WYKŁAD - POZNANIE SPOŁECZNE

Poznanie społeczne - selekcjonowanie, interpretowanie, zapamiętywanie, wykorzystywanie ograniczonej informacji przy wydawaniu sądów i podejmowaniu decyzji. Gdy istnieje ku temu motywacja i sprzyjają warunki informacje przetwarzane są w sposób kontrolowany, a gdy motywacji i warunków brak, ze względu na ograniczoną pojemność pamięci operacyjnej, informacja przetwarzana jest automatycznie w oparciu o zasady oszczędności poznawczej.

Struktury poznawcze, które organizują nasze uprzednie doświadczenia w oparciu o informacje wyabstrahowane, typowe, charakterystyczne, powtarzające się. Opierają się na:

• zasadzie hierarchiczności: relacja część-całość,

relacje ogólności;

• zasadzie prototypowości: zmienne,

relacje,

prototyp.

umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów:

• scenki i ich kolejność,

• aktorzy,

• rekwizyty,

• warunki uruchamiające,

• zasady wchodzenia w skrypt,

• 
  rezultaty.

• 
  stereotyp - uogólniona reprezentacja grupy osób; silniej od wiedzy o indywidualnych cechach wpływa na postrzeganie,

• rola społeczna - zbiór oczekiwań co do zachowań odpowiednich czy typowych dla osoby o danej pozycji społecznej.

• 
  
  UTO - ukryte teorie osobowości (sieć powiązań między cechami, w oparciu o którą wnioskujemy o ich współwystępowaniu),

• Wiedza o nieznajomych w kategoriach szerokich cech, a o ludziach, których lubimy w kategoriach konkretnych opisów.

• 
  percepcyjna, odbodźcowa - w oparciu o typowość lub wyrazistość obiektu (sygnały wywoławcze);

• 
  przedpercepcyjna - oczekiwania,

związek schematu z celami i potrzebami,

krótki czas od poprzedniego aktywizowania,

częste używanie w przeszłości.

• 
  
  asymilacja - automatyczne „podciągnięcie” nowych informacji do poprzednie uruchomionego schematu, gdy brak zasobów poznawczych i brak motywacji,

• kontrast - świadome i aktywne dostrzeżenie rozbieżności obiektu z poprzednio aktywowanym schematem, gdy nie brakuje zasobów operacyjnych i istnieje motywacja do poprawnej oceny.

• 
  
  fałszywe alarmy - nowa informacja rozpoznawana jest jako stara, gdyż została wygenerowana ze schematu (świadectwo pamięci generatywnej, konstruktywnej tj. wypełniania luk),

• trafienia - trafne rozpoznanie informacji znanej jako znanej (świadectwo pamięci reproduktywnej).

• 
  Jeśli przypominamy sobie informacje nietypowe lub sprzeczne z naszym schematem to prawdopodobnie wystąpiły one naprawdę.

Gdy skrypt jest wykształcony i zaktywizowany to uruchamiają się również reguły wejścia w skrypt w roli aktora.

Uproszczone reguły wnioskowania pozwalające na szybkie i efektywne przetwarzanie informacji. Jeśli przymniemy, że schematy to książki w bibliotece pamięci długotrwałej to heurystyki są regułami w oparciu, o które podejmujemy decyzję, której książki użyjemy.

wydawanie sądów w oparciu o to, co łatwo można przywołać w świadomości (informacje dramatyczne, konkretne, wyraziste, niedawne, czasem nietypowe).

wnioskowanie polegające na klasyfikacji obiektu jako typowego dla jakiejś kategorii przy częstym ignorowaniu informacji o proporcji podstawowej (częstości występowania danej kategorii w populacji).

posługiwanie jakąś łatwo dostępną liczbą lub wartością jako punktem wyjściowym, modyfikowanym następnie, ale najczęściej w stopniu niewystarczającym.

wydawanie sądu w oparciu o umysłowe wyobrażenie przebiegu zdarzeń, często prowadzi do myślenia kontrfaktycznego („co by było gdyby”), które silnie wpływa na oceny i emocji.

WYKŁAD - SPOSTRZEGANIE INNYCH

Funkcje atrybucji zachowań innych ludzi:

• Funkcja kontroli,

• Funkcja przewidywania,

• Funkcje egotystyczne.

Osobowe	←wzajemnie wykluczają się→	Środowiskowe
Intencje (chce)	w tym modelu	Obiektywne trudności
Zdolności (potrafi)		Nie / sprzyjające okoliczności
Motywacje (usiłuje)		Szczęście / pecha

Z tym większą pewnością dokonamy atrybucji dyspozycyjnej im:

• bardziej brzemienne w konsekwencje jest zachowanie drugiej osoby,

• silniej te konsekwencje dotyczą nas samych (ksobność interpretacji) lub kiedy czujemy, że tracimy kontrolę nad sytuacją,

• bardziej niepożądane skutki przynosi zachowanie (większe zainteresowanie przyczynami takich zdarzeń w ogóle, zwłaszcza jeśli były nieoczekiwane),

• bardziej zachowanie jest niezgodne z oczekiwaniami społecznymi czy niemoralne,

• większe koszty działania ponosi aktor (zasada nietożsamych skutków).

Niedoceniania roli sytuacji w ocenie zachowań innych.

• 
  
  Ilość informacji (np. o samych sobie i o bliskich znajomych mamy więcej informacji, dlatego rzadszy jest podstawowy błąd atrybucji).

• Odmienność perspektywy percepcyjnej - aktor działając koncentruje się na sytuacji, obserwator obserwując na aktorze, chyba, że w aktorze wzbudzimy, np. przez umieszczenie lustra, przedmiotowej samoświadomości - wtedy dokona więcej atrybucji wewnętrznych.

• Własne zachowanie tłumaczymy teleologicznie podając racje, zachowania innych tłumaczymy przyczynowo, podając trwałe dyspozycje.

• Czynniki językowe - zachowania własne za pomocą opisowych czasowników, odnoszących się do poszczególnych zachowań, zatem w kategoriach konkretnych. Zachowania innych przy pomocy przymiotników opisujących cechy, zatem w kategoriach ogólnych.

• 
  W trwałych, satysfakcjonujących związkach częstsze są relacje typu „on zrobił to a to...”, a mniej „on jest taki a taki”.

• 
  Skłonność ludzi do przypisywania odpowiedzialności za własne sukcesy czynnikom wewnętrznym, porażki natomiast są wyjaśniane w sposób mniej jednolity - choć na krótką metę wygodniej przypisać własnym porażkom przyczyny zewnętrzne, do dostrzeżenie przyczyn wewnętrznych może pozwolić dokonać korekty zachowania i odnieść sukces w przyszłości.

• Mechanizmy motywacyjne

• Potrzeba podniesienia lub zachowania pozytywnej samooceny

• Mechanizmy poznawcze

• Sukces jest najczęściej oczekiwany i planowany - działania

• Porażka jest nieplanowana, „uderza z zewnątrz” - zdarzenia

Przypisywanie sobie większej odpowiedzialności za konsekwencje wspólnie wykonywanej pracy niż skłonny jest to uznać postronny obserwator. Zachodzi zarówno w wypadku działań kończących się sukcesem, jak i porażki.

• Niejednakowy dostęp do informacji,

• Wybiórcze kodowanie informacji - lepiej zapamiętujemy to, co dotyczy naszego wkładu,

• Wybiórcze odtwarzanie - lepiej przypominamy sobie własne zachowania,

• Czynniki motywacyjne - taka atrybucja może podnieść naszą samoocenę lub poczucie sprawstwa.

