POŻERACZ PAPIERU

Odczynniki:

saletra potasowa (30%), woda

Sprzęt:

palnik, szpilka, papier (do drukarki), stalówka, tektura, deseczka lub talerzyk

Wykonanie:

Do eksperymentu potrzebujesz około 30% roztwór saletry potasowej w wodzie. Na papierze namaluj nim, używając stalówki (możesz wykrzystać zaostrzony patyczek), jakąś figurę geometryczną,
o niezbyt skomplikowanym kształcie. Gdy skończysz swoje dzieło, zaznacz jedno miejsce, w którym będziesz zapalał swój "obrazek". Zanim zrobisz następny krok, pozwól aby Twoje dzieło wyschło. Przygotowany obraz połóż go na kawałku tektury (może być też deseczka lub talerzyk). Weź w szczypce szpilkę, rozgrzej ją
w płomieniu palnika i przyłóż do zaznaczonego miejsca. Od tego momentu czerwony punkcik będzie poruszał się po Twojej kartce, trasą przez Ciebie wcześniej wyznaczoną.

WULKAN CHEMICZNY

Odczynniki:

proszek do pieczenia, kwas octowy

Sprzęt:

kolba, zlewka (słoik), piasek

Wykonanie:

Kolbę szklaną obsyp piaskiem. Postaraj się, aby Twoja "góra" miała kształt stożeka podobny do wulkanu. Do kolby wsyp paczkę małego proszku do pieczenia i zalej kwasem octowym.
Na efekt nie będziesz długo czekał. Z kolby wylewa się pieniąca i sycząca lawa.

DYSKOTEKA W PROBÓWCE

Odczynniki:

gliceryna, manganian (VII) potasu

Sprzęt:

wysoka zlewka

Wykonanie:

Do wysokiego naczynia wlej glicerynę (wystarczy do ok.1cm wysokości zlewki) i wsyp kilka kryształków manganianu (VII) potasu. Iskry i trzaski, które się pojawią, zrobią na Tobie niesamowite wrażenie.

KRYSTALIZACJA W MGNIENIU OKA

Odczynniki:

tiosiarczan sodu, gorąca woda

Sprzęt:

probówka, zlewka, palnik, trójnóg

Wykonanie:

Wsyp do połowy probówki tiosiarczan sodu. Następnie zagotuj w zlewce wodę i wstaw do niej probówkę z tiosiarczanem. Gdy wszystkie kryształki przemienią się w ciecz, odstaw probówkę, aby całkiem ostygła. Gdy probówka będzie już zimna, tiosiarczan powinien pozostać nadal w stanie ciekłym, choć jest to stan bardzo nietrwały (tzw. zjawisko cieczy przechłodzonej). Łatwo się o tym przekonasz, gdy wrzucisz do probówki mały kryształek tiosiarczanu. Zaczną od niego "odrastać" następne, aż cała ciecz przemieni się
w zakrzepłą, o budowie krystalicznej, masę.

ROŚLINKA W PROBÓWCE

Odczynniki:

wodny roztwór krzemianu sodu inaczej szkło wodne, chlorek wapnia , woda

Sprzęt:

probówka

Wykonanie:

Przygotuj chlorek wapnia - najlepiej jak zobojętnisz wodorotlenek wapnia kwasem solnym.
Nalej do probówki trochę szkła wodnego i dopełnij wodą, następnie wrzuć jeden kryształek wcześniej otrzymanej soli i obserwuj uważnie. Po chwili kryształek zacznie jakby "kiełkować" i wypuści w górę "gałązki". "Roślinka" będzie poruszała się do góry w oczach, aż w pewnym momencie przestanie rosnąć - cały chlorek wapnia przereagował ze szkłem wodnym. Warto to zobaczyć!

MAGICZNY OBRAZEK

Odczynniki:

siarczan miedzi (II), amoniak

Sprzęt:

słoik z przykrywką, zlewka, małe naczynko mieszczące się do słoika, pędzelek

Wykonanie:

Sporządź roztwór siarczanu miedzi. Na kartce wykonaj pędzelkiem prosty rysunek. Do małego naczynka nalej kilka mililitrów amoniaku i wstaw do słoja. Mokry rysunek ostrożnie włóż do słoika i przykryj wieczkiem. Po chwili niemal bezbarwny obrazek zacznie wyraźnie błękitnieć,aż stanie się intensywnie niebieskim. Prawdziwa magia.
Pamiętaj! Ze względu na zapach amoniaku, to doświadczenie wykonaj w przewiewnym miejscu.

Wulkan chemiczny
Odczynniki: dichromian amonu (2łyżeczki), wsążka magnezowa
Sprzęt: parownica lub dowolne naczynie, zapałki
Wykonanie: dichromian amonu wsypujemy do parownicy, dodajemy wstążkę magnezową i zapalamy, następuje termiczny rozkład dichromianu amonu, co wywołuje efekt czynnego wulkanu.Powstaje szaro-zielony osad tlenek chromu(III)

(NH₄ )₂ Cr₂ O₇ = N₂ +Cr₂ O₃ +4H₂ O

Doświadczenie nr4
Burza w kieliszku
Odczynniki:kryształki manganianu(VII) potasu, gliceryna
Sprzęt: kieliszek lub zlewka, wkraplacz
Wykonanie: do kieliszka wsypujemy kryształki manganianu(VII) potasu i wkaplamy glicerynę. Po upływie 30s pojawia się rozbłyskujący snop iskier o barwie różowofioletowej.





Doświadczenie nr5
Magiczna butelka
Odczynniki:szczypta glukoza, roztwór NaOH - 250ml, błękit metylenowy
Sprzęt: plastikowa butelka z przyklejoną etykietą po niżej granicy roztworu
Wykonanie:wymieszany roztwór NaOH, glukozy i błękitu wlewamy do butelik. Odstawiamy butelkę. Roztwór jest bezbarwny, natomiast po energicznym wstrząśnięciu przyjmuje barwę niebieską.

SKŁAD POWIETRZA

Do wykonania doświadczenia potrzebujemy: miskę, wysoką szklankę, świeczkę( wkład do lampionów), wodę.
Wykonanie:
Do miski wlewamy wodę. Następnie za pomocą markera dzielimy wysokość szklanki na 5 równych części - rysując kreski. Na powierzchni wody umieszczamy palącą się  świeczkę          i przykrywamy ją szklanką.
Obserwacje i wnioski:
Woda przedostaje się do szklanki i wypełnia ją do około 1/5 wysokości. Świeca paląc się , zabiera tlen - gaśnie. Tlen stanowi około 21% objętościowych powietrza.

Klasyczne efektowne doświadczenia chemiczne

Znaczenie poszczególnych podpunktów:

• Nazwa doświadczenia

1. Przebieg

2. Sposób wykonania

3. Procesy chemiczne

4. Zagrożenia

1. Bijące serce rtęciowe

1. Duża kropla rtęci spoczywająca na dnie naczynia nieustannie zmienia swój kształt

2. Na szkiełko zegarkowe nanieść nieco rtęci, roztworu K₃Cr₂O₇ i H₂SO₄, do brzegu kropli Hg przyłożyć uziemiony drut stalowy

3. Napięcie powierzchniowe rtęci zależy od ładunku elektrycznego kropli, a ten zmienia się podczas utleniania

4. Dwuchromiany, rtęć

2. Burza w probówce

1. Kryształek wrzucony do probówki iskrzy, słyszalne są trzaski, pojawiają się bąbelki gazu

2. Na warstwę stężonego H₂SO₄ bardzo ostrożnie nalać nieco etanolu i wrzucić maleńki kryształek KMnO₄

3. Kryształek osiada na granicy faz, zachodzi gwałtowne utlenianie alkoholu do CO₂

4. Stężony H₂SO₄

3. Chemiczny higrometr

1. Pasek bibuły jest różowy (wilgotno) lub niebieski (sucho) w zależności od wilgotności powietrza (i temperatury)

2. Bibuła jest nasączona roztworem chlorku kobaltu zmieszanym z roztworem NaCl

3. Równowaga wymiany jonów Cl^- na wodę w sferze koordynacyjnej jonu Co²⁺ (akwakompleks - różowy)

4. Sole Co

4. Fontanna

1. Do kolbki z przetkniętą przez korek rurką szklaną zasysana jest woda, która tryskając barwi się na malinowo

2. Kolba wypełniona jest amoniakiem, woda zawiera nieco fenoloftaleiny

3. Amoniak znakomicie rozpuszcza się w wodzie, wsysając ją do kolby; odczyn roztworu staje się zasadowy

4. Amoniak

5. Gwałtowne chłodzenie

1. W zlewce zachodzi gwałtowna reakcja, lecz zawartość silnie stygnie

2. Ba(OH)₂ zmieszany z NH₄SCN, wydziela się m.in. NH₃

3. Entalpia reakcji jest dodatnia, lecz powstaje dużo gazów (deltaS>>0)

4. Sole Ba

6. Linka z roztworu

1. Granicę faz dwóch cieczy można "złapać", po czym wyciągnąć ją z naczynia jako wielometrową linkę

2. Zlewkę do połowy napełnić roztworem H₂N(CH₂)₈NH₂, na ten roztwór ostrożnie nalać roztwór dichlorku sebacylu w heksanie

