serotoninergiczne (5-HT3. 5-HT2), H1- histaminowe - słabo hamuje wychwyt NA i Serotoniny (przez co nie zwiększa pobudzenia psychoruchowego)	- przeciwdepresyjne - przeciwlękowo i uspokajająco - mniej efektów ubocznych niż Imiprazolina i Amitryptylina przez co jest chętnie wykorzystywana	- w depresji z wysokim poziomem lęku i pobudzeniem - ze względu na mała toksyczność stosowana jest w geriatrii
	Mirtazapinum (Mirtazapini hydrochloridum)	Mirtazapina (chlorowodorek Mirtazapiny)	1,2,3,4,10,14b-heksahydro-2-metylopirazyno[2,1-a] pirydo[2,3-c] [2]benzozepina	Remeron	j.w. - ale silniej blokuje receptory α2-noradrenergiczne od mianseryny (lepszy lek)	j.w.	- w depresji z wysokim poziomem lęku i pobudzeniem
4) leki uspokajające (Sedativa) i nasenne (Hypnotica):
a) Bromki organiczne i nieorganiczne:
1. NH4Br 2. CaBr2 3. NaBr 4. KBr	Ammonii bromidum Calcii bromidum Natrii bromidum Kalii bromidum	Bromek amonu Bromek wapnia Bromek sodu Bromek potasu	- - - -	- - - -	- jony Br^- konkurują z jonami Cl^-. Wypierają je z komórek, zwłaszcza z neuronów, powodując hiperpolaryzację błony neuronalnej i zaburzenie czynności OUN - kumuluje się w organizmie (długi t0,5) - bardzo niekorzystne działanie na gospodarkę elektrolitami	- w małych dawkach efekt uspokajający - w większych dawkach efekt nasenny - efekty uboczne: podrażnienie przewodu pokarmowego, zaburzenia alergiczne i skórne, nudności, wymioty	- dawniej stosowany jako lek nasenny, uspokajający oraz jako lek obniżający popęd seksualny, obecnie bardzo rzadko stosowane (ewentualnie w recepturze np. sól Erlenmayera)
	Ethylis α-bromoisovalera Carbromalum	α-bromo-izowalerianian etylu Karbromal	- Ureid kwasu α-bromodietylooctowego	Milocardin Carbital, Betadorm	- podczas metabolizmu tracą brom i działają jak wyżej.	j.w.	j.w. - stosowane ale rzadko
b) aldehydy i alkohole:
	Cloralum hydricum	Wodzian chloralu	2,2,2-trichloro-1,1-etanodiol	-	- działanie depresyjne na OUN	- nasenne, uspokajające	- nie używane w ogóle - znaczenie historyczne
c) pochodne kwasu barbiturowego - leki działające ogólnie, nieselektywnie depresyjnie na OUN:
p. kwasu barbiturowego (podstawione barbiturany ulegają tautomerii laktamowo-laktimowej - tylko, a nie podstawione mogą także ketonowo-enolowej)	Allobarbitalum	Allobarbital	Kwas 5,5-diallilobarbiturowy	Dial, Pabialgina lub Pabialgina P (preparaty złożone)	- depresyjne na OUN - aktywacja receptora GABA-A - łącząc się z receptorem wydłuża czas otwarcia kanału dla Cl^- przez co dochodzi do hiperpolaryzacji i osłabieniu procesów pobudzania - zwiększenie powinowactwa receptora GABA do endogennych ligandów - kompetytywny antagonista rec. adenozynowych (hamujących) - zależnie od dawki	- w zależności od dawki wywołuje uspokojenie, senność, znieczulenie ogólne - działanie przeciwdrgawkowe - krótkie ale głębokie działanie - efekty uboczne przy zatruciach: zaburzenia psychiczne, zaburzenia czynności układu autonomicznego, odczyny skórne, uszkodzenie narządów miąższowych	- lek nasenny i uspokajający rzadko stosowany (wyparty przez leki działające bardziej selektywnie) (- pochodne barbituranów są stosowane jako leki ogólnie znieczulające w premedykacji)
	Barbitalum	Barbital	kwas 5,5-dietylobarbiturowy	Veronal	j.w.	j.w. - długie ale niezbyt głębokie działanie	j.w.