Pomijanie we wnioskowaniu informacji o powszechności danego zachowania lub branie pod uwagę tylko subiektywnej powszechności, co prowadzi do nierealistycznych oczekiwań.
Przeceniamy częstość swoich zachowań i cech, gdy:

• Sprawa jest ważna i angażująca emocjonalnie

• Nasze przekonania lub zachowania są kontrowersyjne

• Zachowanie lub przekonanie jest raczej reakcją na własności sytuacji niż wyrazem cech osobowości

Model współzmienności - wnioskowanie o przyczynach zachowań powtarzalnych

/lepiej opisuje to, jak ludzie oceniają zachowania nieintencjonalne (zdarzenia) niż zachowania intencjonalne (działania)/

Skłonni jesteśmy dokonywać atrybucji wewnętrznych, gdy obserwowane zachowanie cechuje się:	Skłonni jesteśmy dokonywać atrybucji zewnętrznych, gdy obserwowane zachowanie cechuje się:
Niską powszechnością (zgodnością) - niewielu ludzi zachowuje się wobec takiego samego bodźca podobnie jak aktor	Wysoką powszechnością (zgodnością) - wielu ludzi zachowuje się wobec takiego samego bodźca podobnie jak aktor.
Niską wybiórczością - - aktor zachowuje się podobnie wobec bodźców podobnego rodzaju	Wysoką wybiórczością - aktor zachowuje się w ten sposób tylko w odniesieniu do danego bodźca, ale już nie w odniesieniu do bodźców podobnego rodzaju
Wysoką spójnością (zwartością) - aktor zachowuje się w ten sposób podobnie przy wszystkich okazjach i „razach”	Wysoką spójnością (zwartością) - aktor zachuje się w ten sposób podobnie przy wszystkich okazjach i „razach”.
Niską typowość - inni aktorzy nie zachowują się w ten sposób wobec podobnych bodźców	Wysoką typowością - inni aktorzy zachowują się w ten sposób wobec podobnych bodźców

Jeśli spójność jest niska (aktor zachowuje się w ten sposób wobec bodźca jeden jedyny raz) to niezależnie od powszechności i wybiórczości ludzie będą przypuszczać, że jest coś szczególnego w tych konkretnych warunkach. Faktyczne atrybucje zwykle w największym stopniu opierają się na informacji o spójności zachowania, ułatwiającej wnioskowanie o cechach aktora jako przyczynach, a najsłabiej o na jego powszechności.

WYKŁAD - ROZUMIENIE SIEBIE

utajona (wypierana lub unikana i proceduralna), poczucia bez konieczności poszukiwania uzasadnień

wyartykułowana, deklaratywna, dostępna świadomemu przetwarzaniu, samowiedza zawierająca m.in. wyraziste i centralne treści tożsamościowe

• do rozpoznania potrzebny pewien wysiłek i gotowość do dociekań (potrzeby tożsamościowe)

• ludzie różnią się między sobą stopniem rozbudowania tej części samowiedzy

ja podmiotowe - powtarzające się sposoby przeżywania samego siebie, stan świadomości, myśli, odczucia.

ja przedmiotowe - samowiedza zakodowana w strukturach poznawczych, względnie trwałe przekonania o samym sobie.

Pierwotne poczucie tożsamościowe (dane automatycznie, każdorazowo, na zawołanie, bez wysiłku):

• „Ja to ja” - globalne poczucie bycia samym sobą,

• „Ja to ja przez całe życie” - poczucie ciągłości,

• „Ja to ja pomimo różnorodności własnej osoby” - poczucie spójności,

• „Ja to ja i nikt inny” - poczucie niepowtarzalności.

Poznanie siebie cechuje się dużym stopniem wyjątkowości:

• Wyjątkowość emocji, jakie wzbudza własna osoba i sposobów przeżywanie samego siebie:

• Gdy podlegamy kategoryzacji społecznej (przypisywani jesteśmy do jakiejś grupy) nietrafne rozpoznanie przez innych czy zachowanie anonimowości powoduje silne napięcie, które czasem skutkuje czynami, mającymi na celu zwrócenie na nas uwagi.

• Centralność kategorii Ja w poznaniu społecznym - zniekształcający wpływ na przetwarzanie innych informacji

• Punkt odniesienia, koncentruje uwagę, informacja jest lepiej zapamiętywana jeśli zostanie skojarzona z JA

Wyrazista tożsamość, wyartykułowana samowiedza:

• umożliwia wybory,

• zapewnia względną stałość i spójność zachowań,

• daje szansę poznawczego dystansowania się wobec samego siebie,

• zatem daje poczucie kontroli nad życiem, gdyż pomaga w :

• stawianiu celów,

• tworzeniu ich hierarchii,

• planowaniu działań,

• podporządkowaniu działań wizjom związanym z samorealizacją.

Kryzysy tożsamościowe - gwałtowne przemiany, które podkreślają wagę pytania „Kim jestem?”

• dorastanie,

• przełomy życiowe,

• nowe role,

• nowe statusy,

• nowe grupy odniesienie.

ŹRÓDŁA SAMOWIEDZY

INTROSPEKCJA

• Wgląd w swoje wnętrze i badanie swoich myśli, uczuć i motywów jest bardziej prawdopodobny, gdy okoliczności zewnętrzne „włączają” naszą samoświadomość (lustro, kamera, wystąpienie publiczne).

• Konsekwencją koncentracji na sobie może być większa skłonność do oceniania zgodności naszego postępowania z wewnętrznymi standardami.

• Choć wiele procesów dzieje się poza świadomością, próbujemy tworzyć własne teorie przyczynowości lub czerpiemy ze zbioru proponowanego przez kulturę.

• Konsekwencją koncentracji na sobie może być szukanie w sobie przyczyń zachowania, a wyszukanie takich przyczyn skutkuje zmianą postawy.

• Przyczyny dostępne w pamięci i łatwe do zwerbalizowania mogą sugerować odmienną postawę niż pierwotna.

• Tłumienie - usiłowanie, żeby o czymś nie myśleć, może powodować koncentrację na tej właśnie myśli, którą próbuje się tłumić.

OBSERWACJA WŁASNEGO ZACHOWANIA

• Gdy wskazówki wewnętrzne są słabe, niejednoznaczne podmiot zachowuje się jak obserwator i wnioskuje o własnych postawach i emocjach na podstawie własnego zachowania.

• Wnioskowanie o przeżywanej przez siebie emocji na podstawie własnego wyrazu mimicznego - hipoteza mimicznego sprzężenia.

• Pomniejszanie wewnętrznej motywacji, a w konsekwencji uznanie, że angażujemy się w zadanie z powodu motywacji zewnętrznej - efekt nadmiernego uzasadnienie.

• Nie warto szczodrze nagradzać za zachowanie, które ma wcześniej wartość autoteliczną, chyba że najpierw skoncentrujemy uwagę na tej wartości lub przeprowadzimy trening uodporniający na nagrodę.

• Dwuczynnikowa teoria emocji - etapy doznawania emocji:

Pobudzenie fizjologicznego i uświadomienie sobie tego stanu

Szukanie wiarygodnych wyjaśnień w środowisku

• Emocje do pewnego stopnia mają charakter arbitralny, zwłaszcza w sytuacjach, gdzie wiele wskazówek jest niejednoznacznych.

SCHEMATY JA

• wyabstrahowane z doświadczeń struktury wiedzy o nas samych, które pomagają nam:

• rozumieć siebie,

• wyjaśnić własne zachowanie,

• przewidzieć własne zachowanie.

• pamięć autobiograficzna jest oparta na ukrytych teoriach stałości naszych myśli i zachowań, choć często nie odpowiada to prawdzie:

• korekty wstecz (pamięć generatywna),

• lepsza pamięć zdarzeń zgodnych z wyobrażeniem o własnej osobie.

INTERAKCJA SPOŁECZNA

• Jaźń odzwierciedlona - ta część wyobrażeń o sobie, która wynika z spostrzegania siebie oczyma innych

• Teoria porównań społecznych - poznajemy własne zdolności i postawy przez porównanie z innymi, zwłaszcza tam gdzie zewnętrzne, obiektywne standardy są słabe

• W górę - ustalenie poziomu doskonałości,

• W dół - poprawa samooceny,

• Do podobnych - najczęściej, wartość diagnostyczna

WYKŁAD: DYSONANS POZNAWCZY

WZBUDZENIE		WZMOCNIENIE		MOTYWACJA		REDUKCJA
Dysonans zaczyna się od:		Dysonans nasila się, kiedy działania lub decyzje:

Źródło: opracowanie własne na podstawie Kenrick, D. T., Neuberg S. L. i R. B. Cialdini. 2002. Psychologia społeczna. Gdańsk: GWP i Wojciszke, B. 2002. Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