3. Na styku faz zachodzi polimeryzacja, powstaje wytrzymała błona polimeru

4. Substancje palne i trujące

7. Ognie bengalskie

1. Paski bibuły palą się różnobarwnymi płomieniami - czerwonym, zielonym, niebieskim i in.

2. Paski nasączone są odpowiednimi mieszaninami soli (zwykle azotanami sodu, potasu, strontu, baru i in.)

3. Pierwiastki barwią płomień, azotany ułatwiają spalanie bibuły

4. Sole Ba, Sr

8. Pierścienie Lieseganga

1. W probówce powstają wędrujące (w ciągu godzin i dni) czerwonobrunatne pierścienie

2. Na warstwę żelatyny zawierającą K₂Cr₂O₇ nanieść nieco roztworu AgNO₃

3. Periodyczny proces strącania osadu Ag₂CrO₄, powiązany z dyfuzją w żelu

4. Dwuchromiany

9. Płonąca galaretka

1. Po zlaniu dwóch bezbarwnych roztworów powstaje barwna, palna galaretka

2. Roztwory to zalkalizowany, nasycony octan wapnia i etanol z dodatkiem wskaźnika (np. fenoloftaleiny)

3. Jony wapniowe ułatwiają powstanie sztywnej sieci wiącań wodorowych

4. -

10. Podwodny ogród

1. Kryształek spoczywający na dnie roztworu "kiełkuje" i rozrasta się w kolorowe drzewko

2. Do rozcieńczonego roztworu szkła wodnego (Na₂SiO₃) wrzuć kryształ barwnej soli Co, Cu, Ni lub innego metalu ciężkiego

3. Powstawanie półprzepuszczalnych błon krzemianów metali ciężkich, osmoza

4. Sole metali ciężkich, zasady

11. Reakcja Biełousowa-Żabotyńskiego

1. Zawartość naczynia cyklicznie zmienia barwę z niebieskiej na czerwoną

2. Zmieszać roztwory kwasu malonowego, bromianu potasu, siarczanu ceru(IV) i ferroiny

3. Szereg reakcji redoks o złożonej kinetyce (m.in. autokataliza)

4. -

12. Reakcja Briggsa-Rauschera

1. Zawartość naczynia cyklicznie zmienia barwę (bezbarwna -> złocista - granatowa -> ...)

2. Zmieszać roztwory kwasu malonowego, jodanu sodu, H₂SO₄, H₂O₂ oraz siarczanu manganu

3. Szereg reakcji redoks o złożonej kinetyce (m.in. autokataliza)

4. Sole Mn

13. Sztuczna krew

1. Zmieszanie bezbarwnych roztworów daje roztwór o barwie krwi

2. Zakwaszony roztwór siarczanu żelaza i roztwór tiocyjanianu (rodanku) potasu

3. Powstają krwistoczerwone związki kompleksowe (m.in. FeSCN²⁺)

4. -

14. Światłolubny roztwór

1. Roztwór wystawiony na silne światło jest błękitny, na słabe - pomarańczowy

2. Roztworem jest ditizonian rtęci w benzenie

3. Zmiana budowy związku kompleksowego

4. Związki rtęci, benzen

15. Świece dymne

1. Niewielka ilość substancji wydziela wielkie ilości dymu białego lub o dowolnej barwie

2. Pył cynkowy zmieszany z CCl₄ i (ewentualnie) z barwnikiem odpornym na wysoką temperaturę

3. Powstają duże ilości higroskopijnego ZnCl₂, barwnik nadaje dymowi odpowiednią barwę

4. CCl₄

16. Węże faraona

1. Z żarzącej się kuleczki wypełza stopniowo "wąż" długości do 1/2m

2. Z mieszaniny tiocyjanianu rtęci i dekstryny uformować kulkę i zapalić

3. Rozkład Hg(SCN)₂

4. Wydzielają się pary Hg

17. Wulkan

1. Z czubka góry uformowanej w kształcie stożka wydobywają się iskry i obfity zielony popiół

2. Umieszczenie w zagłęieniu na szczycie stożkowatej gipsowej góry kilku g (NH₄)₂Cr₂O₇ i zapalenie go

3. Rozkład dwuchromianu amonu: (NH₄)₂Cr₂O₇ -> Cr₂O₃ + 4H₂O + N₂

4. Dwuchromiany

18. Wybielanie kwiatów

1. Płatki róży zanurzone w pierwszym naczyniu stają się bezbarwne, w drugim - odzyskują barwę

2. Pierwsze z naczyń zawiera SO₂, drugie - roztwór NHO₃

3. Odwracalna redukcja i utlenianie barwników roślinnych

4. SO₂, HNO₃

19. Zegar jodanowy

1. Roztwór w naczyniu pozostaje przez określony czas bezbarwny, po czym raptownie staje się granatowy

2. Zmieszane roztwory jodanu potasu, wodorosiarczanu sodu i skrobi

3. Powstający powoli wolny jod jest szybko redukowany do I'; gdy braknie siarczynu, I₂ zabarwia skrobię

4. -

20. Zimne światło

1. Zawartość naczynia z roztworem świeci zimnym, zielonkawym (lub o innej barwie) światłem przez kilka godzin

2. Roztwór luminolu zmieszany z roztworem H₂O₂ i K₃Fe(CN)₆, ewentualnie z dodatkiem policyklicznych węglowodorów (np. rubrenu)

3. Utlenianie luminolu nadtlenkiem wodoru

4. Węglowodory aromatyczne

21. Zmiana barwy od wstrząsania

1. Bezbarwny roztwór w naczyniu po każdym wstrząśnięciu staje się niebieski; po pewnym czasie barwa zanika

2. Roztwór w naczyniu zawiera błękit metylenowy, glukozę i wodorotlenek sodu

3. Wstrząśnięcie umożliwia zwiększony kontakt z tlenem, bez niego trwała jest bezbarwna tzw. leukozasada

4. NaOH

Morskie dno w zlewce wody

Sprzęt: zlewka, bagietka.

Odczynniki: Azotan ołowiawy, bryłka chlorku amonu (salamiak), kwas azotowy.

Opis doświadczenia: Wlej do zlewki 75 cm³ ciepłej wody, a następnie wsyp ok. 22g azotanu ołowiawego.

Bryłkę salmiaku o objętości 1cm³ wrzuć do zlewki z roztworem. Bardzo korzystnie podziała na przebieg

reakcji dodanie jeszcze 5-6 kropel kwasu azotowego. Wkrótce zobaczysz, jak z kawałka salmiaku unoszą

się pęcherzyki zostawiające białawe smugi . Będą to cząsteczki chlorku ołowiawego powstające w wyniku

reakcji azotanu ołowiawego z salmiakiem. Smugi te będą się powiększać, i w ciągu 15 min. mogą osiągnąć

długość 8 cm. Roztoczy się w zlewce dziwny widok przypominający nam roślinność morską. Te niezwykłe

�rośliny morskie� będą tak twarde, że pozostaną nie uszkodzone, kiedy uważnie wylejesz ciecz z zlewki. Jeżeli

chcesz aby iluzja dna morskiego była pełniejsza, możesz wrzucić do zlewki kilka kamyczków.

 

Ciśnienie osmotyczne

Sprzęt: zlewka, szklana szybka.

Odczynniki: szkło wodne, siarczan miedzi, azotan miedzi, siarczan manganu, siarczan żelazawy, chlorek

żelazawy, azotan kobaltu, siarczan glinu, chlorek kobaltu, siarczan ołowiawy.

Opis doświadczenia: Do zlewki ze szkłem wodnym wsyp po kilka kryształków powyżej wymienionych soli.

Zlewkę przykryj starannie szklaną szybką tak, aby szkło wodne nie stwardniało. Już po kilku minutach w zlewce

będziesz mógł zobaczyć różnego rodzaju "roślinki".

 

Otrzymanie ołowiu "niosącego ogień"

Sprzęt: probówka z trudno topliwego szkła, kłębek waty, kawałek drutu, 2 zlewki, palnik np. denaturowy.

Odczynniki: azotan (lub octan) ołowiowy wielkości ziarna fasoli i taką samą ilość kwasu cytrynowego,

woda destylowana.

Opis doświadczenia: Ilość azotanu (lub octanu) ołowiowego wielkości ziarna fasoli i taką samą ilość kwasu

cytrynowego rozpuść w kilku cm³ wody destylowanej, połącz oba roztwory i ogrzewaj mieszaninę w probówce

z trudno topliwego szkła tak długo, aż wszystka woda wyparuje. Wówczas zatkaj wylot probówki kłębkiem

waty i ogrzewaj dalej, aż ścianki probówki zabarwią się na czarno mieszaniną subtelnie rozdrobnionego węgla

i piroforycznego ("niosącego ogień" tzn. łatwo zapalnego) ołowiu. Gdy natychmiast wysypiesz gorącą zawartość

(w razie potrzeby podłub drutem), cząstki ołowiu zaczynają się zaraz jarzyć i tlić w zetknięciu z powietrzem.

Węgiel spala się wówczas do dwutlenku węgla, a ołów do żółtawego tlenku ołowiu.

 

Otrzymywanie estrów

Sprzęt: prosta aparatura destylacyjna, rurka o długości 100 cm, palnik np. denaturowy, probówka, wata.

Odczynniki:

1. 12 cm³ alkoholu etylowego, 12 cm³ kwasu octowego, 1cm³ stęż. kwasu siarkowego.

2. 1 cm³ alkoholu amylowego, 1cm³ kwasu octowego i 1cm³ kwasu fosforowego.

3. 5 cm³ kwasu siarkowego stęż., 5 cm³ alkoholu etylowego i 5cm³ kwasu masłowego.

Opis doświadczenia:

1. Otrzymamy najpierw ester z etanolu i kwasu octowego. W kolbie stożkowej ogrzewamy przez około 5 min.
    
   12 cm³ etanolu, 12 cm³ kwasu octowego i 1 cm³ stężonego kwasu siarkowego. Przedtem rurkę kolby
    
   przedłużamy i okrywamy watą zwilżoną wodą, rurkę odprowadzamy do probówki także chłodzonej watą
    
   nasączoną zimną wodą. Powstaje substancja o przyjemnym owocowym zapachu: ester etylowy kwasu
    
   octowego.
    

2. W probówce ogrzewaj mieszaninę po 1cm³ alkoholu amylowego, kwasu octowego i kwasu fosforowego
    
   - zapach gruszek.
    

3. W aparaturze destylacyjnej ogrzewaj małym płomieniem mieszaninę złożoną z równych objętości (po 5cm³)
    
   etanolu, kwasu masłowego i stężonego kwasu siarkowego (ostrożnie!). Destylat ma zapach ananasowy.

 

Spalanie amoniaku

Sprzęt: 2 probówki z korkami i rureczkami, 2 palniki np. denaturowe.

Odczynniki: woda amoniakalna, nadmanganian potasu.

Opis doświadczenia: Umieść w statywie (pionowo) probówkę z KMnO₄ i lekko przechyloną probówkę z NH₃

(jak na rysunku). Następnie bardzo łagodnie ogrzewaj probówkę z wodą amoniakalną, zaś nieco intensywniej

probówkę z KMnO₄. Uchodzący z probówki amoniak zapal u wylotu rurki. W atmosferze tlenu amoniak pali

się zielonkawym płomieniem. Przebieg reakcji możemy wyrazić równaniem: 4NH₃ + 3O₂
2N₂ + 6H₂O .

Przy wykonywaniu tego doświadczenia należy zachować ostrożność, bowiem pewne ilości niespalonych par

amoniaku mogą działać drażniąco na układ oddechowy.




Burza w probówce

Do doświadczenia potrzebna jest łapa do probówek, probówka, alkohol etylowy (może być denaturat), stężony kwas siarkowy, kilka kryształków nadmanganianu potasu (KMnO₄) i bagietka (zatopiona rurka szklana ze spłaszczonym końcem). Do 1/3 wysokości probówki nalej kwasu siarkowego, następnie powoli po bagietce nalej alkoholu do 2/3 wysokości probówki; tak by nie zmieszał się z kwasem. Dla bezpieczeństwa uchwyć probówkę za pomocą specjalnej łapy. Następnie wrzuć do probówki kilka kryształków nadmanganianu. Obserwuj małe błyski w probówce i towarzyszące im suche trzaski. Efekty te są skutkiem gwałtownego utleniania etanolu nadmanganianem potasu. Kwas siarkowy pełni rolę katalizatora tej reakcji.

 

Świecąca rurka

Sprzęt i materiały potrzebne do doświadczenia: draska z pudełka po zapałkach, szklana rurka (długości 15 - 20cm), palnik. Zeskrob draskę z pudełka. Otrzymany proszek umieść w środkowej części rurki szklanej. Zatkaj palcami oba końce rurki, a następnie zacznij ogrzewać jej środkową część. Po kilku minutach przerwij ogrzewanie. Idź do zaciemnionego pomieszczenia i odetkaj rurkę. Jej wewnętrzne ścianki zaczną świecić. Pod wpływem ogrzewania bez dostępu powietrza fosfor czerwony, będący jednym ze składników masy potarkowej pudełka po zapałkach, przechodzi w inną odmianę alotropową (o innym ułożeniu przestrzennym atomów) - fosfor biały. Biały fosfor w zetknięciu z tlenem zaczyna się powoli utleniać czego efektem jest świecenie (właśnie od fosforu pochodzi termin fosforescencja). Uwaga: otrzymany w doświadczeniu fosfor biały jest szkodliwy dla zdrowia (nawet w małych ilościach!), więc należy postępować z nim ostrożnie.

 Doświadczenie 1 - dziwne zachowanie tuszu z pisaka (chromatografia).

Zapraszamy do wykonania z nami bardzo efektownego, a jednocześnie niezwykle prostego doświadczenia. Myślimy, że zadziwicie rodziców wynikami tego eksperymentu. Dzisiaj zajmiemy się rozdzielaniem mieszanin metodą chromatografii. Miłej zabawy!