	Pentobarbitalum	Pentobarbital	kwas 5-etylo-5-(1-metylobutylo)barbiturowy	-	j.w. - dzięki rozgałęzienia łańcucha w pozycji 5 - krótkie, ale głębokie działanie	j.w. - krótkie ale głębokie działanie	j.w.
	Cyclobarbitalum	Cyklobarbital	kwas 5-etylo-5-(1-cykloheksen-1-ylo)barbiturowy	Phandorm	j.w.	j.w. - krótkie ale głębokie działanie	j.w.
	Phenobarbitalum	Fenobarbital	kwas 5-etylo-5-fenylobarbiturowy	Luminal	j.w. - często stosowany w postaci rozpuszczalnej soli sodowej (ze względu na swoje właściwości kwasowe tworzy sól z NaOH)	- uspokajająco, nasennie - silne działanie przeciwdrgawkowe (działa hamująco na podwzgórze, układ siatkowaty i korę mózgowa) - długi czas działania	- napady padaczkowe duże (grand mal) i częściowe - stosowany jako lek przeciwpadaczkowy częściej niż lek nasenny - bezsenność - nadmierna pobudliwość
d) pochodne 1,4-benzodiazepiny - leki działające na receptor benzodiazepinowy (BDZ-R):
- grupa pochodnych 3-hydroksy-1-metylo-1,3-dihydro-2H-[1,4]benzodiazepiny:
	Lormetazepamum	Lormetazepam	7-Chloro-1-metylo-5-(o-chlorofenylo)-3-hydroksy-1,3-dihydro-2H -1,4-benzdiazepin-2-on	Loremat	- hamujący wpływ na OUN: ułatwia neurotransmisję hamującą GABAergiczną - poprzez łączenie się z receptorami benzenodiazepinowymi, które są sprzężone z receptorami dla GABA (GABAA receptory), powoduje hiperpolaryzację neuronów (poprzez napływ Cl^- do neuronu) + gr. metylowa w pozycji 1 ułatwia wchłanianie i zwiększa aktywność, a gr. hydroksylowa osłabia działanie i skraca czas działania	- działanie uspokajające, nasenne - skraca czas zasypiania, zmn. liczby przebudzeń nocnych - posiada także (niższą niż benzodiazepiny) aktywność przeciwlękową (działanie na układ limbiczny i korę mózgu) - zmniejszenie napięcie mięśni (działanie na rdzeń) i przeciwdrgawkowe (działanie na pień mózgu) - bardziej selektywne działanie od barbituranów (mniej efektów ubocznych)	- stosowany w bezsenności zwłaszcza gdy jest ona związana ze stanami lękowymi (ze względu na działanie przeciw lękowe leku) - jako lek ułatwiający zasypianie - lek przeciwdrgawkowy - lek uspokajający
	Temazepamum	Temazepam	7-Chloro-1-metylo-5-fenylo)-3-hydroksy-1,3-dihydro-2H -1,4-benzdiazepin-2-on	Signopam	j.w.	j.w.	j.w.
- grupa pochodnych 7-nitro-1,3-dihydro-2H-[1,4]benzodiazepiny:
	Nitrazepamum	Nitrazepam	5-Fenylo-7-nitro-1,3-dihydro-2H-1,4- -benzodiazepin-2-on	Mogadon	j.w. + wprowadzenie gr. NO2 w pozycji 7 osłabia działanie anksjolityczne a wzmaga nasenne, uspokajajce i przeciwdrgawkowe + średnio długi okres półtrwania	j.w. + dość silne działanie przeciwdrgawkowe + dość długie działanie (ok. 6h)	j.w.
	Flunitrazepamum	Flunitrazepam	5-(o-fluorofenylo)-7-nitro-1-metylo-1,3-dihydro-2H- 1,4--benzodiazepin-2-on	-	j.w. + gr. metylowa w pozycji 1 ułatwia wchłanianie i zwiększa aktywność, a fluor w pozycji o pierścienia fenolowego także powoduje zwiększenie siły działania	j.w. + silniejsze od nitrazepamu działanie uspokajające i nasenne + znacznie powoduje lekozależność	j.w. - premedykacja
- grupa pochodnych imidazolo[1,4]benzodiazepiny lub triazolo[1,4]benzodiazepiny:
	Estazolamum	Estazolam	8-Chloro-6-fenylo-4H-[1,2,4] riazolo[4,3-a] [1,4]benzodiazepina	-	j.w.	j.w. + 2x bardziej aktywny od Nitrazepamu + szybkie, ale krótkotrwałe działanie (ułatwia zasypianie), silne działanie nasenne	j.w.