ZAMROŻENIE DECYZJI / DYSONANS PODECYZYJNY	WYMUSZONA ZGODA / ULEGŁOŚĆ	NIEWYSTARCZAJĄCE UZASADNIENIE	UZASADNIANIE WYSIŁKU
Wzrost subiektywnej atrakcyjności opcji przyjętej a spadek odrzuconej, gdy wybór dotyczy ważnej sprawy, zwłaszcza, gdy początkowo niewielka różnica między opcjami - trudny wybór. Po decyzji dążenie do trafnego spostrzegania słabnie, zwłaszcza, gdy istnieje poczucie nieodwołalności decyzji. Konsekwencje decyzji etycznych wpływają na kształtowanie się systemu wartości. Technika niskiej piłki Stworzenie iluzji, że nastąpiła transakcja, aby wykorzystać zaangażowanie klienta. Unieważnienie decyzji Konsekwencje możliwości wybranej i odrzuconej w dużym stopniu pokrywają się. Konsekwencje możliwości wybranej i odrzuconej są nieważne.	Gdy własne wewnętrzne zachowanie jest sprzeczne z publicznym zachowaniem: Bardziej motywowane do zmiany pierwotnej postawy są osoby, które otrzymały małą nagrodę; Mniej motywowane do zmiany pierwotnej postawy są osoby, które otrzymały dużą nagrodę. Zmiana postawy jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości nagrody za zachowanie sprzeczne z początkową postawą, zwłaszcza gdy jesteśmy przekonani, że konsekwencje naszego zachowania są ważne. Oddanie komuś przysługi przy braku wystarczającego uzasadnienia pociąga za sobą przeświadczenie o sympatii do tej osoby.	Powstrzymanie się od przyjemnego działania jest sprzeczne z pragnieniem jego podjęcia - pojawia się potrzeba znalezienie uzasadnienia zewnętrznego lub wewnętrznego. Bardziej motywowane do zmiany oceny atrakcyjności zachowania są osoby, które nie podjęły działania wobec zapowiedzi niewielkiej kary. Niewielka kara - nie wystarczające uzasadnienie dla nie podjęcia działania. Mniej motywowane do zmiany oceny atrakcyjności zachowania są osoby, które nie podjęły działania wobec groźby surowej kary. Surowa kara - wystarczającym uzasadnieniem dla nie podjęcia działania. Autoperswazja - trwała zmiana postawy na skutek samousprawiedliwiania. Przyłapanie się na sprawianiu komuś przykrości bez wystarczającego uzasadnienia - dalsze poniżanie ofiary zakładając, że sobie na to zasłużyła (dehumanizacja).	Gdy dobrowolnie przeżywamy przykre doświadczenie pojawia się dysonans między pragnieniem angażowania się tylko w działania przynoszące przyjemność a odczuwaniem przykrości. Gdy wkładamy dużo wysiłku, aby czynić coś nudnego lub uzyskać coś niepotrzebnego pojawia się dążenie do uzasadnienia wysiłku. Gdy działania nakierowane na jakiś cel pociągają duże koszty zwiększa się subiektywna atrakcyjności tego celu. WARUNEK: poczucie dobrowolności ZAŁOŻENIE: działania są otwarte na różnorodne interpretacje - wieloznaczności mogą być „naciągane”.

TEORIA PODTRZYMYWANIA POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI

• Dysonans powstaje w związkach interpersonalnych, jeśli ktoś nam bliski osiąga wyższy poziom w wykonywaniu zadania, które ma duże znaczenie dla tworzenia obrazu Ja.

• Czynniki wpływające na poziom dysonansu:

• Różnica między poziomem wykonania zadania

• Bliskość kontaktów

• Znaczenie zadania dla definiowania Ja

• Dysonans można zredukować przez:

• Zdystansowanie się wobec tej osoby

• Obniżenie znaczenia zadania

• Zaniżając poziom wykonania zadania przez drugą osobę lub jego ocenę

• Podwyższenie swojego poziomu wykonania zadania

TEORIA AUTOAFIRMACJI

• Jeśli czynnik wywołujący dysonans nie może być usunięty, ludzie mogą podnieść swoją samoocenę poprzez potwierdzenie w jakiejś innej dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem samooceny przez dysonans.

• Możemy zachować dobra mniemanie o sobie mimo, że zaangażowaliśmy się w głupie i niemoralne zachowanie, jeśli przywołamy w pamięci wcześniej lub w trakcie nie związane ze sprawą, ale pielęgnowane aspekty swojego Ja.

• Autoafirmacja może być buforem poznawczym i chronić przed pułapkami racjonalizacji, jednak osoby z niską samooceną nie przeżywały tak silnego dysonansu podecyzyjnego - „No, cóż - nic nowego. Znów podjąłem złą decyzję”.

TEORIA SAMOPOTWIERDZENIA

• Potrzeba potwierdzenia swojego pojęcia Ja, bez względu na to, czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne, ponieważ brak potwierdzenia obrazu samego siebie wprowadza w stan zamieszania i niejasności.

• Warunki, w jakich potrzeba zweryfikowania obrazu samych siebie nie wchodzi w konflikt z potrzebą samooceny:

• Konsekwencje właściwej oceny są duże, np. często kontaktujemy się z daną osobą i jej mylne mniemanie o nas mogłoby prowadzić do nieporozumień.

• Nie osiągnęliśmy jeszcze granic swoich możliwości w danej dziedzinie - możemy się rozwijać m.in. pod warunkiem, że uzyskamy adekwatną informację zwrotną.

UWAGA: procesy te są zapośredniczane przez indywidualizm jako orientację kulturową.

• Powstanie i redukcja dysonansu jest związana z obroną indywidualnego poczucia wartości. Gdy sprzeczność zagraża obrazowi Ja podejmowane są działania w celu jego utrzymania.

• W kulturach wschodnich dysonans zachodzi rzadziej - to co sprzeczne z obrazem Ja indywidualnego nie musi być sprzeczne z obrazem Ja kolektywnego.

ALTERNATYWNE WYTŁUMACZENIA EFEKTÓW
POSTĘPOWANIA SPRZECZNEGO Z WŁASNĄ OPINIĄ

Teoria autopercepcji Bema:

• Postawy są rezultatem obserwacji własnego zachowania i wnioskowania

• Najpierw poszukuje się sytuacyjnych czynników, a dopiero potem wewnętrznych uwarunkowań zachowania.

Koncepcja kierowania wrażeniem:

• W wypadku zachowania sprzecznego z własną opinią nie mamy do czynienia z podysonansową zmianą postawy, ale z prezentacją innym zgodności ze swym postawy z postępowaniem, aby uchodzić w oczach innych za konsekwentnego.

ALE: badania za pomocą wskaźników elektrycznego przewodnictwa skóry wskazują, że dysonans naprawdę zachodzi.

• Gdy napięcie jest maskowane alternatywnym wyjaśnieniem nie ma potrzeby redukcji dysonansu, np. zmianę postawy.

• Gdy podano środek uspokajający nie było potrzeby redukcji dysonansu, np. zmianę postawy.

WYKŁAD: ROZWÓJ JEDNOSTKI, BARIERY SAMOREALIZACJI

FORMY PSEUDOREALIZACJI

Techniki-instrumenty w służbie ego, służą tylko strukturze Ja a nie rozwojowi całej osobowości.

1. Błędne koło fiksacji”:

• wobec niepowodzeń w osiągnięciu celu o wielkiej doniosłości zamiast racjonalnego poszukiwania wyjścia z sytuacji powtarzanie stereotypowych reakcji;

• irracjonalne usztywnienie - podwyższanie już wysokiej doniosłości celu i przecenianie szans osiągnięcia, zamknięcie w kręgu idee fixe, wąski krąg doświadczeń;

• antidotum - orientowanie się na kilka wartości i doniosłych celów życiowych.

• Potwierdzanie własnej wartości:

• wyzwala motywację i uruchamia działanie pozornie skierowanie na osiągnięcie celu, faktycznie na sprawdzenie się;

• gdy wzrasta znaczenie „testu” (autonomizuje się) jest bardziej prawdopodobne, że diagnoza będzie dychotomiczna, absolutna i kategoryczna;

• źródła:

• z niepewności własnej wartości lub z przekonania o ogromnej własnej wartości,

• nadmierna koncentracja na Ja (Ja idealne subiektywnie ważniejsze niż Ja realne).

• „Jeszcze się przekonacie”

• udowadnianie innym, że ich oceny były mylne;

• podporządkowywanie się autorytetom, kryteria oceny zapożyczone od innych - dobrowolne wyzbycie się roli decydenta, choć dyktando innych czasem wyimaginowane.