Doświadczenie to wykonała Ola po raz pierwszy w październiku 2008 r.
`
Potrzebne będą:
   * pisaki szkolne na bazie wodnej (czerwony, niebieski, brązowy i czarny),
   * szklanka napełniona do 3/4 wodą,
   * chłonny papier - ręcznik papierowy, chusteczka lub bibuła, 
   * jeżeli masz, przygotuj aparat fotograficzny, aby wykonać 5 zdjęć pokazujących postęp doświadczenia!
`
------------------------------------------------------------------------------------
UWAGA - doświadczenie całkowicie bezpieczne, nie wymaga pomocy ani nadzoru rodziców. 
Nie wymaga środków ochronnych.
------------------------------------------------------------------------------------
`
Wykonanie: Wytnij z papieru 3 paski o wymiarach mniej więcej 15 cm x 3 cm i nakreśl niedaleko jednego z końców dwie grube poprzeczne kreski - jedną u góry (czerwonym pisakiem) a drugą u dołu (niebieskim pisakiem) - tak jak pokazałam na obrazku nr 3 w Galerii (patrz poniżej).
`
Przyłóż pasek po wewnętrznej stronie szklanki z wodą tak, aby jego koniec zanurzył się w wodzie, ale aby nie zalała ona żadnej z kresek.  Podczas gdy woda wsiąknie w papier i podejdzie w górę paska, kolory rozleją się i ułożą w charakterystyczny obrazek. W naszym przypadku doszło nawet do tego, że kolory minęły się bez mieszania (!) i zamieniły miejscami! Nie gwarantujemy, że Wam też się to przydarzy, gdyż zależy to od właściwości danego tuszu. 
`
Teraz na drugim pasku narysujcie kreskę brązowym pisakiem, a na trzecim - czarnym. Dlaczego tylko jedną? Bo widzicie - tak naprawdę to nie ma "brązowego" ani "czarnego" tuszu do pisaków. Te kolory uzyskuje się z mieszania różnych innych kolorów. Dlatego przy odrobinie szczęścia uda Wam się - stosując naszą metodę chromatografii - rozdzielić i zobaczyć na pasku wszystkie tusze, których użyto do produkcji czarnych i brązowych pisaków!
`
Sporym odkryciem naukowców związanym z tym eksperymentem był fakt, że dana mieszanina tuszu zawsze zapisuje na pasku podobny układ kolorystyczny. Jakie ma to znaczenie praktyczne? Powiemy Wam to, jeżeli odgadniecie poniższy Quiz!
`
Zapraszamy do nadesłania zdjęć otrzymanych przez Was kombinacji kolorystycznych - napiszcie koniecznie, z jakich kolorów powstały. Udane zdjęcia trafią do Galerii.
`
Ola i Eryk
`
Literatura: Artykuł o chromatografii na Wikipedii
`
Słowniczek pojęć: Chromatografia to technika analityczna lub preparatywna służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych. Wynalazcą tej techniki, opracowanej na początku XX wieku jest Michaił Cwiet - rosyjski badacz pracujący na Politechnice Warszawskiej. (Wikipedia).


Materiały edukacyjne


Początek formularza












Dół formularza

Tagi

chemia dobre pytania fizyka geografia gimnazjum historia humanistyka inne matematyka nauczanie zintegrowane nauki przyrodnicze ponadgimnazjalny projekt przyroda szkoła podstawowa szkoła podstawowa 1-3 szkoła podstawowa 4-6 szkoła ponadgimnazjalna wiedza o społeczeństwie woda

Szkolny Festiwal Nauki

Katalog Materiałów Edukacyjnych

Sztuczna krew

data dodania: 03.02.2009 12:44:54

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Potrzebne: 2 próbówki, woda, rodanek potasu, azotan żelazowy, tępy nóż

Przebieg eksperymentu: wlej wodę do dwóch próbówek, do jednej dodaj około 1 łyżeczki rodanku potasu i dokładnie wstrząśnij. Do drugiej próbówki wlej azotan żelazowy. Rozprowadź roztwór z rodankiem potasu tam, gdzie chcesz, żeby pojawiła się krew - może być na rękawiczce gumowej. Zamocz nóż w roztworze azotanu żelazowego i zacznij dotykać nożem miejsca, w którym rozprowadziłeś roztwór rodanku potasu. Pod nożem zacznie pojawiać się krew.

Duch w szklance

data dodania: 03.02.2009 13:15:45

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: szklanka, alkohol, wycięta z papieru figurka ducha, zapałki

Przebieg: nanieś pędzelkiem alkohol na postać ducha, przyklej ducha mokrą stroną we wnętrzu szklanki i zostaw na 10 minut. Po tym czasie odklej ducha, na talerzyku połóż zapaloną zapałkę i przykryj ją odwróconą do góry dnem szklanką. Po chwili zapałka zgaśnie i zacznie się z niej unosić dym, dym ten przybierze postać ducha.

Błękitna reakcja

data dodania: 03.02.2009 13:18:39

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Materiały: 0,2 % roztwór błękitu wodorotlenek sodu - 10 g, glukoza 40 g, woda kolba okrągłodenna pojemność 1000ml, metylenowego - 10 ml, rękawiczki, kitel ochronny i cylinder - 500ml, destylowana - 750 ml, okulary ochronne

Przebieg doświadczenia: do odmierzonej ilości wody destylowanej dodajemy 10 g wodorotlenku sodowego i 40 g glukozy, mieszamy, dolewamy 10 ml błękitu metylenowego. Zamykamy kolbę korkiem i energicznie wstrząsamy. Obserwujemy zmianę koloru zabarwienia cieczy od niebieskiego do przeźroczystego. Ponowne wstrząśnięcie kolbą i otworzenie na chwilę korka powoduje, że barwa pojawia się ponownie.

Omówienie doświadczenia: jest to przykład reakcji, w której glukoza redukuje błękit metylenowy do leukobarwnika, a sama w roztworze zasadowym przechodzi w glukonian sodu. Energiczne wstrząsanie roztworu powoduje rozpuszczenie tlenu obecnego w powietrzu. Utlenianie się leukobarwnika powoduje ponowne pojawienie się niebieskiej barwy cieczy. W doświadczeniu wykorzystywany jest wodorotlenek sodu, który jest substancją żrącą. Przy nalewaniu tych odczynników należy zachować szczególną ostrożność. Pamiętajmy o założeniu rękawiczek oraz kitla ochronnego.

Czas trwania doświadczenia: około 10 minut

Doświadczenie 8 - powlekamy przedmioty warstwą metalicznej miedzi!

Dzisiaj wykonamy proste i efektowne doświadczenie, po raz kolejny pokazujące, że związki chemiczne mają zupełnie inne właściwości niż pierwiastki wchodzące w ich skład. No bo kto by się spodziewał, że w niebieskich kryształkach siarczanu miedzi zawarty jest czerwony metal - miedź?

Odczynniki: 
   * Siarczan miedzi CuSO4(tzw. „miedzian”) krystaliczny (łyżeczka), 
   * 5 % roztwór kwasu siarkowego H2SO4 (5 ml).
`
Sprzęt do doświadczeń: 
   * kluczyk stalowy, 
   * zlewka, 
   * pręcik szklany,
   * pinceta,
   * okulary ochronne.
`
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bezpieczeństwo - doświadczenie bezpieczne, jednak ze względu na użycie trucizny (siarczan miedzi) oraz płyny drażniącego (rozcieńczony kwas siarkowy) należy je wykonać pod nadzorem rodzica. Nie używać stężonego kwasu siarkowego. 
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
`
Wykonanie
`
Do zlewki nasypujemy łyżeczkę niebieskich kryształków siarczanu miedzi i dodajemy 10 ml wody. Mieszamy pręcikiem szklanym - siarczan miedzi bardzo szybko rozpuszcza się w wodzie tworząc niebieskawy płyn. Do zlewki dodajemy 5 ml 5% kwasu siarkowego. 
` 
Teraz pora na zanurzenie w roztworze naszego stalowego kluczyka. Nie musimy go wcześniej myć - zawarty w naszym roztworze kwas siarkowy doskonale go odtłuści. Ostrożnie, aby nie rozpryskać roztworu miedziującego zanurzamy kluczyk chwycony pincetą do roztworu. Poczekajmy kilka minut... Po chwili nasz kluczyk zmieni się nie do poznania - stanie się czerwonawy i gładki. 
`
Pod wpływem zakwaszenia kwasem siarkowym miedź zawarta w siarczanie miedzi stała się skłonna do oddzielenia od siarki i osadzenia się na powierzchni kluczyka. Te właśnie kryształki miedzi zmieniają barwę kluczyka. 
`
Jeżeli doświadczenie wam się nie uda, weźcie inny kluczyk albo metalowy przedmiot!
`
Ola i Eryk


Materiały edukacyjne


Początek formularza












Dół formularza

Tagi

chemia dobre pytania fizyka geografia gimnazjum historia humanistyka inne matematyka nauczanie zintegrowane nauki przyrodnicze ponadgimnazjalny projekt przyroda szkoła podstawowa szkoła podstawowa 1-3 szkoła podstawowa 4-6 szkoła ponadgimnazjalna wiedza o społeczeństwie woda

Szkolny Festiwal Nauki

Katalog Materiałów Edukacyjnych

Papierek lakmusowy w różnych środowiskach

data dodania: 03.02.2009 13:24:03

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: sok z czerwonej kapusty (drobno posiekaną kapustę czerwoną zalewamy wrzątkiem), cytryna, ocet, soda oczyszczona, proszek do pieczenia, proszek do prania, papierek lakmusowy

Przebieg: Badanie - kwas czy zasada? Przygotowujemy sok z kapusty czerwonej. Rozlewamy go do kilku szklanek (w szklance nie musi być go dużo). Do każdej ze szklanek dodajemy inne substancje: sok z cytryny, ocet, wodę z kranu, sodę oczyszczoną, proszek do pieczenia, proszek do prania. Jeśli mamy czas możemy zbadać jabłko, ogórka itp. Można dodać również różnych detergentów: płyn do naczyń, płyn do WC, płyn do mycia okien, itp. Można także pokazać, że cola lub pepsi są kwasem i również zmieniają kolor soku. Wszystko to można zbadać przy pomocy papierka lakmusowego, do kupienia w sklepach chemicznych.

Chemiczna roślinka

data dodania: 03.02.2009 13:30:13

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Materiały: 100 ml szkła wodnego, 100 ml wody, pół łyżeczki chlorku wapnia lub siarczanu miedzi, siarczanu manganu, chlorku żelazawego, azotanu kobaltu, siarczanu glinu, zlewka o poj. 250 ml lub słoik

Przebieg doświadczenia: do zlewki nalewamy szkło wodne i dopełniamy wodą, wsypujemy do roztworu kilka kryształków chlorku wapnia lub innej substancji z wymienionych wyżej.

Omówienie doświadczenia: kiedy wsypiemy kryształki do roztworu szkła wodnego i wody zacznie on „kiełkować” i wypuszczać w górę „gałązki”. „Roślinka” będzie „rosnąć” na naszych oczach. W reakcji tej obserwujemy zjawisko siły osmotycznej. Kiedy chlorek wapnia wrzucimy do roztworu szkła wodnego okrywa się półprzepuszczalną błonką, tworząc krzemian wapnia. W celu wyrównania stężeń woda wdziera się przez błonkę do wewnątrz. Gdy zbierze się odpowiednia ilość wody błonka pęka i porcja roztworu wylewa się. Reaguje zaraz ze szkłem wodnym i znów tworzy błonkę. Reakcja zachodzi tak długo, aż cały chlorek wapnia przereaguje ze szkłem wodnym.

Obserwacja interferencji

data dodania: 03.02.2009 13:37:04

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: wskaźnik laserowy, kawałek folii aluminiowej i szpilka do zrobienia w niej dziurki, cienki prosty kawałek drutu, np. z rozprostowanego spinacza, ekran - może być płaska ściana albo kartka papieru, zaciemnione pomieszczenie

Przebieg doświadczenia: świecącą końcówkę lasera owijamy folią aluminiową i robimy w niej dziurkę szpilką, ustawiamy laser 2 m od ekranu i sprawdzamy czy widać na nim okrągłą plamkę światła, ustawiamy pionowo drut na drodze wiązki światła.

Omówienie doświadczenia: na ekranie powinny pojawić się prążki interferencyjne, ponieważ światło przechodzące po lewej stronie drutu nakłada się (interferuje) na światło przechodzące po jego prawej stronie. Gdyby tuż za drutem wstawić kartkę papieru, powstaną na niej dwie plamki. W miarę odsuwania kartki od drutu plamki powiększają się i coraz bardziej pokrywają. O żadnym z pojedynczych fotonów docierających do ekranu w obszarze pokrywania się plamek, nie da się powiedzieć, z której strony drutu przeszedł, a kombinacja tych dwóch dróg prowadzi do powstania prążków. Mimo, że na ekranie widać biliony fotonów, każdy z nich interferuje sam ze sobą.

Czas trwania doświadczenia około 10 minut

Doświadczenie 5 - tajemnice atramentów sympatycznych.

Dzisiaj zapraszamy Was do zgłębienia jednej z najpilniej strzeżonych tajemnic średniowiecza - sztuki pisania niewidocznych, tajnych informacji. Kiedyś była w posiadaniu królów i generałów - teraz możecie za jej pomocą napisać do przyjaciół.

