GRZYBY I ROŚLINY WYŻSZE TRUJĄCE- NOTATKI Z WYKŁADÓW

Rodzaje zatruć:

1. Przypadkowe:

- przypadkowe omyłkowe- mylenie jadalnych grzybów z trującymi (np. pieczarki z muchomorem sromotnikowym),

- jatrogenne- substancje znajdujące się w preparatach roślinnych, przedawkowane mogą powodować zatrucia (np. naparstnica purpurowa i wełnista- leki nasercowe, piołun-lek na żołądek),

- zawodowe- dotyczące zielarzy, ogrodników (zatrucia ogólne, zmiany alergiczne).

2. Zamierzone typu samobójczego i kryminalnego (zazwyczaj drogą pokarmową).

Rośliny powodują:

• podrażnienia mechaniczne (rośliny z kolcami np. kaktus),

• zaczerwienienia skóry (rośliny zawierające rafidy np. cebulica, hiacynt),

• pokrzywki (rośliny zawierające głównie histaminę i acetylocholinę np.pokrzywa),

• pęcherze i pryszcze ( rośliny z rodziny jaskrowatych , zawilce i sasanki),

• wypryski, pęcherze i uczulenia ( wilczomlecze i makowate),

• uczulenie na światło (rośliny zawierające pochodne naftodiantronowe np. gryka, dziurawiec i furokumaryny np. baldaszkowate, trawy).

Wchłanianie substancji toksycznych zachodzi przez:

• układ oddechowy,

• układ pokarmowy ( jama ustna- nikotyna, kokaina, cyjanki; żołądek- strychnina, chinina, aspiryna, substancje o charakterze kwasowym rozpuszczalne w alkoholach; jelito cienkie i jelito grube- słabe kwasy i zasady),

• skórę (transport transepidermalny- przez naskórek i transport transfolikularny- przez mieszki włosowe lub gruczoły potowe i łojowe).

Mechanizmy przenikania toksyn:

• dyfuzja przez pory (zgodnie z prawem Ficka)

gdzie:V- współczynnik dyfuzji, d-grubość błony, C2- C1- różnica stężeń, K- wyznaczona stała, A- współczynnik proporcjonalności do powierzchni na której zachodzi dyfuzja.

• 
  dyfuzja bierna

• transport przenośnikowy

• fagocytoza lub pinocytoza

Rys. Z lewej Euphorbia L.-wilczomlecz,

z prawej Diffenbachia- stosowana

przez nazistów do sterylizacji

więźniów w obozach.

Grzyby trujące o działaniu cytotoksycznym:

1. Muchomor sromotnikowy 2. Muchomor wiosenny 3. Muchomor jadowity

Amanita phalloides Amanita verna Amanita virosa

4.Piestrzenica kasztanowata (babie ucho:)) 5. Zasłonak rudy (cukrówka)

Gyromitra esculenta Cortinarius orellanus

Muchomor sromotnikowy, wiosenny i jadowity tworzą zespół sromotnikowy. W muchomorach sromotnikowych znajdują się:

• fallotoksyny (do grupy tej zalicza się 6 biologicznie aktywnych związków: falloina, falloidyna, fallizyna, fallacyna, fallacydyna, fallizacyna)Budowa fallotoksyn determinuje niezwykłą odporność na działanie wysokich temperatur (rozkład w temp. 280^O C), kwasów i soków trawiennych. Po wchłonięciu do krwiobiegu znaczna część toksyn wiąże się z albuminami, co dziesięciokrotnie zwiększa ich toksyczność. Powodują uszkodzenia błon komórkowych, wiążą się z mitochondriami w wątrobie.

• amanitotoksyny (amanina, amanulina, kwas amanulinowy itp.) - rozkładają się w temp. 245^O C, uszkadzają hepatocyty, powodując martwicę wątroby, są odpowiedzialne za rozpad chromatyny w jądrze komórkowym.

Z piestrzenicy kasztanowatej wyizolowano:

• gyromitryna- (N-metyloformylohydrazon aldehydu octowego), substancja lotna, uwalniana w czasie suszenia lub gotowania grzybów, powodująca uszkodzenia wątroby.

W zasłonaku rudym znajduje się:

• orellanina- nie rozpuszcza się w wodzie, dlatego gotowanie nie zmniejsza toksyczności grzyba. Jest oporna na działanie kwasów i zasad, a także soków trawiennych. Rozkłada się w temp. 262^O C. Orellanina selektywnie uszkadza komórki kanalików nerkowych, powodując rozległe zmiany zwyrodnieniowe i martwicze, ma szkodliwy wpływ również na wątrobę, śledzionę i inne narządy miąższowe.

Zatrucia neurotropowe:

1. Objawy muskarynowe:

1. Strzępiak ceglasty 2. Lejkówka odbielona 3.Krowiak podwinięty

Inocybe erubescens Clitocybe dealbata Paxillus involutus

• muskaryna- działa już 15-30 minut po spożyciu, powoduje skurcze mięśniówki gładkiej (co prowadzi do nudności, wymiotów, bóli brzucha), pobudza wydzielanie potu, łez, śliny, dochodzi do zwężenia źrenic, zaburzeń oddychania, spadku ciśnienia krwi, duszności. Przypadki śmiertelnego zatrucia zdarzają się rzadko, dochodzi do nich zazwyczaj na wskutek zatrzymania akcji serca lub upośledzenia układu oddechowego.