• Reinterpretacje, fasada i kłamstwa:

• człowiek uczy się dużo od siebie oczekiwać, gdy po najpierw cele są łatwo osiągane, a potem seria porażek;

• wygórowany, sztywny, postulatywny, imperatywny ideał Ja tworzone przez złudzenie rozwoju - przesunięcie poziomu aspiracji w górę;

• rozziew Ja idealne - Ja realne tak duży, że tworzy się Ja fasadowe - zespół odrealnionych przekonania na własny temat:

• 
  
  uniezależnienie się od informacji z zewnątrz,

• unikanie wszelkich form sprawdzania się,

• szukania przyczyn porażek poza sobą

• Namiastki i kompensacje:

• realizowanie celów zastępczych, gdy te bardziej upragnione są niedostępne;

• „obcinanie sobie skrzydeł”, zaniżanie aspiracji;

• przewartościowanie celu w miarę angażowania się weń - odrzucony staje się marginalny, realizowany wyżej ceniony.




• Samorealizacja przez konsumpcję:

• materialne i niematerialne obiekty są w wyobraźni urzeczowione;

• zbiór instrumentem potwierdzania własnej wartościowości - wartość kolekcji = wartość kolekcjonera;

• zużywanie - przelotność kontaktów z przedmiotami, ideami czy ludźmi, zastępowanie jednych doświadczeń innymi, nie kumulacja.

1. Nawroty do przeszłości:

• ideologizacja przeszłości;

• próby przywracania, odwracania przeszłości;

• przeszłość wyznacznikiem hierarchii celów.

1. Eksploatowanie siebie samego:

• cel staje się ważniejszy niż realizujący go;

• brak zdolności do uzasadnionego przerwania działania.

1. Nadmierna specjalizacja:

• rozbudowywanie jednych elementów osobowości kosztem innych;

• zamknięcie horyzontów życiowych.

SAMOREALIZACJA A CHARAKTER CELÓW, DĄŻEŃ, ORIENTACJI

Wizje ogólne niemożliwe do sfinalizowania za jednym zamachem, z szerokim kontekstem czasowym wyzwalają zdolność do odraczania gratyfikacji oparte na wizjach stanów idealnych	vs	Wizje konkretne finalne, niezastąpione hierarchie niestabilne lub wiele na użytek doraźnych sytuacji mała odporność na pokusy nietolerancja wobec rozbieżności, wieloznaczności, odmienności
Potrzeby rozwojowe, wizje wzrostowe rzadko osiągane do końca, niewyczerpalne chronią przed stresami	vs	Potrzeby ekspansji, wizje konsumpcyjne gdy niepowodzenie utrata sensu życia
Wizje sprawcze wyzwalają aktywność człowiek podmiotem dążeń	vs	Wizje nie-sprawcze, bezwolność bez wizji własnego wkładu, zaangażowania o aktywności decydują impulsy zewnętrzne
Wizje ponadosobiste odwołują się do wartości uniwersalnych zabezpieczają przed skłonnościami rywalizacyjnymi	vs	Koncentracja na Ja świat traktowany instrumentalnie podział ludzi na sprzymierzeńców i wrogów, podporządkowywanie i wykorzystywanie ludzi lub izolacjonizm
Znaczenie przyszłości otwarcie na zmianę aktywizacja zdolności, wzbogacenie kompetencji	vs	Orientacje ksenofobiczne zasklepienie w sobie, lęk przed zmianą uruchamiają mechanizmy samopotwierdzenia (dobrze jest jak jest, dobry jestem, jaki jestem)
Optymizm antycypowanie dobrej perspektywy	vs	Pesymizm skłonność do rezygnacji, bierność, apatia lub zachowania agresywne




ROZWÓJ POTRZEB Maslow, McClelland		ROZWÓJ STRUTUR POZNAWCZYCH Piaget, Obuchowski		ROZWÓJ NORMATYWNY Kohlberg		ROZWÓJ TOŻSAMOŚCI, OSOBOWOŚCI I EGO Erikson, Habermas
NIEMOWLĘCTWO	biologiczne, fizjologiczne	Fazy przedoperacyjne monokonkretne	odruchowo-nawykowe i sensoryczno-motoryczne (tyle wiemy o świecie, ile jesteśmy w stanie dotknąć)	Stadium przedkonwwencjonalne	orientacja na maksymalizację przyjemności i unikanie kar przez posłuszeństwo	Tożsamość naturalna	tożsamość symbiotyczna
			bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego Kardynalne warunki rozwoju, ich niezaspokojenie blokuje następne - groźba patologii.				symboliczno-imaginacyjne (potrzeba słuchania bajek)		orientacja instrumentalno- hedonistyczna Wzajemność świadczeń opłacalna, regulacja karami i nagrodami bez świadomości dobra i zła.		tożsamość organizmu
	DZIECIŃSTWO		podporządkowania i dominacji		Fazy konkretno-operacyjne polikonkretne		myślenie intuicyjne	Stadium konwencjonalne	orientacja na zgodę i harmonię interpersonalną	Tożsamość ról	tożsamość ról w grupie pierwotnej
			afiliacji, przynależności do innych, akceptacji, szacunku, prestiżu				racjonalne operacje myślenia		orientacja na porządek i prawo (poczucie sprawiedliwości)		tożsamość ról w grupie wtórnej
	MŁODOŚĆ		osiągnięć, sukcesu		Fazy fomalno-operacyjne Struktury hierarchiczne		myślenie hipotetyczno-dedukcyjne (szukanie związków przyczynowo-skutkowych)	Stadium postkonwencjonalne	orientacja legalistyczno-utylitarna (na legalistyczną umowę społeczną)	Tożsamość osobowa	tożsamość świadoma
			samorealizacji, poszukiwania siebie				myślenie teoretyczno-praktyczne (wyjaśnienie i rozumienie)		orientacja uniwersalistyczna (dystans) Zdolność do zanegowania oczywistości społecznie zadanych norm, rozwój ≠ przystosowanie.		tożsamość autoteliczna





WYKŁAD - POSTAWY I ZMIANA POSTAW



względnie trwała skłonność do ustosunkowania się do jakiegoś obiektu:

• 
  przedmiotu,

• 
  
  zdarzenia,

• 
  
  
  idei,

• 
  innej osoby.










W wyniku obserwacji, wnioskowania, otrzymania stosownej informacji od nadawcy.
















Obiekt pierwotnie obojętny nabiera dodatniego lub ujemnego znaczenia po wielokrotnym współwystępowaniu z bodźcem, który ma już takie znaczenie - obiekt zostaje skojarzony z bodźcem.



Nawet na skutek:

• jednorazowej współobecności bodźca i obiektu postawy

• krótkotrwałych czy podprogowych ekspozycji bodźca (poza świadomością)

• 
  działania wydarzeń psychicznych niedających się zaobserwować z zewnątrz
  (np. stan zakochania)



Uczenie się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji dzięki temu, że po tej reakcji pojawiają się pozytywne lub negatywne dla jednostki zdarzenia.






Habituacja - wygaszenie reakcji na nowe, potencjalnie niebezpieczne bodźce - powoduje początkowy wzrost sympatii dla obiektów, z którymi często się kontaktujemy, jednak z czasem ten obojętny już bodziec przestaje mieć jakiekolwiek znaczenia.

WARUNKI:

• obiekt na wstępie musi być neutralny

• nie może być eksponowany bez przerwy

• 
  obiekt niezbyt ważny (dla ważnych posiadamy informacje lub ich poszukujemy)



WARUNKI:

• postawa poprzedzająca zachowanie musi być słaba

• 
  zachowanie musi być postrzegane jako niewymuszone



Zazwyczaj słabsze niż postawy wykształcone w wyniku naszego bezpośredniego doświadczenia.














Aktywne dążenie do uzyskiwania informacji zgodnych z własnymi postawami i unikanie sprzecznych z postawami, aby nie przeżywać dysonansu poznawczego.

WARUNKI, w których taka tendencyjność nie zachodzi:

• wymuszona bezstronność (publiczne wystąpienie, wyjaśnienie postawy innym),

• mała waga sprawy,

• przekonanie, że poradzimy sobie z kontrargumentami.









Wpływ reakcji uruchamianej, gdy pojawia się obiekt postawy jest automatyczny i niespecyficzny

np. pojawienie się obiektu obdarzanego silnymi uczuciami pozytywnymi przyspiesza formułowanie pozytywnych, a opóźnia formułowanie negatywnych sądów na tematy związane nie tylko z tym obiektem.