To doświadczenie Ola wykonała w lutym 2009. 
`
-------------------------------------------
Bezpieczeństwo - w związku z ogrzewaniem kartki i ryzykiem jej zapalenia powinniście wykonać to doświadczenie z udziałem osoby dorosłej.
-------------------------------------------
`
Atramentem sympatycznym nazywamy zapisywanie wiadomości sybstancją bezbarwną, a następnie napisanie na tak spreparowanej kartce pozornej wiadomości długopisem. Adresat naszej wiadomości musi znać sposób wywołania ukrytej treści. 
` 
Zacytujmy świetny artykuł na ten temat z Wikipedii: 
`
"Atrament sympatyczny nakłada się na powierzchnię za pomocą pędzla, stempla, pióra wiecznego, wykałaczki lub palca zamoczonego bezpośrednio w cieczy. Powinien być niewidoczny po wyschnięciu.
Z reguły, by nie wzbudzać podejrzeń, na ukrytej wiadomości zapisuje się inną, widoczną, np. długopisem (użycie pióra nie jest wskazane, ponieważ mają one tendencję do zacinania się i plamienia w miejscach zapisanych atramentem sympatycznym). Atramentu sympatycznego nie powinno się używać na papierze w linie, ponieważ może zmienić kolor lub rozmazać tusz użyty do ich wydrukowania.
`
Aby odczytać ukrytą wiadomość należy ją wywołać, przez podgrzewanie, użycie odpowiedniego środka chemicznego, lub oglądać przy świetle ultrafioletowym. Wywoływacze chemiczne można nakładać przez natryskiwanie lub kąpiąc papier w odpowiednim roztworze, a czasami wystawiając go na działanie par.
`
Produkowane są długopisy z dwiema końcówkami, jedną z atramentem sympatycznym a drugą z wywoływaczem, umożliwiającym jego odczytanie. W ten sposób drukuje się książki dla dzieci z ukrytą wiadomością do odczytania - długopis z wywoływaczem dołączony do książki umożliwia dzieciom mazanie w określonym miejscu, by znaleźć prawidłowe rozwiązanie zagadki albo niewidoczną część wydrukowanego obrazka.
`
Pisakami z atramentem sympatycznym widzialnym w świetle UV często oznacza się przedmioty, aby łatwiej było je zidentyfikować w razie kradzieży.
`
Atramenty sympatyczne w wersji dla drukarek atramentowych są widoczne w świetle ultrafioletowym. W pismach urzędowych takim atramentem mogą być drukowane dodatkowe informacje, po które sięga się w razie potrzeby. Atrament sympatyczny znajduje zastosowanie w urzędach pocztowych dla ułatwienia lokalizacji przesyłki.'
`
A teraz - do dzieła!
`
Przygotuj: 
   * kartkę zwykłego papieru (biały, bez linii)
  * spodeczek z octem lub sokiem cytryny
   * cienki pędzelek
   * zwykły długopis
`
Wykonanie:
`
Na czystej, białej stronicy napisz pędzelkiem miłe zdanie do jednego z domowników. Może to być też np. przysłowie lub wiersz. Unikaj zbyt małych liter, gdyż mogą się zlewać. Po zakończeniu pisania pozostaw kartkę do wyschnięcia. 
`
Kiedy kartka zupełnie przeschnie, weź niebieski długopis i narysuj na nim duże koło. Zauważ, że nawet taki prosty rysunek skutecznie odwraca uwagę od śladów atramentu sympatycznego.
`
Następnie poproś dorosłą osobę, aby ogrzała kartkę przy silnej 100-watowej żarówce (nie należy dotykać żarówką do kartki) lub nad kuchenką. Dobrze robić to w pobliżu zlewu, aby wrzucić do niego kartkę w przypadku jej zapalenia.
`
Zobaczycie po chwili wyłaniającą się na kartce Twoją wiadomość!
` 

Galeria

Oto przebieg i wynik naszego doświadczenia - wg Dziennika Oli.

Zobacz

 

Dodał: Eryk

Spróbowaliśmy jeszcze innych atramentów. Oto list napisany wodorotlenkiem sodu i wywołany fenoloftaleiną. Otrzymujemy pismo o pięknej malinowej barwie.

Zobacz

 

Dodał: Eryk

I trzecia próba. Zdecydowanie najlepszą jakość pisma otrzymaliśmy stosując jako atrament roztwór siarczanu miedzi, a jako wywoływacz- ciepło.

Zobacz

 

Dodał: Eryk

Dżin z butelki

data dodania: 03.02.2009 13:39:56

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Materiały: 30% perhydrol ok. 20 ml, nadmanganian potasu - kilkanaście kryształków, kolba poj. 250 ml, rękawiczki, kitel ochronny i okulary ochronne

Przebieg doświadczenia: do kolby wlewamy ostrożnie odmierzony perhydrol, dosypujemy kilkanaście kryształków nadmanganianu potasu. Natychmiast rozpoczyna się gwałtowna reakcja - zachować ostrożność!

Omówienie doświadczenia: w czasie II wojny światowej w niemieckim ośrodku badawczym w Peenemunde na wyspie Uznam zjawisko zachodzące podczas przebiegu tej reakcji wykorzystywane było do produkcji materiału pędnego latających bomb V1 i rakiet V2. W doświadczeniu perhydrol pełni rolę utleniacza, a nadmanganian potasu - reduktora. Po zmieszaniu obydwu składników zachodzi gwałtowna reakcja i obserwujemy malowniczo strzelający w górę wysoki słup pary wodnej. W reakcji wykorzystywane są odczynniki, które mogą być niebezpieczne dla skóry. Perhydrol należy nalewać do kolby w rękawiczkach (butelkę również odkręcamy w rękawiczkach), nadmanganian potasu po zetknięciu ze skórą lub odzieżą pozostawia brązowe plamy trudne do usunięcia, dlatego również wsypujemy go do kolby w rękawiczkach. Oczywiście całe doświadczenie wykonujemy w kitlu ochronnym.

Czas trwania doświadczenia ok. 10 min

Ogień, który nie pali

data dodania: 23.01.2009 16:16:39

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne materiały:
•    35 ml denaturatu, może być spirytus
•    25 ml wody
•    szczypta soli
•    zlewka o poj. 100 ml
•    szczypce metalowe
•    fałszywy banknot lub ksero prawdziwego
•    zapałki

Przebieg doświadczenia:
Przygotować w zlewce mieszaninę wody i denaturatu, wsypać szczyptę soli i zamieszać. Banknot włożyć do mieszaniny i dokładnie pomoczyć. Trzymając banknot w szczypcach - zapalić.
Banknot nie spali się, ponieważ wystąpi różnica ciepła parowania pomiędzy wodą i denaturatem. W doświadczeniu pali się tylko ciecz, a nie banknot, który ma mniejsze od wody ciepło parowania. Woda stanowi „osłonę” dla banknotu przed jej zapaleniem. Banknot płonie, aż nie wypali się cały denaturat na jego powierzchni. Dodanie szczypty soli powoduje, że płomień będzie bardziej żółty i pozornie bardziej świecący.

Czas trwania doświadczenia - ok. 5 min.

Doświadczenie 10 - "huragan w probówce" - badamy własności sodu i wodoru. Otrzymujemy najsilniejszą z zasad!

Dzisiaj poznałam właściwości przedziwnego metalu, który nie występuje w czystej postaci nigdzie na Ziemi. Po doświadczeniu mogę powiedzieć, że nic dziwnego - skoro nie może ani chwili usiedzieć spokojnie w powietrzu ani w wodzie. Zobaczcie sami!

Sód  jest srebrzystym, lekkim metalem który trzeba przechowywać w nafcie lub bez powietrza gdyż w czystym tlenie zapala się a w powietrzu szybko się utlenia. Sód występuje powszechnie na Ziemi, ale tylko w postaci związków. Nasze ciało zawiera dużo sodu. Zawiera go także zwykła sól kuchenna (chlorek sodu). 
`
Odczynniki: 
   * sód kawałek 50 mg w ampułce, 
  * fenoloftaleina, oranż metylowy, paierek lakmusowy (wskaźniki odczynu).
`
Sprzęt do doświadczeń: 
  * 2 probówki, 
  * probówka z grubego szkła do spalania gazów, 
  * statyw na probówki,
  * pipeta,
  * palnik spirytusowy,
  * cylinder miarowy 10 ml.
`
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bezpieczeństwo - doświadczenie niebezpieczne, do wykonania tylko pod nadzorem chemika. Metaliżny sód ma działanie żrące. Istnieje niebezpieczeństwo wybuchu wodoru podczas reakcji, oraz rozpryśnięcia się probówki. Do probówki nalaż co najmniej 10 lm wody - nie mniej. Powstały w probówce wodorotlenek sodu ma właściwości żrące - nie może się dostać do oczu.  
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
`
Wykonanie doświadczenia.
`
Probówkę napełniliśmy do połowy wodą, ustawiliśmy w statywie i wrzuciliśmy do niej kawałek metalicznego sodu. Zaszła gwałtowna reakcja: sód stopił się i „tańczył” na powierzchni wody. Powstały gaz (wodór) unosi się jako lżejszy do góry - Ola złapała go odwróconą probówką. Zebrany w górnej probówce wodór spaliliśmy od zapalonego drewienka - rozległa się cicha eksplozja mieszaniny wodoru i tlenu: tzw. „mieszaniny piorunującej”. 
`
Reakcja zachodzi wg. reakcji:
`
2Na + 2H2O › 2NaOH + H2^ 
`
Wiemy już, że wodór jest lżejszy od powietrza i że spala się on gwałtownie. A jakie właściwości ma wodorotlenek sodu, powstały w dolnej probówce? Czy jest on silną zasadą? 
`
Aby się o tym przekonać, zbadamy jego zasadowość papierkiem lakmusowym, i porównamy ze skalą. O! Prawie zabrakło nam skali - NaOH jest potężną zasadą. Potwierdzają to kolory pozostałych dwóch wskaźników użytych przez Olę: fenoloftaleiny (piękny malinowy kolor wskazuje na silną zasadę), i oranżu metylowego (kolor pomarańczowy). 

Doświadczenie 2 - otrzymujemy srebro. Termiczny rozpad tlenku srebra.

Podobno cena srebra idzie w górę - słyszeliście? Może by więc wyprodukować trochę tego metalu? Ale jak? Oczywiście w naszym klubie odpowiedź może być tylko jedna - CHEMICZNIE! Zapraszamy do doświadczenia nr 2 poświęconego rozpadowi tlenku srebra.