	Midazolamum	Midazolam	8-Chloro-1-metylo-6-(o-fluorofenylo)-4H-] imidazolo[1,5-a] [1,4]benzodiazepina	-	j.w.	j.w. + szybkie, ale krótkotrwałe działanie (ułatwia zasypianie), silne działanie nasenne	j.w. + może być stosowany w premedykacji
	Flurazepamum	Flurazepam	7-Chloro-1-[2-(dietyloamino)etylo] -5-(o-fluorofenylo) -1,3-dihydro-2H-[1,4]benzodiazepina	Dalmadorm	j.w. + działa silnie mimo dużego podstawnika w pozycji 1, dlatego że prawdopodobnie jest metabolizowany do cyklicznej pochodnej i wykazuje analogie do tej grupy pochodnych benzodiazepin	j.w. + szybko działa i sprowadza sen trwający 7-8h	j.w.
e) pochodne o budowie nie benzodiazepinowej, ale działające na receptor benzodiazepinowy (BDZ-R):
p. imidazopirydyny	Zolpidemum (Zolpidemi tartras)	Zolpidem (winian zolpidemu)	Winian bis[N,N-dimetylo-2-[6-metylo- 2-(4-metylofenylo) imidazolo[1,2-a] pirydyn-3-ylo]acetamidu]	Stilnox, Zolpic	- selektywny agonista receptora ω1 (benzodiazepinowy) który znajduje się w kompleksie receptora GABA-A (w hamującym układzie GABAergicznym), przez co wydłuża otwarcie kanału chlorkowego i powoduje hiperpolaryzacje neuronów + krótki okres biologicznego półtrwania - szybko ulega eliminacji z organizmu w postaci nieaktywnych metabolitów	- szybki efekt nasenny i uspokajający - mały efekt przeciwdrgawkowy i przeciwlękowyc (ze wzgledu na selektywność do rec ω1) - efekt ten objawia się w wyższych dawkach - efekty uboczne występują rzadko i są to: bóle głowy, nudności wymioty, senność w ciągu dnia	- lek nasenny i uspokajający - nie wywołuje uzależnień (w przeciwieństwie do benzodiazepin)
p. pirolopirazyny	Zopiclonum	Zopiklon	Ester 6-(5-chloropirydyn-2-ylo)-7-okso-6,7-dihydro-5H-pirolo[3,4-b]pirazyn-5-ylowy kwasu 4-metylopiperazyno-1-karboksylowego	Imovane, Zimovane, Zopix	- j.w. + nie kumuluje się w organizmie + zwiększa działanie leków blokujących przekaźnictwo nerwowo mięśniowe i neuroleptyków + izomer S(+) ma 50 razy silniejsze działanie i stosowany jest jako oddzielny lek [Eszopiklon (Lunesta)]	j.w. - ma także działanie przeciwlękowe i zmniejsza napięcie mięśni (słabe) - przedawkowanie może prowadzić do śpiączki	j.w. - stosowany w premedykacji
p. tiazolu (lub witaminy B1)	Clomethiazolum	Klometiazol	5-(2-chloroetylo)-4-metylotiazol	-	- łączy się specyficznie w kompleksie receptorowym GABAA i ułatwia neurotransmisję hamującą	- działanie uspokajające i nasenne - w wyższych dawkach działa przeciwdrgawkowo	- lek nasenny i uspokajający
5) Leki psychostymulujące i nootropowe:
a) leki psychostymulujące (psychoanaleptyki) i analeptyczne:
- analeptyki:
p. ksantyny	Coffeinum	Kofeina	1,3,7-Trimetyloksantyna	Coffeinum purum	- lek o działaniu analeptycznym - charakter zasadowy, trudno rozpuszcza się w wodzie - bardzo silnie stymuluje OUN (pobudzenie układu autonomicznego: ośrodka oddechowego, naczynioruchowego, przemiany materii, termoregulacji; pobudzenie kory mózgu powoduje nasilenie aktywności psychicznej, ułatwienie percepcji) - zniesienie uczucia senności i zmęczenia - nieselektywny antagonista rec adenozynowych (działanie pobudzające na OUN) - działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie (np. na oskrzela) (hamowanie fosfodiesteraz) - stymuluje mięsień sercowy (wpływa na przesunięcie jonów Ca^2+ pomiędzy przestrzenią zewnątrz- i wewnątrzkomórkową) - nasila diurezę		- stosowany jest w zapaściach pochodzenia sercowego i naczyniowego, jako środek tonizujący w okresie rekonwalescencji, w stanach znurzenia, wyczerpania fizycznego i psychicznego. - stosowana w omdleniach - stosowana w rozpuszczalnych solach podwójnych jak: - Coffeinum et natrii benzoas - Coffeinum et natrii salicylas