Samopodtrzymujący się charakter postawy - nowe informacje dotyczące obiektu postawy będą zinterpretowane w sposób zgodny z postawą.


Zarówno materiał zgodny jak i sprzeczny z postawą jest lepiej zapamiętywany od materiału neutralnego.


Postawa może służyć jako podstawa do rozstrzygania o prawdziwości nowych informacji.

Zgodność zachowania z postawą - gdy postawa jest wewnętrznie jednorodna, subiektywnie ważna, dotyczy kwestii mających bezpośredni wpływ na
nasze losy, została zaktywizowana i mamy motywację do rozważenia decyzji jest szansa, że zachowamy się zgodnie z postawą.













TEORIE DWUTOROWEJ PERSWAZJI


motywacja do przetwarzania informacji:

• ważność postawy,

• 
  stopień, w jakim sprawa nas dotyczy.

zdolność do przetwarzania informacji:

• dystraktory,

• powtórzenia,

• czas trwania przekazu,

• inteligencja i wiedza odbiorcy.

Centralny tor perswazji	Peryferyjny tor perswazji
wymaga uwagi, aby: świadomie, w sposób przemyślany, systematycznie przetwarzać informacje.	nie wymaga uwagi, gdyż: informacja jest przetwarzana powierzchownie, zidentyfikowany sygnał jest przetwarzany w oparciu o heurystyki, to poznawcze „chodzenie na skróty”.
skuteczność opiera się na:
jakości argumentów, liczbie nowych argumentów, sposobie organizacji argumentów.	wiarygodności, atrakcyjności, długości przekazu, reakcji współodbiorców.
Postawy w ten sposób ukształtowane są bardziej trwałe, odporne na kontrpropagandę i silniej wpływają na zachowanie.




WYKŁAD - WPŁYW SPOŁECZNY I KONFORMIZM

• 
  Życie ma ogromny stopień niepewności, wynikający ze śmiertelności i niemożności zaplanowania własnego losu.

• Z uświadomienia sobie tych zagrożeń wynika trwoga., przed którą można bronić się identyfikując się z większą całością, która daje poczucie słuszności i bezpieczeństwa.

• Eksperymentalnie wywołana świadomość śmierci zwiększa stopień identyfikacji z własną grupą i niechęć do obcych.

• WYJĄTEK: liberałowie

Wpływ społeczny
Informacyjny	Normatywny
Wpływ sterowany potrzebą posiadania racji, gdy opinie innych są dla nas źródłem wiedzy kryterium poprawności, trafności , prawdziwości.	Wpływ sterowany chęcią posiadania przyjaciół, gdy spełnianie oczekiwań innych jest drogą do uzyskiwania ich akceptacji, sympatii i wsparcia. Zatem ulegamy nie dlatego, że inni wiedzą lepiej, ale dlatego że chcemy zostać członkiem grupy lub chcemy uniknąć ośmieszenia lub odrzucenia.
Nowe, zaskakujące lub kryzysowe sytuacje.	Nawet w jednoznacznych sytuacjach.
Eksperci dobrym źródłem tego wpływu.	Efektem zwykle publiczny konformizm.
Efektem zwykle prywatna akceptacja.	Środkiem podtrzymania więzi z daną grupą, skutkiem nacisków faktycznych lub potencjalnych.

Wpływ mniejszości na większość

• Konsekwentna i spójna mniejszość wpływa na zakres przetwarzanych informacji, rozszerza horyzonty poprzez koncentrację na faktach, opiniach czy zdarzeniach, które inaczej umknęłyby uwadze członków grupy.

• Wpływ większości wprowadza podmiot w stan poznawczego lenistwa i utrudnia kreatywne rozwiązanie problemów.

• Argumenty większości akceptowane są w sposób pasywny.

• Wpływ mniejszości wprowadza podmiot w stan poznawczej aktywności i ułatwia kreatywne rozwiązywanie problemów.

• Uruchamia starania, by zrozumieć punkt widzenie mniejszości, zorientować się, co skłania niektórych ludzi do wygłaszania takiej właśnie opinii.




Bezrefleksyjne posłuszeństwo

• Czynniki sprzyjające uruchomieniu tego mechanizmu:

• Sytuacje niejasne, nowe, niezwykłe;

• Gdy obecny fizycznie autorytet zachowuje się w sposób uruchamiający normę wzajemności;

• Gdy autorytet stosuje technikę wielokrotnej „stopy w drzwiach” - najpierw wypełnienie łatwej prośby, potem troszkę większej, następnie jeszcze większej uruchamia pułapkę własnej konsekwencji;

• Brak bodźców, które wyrywają człowieka ze stanu bezrefleksyjności i zmuszają go do zastanowienia.

• Mechanizm przesunięcia odpowiedzialności jest charakterystyczny dla sytuacji fragmentaryzacji ludzkich działań.

• Pozycja trybika w biurokratycznej machinie sprzyja poczuciu, że ani nie wymyśla się niczego złego, ani nie wyrządza bezpośrednio żadnej szkody.








Dostosowywanie przez ludzi swoich postaw, przekonań i zachowania do norm społecznych przyjętych w grupie wskutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu społecznego.




• 
  Maksymalny wpływ 3, 4 osób, który słabnie przy większej liczbie osób, gdyż wiarygodność członków grupy maleje, gdy manifestują identyczne poglądy budzi podejrzenia o instrumentalne wywieranie wpływu i uruchamia mechanizm reaktancji.




• 
  Gdy ludzie zachowują się w sposób pożądany społecznie, to można wzmocnić konformizm przez wzbudzenie normy opisowej (zwrócenie uwagi na to, że większość zachowuje się poprawnie).

• Gdy ludzie nie zachowują się w sposób pożądany społecznie, to można wzbudzić konformizm przez odwołanie się do normy nakazowej (zwrócenie uwagi na to, jak powinni się zachować).




• 
  Konformizm jest większy, gdy dotyczy konstatacji faktów niż gdy dotyczy gustów i upodobań, których rozmaitość jest społecznie akceptowana.

• Konformizm jest większy, gdy dotyczy spraw niejasnych i niepewnych, a redukcja tej niepewności wydaje się członkom grupy ich własnym dziełem niż w wtedy, gdy sądy są doraźne i dotyczą spraw pozornie jasnych i wprost wyrażanych przez innych.




• 
  Większy konformizm wobec tych, których lubimy, gdy mamy podstawę do oczekiwania, że zostaniemy dzięki temu przez grupę zaakceptowani. Często odbywa się on tylko na poziomie zachowania (sympatia jest wystarczającym uzasadnieniem i nie wzbudza dysonansu, który mógłby prowadzić do zmiany postaw).

• Większy konformizm wobec autorytetów, może prowadzić do rzeczywistej zmiany postaw.

• Wystarczy jedna osoba o podobnych poglądach, by stawać się w sądach niezależnym od większości.




• 
  Pozytywne lub negatywne, acz znaczące konsekwencje zachowania dla innych ludzi zmniejszają skłonność do konformizmu.




WYKŁAD - PROCESY GRUPOWE

• 
  Przypisanie do określonej grupy, nawet w oparciu o arbitralne kryteria, w sytuacji rywalizacji międzygrupowej skutkuje uruchomieniem procesów społecznej kategoryzacji, a w konsekwencji faworyzowanie swoich, a dyskryminowanie obcych.

• Podzielanie wspólnej identyfikacji samych siebie, nie opiera się na dużym czy małym podobieństwie do członków danej kategorii, ale na podobieństwie odczuwanym jako znaczące w danej sytuacji; ponadto przecenia się zarówno „wewnątrzgrupowe” podobieństwo, jak i „zewnątrzgrupowe” różnice.

• 
  ALE ludzie uczą się sterować swoim zachowaniem społecznym w różnych sytuacjach za pomocą różnych wizerunków własnej osoby.
















Spadek wydajności w grupach współpracujących w wykonaniu prostych zadań, zachodzący gdy nie ma możliwości zidentyfikowania indywidualnego wkładu we wspólny wynik.

































Grupy mają przewagę w zadaniach dysjunktywnym, ALE często zawodzi komunikacja - istnieje tendencja do poświęcania dużej ilości czasu na dyskusję o informacji, którą posiadają wszyscy, a mniej na dzielenie się informacjami, które posiadają tylko poszczególni członkowie grupy.