Doświadczenie to wykonała Ola po raz pierwszy w styczniu 2009 r.
`
Odczynniki:
    * tlenek srebra 350 mg w epruwetce, 1 szt., 
    * uchwyt z drutu do epruwetki. 
`
Zalecamy zakup tylko minimalnej ilości tlenku srebra (350 mg), która zostanie całkowicie zużyta w doświadczeniu i dzięki temu nie pozostawi kłopotliwych resztek. O tym, gdzie zaopatrzyć się w tak odmierzony odczynnik i sprzęt do tego doświadczenia, piszemy w Notatkach poniżej.
`
Odczynniki i materiały uzupełniające:
    * płyn do mycia naczyń, 
    * drewienko do spalania
`
Sprzęt do doświadczeń:
    * pipeta z tłokiem PT, 
    * palnik spirytusowy, 
    * tacka metalowa.  
`
====================================================
UWAGA: do wykonania tylko pod nadzorem kompetentnych rodziców lub chemika! 
====================================================
`
Tlenek srebra jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna. W  kontakcie  z materiałami  zapalnymi może nastąpić  zapalenie - dlatego nie należy wyrzucać tlenku srebra do śmieci. Produkt żrący  powoduje oparzenia. Środki ochronne: rękawice gumowe i okulary ochronne. Rozsypany  tlenek  srebra  dokładnie  zebrać  na  sucho  i  umieścić w  szczelnym słoiku, na który nakleimy kartkę "tlenek srebra". Ten słoik musi być bezpieczenie przechowywany przez rodziców albo może być przekazany do firmy, która odzyskuje srebro z odczynników. Pozostałość dokładnie  wytrzeć  na  mokro,  później  na  sucho.
`
Wykonanie: Srebro może występować w postaci czystej - jako metal (w sztabkach, monetach, lustrach czy choćby w srebrnej zastawie), ale jest także bardzo powszechne w różnych związkach z innymi pierwiastkami. Jednym z takich związków jest jego związek z tlenem: Ag2O. Jest to czarny proszek, zupełnie nie przypominający srebrnego metalu, jakim jest czyste srebro. I tak to już jest w chemii, że związki kilku pierwiastków mają najczęściej odmienne właściwości niż pierwiastki, z których powstały. Nasze zadanie, jako producentów srebra polega więc na tym, aby jakoś zmusić tlen zawarty w tlenku srebra, aby ... sobie poszedł! Jak tego dokonamy? Niezwykle prosto - ogrzewając go. Wiązania pomiędzy atomami srebra i tlenu są wrażliwe na temperaturę i pękną jak się je solidnie podgrzeje.
`
W tym celu umieszczamy 350 mg tlenku srebra w epruwetce (małej probówce) szklanej. Właściwie wystarczyłoby uchwycić teraz epruwetkę szczypcami stalowymi i ostrożnie ją ogrzewać (pamiętajcie - zawsze wtedy trzymamy naczynie wylotem skierowanym z dala od czyjejkolwiek twarzy!).
`
Ale my z Olą chcieliśmy także potwierdzić, że wywołany ogrzewaniem rozpad powoduje wydzielenie czystego tlenu i przy okazji zbadać jego właściwości. W tym celu użyliśmy pomysłowego urządzenia. Otóż epruwetka umieszczona została w szczelnym (uszczelnionym płynem do mycia naczyń) cylindrze z tłokiem. Tlen wydzielający się z ogrzanego tlenku srebra będzie podnosił tłok  ale pozostanie uwięziony w cylindrze.
`
Rozpoczynamy ogrzewanie ..... po chwili widzimy, że tłok rusza w górę! Jednocześnie czarne grudki tlenku srebra zaczynają jaśnieć, aż wreszcie - po kilku minutach ogrzewania - stają się śnieżnobiałe.
`
Jesteśmy zdezorientowani - przecież spodziewaliśmy się srebrnego metalu, a mamy białe grudki.... Ale na przekrojenie grudek musimy jeszcze trochę poczekać - są po prostu za gorące. Zajmijmy się więc teraz zebranym w cylindrze tlenem!
`
Tlen jest gazem niepalnym, ale sprzyjającym paleniu. Jest on cięższy od powietrza - trzeba o tym pamiętać otwierając cylinder - otwór musi się znajdować u góry cylindra. Jak potwierdzić że jest on wypełniony tlenem? Bardzo prosto - wprowadzamy do cylindra tlące się, ale nie płonące drewienko. Jeżeli w cylindrze znajduje się tlen - zapłonie ono bardzo jasnym płomieniem. Nam się to udało!
`
Teraz wreszcie możemy wyjąć wystygłą epruwetkę i pincetą wyjąć białą grudkę. Nożem nacinamy ją ..... Jest! Wewnątrz grudka okazuje się solidnym, srebrzystym metalem! Mamy grudkę srebra!
`
Zobaczcie zdjęcia z naszego doświadczenia w Galerii. Jak myślicie - czy podobnie łatwo można otrzymać złoto?.... Odpowiemy na to pytanie - ale tylko tym, którzy rozwiążą poniższy Quiz Oli! Zapraszamy.
`
A oto odnośnik do filmu wideo z takiego samego eksperymentu, ze strony niemieckiej fundacji Eduarda Joba:
`
FILM -----  (16 MB)   -------- FILM
`
Literatura: Artykuł o srebrze na Wikipedii
`
Słowniczek pojęć: Epruwetka: to probówka, rurka szklana zatopiona na jednym końcu, używana w laboratoriach chemicznych do doświadczeń na małą skalę. (www.slownik-online.pl/kopalinski).

Doświadczenie 3 - pojedynek kwasu i zasady. Właściwości dwutlenku węgla.

Zgodnie z zapowiedzią dzisiaj przedstawiamy łatwe doświadczenie, które możecie wykonać w domowej kuchni pod nadzorem rodziców. Tylko prosimy - nie nabałagańcie - bo będzie na nas!

 Doświadczenie to wykonała Ola po raz pierwszy w grudniu 2008 r.
`
Odczynniki: 
   * kwasek cytrynowy spożywczy (proszek) - 2 łyżki stołowe, 
   * soda oczyszczana - 3 łyżki stołowe.
`
Sprzęt do doświadczeń: 
   * 2 szklanki, 
   * szklany wazon o pojemności 1 litra, 
   * 2 łyżki stołowe,
   * małą świeczkę, tzw. tea-light,
   * zapalniczkę.
`
-------------------------------------------------------------------------------------
Bezpieczeństwo - bezpieczne. Oba reagenty są substancjami spożywczymi (choć nie są wcale smaczne). Nie rozlejcie roztworów na podłogę, aby jej nie odbarwić kwaskiem.  Połączenie roztworów i reakcję wykonajcie najlepiej nad zlewem. W drugiej części poproście rodziców o pomoc w zapaleniu świeczki.
-------------------------------------------------------------------------------------
`
Wykonanie: 
`
Dwa są potężne królestwa w świecie chemii: kwasów i zasad. Kwasy mają „wojskowe stopnie”, zwane liczbą pH, w skali od 1 do 7, a im ta liczba mniejsza, tym wyżej w hierarchii mocy stoi kwas. Najmocniejsze kwasy to prawdziwi hetmani tego królestwa - siarkowy, solny i azotowy. Do zwykłych szeregowców zaliczamy kwasy słabe, takie jak cytrynowy i octowy. Wszystkie kwasy mają na swoich sztandarach wypisaną literę H.
`
W królestwie zasad panują odwrotne zależności - im niższa liczba, tym słabsza zasada. Najsilniejsze zasady to wodorotlenek sodu i potasu. Są tak silne, że nie boją się najsilniejszych kwasów. Najsłabsze zasady to łagodne związki o liczbie niewiele większej od 7. 
`
Kwasy i zasady chętnie ze sobą „walczą” - reagują, a wynikiem tej walki są zupełnie nowe związki, zwane solami. 
`
Spróbujmy doprowadzić do reakcji słabej zasady: kuchennej sody oczyszczonej, ze słabym kwasem: cytrynowym (także dostępnym w kuchni. Zaczynamy!
`
Najpierw wsyp 2 łyżki kuchenne sody oczyszczonej do szklanki i dodawaj wody ciągle mieszając - tak aby soda się całkowicie rozpuściła. Nie dodawaj więcej niż pł szklanki wody.
`
Do innej szklanki wsyp 2-3 łyżki kwasku cytrynowego i też dolewaj wody aż się nie rozpuści Użyj innej łyżki niż poprzedni! 
`
Teraz weź szklany wazon o pojemności co najmniej litra. Wlej roztwór sody do miski. 
`
Uwaga! Teraz staraj się nie wydychać (wydmuchiwać) powietrza w kierunku wazonu - będzie się w nim zbierał gaz, który chcemy zbadać.  Powoli wlewaj zawartość drugiej szklanki (roztwór kwasu cytrynowego) do wazonu. Czy widzisz, jak intensywnie oba płyny reagują? Zasada (soda) oraz kwas cytrynowy ulegają przemianie (reakcji chemicznej) tworząc sól - cytrynian sodowy. Zauważ, że wydzielają się banieczki gazu. To jest dwutlenek węgla, który także powstaje w tej reakcji. 
`
Dwutlenek węgla jest cięższy od powietrza, i dzięki temu, jeżeli nie dmuchniesz w wylot wazonu, powinien on w nim pozostać. Jest przezroczysty i bezwonny, więc go nie widać. Ale my postaramy się potwierdzić jego obecność. Do tego celu potrzebujesz zapalonej mini-świeczki, którą ostrożnie, bardzo powolnym ruchem i pamiętając ciągle o tym aby nie dmuchać w kierunku miski, opuszczajcie tuż nad powierzchnię cieczy. 
`
Świeczka powinna zgasnąć tuż nad powierzchnią cieczy. Jeżeli Wam się to udało, to właśnie zbadaliście dwie cechy dwutlenku węgla: 
   * jest on cięższy od powietrza, bo został uwięziony na dnie miski (nie uleciał),
   * nie sprzyja on paleniu, wręcz gasi płomień. 

Wyjaśniamy sztuczkę z wykładu!

Dziękujemy za oklaski na pokazie.... A oto obiecane wyjaśnienie naszej sztuczki z zamianą wody w wino, wina w wodę i wody w mleko!

Jak się zapewne domyślacie, o żadnej wodzie, winie ani mleku nie ma mowy. Jako chemicy mieliśmy do czynienia z sybstancjami chemicznymi i ani nasza "woda", ani "wino" czy "mleko" nie nadawały się do picia, nie ważne jak głośno krzyczeliście "wypij to!" :-). 
`
Zacznijmy od przemiany "wody" w "wino". 
`
W zlewce była rzeczywiście woda, ale z niewielkim dodatkiem kwasu siarkowego. Natomiast na dnie kolby, do której Ola przelała wodę z kwasem było kilka kryształków popularnego środka odkażającego: nadmanganianu potasu. To on nadał roztworowi piękną malinową barwę. 
`
-------------------------------------------------
ZOBACZCIE NA FILMIE JAK TO WYGLĄDAŁO Z BLISKA
--------------------------------------------------
`
Część druga: zamiana "wina" w "wodę". 
`
Czerwony roztwór nadmanganianu potasu przelaliśmy do większej kolby. Z daleka wydawała się ona pusta, ale w rzeczywistości na jej dnie było trochę stężonego roztworu tiosiarczanu sodu - popularnego utrwalacza chemicznego. Związek ten zawiera siarkę, i natychmiast reaguje z nadmanganianem i kwasem zawartymi w czerwonym roztworze. Reakcja skutkuje szybkim odbarwieniem czerwonego roztworu.
`
Część trzecia - zamiana "wody" w "mleko".
`
Ta część jest dla "leniuszków" - nic nie trzeba więcej robić. Wydzielona w poprzedniej reakcji siarka zbija się w coraz większe cząstki, przez co zmętnia roztwór, który staje się początkowo biały, a później staje się żółty. Jednocześnie wydziela się trochę dwutlenku siarki, który pachnie nieapetycznie. Ale Wy siedzieliście daleko, więc złudzenie było pełne. 
`
A tak na marginesie - to czy zauważyliście, że prawdziwi ilozjoniści nigdy nie pozwalają publiczności za blisko podejść do miejsca, gdzie robią swoje "magiczne" sztuczki? Teraz już wiemy, dlaczego!
`
Ola i Eryk.
`
Poznaj te substancje (linki do Wikipedii): 
`
   * tiosiarczan sodu
   * siarka
   * kwas siarkowy
   * nadmanganian potasu

Doświadczenie 9 - jak zrobić mydło?

Mydło towarzyszy nam na co dzień - ale właściwie skąd się bierze? Dzisiaj z tatą spróbowałam je wyprodukować - udało się wspaniale. Przekonałam się nawet, że ma własny, miły mydlany zapach.

Modła to sole kwasu oleinowego i innych kwasów tłuszczowych. Kwas oleinowy występuje w tłuszczach roślinnych (np. oliwa z oliwek zawiera go aż 77 %). Jest to związek o bardzo intrygującej formalnej nazwie: kwas cis-oktadek-9-enowy, i jeszcze ciekawszym wzorze chemicznym: C17H33COOH.  
`
Odczynniki: 
   * kwas oleinowy 280 mg w ampułce 20 ml, 
   * wodorotlenek sodu - roztwór 1- molowy, chlorek wapnia roztwór 2-molowy.
`
Sprzęt do doświadczeń: 
   * podstawka pod ampułkę, 
   * zaślepka do ampułki, 
   * cylinder miarowy 10 ml,
   * pipeta,
okulary ochronne.
`
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bezpieczeństwo - doświadczenie bezpieczne, jednak ze względu na użycie żrącego roztworu (wodorotlenek sodu) należy je wykonać pod nadzorem rodzica. Nie używać stężonego wodorotlenku sodu. Uwaga na pył wodorotlenku sodu osadzony przy zakrętce - nie może się dostać do oczu! Myć często ręce przy kontakcie z wodorotlenkiem sodu. 
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
`
Wykonanie doświadczenia
`
Zapraszam do przeczytania opisu zawartego w moim Dzienniku Laboratoryjnym w Galerii! Powiem Wam, że planujemy zrobienie mydła "na skalę przemysłową" o różnych oryginalnych zapachach - około 30 kostek. Zrobimy to w wakacje na działce 0 zamieścimy reportaż z tej "produkcji" w Klubie!
`
Ola i Eryk




Produkcja wodoru

data dodania: 27.01.2009 11:02:47

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

"Produkcja wodoru" to eksperyment pokazujący działanie prądu. Przepływ prądu rozkłada wodę i rozpuszczone w niej substancje. Dzieci obserwują elektrolizę, czyli reakcję chemiczną spowodowaną przepływem prądu.