p. kwasu nikotynowego	Nicethamidum	Niketamid	Pirydyno-3-(N,N-dietylokarboksamid)	Cardiamidum, Glucardiamid,	- lek o działaniu analeptycznym - działanie pobudzające OUN, szczególnie ośrodek oddechowy i naczynioruchowy - Mechanizm działania jest wielokierunkowy - w organizmie przechodzi w kwas nikotynowy	- krótkotrwale i nietrwale podnosi ciśnienie krwi - pogłębienie i pobudzenie oddechu - przyspiesza akcję serca	- stosowany jest jako lek pobudzający krążenie i oddychanie - w zapobieganiu omdleniom - w chorobie wysokościowej
- psychoanaleptyki:
	Methylphenidatum	Metylfenidat	Ester metylowy kwasu α-fenylo-α-(2-piperydylo) octowego	Concerta, Ritalin	- analogia strukturalna do amfetaminy, ale słabsze działanie - w mózgu indukuje uwalnianie katecholamin (Serotoniny, dopaminy, NA, Ach) - inhibitor różnych rodzajów MAO	- zwiększenie aktywności psychoruchowej - usuwanie zmęczenia - poprawia nastrój - nasila stan czuwania - hamowanie senności	- stosowany przy zaburzeniach koncentracji u dzieci - stosowana jako czynnik ułatwiający wybudzenie np. po narkozie
	Acidum asparticum	Kwas asparaginowy	kwas α-aminobursztynowy	Acespargin, Aspargin (asparaginian potasu i magnezu)	- jest agonistą receptora NMDA glutaminergicznego (kanał jonowy dla jonów Ca^2+ , który w stanie niewzbudzonym jest blokowany przez jony Mg^2+); - połączenie się tego pobudzającego aminokwasu z tym receptorem sprawia, że zostaje zniesiona blokada kanału jonami Mg^2+, a jony Ca^2+ wnikają do komórki aktywując różne wewnątrzkomórkowe enzymy zależne od Ca^2+, dając pobudzenie	- działanie pobudzające OUN - polepsza pamięć - poprawia myślenie	- stosowany w zaburzeniach pamięci (podobne zastosowanie miał kwas Glutaminowy ale obecnie nie jest stosowany)
b) leki psychoenergizujące (nootropowe):
- leki normalizujące metabolizm neuronów:
p. pirolidynonu	Piracetamum	Piracetam	Amid kwasu 2-okso-1-pirolidynooctowego	Nootropil, Memotropil	Działanie nie do końca wyjaśnione: - prawdopodobnie wpływa na poprawę wykorzystywania przez neurony wysokoenergetycznych związków jak tlen i glukoza - przyjmuje się też, że ↓ lepkość krwi	- poprawia sprawność umysłu - poprawia zdolność uczenia się, zapamiętywania - poprawia koncentracje - usprawnia krążenie mózgowe	- zaburzenia pamięci u osób starszych -po zatruciu alkoholami, CO - u dzieci przy trudnościach z czytanie i zachowaniem (brak koncentracji)
- leki wpływające pośrednio na przewodnictwo cholinergiczne:
	Deanol acetamidobenzoate (Deanoli acedobencum)	Acetamido-benzoesan deanolu	4-acetamidobenzoesan deanolu, Deanol: dimetyloaminoetanol	Bimanol	- prolek - dostarcza substratu do syntezy Acetylocholiny, przez co usprawnia neurotransmisję cholinergiczną	- polepszenie nastroju - działanie przeciwdepresyjne - podwyższa aktywność psychoruchową	- zaburzenia funkcji poznawczych u ludzi starszych - w przypadku otępień u starszych ludzi
	Choline alfoscerate	Alfosceran choliny	L-α-glicerylofosforylo cholina	Gliatilin	j.w. - jest także prekursorem lecytyny - składnika błon komórkowych - zapobiega zmianą w ich składzie	j.w.	j.w.