Tendencja do podejmowania bardziej skrajnych decyzji, przyjmowania radykalniejszych opinii i postaw po dyskusji w grupie w porównaniu z tymi, które podjąłby każdy z członków grupy sam; czasem dopiero ta dyskusja krystalizuje postawy. Jej wariantem jest przesunięcie ryzyka - większa gotowość do podejmowania decyzji bardziej ryzykownych niż decyzje, które członkowie grupy byli skłonni podjąć przed dyskusją.






• 
  Porównanie własnego stanowiska do podobnego stanowiska innych zwiększa poczucie trafności własnej postawy i sprawia, że jest ono prezentowane z większą ostrością i staje się punktem odniesienia dla innych zwłaszcza w dyskusjach o upodobaniach.

• 
  
  Dyskusja jest okazją dla wymiany poglądów i argumentów je uzasadniających, z których część dostarcza nowych informacji, co wzmacnia postawy zwłaszcza w dyskusjach dotyczących opisu rzeczywistości.







• 
  duża spójność: grupa jest atrakcyjna i zapewnia prestiż;

• 
  izolacja grupy, co chroni przed alternatywnymi poglądami;

• autorytarny przywódca, który kontroluje dyskusje i wyraźnie przedstawia swoje życzenia;

• poczucie zagrożenia dla grupy;

• brak wypracowanych metod rozpatrywania alternatywnych poglądów.




• 
  poczucie nieomylności i siły;

• przekonanie o moralnych racjach;

• stereotypowe postrzeganie przeciwników;

• autocenzura - dobrowolne powstrzymywanie się od wygłaszania argumentów podważających rozwiązania, nad którymi pracuje grupa;

• ukierunkowany nacisk na ewentualnych decydentów;

• złudzenia jednomyślności, wynikający z pomijania oponentów;

• samozwańczy strażnicy jednomyślności, którzy chronią przywódcę przed odmiennymi poglądami.




• 
  opieranie się na niepełnej informacji i niepełna analiza alternatyw;

• lekceważenie ryzyka preferowanych rozwiązań;

• brak planu działania na wypadek niepowodzenia.




WYKŁAD - ZAGADNIENIA PRZEMOCY I AGRESJI




Cierpienie ofiary jest głównym bądź jedynym celem sprawcy, nawet jeśli jest to cel nie w pełni uświadamiany.







Cierpienie ofiary służy jedynie jako instrument do osiągnięcia innego celu.


Zachowanie wrodzone, zdeterminowane biologiczną koniecznością wyładowania agresywnej energii. Zatem jest mało podatna na wpływy społeczne i proces uczenia

• Hydrauliczna koncepcja agresji - energia agresywna stale gromadzi się w wewnątrz i konieczne jest jej czasowe rozładowanie (katharsis).

• Agresja wzbudzana jest pojawieniem się w otoczeniu odpowiednich „wyzwalaczy”.

• Im dłużej agresja pozostaje nierozładowana, tym słabsze wyzwalacze wystarczają do jej spustu.

ALE: ludzie nie mają wbudowanych ewolucyjnie automatycznych inhibitorów - oznak poddania się przez „ofiarę”, które hamują agresję „agresora”, a jedynie mechanizm agresji zrytualizowanej, podczas gdy inne gatunki mają oba mechanizmy niejako wrodzone. Ponadto u ludzi nie ma automatycznych wyzwalaczy agresji, jakie odnajdujemy u niektórych zwierząt.

Teoria nie znalazła potwierdzenia, gdyż bardziej kontrolowane obserwacje i eksperymenty dowodzą:

• Nie u wszystkich zwierząt agresja jest wrodzona i mało podatna na wpływy doświadczenia.

• Agresja ma charakter raczej unikalnego stresu i stanowi ostateczność, do której zwierzęta uciekają się, jeżeli kontaktowi towarzyszy ból.

• Agresja prowadzi do dalszej agresji, nie do jej spadku.


Agresja stanowi rozładowanie popędu, ale sam ów popęd nie jest wrodzony - to rezultat oddziaływania czynników sytuacyjnych. Sposób rozładowania popędu uzależniony jest od procesów uczenia.

Wszelka agresja wynika z frustracji, a frustracja rodzi skłonność do agresji.

• Frustracja - zablokowanie skierowanej na cel aktywności bądź też stan wynikający z napotkania takiej przeszkody. Różne frustracje mogą się kumulować.

• Przemieszczenie agresji - skierowanie jej na inny obiekt zagrożony mniejszą karą.

• Zmiana postaci agresji - zastąpienie inną reakcją agresywną, słabiej zagrożoną karą.

ALE: Istnieją inne następstwa frustracji niż agresja:

Regresja - zachowanie dzieci, np., ulega prymitywizacji i upodabnia się do zachowania dzieci młodszych.

Fiksacja - uporczywe powtarzanie jakiejś reakcji niemającej instrumentalnego znaczenia.

Apatia i wycofanie się.

Redukcja napięcia bez zmiany jego źródła (np. upijanie się).

Zaburzenia psychosomatyczne.

Frustracja zmieni się w agresję, gdy pojawią się bodźce silnie skojarzone z agresją, choć nasilają one agresję nawet pod nieobecność frustracji - konieczne jest jedynie negatywne pobudzenia interpretowane jako gniew.





Agresja jest nabytym w trakcie życia jednostki rezultatem uczenia.

Warunkowanie instrumentalne:

• Agresja w toku doświadczeń jednostki może być nagradzana, a nagrody mają charakter zarówno zewnętrzny (pieniądze, zwycięstwo w rywalizacji, uznanie innych), jak i wewnętrzny (wzrost samooceny czy poczucia kontroli nad biegiem wydarzeń).

• Bardziej skuteczne są nagrody nieregularne - zysk nie po każdym przejawie agresji.

Modelowanie:

• Uczenie się przez obserwowanie zachowania innych oraz skutków, do jakich ono prowadzi.

• Silniej naśladowane są działania osób o wysokim statusie społecznym i podobnych do obserwatora.

Agresja wcale nie wymaga frustracji, by ją wyzwolić.













Może być poznawczo kontrolowana - rozumienie agresora może hamować wybuch agresji.

Sposób reagowania na prowokację jest silnie uwarunkowany kulturowo.



Przesunięcie pobudzenia - pobudzenie z różnych źródeł sumuje się i jest odbierane jako jeden czynnik - prowokacja odbierana jest jako silniejsza w skutek niedawnych doświadczeń.

Prawo Yerkesa-Dodsona- zbyt duże pobudzenie jest trudne do kontrolowania przez bieżącą interpretację działania czy przewidywanie konsekwencji. Jeśli nie mamy wyuczonych nawyków niereagowania agresywnie, to taka poznawcza kontrola zawodzi w sytuacji silnego wzbudzenia.





Oglądanie przemocy jest słabo, choć rzetelnie skorelowane z agresją w zachowanie młodocianych widzów, zwłaszcza chłopców.

• Modelowanie zachowań,

• Aktywizacja agresywnych wzorców działania.

• Osłabienie norm etycznych zakazujących krzywdzenia innego człowieka.



Obecność ludzi potępiających agresję hamuje jej przejawy.

Wyłączenie jakiejś grupy ludzi spod normalnego obowiązywania norm moralnych prowadzi do dehumanizacji ofiar.




WYKŁAD - POMAGANIE LUDZIOM, ZACHOWANIA ALTRUISTYCZNE


Im większa liczba świadków przygląda się krytycznemu zdarzeniu, tym mniejsza jest szansa udzielenia pomocy.

Obecność przynajmniej jeszcze jednego świadka sprzyja rozproszeniu odpowiedzialności i uchylaniu się od przyjęcia osobistej odpowiedzialności.

Niewiedza wielu - świadkowie jakiegoś, być może krytycznego, zdarzenia stwierdzają, że nic się nie stało, na podstawie wzajemnego obserwowania swojego braku reakcji.

• Zanika, gdy sytuacja nabiera jednoznaczności i nie sposób zinterpretować jej inaczej niż jako wypadek.

• Pewne role społeczne hamują to zjawisko (np. rola lidera).

• Wzrost kompetencji sprzyja udzielaniu pomocy.