Potrzebne: płaska bateria, izolowany przewód - 2 kawałki, ok. 20-40 cm jeden, grafitowy wkład do ołówka, taśma izolacyjna, 2 probówki, sól, woda, przezroczyste naczynie, klamerki/spinacze, zapałki (nie zapalniczka).


Co zrobić:
• przygotować elektrody - owinąć odsłonięte końcówki kabelka wokół grafitu, zaizolować
• pojemnik napełnić wodą do ¾, dodać garść soli
• probówki napełnić wodą do ¾, zatkać kciukiem, włożyć do wody i w wodzie odwrócić otworem w dół. Włożyć do tego elektrody
• przewody podłączyć do baterii, mocując je klamerkami do brzegów naczynia, żeby się nie przemieszczały
• czekać minimum 20 minut
• odłączyć przewody od baterii
• wyciągamy probówki - w wodzie zatykamy palcem otwór (na początek tej, w której poziom wody bardziej obniżył się, zawiera ona więcej gazu - wodoru)
• odwróć probówkę, zbliż do jej końca zapaloną zapałkę, nastąpi mały wybuch wodoru - nie ma powodów do obaw, nie jest to niebezpieczne, aczkolwiek lepiej, żeby dzieci nieco się odsunęły.

Papierowy czajnik

data dodania: 27.01.2009 10:54:53

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: kartka papieru formatu A4, palnik spirytusowy, woda


Przebieg doświadczenia:
•    z kartki papieru wykonujemy naczynie - umowny „czajnik”
•    wlewamy do niego trochę wody
•    ogrzewamy „czajnik” nad palnikiem
•    po chwili woda zaczyna się gotować


Omówienie doświadczenia:
Papierowy „czajnik” podczas ogrzewania nie zapalił się, a woda się zagotowała. Mokry papier nie chce się palić, ponieważ woda parując pobiera energię na sposób ciepła i nie pozwala na ogrzanie się papieru do temperatury zapłonu. Taki sposób na ogrzewanie wody możemy zastosować, np. na biwaku, kiedy nie mamy prawdziwego „czajnika”.


Czas trwania doświadczenia - ok. 10 minut

okarm dla roślin - wykrywanie cukrów w liściach

data dodania: 27.01.2009 11:12:16

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: zielona roślina (dwuliścienna) w doniczce, np. begonia czy pelargonia, czarny plastik, taśma klejąca, jodyna z zakraplaczem, denaturat, nożyczki, gorąca woda


Co robimy?:
•    starannie okryj kilka liści rośliny czarnym plastikiem, mocując go taśmą
•    zostaw roślinę 2 dni w słonecznym miejscu
•    oderwij 1 zakryty i 1 nie zakryty liść
•    zanurz oba listki w gorącej wodzie, potem w ciepłym denaturacie
•    obydwa listki są niemal białe - skrop je jodyną
•    odkryty listek ciemnieje; ten, który nie miał dostępu do światła, nie zmienia koloru

Co się dzieje?
Czarny plastik nie przepuszcza światła. Liść w ciemności nie może wytwarzać niezbędnych cukrów. Zanurzone w gorącej wodzie i denaturacie liście tracą chlorofil. W liściu odkrytym zawarte w nim cukry po kontakcie z jodyną przybrały ciemną barwę. Liść zakryty nie zmienia koloru po skropieniu jodyną, bo nie ma w nim cukrów.

Badanie zawartości skrobi w różnych artykułach spożywczych

data dodania: 27.01.2009 11:15:59

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Bierzemy kilka różnych artykułów spożywczych: mąkę, chleb, kawałek mięsa, banana, jabłko, ugotowany makaron, ugotowanego ziemniaka, krochmal (ugotowaną jak kisiel skrobię ziemniaczaną). Rozkładamy je na osobnych talerzykach i nasączamy wodą. 6 kropli jodyny rozpuszczamy w ⅓ szklanki wody. Nasączamy tym jedzenie. Te próbki, które zabarwią się na niebiesko, zawierają skrobię.

Fontanna w butelce

data dodania: 27.01.2009 11:26:12

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: 2 butelki po wodzie, 1,5 litrowe z zakrętkami, 2 sztywne słomki do napojów lub plastikowe rurki, klej typu „kropelka”, taśma klejąca, nóż z ostrą końcówką

Przebieg doświadczenia:
• skleić dwie zakrętki płaskimi stronami
• uszczelnić taśmą klejącą po bokach
• wywiercić nożykiem dwie dziurki w zakrętkach i włożyć w nie słomki lub rurki
• w słomkach lub rurkach wywiercić małe otwory na wysokości 1cm od korka
• do butelek nalać wody i przykręcić butelki do zlepionych zakrętek
• odwrócić butelki - woda jedną rurką spływa w dół, a drugą tryska w górę

Omówienie doświadczenia:
Woda, która spływa w dół butelki wytwarza podciśnienie w górnej butelce, która zasysa powietrze z dolnej butelki. Ważnym elementem fontanny są małe dziurki w obu rurkach, to przez nie przecieka trochę wody, wypływające do góry powietrze ją porywa i wyrzuca w formie fontanny.

Czas trwania doświadczenia: około 10 minut

Tornado

data dodania: 27.01.2009 11:29:38

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Do plastikowej butelki 1,5 l wlewamy ok. ¾ wody. Przykładamy do otworu drugą, taką samą pustą butelkę. Otwory izolujemy taśmą lub plasteliną. Mocno trzymamy za obydwa gwinty i zdecydowanym ruchem zakręcamy butelkami i odwracamy je (trzymamy je pionowo) tak, żeby woda spływała do pustej. Utworzy się silny wir, lej wyglądający jak tornado.

Kiedy zakręcimy butelką powstanie w niej wir podobny do tego, jaki widzimy po wypuszczeniu wody z wanny. W każdym wirze prędkość wody przy ściankach naczynia jest prawie równa zero, a im bliżej osi wiru, tym prędkość liniowa wody jest większa. Cząsteczki wody z dużą prędkością biegną po spirali przezwyciężając siły lepkości. Siła odśrodkowa, która działa na wirującą wodę dopycha ją do brzegów otworu, robiąc w środku otwór, którym wlatuje strumień powietrza. Wiry możemy obserwować też w rzekach, ponieważ powstają w miejscach, gdzie są duże nierówności w dnie. Są bardzo niebezpieczne dla kąpiących się osób.

Pływak (nurek głębinowy)

data dodania: 27.01.2009 11:35:35

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: plastelina, spinacze biurowe, plastikowa nasadka do długopisu, plastikowa butelka 1,5l z nakrętką, woda

Co zrobić?

Z nasadki długopisu i plasteliny robimy nurka - mocujemy kulkę plasteliny do „ogonka” nasadki. Ze spinaczy robimy ciężarki, które przymocuje się do plasteliny. Pływaka najpierw wkładamy do szklanki - powinien się utrzymać na powierzchni, ponieważ w górnej części nasadki znajduje się pęcherzyk powietrza, który utrzymuje go na powierzchni wody. (Wszystkie otwory w nasadce długopisu muszą zostać zaklejone). Teraz wpuszczamy nurka do wody i zakręcamy butelkę. Nurek zaczyna tonąć, gdy ściskamy delikatnie butelkę, bo dostaje się do niego woda. Nurek przestaje tonąć (podnosi się do góry), gdy przestajemy ściskać butelkę - woda opuszcza nasadkę.

Powtórz próby, zmieniając liczbę spinaczy. Obserwuj jak wpłynie to na nurka.

worzymy chmurę

data dodania: 27.01.2009 11:38:13

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Co robimy?

Blaszkę (kawałek folii aluminiowej) z lodem należy położyć na słoiku z gorącą wodą. Pomiędzy ciepłą wodą a zimną blachą (folią aluminiową) wytworzy się delikatna „wata” skroplonej drobnej mgiełki.

Chromatografia

data dodania: 27.01.2009 11:46:20

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: szklanka lub zlewka, 2 cm szerokości i 20 cm długości pasek papierowego ręcznika, czarne pisaki, 50 ml octu 10%

Przebieg doświadczenia:
•    do szklanki wlewamy ocet
•    1,5 cm od końca paska rysujemy poziomą kreskę pisakiem
•    na szklankę kładziemy pisak i przewieszamy przez niego pasek ręcznika tak, aby koniec z zaznaczeniem znajdował się ok. 0,5 cm nad powierzchnią octu
•    czekamy ok. 30 minut

Omówienie doświadczenia:
Po pewnym czasie na pasku zaobserwujemy różnokolorowe plamki. Tusz zawarty w pisaku zrobiony jest z mieszaniny różnokolorowych barwników. Doświadczenie to pokazuje podział chromatograficzny mieszaniny barwników i ukazuje nam poszczególne barwy, z których został zrobiony czarny pisak.

Czas trwania doświadczenia: ok. 5 minut + 30 minut oczekiwania

Tęcza

data dodania: 27.01.2009 12:27:13

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: kuweta lub płaska miska, lusterko, biała kartka, latarka, kawałek czarnego papieru.

• Lusterko oprzyj o brzeg kuwety, zanurzając je w wodzie.

• W czarnym papierze wytnij wąską szczelinę i umocuj ten papier na szybce latarki.

• Skieruj strumień światła na lustro pod wodą.

• Naprzeciwko lusterka umieść arkusz białego papieru przesuwając go tak, aż pojawi się na nim tęcza.

Co się dzieje?

Różne kolory światła załamują się pod nieco innymi kątami. Powoduje to rozdzielenie białego światła na kolory. Najmniej załamuje się światło czerwone (jest najbardziej na zewnątrz), najbardziej - fioletowe.

Spektroskop CD

data dodania: 27.01.2009 13:13:22

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: płyty CD 1 szt. dla każdego dziecka, lampa biurowa lub inna lampa przenośna, wskaźnik laserowy

Przebieg doświadczenia:
• gasimy w pomieszczeniu światło i zapalamy lampę przenośną
• ustawiamy się tyłem do lampy, w wyciągniętej ręce trzymamy płytę CD
• obracamy płytą tak, aby zobaczyć odbicie lampy, będzie to odbicie światła
• kontynuujemy obracanie płyty do momentu aż zobaczymy tęczę - będzie to ugięcie światła
• po kolei widać będzie kolor fioletowy, później niebieski i czerwony
• światłem lasera oświetlamy płytę CD
• na ścianie powstanie obraz dyfrakcyjny w postaci prążków

Omówienie doświadczenia:
W zależności od położenia płyty względem źródła światła obserwować będziemy różne kolory. Światło czerwone ugina się inaczej niż światło niebieskie. Dzieje się tak dlatego, że światło kiedy pada na maleńkie rowki na płycie ulega ugięciu, czyli dyfrakcji.

Czas trwania doświadczenia: ok. 10 minut

Detektor prądu (elektroskop)

data dodania: 27.01.2009 13:19:45

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: słoik, metalowa folia (np. z czekolady), metalowy pręt (gwóźdź, drut), klej, taśma klejąca, plastikowy pisak, trochę jedwabiu, wełny.

 

Co zrobić?

• z części folii zwinąć kulę mieszczącą się w dłoni

• z pozostałej części wyciąć długi, wąski prostokąt - będą to „listki” elektroskopu

• z kartonu: wyciąć koło odpowiadające wielkością otworowi słoika

• drut: z jednej strony zagiąć, żeby powstał haczyk; włożyć drut do słoika, mocując w kartoniku

• na haczyku zawiesić „listki”, mocując odrobiną kleju

• zakryć otwór kartonowym kołem, przymocować taśmą

• kulę z folii nabić na wystającą część drutu

• potrzeć pisak jedwabiem, wełną, aby naładować go dodatnio; przybliżyć do kuli

Ujemne ładunki są przyciągane w stronę kuli, co sprawia, że „listki” zyskują ładunek dodatni i oddalają się od siebie.