- leki poprawiające krążenie mózgowe:
Do tej pory omówione: Cinnarizinum, Vinpocetinum, Dihydroergotoxinum, Dihydroergotaminum. (wygląda na to, że należy sobie je przypomnieć...)
	Nicergolinum	Nicergolina	8-(5-bromo nikotynoiloksymetylo)-10-metoksy-1,6-dimetyloergolina	Adavin, Sermion	- lek α-adrenolityczny - antagonista względem α1- i α2-receptorów (blokuje je) - p. amidu kwasu lizergowego	- Rozszerzająco na naczynia obwod. i mózgowe (hipotensyjne) - zmniejsza agregacje cząsteczek krwi (lepsze ukrwienie)	- zaburzenie krążenia obwodowego - po udarze mózgu - niedotlenienie mózgu
Leki stosowane w chorobie Parkinsona (choroba spowodowana przez obumieranie neuronów dopaminergicznych w OUN, co skutkuje nadprodukcją Ach, która jest odpowiedzialna za efekty parkinsonowe):
a) Agoniści receptorów dopaminergicznych o bezpośrednim lub pośrednim działaniu:
β-fenyloetyloaminy	Levodopum (najbardziej skuteczny z wymienionych leków)	Lowodopa	S(-)-3-(3,4-dihydroksyfenylo)- L-alanina	L-DOPA, Pardopa, Poldomet	- jest prolekiem, który w środowisku biologicznym przechodzi w dopaminę, która pobudza receptory dopaminergiczne w OUN (przez co zmniejsza ośrodkowe wydzielanie Ach) - jednak aby był on skuteczny należy podawać go z poniższymi lekami, które zapobiegają przedwczesnemu przekształceniu w dopaminę oraz chroniące przed zmetabolizowaniem L-DOPY	- Podana z poniższymi lekami przechodzi do OUN gdzie przekształca się w dopaminę, która poprzez swoje działanie powoduje osłabienie odruchów związanych z chorobą Parkinsona (obniżenie wydzielanie Ach, która jest odpowiedzialna za obawy związane z ta chorobą)	- najefektywniejszy lek stosowany w chorobie Parkinsona
β-fenyloetyloaminy	Carbidopum	Karbidopa	Kwas 2-hydrazyno-2-metylo-3-(3,4-dihydroksyfenylo) propanowy	Preparaty złożone (z L-DOPA) Nacom, Sinemet, Isicom	- jest inhibitorem dekarboksylazy aromatycznych aminokwasów działający tylko na obwodzie (enzym katalizujący przekształcenie L-DOPY w dopaminę)	- hamuje powstawanie dopaminy na obwodzie dzięki czemu więcej L-DOPY dociera do OUN - uzyskujemy silniejszy ośrodkowy efekt związany z działaniem L-DOPY	- choroba Parkinsona (lek pomocniczy)
	Benserazidum (Benserazidi hydrochloridum)	Benserazyd (chlorowodorek benserazydu)	1-DL-serylo-2-(2,3,4,-trihydrokybenzylo) hydrazyna	Preparat złożony (z L-DOPA) Madopar	j.w.	j.w. - aktywność tego leku pozwala zmniejszyć dawkę L-DOPY do 1/5	j.w.
p. propenamidu	Entacaponum	Entakapon	2-cyjano-3-(3,4-dihydroksy-5-nietrofenylo)-N,N-dietyloakrylamid	Comtam	- jedyny inhibitor COMT dopuszczony do leczenia - działa na obwodzie i w OUN	- L-DOPA nie jest metabolizowana przez COMT przez co wydłuża się czas jej działania	j.w.