• Zanika, gdy świadkowie krytycznej sytuacji znają się przed jej wystąpieniem bądź wiedzą, że będą mogli ze sobą porozmawiać po interwencji lub przynajmniej przedyskutują szybko zdarzenie przed interwencją.









nie

tak



nie


tak




nie

tak




nie

tak

nie







tak




Model pobudzenia - bilansu - obserwator waży:
koszty udzielenia pomocy:	koszty zaniechania pomocy:	zyski z pomagania:	zyski z zaniechania pomocy:
czas	samoobwinianie się	podziw innych świadków	uniknięcie straty czasu
wysiłek	negatywne reakcje innych	wzrost samooceny	uniknięcie zagrożenia życia
narażenie się na niebezpieczeństwo, bezpośrednie lub odroczone	perspektywa dalszych kontaktów z ofiarą	wzrost poczucia własnej skuteczności	uniknięcie wysiłku
dezaprobata społeczna w wypadku niewłaściwego skutku interwencji	empatyczne: własne cierpienie z powodu cierpienia ofiary, której się nie pomogło	uniknięcie odpowiedzialności prawnej za nieudzielenie pomocy	nieangażowanie się w relacje z ludźmi, którzy są dla nas odpychający
odstręczające cechy ofiary	silna zależność losów ofiary od decyzji świadka	rozgłos i sława

ALE: Postępowanie w sytuacji kryzysowej silniej zależy od wielkości kosztów udzielenia niż zaniechania pomocy.

W ramach tego modelu nie da się wyjaśnić licznych przypadków pomocy impulsywnej.

A w warunkach silnej empatii skłonność do pomagania jest jednakowo niezależnie od możliwości wycofania się z kontaktu z ofiarą. Zatem istnieją takie sytuacje, w których nawet przy niskich kosztach zaniechania jedynym sposobem zredukowania napięcia jest poprawa stanu ofiary - udzielenie pomocy.

Motywacja endocentryczna	Motywacja egzocentryczna
Skierowana do wewnątrz - działanie, by poprawić swoje samopoczucie i zaspokoić własne potrzeby:	Skierowan na zewnątrz - działanie, by polepszyć samopoczucie, zaspokoić potrzeby innych.
Utrzymać lub podwyższyć samoocenę dzięki przypisaniu sobie pochlebnych właściwości w wyniku postępowania zgodnego z normami.	Autentyczne współczucie i wczuwanie się w sytucję ofiary, pomoc niezależnieod relacji koszty - zyski.
Zlikwidować egoistyczne napięcie wynikające z obserwacji cierpienia innych (równie dobrze można to zrobić przez wycofanie się z kontaktu z ofiarą, decyzja zależy od relacji koszty - zyski).	Przewaga tej motywacji wynika z wychowania.




Altruizm uczestniczący	Altruizm powierniczy/oczekujący	Altruimz normatywny
Przynosi korzyści ogółowi społeczności, nie skierowany do konkretnego adresata.	Ma na celu podttrzymanie stosunków międzyludzkich i zmniejszenie dystansu między osobami. Ma konkretnego adresata i ustanawia poprzez jego wdzięczność pewną więź.	Opiera się na klasyfikacjach pomocy, której należy lub nie należy udzielić. Bazuje na normie odpowiedzialności i wzajemności.










Rozproszenie odpowiedzialności, niewiedza wielu, naśladowanie: zarażanie prospołecznością lub jej hamowanie.








Chętniej pomagamy osobie od nas uzależnionej, której los zależy od naszych decyzji, a mniej chętnie osobie, którą winimy za krytyczną sytuację, w której się znalazła (raczej gniew lub niechęć).

Chętniej pomagamy osobie lubianej, a mniej chętnie osobie, której nie lubimy.




Chętniej pomagamy osobie, której dobro może być postrzegane podobnie jak dobro własne.


Większa skłonność do pomagania zależy od względnej siły zaabsorbowania sobą i innym człowiekiem, dlatego osoby o bardzo wysokiej i bardzo niskiej samoocenie są mniej prospołeczne, bo zbyt skoncentrowane na sobie.

Chętniej pomagamy członkom grupy własnej niż obcym

• większe poczucie odpowiedzialności

• utożsamianie ich dobra z naszym

• silniejsze uwikłanie normy wzajemności

• powody biologiczne.


Większa skłonność do pomagania zależy od:

• 
  poczucia winy, zwłaszcza gdy o naszej winie wiedzą inni

• ogólny dobry nastrój, choć jeśli udzielenie pomocy jest ryzykowne - może się nie powieść - raczej nie nasili to skłonności do pomocy. Ale udzielenie pomocy może być sposobem na poprawienie sobie humoru, zwłaszca u dorosłych (dzieci nie rozpoznały jescze tej prawidłowości).




WYKŁAD - ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA, STEREOTYPY
























































umysłowa reprezentacja pewnej kategorii społecznej, cechująca się:

• ubóstwem treści,

• uproszczeniem,

• nieweryfikowalnością,

• nieadekwatnością,

• silnym zabarwieniem emocjonalnym,

• nadogólnością („wszyscy są tacy sami”),

• trwałością w czasie jednostkowym, wynikającą z aktywnej obrony przed zmianą stereotypu i czasie historycznym.

Funkcje stereotypów
Egotystyczne	Tożsamościowe	Poznawcze
Usprawiedliwienie własnego stosunku i działań, Polepszenie poczucia własnej wartości.	Poczucie przynależności społecznej przez pozytywny autostereotyp, Redukcja niepewności i poczucie bezpieczeństwa dzięki przecenianiu podobieństwa wewnątrz grupowy i różnicy na zewnątrz grupy.	Subiektywne przekonanie o poznawczej kontroli nad otoczeniem, zwłaszcza w warunkach presji czasowej, poznawczego wyczerpania lub zużycia zasobów poznawczych, Uzupełnianie brakujących informacji lub redukowanie ich nadmiaru.

Wpływ na spostrzeganie osób:

• Informacja jest przetwarzana tak długo, aż stereotyp zostanie potwierdzony, a informacje niejasne w przekształcane w kierunku zgodnym ze stereotypem,

• Tendencja do skrajnych sądów, zwłaszcza w odniesieniu do cech, które stanowią o istocie stereotypu,

• Lepsze zapamiętywanie faktów zgodnych ze stereotypem,

• Traktowanie przypuszczeń jako dobrze uzasadnionych faktów,

• Zachowanie negatywne interpretowane jest jako wynikające z przynależności do kategorii stereotypizowanej i motywowane wewnętrznie,

• Oczekiwania wobec osoby są zgodne ze stereotypem.

ALE można powstrzymać takie odruchy, jeśli skupimy uwagę na relacji interpersonalnej z tą osobą, aktywnie będziemy tłumić stereotypizację i podejmiemy zabiegi indywidualizujące tę osobę.

Geneza:

• Homogeniczność indywidualnego doświadczenia,

• Doświadczenie o silnym ładunku emocjonalnym,

• Posługiwanie się wąskimi kategoriami poznawczymi,

• Iluzoryczna korelacja, oparta na potocznych koncepcjach współwystępowanie cech lub na połączeniu przynajmniej jednej cechy wyrazistej, skupiającej uwagę obserwatora z inną (osoby „obce” kulturowo są bardziej podatne na stereotypizację),

• Wzorce postępowania - wcześnie przejmowane sądy wyrażane bezpośrednio lub oddziaływania pośrednie, np. prezentowanie tylko w wybranych kontekstach czy rolach społecznych, opinie ukryte w języku

• Kategoryzacja społeczna -rozpoznanie wyrazistego i poznawczo dostępnego podziału swoi - obcy:

• Przecenianie podobieństwa członków grupy obcej,

• Przecenianie różnic między grupą swoich a grupą obcych.

Zmiany:

• Raczej powolne niż nagła przemiana,

• Wyodrębnianie podtypów, „rozcieńczanie” przez informacje neutralne,

• Dobrowolny, niewymuszony kontakt oparty na współzależności może stać się wstępem do zmiany stereotypu, choć niekoniecznie przeniesie się na wszystkie wymiary życia społecznego,

• Większe szanse powodzenia mają programy adresowanych do młodych niż dorosłych.

1

4

6

15

19

21

23

24

28

Zmiany, które mają na celu usunięcie nieprzyjemnego napięcia:

Nieprzyjemne stan emocjonalny o właściwościach popędu wywołuje:

Są spostrzegane jako dobrowolne, niewymuszone przez sytuację.