Bateria z cytryny

data dodania: 27.01.2009 13:22:54

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: cytryna, dwie, małe metalowe płytki, dwa kawałki drucika z odsłoniętymi końcówkami, taśma klejąca

Co zrobić?

• płytki wsadzić w cytrynę

• do płytek przymocować druciki

• dotknąć językiem drucików (nie można ich stykać)

Ci się stanie? Poczujesz mrowienie na języku, gdyż wytworzy się prąd.

Skaczący i ryczący niedźwiedź

data dodania: 30.01.2009 13:42:42

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: chloran potasu - 3 łyżeczki, miś - żelkowy cukierek, duża probówka, palnik spirytusowy, uchwyt do trzymania probówki, okulary ochronne, kitel płócienny, rękawiczki gumowe

Wykonanie: Do probówki wsypać chloran potasu. Trzymając probówkę w uchwycie podgrzewać zawartość nad płomieniem palnika do całkowitego rozpuszczenia chloranu potasu. Wrzucić do probówki miśka żelowego.

Opis doświadczenia: Po wrzuceniu miśka żelowego do roztopionego chloranu potasu, miś zacznie spalać się podskakując i wydając zabawne dźwięki.

Przy przeprowadzaniu tego doświadczenia należy dokładnie przewietrzyć salę, ponieważ wydzielający się chlor jest gazem szkodliwym dla zdrowia. Należy używać okularów ochronnych, kitla płóciennego oraz rękawiczek gumowych.

Czas trwania doświadczenia: 10 minut

Cykająca tuba

data dodania: 30.01.2009 14:05:33

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: dwie kartonowe tuby długości ok. 50 cm (można zwinąć w rulon gruby papier), głośno cykający zegarek, ściana, 2 dzieci, kawałki pianki i tkaniny

Co robimy?: Każda z dwóch osób trzyma tubę, przykłada ją do ściany (lub ustawia je na stoliku dotykającym ściany). U wylotu jednej tuby umieszczamy cykający zegarek. Przykładamy ucho do wylotu drugiej tuby. Wyraźnie usłyszymy cykanie zegarka.

Co się dzieje?: Dźwięk przechodzi przez pierwszą tubę, odbija się od ściany, wpada do drugiej tuby, docierając do ucha słuchacza. Co się zmieni, jeśli przykryjesz tuby pianką lub tkaniną? (twarde powierzchnie odbijają lepiej dźwięk niż miękkie, porowate).

Obserwowanie dźwięku

data dodania: 30.01.2009 14:10:56

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: kamerton, szklanka napełniona po brzegi wodą

Co robimy?: Uderzy kamertonem w coś twardego (w drewno), aby zaczął dźwięczeć. Teraz dotknij kamertonem powierzchni wody w szklance. Natychmiast rozchlapie się, wzburzona drganiem kamertonu.

Dlaczego? Dźwięk to po prostu drgania. Samych fal dźwiękowych nie można zobaczyć, ale można obserwować efekty drgań.

Tworzenie się górotworów

data dodania: 02.02.2009 12:23:46

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: kilka kolorów (minimum 2, najlepiej 3) gliny/plasteliny/masy solnej

Każdy kolor wałkujemy na dość cienki placek wielkości talerza obiadowego. Warstwy nakładamy na siebie. To będą warstwy geologiczne skał. Opieramy o coś jednym końcem (np. położony poziomo ciężki słoik z wodą, zabezpieczone książki). Na drugi koniec naciskamy dłońmi tak, aby masa dosunęła się i ścisnęła - to będzie napierający kontynent. Powstanie pofałdowany, wybrzuszony model górotworu, który teraz rozcinamy od góry do dołu zdecydowanym ruchem, ostrym narzędziem - będzie widać warstwy.

Erozja: zamrażanie porowatej skały

data dodania: 02.02.2009 12:27:53

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: zamrażalnik, porowata skała lub np. cegła

Co robimy?: skałę moczymy kilka godzin w wodzie, powinna dobrze nasiąknąć. Wkładamy do zamrażalnika. Po ok. 1 dobie wyciągamy rozkruszoną skałę - tak woda rozkrusza skały, powodując niszczenie gór (stąd najstarsze góry to te najniższe! w Polsce, np. Góry Świętokrzyskie

Wulkan podwodny

data dodania: 02.02.2009 12:33:45

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: duży słój, nieduża buteleczka (musi zmieścić się w całości w słoju), sznurek, gorąca i zimna woda, barwnik (może być farbka plakatowa)

Co robimy?: Na szyjce małej butelki robimy pętlę ze sznurka tak, żeby można było ją uchwycić. Do dużego słoja wlewamy zimną wodę, 1l wysokości. Do buteleczki - wlewamy gorącą wodę (do pełna) oraz barwnik (najlepiej czerwony). Buteleczkę unosimy i ostrożnie umieszczamy w słoju.

Co się dzieje?: Gorąca woda wydobywa się z buteleczki niczym gęsty dym podczas wybuchu wulkanu. Na dnie morza również znajdują się wybuchające wulkany i gorące źródła, z których tryska gorąca woda pod wysokim ciśnieniem. Woda rozgrzewa się od gorących skał zalegających w jądrze ziemi.

Bakterie glebowe

data dodania: 02.02.2009 13:14:16

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: ziemia ogrodowa ok.1 kg, słoik zakręcany o pojemności 1l, paski z papieru gazetowego (nie kolorowego) długości ok. 15 cm, szer. 3 cm, woda

Przebieg doświadczenia: wsypujemy ziemię do połowy objętości słoika, wkładamy paski papieru pionowo między ścianki słoika i ziemię, dopełniamy słoik resztą ziemi, delikatnie podlewamy ziemię wodą i zakręcamy słoik.
Omówienie doświadczenia: przygotowany słoik z ziemią odstawiamy na 2 tygodnie w ciepłe miejsce. Co 2-3 dni odkręcamy słoik, przewietrzamy go i delikatnie podlewamy tak, aby ziemia była wilgotna, a nie zalana wodą. W tym czasie mikroorganizmy, które znajdują się w glebie zaczną rozkładać papier, który składa się głównie z celulozy. W warunkach tlenowych, tzn. takich jak w słoiku, celuloza rozkładana jest przez wiele gatunków grzybów oraz bakterie celulolityczne. W procesie tym wytwarzana jest woda i dwutlenek węgla. Podobne zjawisko obserwujemy każdego roku jesienią, kiedy to rozkładowi ulegają liście i inne szczątki roślin wzbogacając w ten sposób glebę, tworząc próchnicę, która jest naturalnym nawozem.

Czas trwania doświadczenia: 10 minut + 2 tygodnie oczekiwania

Tajne pismo

data dodania: 02.02.2009 13:17:09

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: biała kartka A4, mleko/cytryna, świeczka, żelazko, lak lub wosk/stearyna

Co robimy?: Piszemy na białej kartce mlekiem albo cytryną jakąś wiadomość. Po wyschnięciu (mleko schnie nawet kilkadziesiąt minut) podgrzewamy świeczką, prasujemy żelazkiem. Pojawi się napis (mleko ma niższą temperaturę spalania niż kartka, dlatego szybciej zacznie się palić), kartkę z pismem składamy i pieczętujemy - najlepiej prawdziwym lakiem, jeśli nie - woskiem, stearyną.

Zaćmienie

data dodania: 02.02.2009 13:22:20

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: latarka, globus (piłka), mniejsza piłeczka

Co robimy?: ZAĆMIENIE SŁOŃCA: strumień światła z latarki (Słońce) kierujemy w stronę globusa. Między latarką a globusem umieszczamy mniejszą piłkę (Księżyc). Księżyc będzie rzucał cień i półcień na niewielką część globusa (można wyciąć małego ludzika postawić tam). Słońce dla obserwatora z Ziemi będzie całkiem albo częściowo zasłonięte.

ZAĆMIENIE KSIĘŻYCA: następuje wtedy, gdy Księżyc przechodzi przez cień Ziemi. Księżyc przyjmuje wtedy czerwonawą barwę. Kolor ten nadaje mu docierająca do jego powierzchni niewielka ilość światła załamanego przez ziemską atmosferę.
Małą piłkę ustawiamy za Ziemią, w jednej linii z latarką i globusem. Mała piłka znajdzie się wtedy w cieniu globusa.

Płaskorzeźba na jajku w occie

data dodania: 02.02.2009 13:25:08

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Co robimy?: Skorupkę surowego jajka oklejamy plasteliną w dowolny wzór, wzór powinien być dość wyraźny i nie za bardzo skomplikowany, można, np. okleić 3 pasma plasteliny wokół obwodu skorupki (zbyt małe kawałki plasteliny odlepią się). Wkładamy jajko do pojemnika z octem (zamykanego!), po tygodniu wyjmujemy jajko i zdejmujemy plastelinę. Zakryte miejsca zostały nienaruszone przez kwas. Skorupka, która miała styczność z kwasem, została przez niego rozłożona. Na powierzchni jajka wyczuwamy wyraźny rysunek

Wywoływanie odcisków palców z przedmiotów

data dodania: 03.02.2009 11:50:34

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Potrzebne: klej Superglue, karton, żarówka w oprawce z kablem i wtyczką, szklanka wrzącej wody, folia aluminiowa, taśma klejąca, no i oczywiście szklana próbka z odciskiem palca (może być małe lusterko)

Przygotowanie: z folii aluminiowej uformuj małą miseczkę, w kartonie wytnij otwór, w którym zamocujesz żarówkę (żarówka będzie się świecić w środku w kartonie, wytnij otwór w kartonie, przez który włożysz próbkę i szklankę z gorącą wodą, możesz wyciąć w kartonie podgląd okienko), żarówkę oklej przeźroczystą folią. Po włożeniu próbki do kartonu, karton trzeba w miarę szczelnie zamknąć.

Przebieg eksperymentu: do miseczki wyciskamy klej Superglue, miseczkę umieszczamy na żarówce, do kartonu wkładamy szklankę wrzątku, umieszczamy również w kartonie próbkę z odciskiem, zostawiamy na 10 minut. Rozgrzany od żarówki klej zacznie parować, a para ze szklanki z wodą spowoduje, że rozprowadzi się on po całym wnętrzu kartonu. Osiądzie między innymi na szkle z próbką i wywoła nam odciski palców. Kiedy wyciągniemy próbkę i ona wyschnie, możemy zdjąć odciski za pomocą taśmy klejącej.


Materiały edukacyjne


Początek formularza












Dół formularza

Tagi

chemia dobre pytania fizyka geografia gimnazjum historia humanistyka inne matematyka nauczanie zintegrowane nauki przyrodnicze ponadgimnazjalny projekt przyroda szkoła podstawowa szkoła podstawowa 1-3 szkoła podstawowa 4-6 szkoła ponadgimnazjalna wiedza o społeczeństwie woda

Szkolny Festiwal Nauki

Katalog Materiałów Edukacyjnych

Świecąca butelka

data dodania: 03.02.2009 12:19:13

poziom edukacyjny: szkoła podstawowa 4-6
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: soda oczyszczona, woda utleniona butelka napoju MOUNTAIN DEW, Przebieg doświadczenia: odlewamy napój z butelki i zostawiamy w niej 1l zawartości, dodajemy szczyptę sody oczyszczonej, wlewamy 3 zakrętki wody utlenionej, zakręcamy butelkę i intensywnie nią wstrząsamy. Butelka zaczyna świecić.

Czy cukier w kostkach może się palić?

data dodania: 27.01.2009 11:19:57

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Materiały: kilka kostek cukru, soda oczyszczona - ok. 1 łyżeczki, zapałki, podstawka lub talerz

Przebieg doświadczenia:
• kładziemy kostkę cukru na talerzu, obok sypiemy trochę sody
• obydwie substancje próbujemy podpalić - niestety nie uda się
• posypujemy narożnik kostki cukru odrobiną sody i podpalamy ponownie
• cukier zaczyna palić się niebieskim płomieniem

Omówienie doświadczenia:
Cukier i soda nie palą się oddzielnie. Soda dodana do cukru umożliwia jego spalenie, ponieważ pełni rolę katalizatora reakcji. Katalizator to substancja, która wywołuje reakcje, sama jednak nie ulega przemianie, a jej obecność jest niezbędna do przebiegu reakcji.


