Towarzystwo Zwalczania Chorób Mięśni

ul. Św. Bonifacego 10, 02-914 Warszawa

Tel./fax. [phone]

---------------------  ---------------------

Dziedziczenie dystrofii mięśniowych

Adiustacje i konsultacje

Dr Maria Halina Strugalska-Cynowska

---------------------  ---------------------

Warszawa 2003

Dziedziczenie dystrofii mięśniowych

Zrozumienie sposobów dziedziczenia umożliwia w wielu przypadkach zapobieganie dalszym komplikacjom w wielu rodzinach.

Jeżeli po przeczytaniu tej broszurki uważasz, że ktoś z Twojej rodziny może być nierozpoznanym no­sicielem dystrofii mięśniowej lub może na nią cho­rować, zgłoś się na konsultację do Poradni Chorób Mięśni w Warszawie, na ul Banacha 1a.

Obecnie istnieje możliwość diagnostyki molekularnej między innymi w dystrofiach: Duchennen'a, Beckera, Emery-Dreifussa, niektórych postaciach dystrofii obręczowo-kończynowej oraz dystrofii miotonicznej.

W jaki sposób dziedziczą się dystrofie mięśniowe?

Wszystkie cechy organizmu są kontrolowane przez geny. Geny - elementarne, funkcjonalne jednostki dziedziczenia - są częściami chromosomów, które przekazywane są potomstwu. Mamy po dwa geny na każdą dziedziczoną cechę, po jednym przekazywanym przez każdego z rodziców.

Struktura genu może być wadliwa, czego rezultatem są nieprawidłowości pewnych funkcji, które mogą być przekazane potomstwu.

Istnieją trzy podstawowe sposoby dziedziczenia:

• dziedziczenie recesywne sprzężone z chromosomem X,

• dziedziczenie autosomalne recesywne,

• dziedziczenie autosomalne dominujące.

1. Cecha recesywna przekazywana za pomocą chromo­somu X powiązana z płcią:

• dystrofia mięśniowa typu Duchenne'a,

• dystrofia mięśniowa typu Beckera,

• dystrofia mięśniowa typu Emery-Dreifussa.

Ilustracja I. Jak dziedziczy się dystrofie mięśniowe przekazy­wane za pomocą chromosomu X.

X - prawidłowy chromosom X

[X] - chromosom X z wadliwym genem

Przy każdej ciąży para ta ma 25% szans na po­siadanie zdrowej córki, 25% szans na córkę-no­sicielkę, 25% szans na posiadanie chorego syna i 25% szans na zdrowego syna.

Jest to spowodowane przez defektywne geny przenoszone w jed­nym z chromosomów decydujących o płci dziecka. Skutkiem tego, chorują tylko chłopcy i to oni dziedziczą chorobę po matkach, które są nosiciel­kami. Nosiciele zazwyczaj nie wykazują oznak choroby (chociaż czasami występują niewielkie objawy), ale mogą przeka­zywać chorobę swoim synom.

Każdy syn nosicielki ma 50% ryzyka zachorowania na dystrofię mięśniową sprzężoną z chromosomem X, a każda córka ma 50% ryzyko bycia nosicielką (ilustracja I).

Zdrowi chłopcy nie przenoszą choroby, nato­miast córki mężczyzn z dystrofią przekazywaną przez chromosom X, są wszystkie nosicielkami (ilu­stracja II).

Ilustracja II. Co się dzieje, gdy mężczyzna z dystrofią przekazywaną przez chromosom X ma dzieci.

X - prawidłowy chromosom X

[X] - wadliwy gen chromosomu X

Każda córka tej pary będzie nosicielką, wszy­scy synowie będą zdrowi.

2. Cechy autosomalne recesywne:

• większość postaci dystrofii obręczowo-kończynowych,

• dystrofie mięśniowe wrodzone,

• większość typów rdzeniowego zaniku mięśni.

Te choroby uwidaczniają się tylko wtedy, kiedy oboje rodzice są nosicielami wadliwego genu, ale żadne z nich nie wykazuje objawów choroby. Każde dziecko takich rodziców ma 25% szans na dziedziczenie obu genów chorobowych, a więc i choroby. Dziedziczą ją zarówno chłopcy, jak i dziewczynki (ilustracja III).

Ilustracja III. Dziedziczenie autosomalne recesywne.

^{- chromosom z wadliwym genem}

^{- chromosom z prawidłowym genem}

Przy każdej ciąży ta para ma 25/% szans na posia­danie zdrowego dziecka (przy tym sposobie dziedziczenia płeć dziecka nie ma znaczenia), 50% szans na posiadanie dziecka-nosiciela (również bez objawów choroby) i 25% ryzyka na to, że dziecko urodzi się chore.

Zatem przy każdej ciąży ryzyko urodzenia chorego dziecka jest 25%, a prawdopodobieństwo, że dziecko będzie zdrowe jest 75%.

Dzieci osób chorych są zazwyczaj zdrowe, ale małżeństwo w rodzinach pomiędzy zdrowymi lub cho­rymi krewnymi znacznie zwiększa ryzyko zachoro­wania u dzieci.

Dystrofie obręczowo-kończynowe to grupa chorób mięśni, które w większości (dziesięć postaci) dziedziczą się w sposób autosomalny recesywny.

Wiele przypadków dystrofii Beckera zdiagnozowano w przeszłości jako dystrofię kończynowo-obręczową, a czasami kobiety z dystrofią kończynowo-obręczową są w rzeczywistości nosicielkami genu dystrofii Duchenne'a.

3. Dziedziczenie dominujące autosomalne:

• dystrofia twarzowo-łopatkowo-ramieniowa,

• dystrofia miotoniczna,

• dystrofia oczno-gardłowa.

Objawy choroby pojawiają się u osób, które mają tylko jeden defektywny gen, chorują mężczyźni i kobiety. Dziecko chorego rodzica ma 50% ryzyko zachorowania - niezależnie od płci (ilustracja IV).

Ilustracja IV. Jak dziedziczą się dystrofie dominujące autosomalne.

^{- chromosom z wadliwym genem}

^{- chromosom z prawidłowym genem}

Bardzo często przebieg choroby różni się znacz­nie u poszczególnych pacjentów. Niektórzy ludzie mogą wykazywać tak nieznaczne objawy, że przez całe życie nie rozpozna się u nich choroby, ale ich dzieci mogą chorować dużo poważniej. W zwią­zku z tym ważne jest dokładne przebadanie wszystkich członków rodziny.

4. Nowe mutacje genetyczne (lub mutacje de novo).

Jest to nie dająca się przewidzieć zmiana w strukturze genu, która sprawia, że dana cecha nagle i po raz pierwszy pojawia się w rodzinie.

Około 1/3 dystrofii mięśniowych Duchenne'a pow­staje na skutek mutacji genetycznych de novo.

Czy dystrofię mięśniową można stwierdzić u nienaro-dzonego dziecka?

Badania genetyczne umożliwiają już we wczesnej ciąży stwierdzenie występowania niektórych form dystrofii mięśniowej szczególnie typ Beckera, Duchenne'a i dystrofii miotonicznej). Chociaż testy te można wykonywać już od ósmego tygodnia ciąży, wymaga to wcześniejszych badań członków rodziny, aby stwierdzić czy dany rodzaj testu jest odpowiedni.

----------------------------  ----------------------------

Broszura wydana ze środków

Biura Polityki Społecznej Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy

Urząd Miasta

Stołecznego Warszawy

Środki zostały pozyskane przez
Oddział Warszawski Towarzystwa Zwalczania Chorób Mięśni

8

Dziedziczenie dystrofii mięśniowych

---