Psychologicznej sprzeczności działań lub decyzji z ważnym aspektem Ja na skutek:

Nie są uzasadnione dużą nagrodą lub groźbą

Ogólna mobilizacja organizmu

Zmiana postaw, opinii lub zachowania

Odebranie informacji lub myślenie

Są nieodwracalne

Zachowanie sprzeczne z postawą

Motywacja do jego usuwania (redukcji)

Uzasadnienie zachowania sprzecznego

z postawą, dodanie nowych przekonań

Prowadzą do negatywnych, przewidywalnych konsekwencji

Podjęcie decyzji

Motywacja do jego antypacyjnego unikania

Zaangażowanie w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby konsekwentnej, przyzwoitej i rozsądnej

Jest wiele przekonań sprzecznych z zachowaniem

Zamrożenie decyzji, zmiana subiektywnej ważności przekonań już posiadanych

Rośnie ze wzrostem wagi przekonań, z którymi niezgodne jest zachowanie

aby obronić fasadę.

POSTAWA

znak - pozytywny lub negatywny

GENEZA:

natężenie - większe lub mniejsze

przekonania, oceny, emocje, tendencja do zachowań

Nabywanie przekonań

Przeżycie emocjonalne

Warunkowanie klasyczne

Przeniesienie ustosunkowania

Warunkowanie instrumentalne

Zjawisko samej ekspozycji

Zachowanie

Przejmowanie od innych

WPŁYW POSTAW NA ROZUMIENIE ŚWIATA

Selektywność poszukiwania informacji

Tendencyjność interpretacji danych

odbieranych na bieżąco i z pamięci

Sytuacje skrytowe:

• warunki, które mniej lub bardziej automatycznie inicjują gotowy już ciąg zachowań czyli skrypt.

Sytuacje dezindywidualizujące:

• czasowe nasilenie identyfikacji z grupą, jej symbolami i wartościami tak, że osobiste wartości i opinie przestają regulować zachowanie.

Sytuacje indywidualizujące:

• umożliwiają postępowanie zgodne z naszymi preferencjami,

• nakłaniają do myślenia o sobie lub o swoich poglądach.

O tym, którym torem może przebiegać perswazja decydują:

Teoria opanowania trwogi

Konformizm

Wielkość grupy

Aktywizacja normy

Przedmiot normy

Atrakcyjność grupy

i różnorodność poglądów

Ważność sprawy

PARADYGMAT GRUPY MINIMALNEJ

HAMOWANIE SPOŁECZNE

Gorsze wykonywanie zadań złożonych, nowych

Pobudzenie - pewien rodzaj czujności

Zmiana aktywności i produktywności.

Fizyczna obecność innych (nie w kategoriach współpracy), o których wiemy, że mogą nas obserwować

FACYLITACJA SPOŁECZNA

Lepsze wykonywanie zadań prostych, znanych

PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE

Zadania addytywne - wszyscy wykonują w zasadzie ten sam typ pracy, a wynik końcowy jest sumą wkładu poszczególnych osób.

Spadek motywacji i ewentualnie zaangażowanie w zadania, które przynoszą indywidualne zyski.

Zadania koniunktywne - wynik końcowy zależy od najmniej sprawnego członka grupy, który wyznacza poziom wykonania zadania.

Trudności z koordynacją pracy jednostek w grupie.

Zadania dysjunktywne - wynik końcowy zależy od pracy najsprawniejszego członka grupy, pod warunkiem, że przekona on innych o swoich kompetencjach i chce podzielić się z grupą wiadomościami, którymi dysponuje.

Uspokojenie pewnego rodzaju czujności, który wynika z uwrażliwienia na oceny innych.

POLARYZACJA GRUPOWA

Procesy porównań

Procesy perswazji

MYŚLENIE GRUPOWE

Warunki

Symptomy

Wyniki

Wroga

Agresja

Instrumentalna

Agresja jako instynkt

Agresja jako popęd

Agresja jako rezultat uczenia

Wyznaczniki agresji

Czynniki genetyczne

Prowokacja

Pobudzenie emocjonalne

Przemoc w masmediach

Normy i oczekiwania społeczne

Zjawisko obojętnego przechodnia

Zdarzenie zauważone?

Sytuacja kryzysowa?

Moja odpowiedzialność

Wiem, jak

pomóc?

Wykonać

pomoc?

UDZIELENIE POMOCY

BRAK POMOCY

Wyznaczniki pomagania

Obecność i postępowanie innych

Właściwości „biorcy pomocy”

Relacje między dawcą a biorcą pomocy

Stan emocjonalny osoby pomagającej

Stereotyp

Lubimy tych, którzy wywarli na nas dobre pierwsze wrażenie oparte na:

• Atrakcyjności fizycznej,

• Efekt aureoli przy ocenie umiejętności społecznych, ocenie globalnej, słabszy przy ocenie przystosowania, asertywności i zdolności intelektualnych, a prawie żaden przy ocenie moralności i troski o innych,

• Efekcie stereotypizacji, głównie kategoryzacji „my-oni” na podstawie głównie cech zewnętrznych,

• Zachowaniu niewerbalnym (komunikowanie pozytywnych emocji).

Lubimy tych, których poznaniu towarzyszyły silne emocje, zinterpretowane przez nas jako związane z tymi osobami lub tych, których obecność kojarzymy z bodźcami, które budzą w nas pozytywne uczucia (warunkowanie klasyczne lub przeniesienie ustosunkowania).

Lubimy tych, którym pomagamy, gdyż przekonujemy samych siebie, że osoba była warta wysiłku

Lubimy tych, którzy czynią nam przysługi, ale takie, których nie odczuwamy jako nacisku opartego na zasadzie wzajemności, lizusostwa czy jako sugestii naszej nieporadności.

Lubimy tych, którzy nas chwalą:

• w kwestiach, co do których nasze poczucie wartości jest chwiejne,

• używając wiarygodnych komplementów,

• zwłaszcza nie wprost, ale wobec innych osób (co uda nam się podsłuchać lub zostanie nam przekazane przez osoby, którym ufamy).

Lubimy ludzi kompetentnych. ALE:

• w dziedzinach, które nie definiują naszej ważności, zatem nie ryzykuje porównań dla nas negatywnych, a możemy kąpać się w cudzej sławie,

• nie zbyt odległych od nas, tak abyśmy mogli się z nimi identyfikować, dlatego sympatia wobec osoby „doskonałej”, która popełniła gafę, rośnie,

• większa waga zalet moralnych niż sprawnościowych (odwrotnie niż przy samoocenie).

Lubimy tych, którzy są blisko - efekt częstości kontaktu oparty na habituacji, tj. usuwaniu niepewności, co do tych osób (również podprogowo).

ALE jeżeli często spotykamy osobę, która od początku budzi w nas negatywne uczucia to bardziej prawdopodobne jest, że nasza początkowa awersja nasili się.

Lubimy tych, którzy podzielają nasze postawy - umiarkowanie podobnych, gdyż:

• cenimy własne postawy,

• inni ludzie są dowodem naszej racji, zwłaszcza gdy dotyczy to poglądów, których nie jesteśmy pewni,

• możemy oczekiwać, że inni też nas polubią (norma wzajemności).

ALE nie opieramy się na tej przesłance, gdy wiemy wprost, czy ktoś nas lubi czy nie,

nie lubimy osób skrajnie podobnych, gdyż zagrażają poczuciu własnej odrębności i nudzą,

prawidłowość ta nie działa wobec osób z bardzo niską samooceną.

Lubimy tych, którzy nas lubią.

Wyznaczniki atrakcyjności interpersonalnej

Schemat poznawczy

skrypt

schematy osób

schematy cechy

Warunki wpływu schematu

wykształcony

aktywizacja

stosowalność

Wpływ schematy na przetwarzanie informacji

uwaga i selektywność

rozumienie

pamięć zdarzeń

regulacja zachowań

Heurystyki wydawania sądów

dostępności

reprezentatywności

zakotwiczenia / dostosowania

symulacji

samowiedza

struktura JA

Efekt fałszywej

powszechności

Egocentryzm atrybucyjny

Przesłanki podstawowego błędu atrybucji - ciąg dalszy

Egotyzm atrybucyjny

Asymetria

aktor - obserwator

Osoba w postrzeganiu działa jak kotwica - najpierw dokonujemy atrybucji osobowościowych, a następnie korekty uwzględniającej czynniki sytuacyjne, która najczęściej jest niewystarczająca.

Przesłanki podstawowego błędu atrybucji

Hydrauliczny model atrybucji

---