Czas trwania doświadczenia: około 10 minut

Burza w probówce

data dodania: 30.01.2009 13:37:26

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: wszyscy

Substancje potrzebne do wykonania: kwas siarkowy (VI) stężony <90%, denaturat (alkohol etylowy), nadmanganian potasu

•    do probówki umieszczonej w statywie wlewamy ok. 2 cm kwasu siarkowego (VI)
•    ostrożnie wkraplamy mniej więcej taką samą ilość alkoholu etylowego - należy to robić bardzo ostrożnie, tak, aby te substancje się nie zmieszały!
•    po nalaniu alkoholu etylowego czas na dodanie nadmanganianu potasu - należy dodać kryształek ok. 2-3 mm.
•    przez chwilę nic się nie będzie działo, dopiero gdy kryształek ulegnie rozpadowi, unoszące sie do góry smugi, będą strzelały.

UWAGA: nie wolno przesadzić z nadmanganianem potasu, ponieważ większa ilość może wywołać wybuch, a nawet pożar!

BHP: Nieprzereagowany nadmanganian potasu podczas wylewania lubi dawać o sobie znać. Należy dolać trochę zimnej wody. Nadmanganian potasu rozpuści się, a pozostałości alkoholu etylowego oraz kawasu siarkowego ulegną rozcieńczeniu.

Sama reakcja nadmanganianu potasu ze stężonym kwasem siarkowym, to reakcja otrzymywania kwasu manganowego. Jest ona bardzo niebezpieczna, a jej produkt jeszcze bardziej, więc nie wolno pozostawiać na dłuższy czas mieszaniny czystego nadmanganianu potasu z kwasem siarkowym

Wytrącanie DNA

data dodania: 02.02.2009 13:47:14

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Materiały: 50 ml 96% spirytusu z zamrażalnika, (spirytus nie zamarznie, można go schłodzić w zamrażarce i wlać do termosu), łyżeczka soli kuchennej, 10 ml płynu do naczyń (ok. 2 łyżeczki), 1 duża cebula lub pomidor, szczypta soli do zmiękczania mięsa, 100 ml wody destylowanej, 2 zlewki poj. 250 ml, 1 zlewka poj. 100 ml, 1 zlewka poj. 50 ml, kawałek ręcznika papierowego, nóż i deska do krojenia cebuli, duży lejek, filtr do kawy, mały mikser, łaźnia wodna (naczynie z gotującą się wodą), rękawiczki i kitel ochronny

Przebieg doświadczenia: w 150 ml wody rozpuszczamy łyżeczkę soli i mieszamy, do drugiej zlewki wlewamy 10 ml płynu do naczyń i ostrożnie dolewamy do niego po ściance wodę z rozpuszczoną solą, kroimy cebulę w drobną kostkę i powoli wrzucamy do zlewki z roztworem, całość ogrzewamy około 10 minut w łaźni wodnej, utrzymujemy temperaturę ok. 60 stopni, zawartość zlewki chłodzimy do temperatury pokojowej i miksujemy przez max. 3 sekundy, uważając by roztwór nie spienił się, filtrujemy mieszaninę przez filtr do kawy na lejku do małej zlewki, do przesączu dodajemy sól do zmiękczania mięsa i czekamy ok. 5 min.

Bardzo ostrożnie i powoli, najlepiej po ściance, nalewamy do przesączu taką samą objętość zimnego spirytusu tak, aby alkohol utworzył nad nim warstwę. Po chwili DNA zacznie się wytrącać do warstwy alkoholowej w postaci cienkich, długich, galaretowatych nitek z przyczepionymi bąbelkami powietrza. Można je nawinąć na patyczek (wskaźnik) i wyjąć z alkoholu.

Omówienie doświadczenia: roztwór soli kuchennej i płynu do naczyń - detergentu - powoduje rozpad błon komórkowych, otoczki jądrowej, błon organelli i innych błon wewnątrzkomórkowych. Inkubacja - ogrzewanie - w temperaturze 60 stopni przyspiesza proces rozpadu błon oraz denaturuje DNAzy, które mogłyby szybko strawić DNA. Czas inkubacji jest bardzo istotny - za długa inkubacja doprowadzi do denaturacji DNA. Miksowanie prowadzi do mechanicznego zniszczenia ścian komórkowych wylania się zawartości komórek do mieszaniny. Sól do zmiękczania mięsa zawiera protezy, które trawią białka znajdujące się w przefiltrowanej mieszaninie. Stężony alkohol powoduje wytrącenie DNA z roztworu wodnego. Całe doświadczenie wykonujemy w rękawiczkach i kitlu ochronnym.

Czas trwania doświadczenia około 40 minut

Niezwykła piana

data dodania: 02.02.2009 13:58:32

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Materiały: 30% perhydrol (woda utleniona) w płynie - 50 ml (Uwaga! substancja drażniąca dla skóry), jodek potasu - ok. pół łyżeczki, płyn do mycia naczyń - ok.1 łyżeczki, woda destylowana - 50 ml, zlewka poj. 250 ml, bagietka szklana do mieszania, duża plastikowa miska, rękawiczki, kitel ochronny i okulary ochronne.

Przebieg doświadczenia: do zlewki wlewamy odmierzone ilości wody destylowanej, perhydrolu i płynu do naczyń, mieszamy bagietką roztwór, zlewkę z mieszaniną wstawiamy do miski, do mieszaniny dosypujemy pół łyżeczki jodku potasu, po chwili z naczynia zaczyna się wydobywać żółta, gęsta piana

Omówienie doświadczenia: powstająca piana jest na początku bardzo gorąca - uwaga na oparzenia, po ostygnięciu można ją dotykać gołą ręką, ale należy zachować ostrożność.
Dodany do reakcji jodek potasu pełni rolę katalizatora rozkładu nadtlenku wodoru (perhydrolu). W trakcie reakcji dochodzi do wydzielenia tlenu w postaci małych pęcherzyków, które tworzą pianę z cieczą w zlewce, dodany płyn do mycia naczyń stabilizuje pianę. W doświadczeniu wykorzystywany jest perhydrol, który jest substancją żrącą. Przy nalewaniu tego odczynnika należy zachować szczególną ostrożność. Pamiętajmy o założeniu rękawiczek oraz kitla ochronnego.

Czas trwania doświadczenia: około 15 min
 

Srebrzenie szkła

data dodania: 02.02.2009 14:13:58

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Materiały: azotan srebra - 1g, 25% woda amoniakalna - kilkanaście kropli, glukoza - 1 łyżeczka, woda destylowana - 110 ml, 1 zlewka 100 ml, 2 zlewki 250ml, probówka szklana, zakraplacz, bagietka szklana do mieszania, rękawiczki, kitel ochronny i okulary ochronne

Przebieg doświadczenia: w zlewce rozpuszczamy łyżeczkę glukozy w 10 ml wody destylowanej, w drugim naczyniu rozpuszczamy 1g azotanu srebra w 100 ml wody destylowanej, do zlewki z roztworem azotanu wkraplamy wodę amoniakalną zakraplaczem. Początkowo pojawi się brunatne zmętnienie, które po dodaniu jeszcze kilku kropel wody amoniakalnej znika i roztwór staje się klarowny, odmierzamy w cylindrze 20 ml roztworu, do czystej i odtłuszczonej (np. alkoholem) probówki, wlewamy ok. 20 ml roztworu azotanu srebra i 10 ml roztworu glukozy. Umieszczamy probówkę w zlewce z gorącą wodą, na ściankach probówki natychmiast pojawia się błyszcząca warstewka srebra.

Omówienie doświadczenia: wykorzystując tą samą metodę można zrobić zwyczajne lusterko, wystarczy włożyć szklaną szybkę do roztworu srebrzącego, a potem zabezpieczyć farbą lub lakierem delikatną warstwę srebra. Metoda ta wykorzystywana powszechnie do srebrzenia luster i biżuterii. Aby wytłumaczyć to zjawisko należy stwierdzić, że glukoza występuje w dwóch będących w dynamicznej równowadze formach: łańcuchowej i pierścieniowej. W reakcji, która odpowiada za powstawanie lustra srebrowego bierze udział forma łańcuchowa, w której występuje grupa aldehydowa -CHO. Reakcja powstawania lustra srebrowego wykorzystywana jest w analizie chemicznej do wykrywania aldehydów i nosi nazwę próby Tollensa. W doświadczeniu wykorzystywane są odczynniki takie jak: azotan srebra i woda amoniakalna, które są substancjami żrącymi. Przy nalewaniu tych odczynników należy zachować szczególną ostrożność. Pamiętajmy o założeniu rękawiczek oraz kitla ochronnego.

Czas trwania doświadczenia: ok.15 min

Jedna ciecz - 3 kolory

data dodania: 02.02.2009 14:17:17

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Materiały: barwnik - indygo karmin - odrobina, wodorotlenek sodu - 6 g,glukoza - zlewka - pojemność 1l i 250 ml, kolba stożkowa - pojemność 50 14 g, ml, ciepła woda, rękawiczki, kitel ochronny i okulary ochronne

Przebieg doświadczenia: w litrowej zlewce rozpuszczamy 14 g glukozy w 700 ml ciepłej wody, następnie dodajemy odrobinę indygo karminu (tak, aby roztwór stał się ciemnoniebieski, ale przezroczysty). W 250 ml zlewce odmierzamy 200 ml wody i dosypujemy 6 g wodorotlenku sodu (uwaga! substancja drażniąca dla skóry). Do roztworu glukozy z barwnikiem dolewamy roztwór wodorotlenku sodu - ciecz powinna przybrać kolor zielony, następnie czerwony i na koniec żółty. Gdyby zmiana koloru cieczy nie następowała wkładamy zlewkę do łaźni wodnej (naczynie z gorącą wodą) lub wlewamy niewielką ilość cieczy do kolby stożkowej i mocno potrząsamy.

Omówienie doświadczenia: zmiana barwy cieczy w doświadczeniu spowodowana jest reakcją utleniania i redukcji barwnika indygo karminu, który w środowisku obojętnym jest niebieski, a w zasadowym przyjmuje kolor zielony. Barwa żółta pojawia się z powodu redukcji mieszaniny glukozy i wodorotlenku sodu z indygo karminem. Wprowadzenie tlenu do cieczy - przez mieszanie lub potrząsanie - który utlenia indygo karmin - powoduje powstanie barwy żółtej. Efekt zmiany barwy można powtórzyć kilkadziesiąt razy, przy czym za każdym razem barwy mogą stawać się mniej intensywne. W doświadczeniu wykorzystywany jest wodorotlenek sodu, który jest substancją żrącą. Przy używaniu tego odczynnika należy zachować szczególną ostrożność. Pamiętajmy o założeniu rękawiczek oraz kitla ochronnego.

Czas trwania doświadczenia ok.15 min

Zabawa w złodzieja

data dodania: 03.02.2009 13:41:59

poziom edukacyjny: gimnazjum
obszar edukacyjny: nauki przyrodnicze
autor: sekretariat programu
typ materiału: eksperyment
dla kogo: nauczyciel

Odczynniki: woda, węglan sodu, fenoloftaleina

Przebieg: do zlewek wlewamy do połowy wody, w jednej zlewce rozpuszczamy węglan sodu. Jedna osoba wychodzi z sali. Pozostałe zakładają 1 rękawiczkę gumową. Do zlewki wrzucamy monetę (zlewka z roztworem węglanu sodu). Jedno z nich zabiera monetę. Osoba, która wyszła wraca na salę. Ręce uczestników w rękawiczkach pryska roztworem fenoloftaleiny. Rękawiczka osoby, która zabrała monetę, zabarwi się na malinowo.

Obserwacje: Jedna rękawiczka zabarwia się na malinowo.

Wnioski: Fenoloftaleina barwi zasadowy roztwór węglanu sodu na malinowo.

---