β-fenyloetyloaminy	Selegilinum	Selegilina	N-metylo-N-(1-fenylopropan-2-ylo) prop-2-yno-1-amina	Segan, Selgin	- selektywny inhibitor MAO-B - lek działający tylko w OUN - wiąże się najpierw kompetencyjnie, a potem nieodwracalnie z MAO-B - dodatkowo hamuje wychwyt zwrotny dopaminy w OUN	- L-DOPA nie jest metabolizowana przez MAO-B, przez co wydłuża się czas jej działania	j.w.
p. kwasu lizergowego	Bromocriptinum	Bromokryptyna	Nie trzeba umieć	Bromogen, Bromocorn	- agonista receptora D2 w OUN - dodatkowo hamuje wydzielanie prolaktyny - dihydropochodna ma identyczne działanie	- przechodzi do OUN gdzie łączy się z receptorami D2 (zmniejsza ona ośrodkowe wydzielanie Ach)	- lek stosowany w chorobie Parkinsona
b) Leki blokujące cholinergiczne receptory muskarynowe (M) w OUN:
p.aminopropanolu	Pridinolum (Pridinoli hydrochloridum)	Pridinol (chlorowodorek pridinolu)	1,1-difenylo-3-(1-piperydyno)-1-propanol	Parks	- duża lipofilowość cząsteczki ułatwia przejście przez barierę krew-mózg - wzmaga również powinowactwo do rec M w OUN (cholinolityk o działaniu ośrodkowym) - ubocznie blokuje także rec M w obwodowym układzie nerwowym	- osłabienie efektów związanych z chorobą Parkinsona - efekt spazmolityczny (poprzez obniżenie przewodnictwa cholinergicznego)	- choroba Parkinsona (zaburzenie stosunku Dopaminy do Ach związane z degeneracją układu nerwowego) - stany skurczowe mięśni szkieletowych - bolesne przykurcze mięśni - rehabilitacja pourazowa
p.aminopropanolu	Trihexyphenidylum	Triheksyfenidyl	1-cykloheksylo-1-fenylo-3-(1-piperydyno)-1-propanol	Parkopan	j.w.	j.w.	j.w.
p.aminopropanolu	Biperidenum	Biperiden	1-fenylo-1-(5-norbornen-2-ylo)-3-(1-piperydyno)-1-propanol	Akineton	j.w.	j.w. - obniża akinezy (Akineza - zespół objawów polegający na niewystępowaniu lub opóźnieniu ruchów anatomicznych.)	j.w.
c) Leki blokujace receptory NMDA (receptory dla aminowkasów pobudzających):
p. adamantanu	Amantadinum (Amantadini hydrochloridum)	Amantadyna (chlorowodorek amantadyny)	1- aminoadmantan	Amantix, Viregyt	- jest antagonistą receptora NMDA dla aminokwasów pobudzających, przez co zmniejsza stymulacje kwasem glutaminowym i zmniejsza wyrzut Ach - zmniejsza wychwyt zwrotny dopaminy w OUN	- osłabienie efektów związanych z chorobą Parkinsona	- choroba Parkinsona
Leki stosowane w chorobie Alzheimera (choroba spowodowana przez obumieranie neuronów cholinergicznych w OUN poprzez odkładanie się tzw. „płytki starczej”, której głównym składnikiem jest β-amyloid):
	Rivastigminum	Riwastygmina	Karbaminian (S)-N-etylo-N-metylo-3-[1-dimetyloamino)etylo] fenylu	Exelon, Prometax	- lek pokonuje barierę krew-mózg - łączy się w zaczepie estrowym trwale blokując enzymy rozkładające acetylocholinę, czyli Acetylocholinesterazę (AchE) i Butyrylocholinesterazę - silniej AchE niż bubutyrylocholinesterazę	- zwiększenie ośrodkowego stężenie Ach powoduje polepszenie zaburzonych przez chorobę Alzheimera funkcji życiowych	- leczenie objawowe łagodnej i średniej postaci choroby Alzheimera
	Donepezilum (Donepezili hydrochloridum)	Donepezyl (chlorowodorek donepezylu)	2,3-dihydro-5,6-dimetoksy-2-[(1-benzylo-4-piperydynylo)metylo]-1H-inden-1-on	Cogiton, Aricept, Yasnal	j.w. - silniej AchE niż butyrylocholinesterazę	j.w.	- objawowe leczenie choroby Alzheimera
	Galantaminum (galantamini hydrobromidum)	Galantamina (bromowodorem galantaminy)	- nie trzeba znać nazwy	Nivalin	j.w - silniej AchE niż butyrylocholinesterazę	j.w	- próby walczenia z chorobą Aldshaimera (łagodna i umiarkowana postać choroby) - w przypadku zatruć lekami cholinolitycznymi - leczenie jaskry - atonia pooperacyjna przewodu pokarmowego

---