2. Objawy atropinowe:

1. Muchomor czerwony 2. Muchomor plamisty

Amanita muscaria Amanita pantherin

• kwas ibotenowy, muscymol, muskazon- toksyny te powodują zaburzenia żołądkowo-jelitowe, hamują wydzielanie substancji przez gruczoły, powodują rozszerzenie źrenic, szum w uszach, podniesie temperatury ciała do 40^o C, pobudzenie nerwowe, niepokój, halucynacje, śpiączkę.

Grzyby halucynogenne („magiczne grzybki” :)):

1. Łysiczka 2. Stożkogłówka 3. Kołpaczek

Psilocybe Conocybe Panaeolus

• psylocyna i psylocybina-działają na OUN, układ krążenia, układ oddechowy i pokarmowy, powodują zaburzenia neurologiczne i psychiczne.

Zatrucia grzybami po spożyciu alkoholu:

Czernidłak pospolity Coprinopsis atramentaria

• kopryna- blokuje proces rozkładu alkoholu

doprowadzając do zatrucia aldehydem octowym.

Pierwsze objawy zatrucia to zaczerwienie twarzy

i szyi, kolejne- uczucie lęku, utrata przytomności,

często występują przypadki śmiertelne.

Objawy zatruć roślinami i grzybami:

• objawy żołądkowo-jelitowe, (np. grzyby: borowik szatański, borowik grubotrzonowy, czubajka cielista, czubajka grzebieniasta, gąska mydlana, gąska siarkowa, gąska tygrysowata, gołąbek wymiotny, gałęzak strojny, maślanka wiązkowa, maślanka wełnianka, mleczaj płowy, muchomor cytrynowy, pieczarka żółtawa, tęgoskór pospolity, wieruszka ciemna, krowiak podwinięty)

• ostre obrzęki płuc, (np. miłek wiosenny, konwalia majowa, pestkowce, naparstnica purpurowa, rośliny zawierające olejki eteryczne terpenowe)

• krwawienie z płuc, (np. rośliny zawierające chininę, kwas cytrynowy, kwas szczawiowy i olejki eteryczne)

• krwawienie z nosa, (np. pokrzyk wilcza jagoda, bieluń dziędzierzawa)

• podrażnienia, (np. wawrzynek wilczełyko, drzewo hebanowe, cis, akacja, ciemiężyca)

• migotanie komór, (np. miłek wiosenny, konwalia majowa, naparstnica purpurowa, oleander)

• częstoskurcz, (np. muchomory, pokrzyk wilcza jagoda, bieluń dziędzierzawa, tytoń szlachetny)

• drgawki, (np. piestrzenica kasztanowata, muchomor czerwony, lulek, tytoń szlachetny)

• wstrząs i zapaść (np. muchomor czerwony, naparstnica purpurowa, tytoń szlachetny, cis pospolity)

• widzenie jednej barwy (żółtej- tytoń, naparstnica, niebieskofioletowej- haszysz-żywica konopii indyjskich, zielonej- chinina, czerwonej- sporysz),

• rozszerzenie źrenic (np. atropa belladona, muchomory),

• zwężenie źrenic (np. tytoń, rauwolfia),

• krwawienie z przewodu pokarmowego (np. Diffenbachia, zimowit lekarski),

• uszkodzenia wątroby (np. wszystkie grzyby cytotoksyczne, piołun, tuja, zimowit lekarski),

• zmiany zwyrodnieniowe nerek (np. zespół sromotnikowy, piołun, zimowit lekarski, jałowiec, rącznik, tuja),

• poronienia (np. przestęp dwupienny, piołun, jałowce, Ledum palustra, cis, tuja, wawrzynek).

Substancje czynne, występujące w roślinach:

• alkaloidy (używki- morfina, nikotyna, kofeina, strychnina- do tępienia szkodników)

• glikozydy cyjanogenne ( w wyniku hydrolizy tworzą cyjanki), nasercowe (stosowane jako leki w chorobach serca) i saponinowe (miejscowe drażnienie błon śluzowych, często środek na wymioty, również przeciwbakteryjny i przeciwgrzybiczny),

• glukozynolany (tworzą olejki gorczycowe),

• kumaryny (dużo ich w świeżym sianku :)),

• toksalbuminy (np. rycyna),

• 
  żywice (np. haszysz).

1. Borowik szatański 2. Gąska tygrysowata 3. Bieluń dziędzierzawa

Boletus satanas Tricholoma pardinum Datura stramonium

4. Cis pospolity 5. Gołąbek wymiotny 6. Konwalia majowa

Taxus baccata Russula emetica Convallaria majalis

7. Miłek wiosenny 8. Mleczaj płowy 9. Wawrzynek wilczełyko (na dole)

Adonis vernalis Lactarius helvus Daphne mezereum

10.Muchomor cytrynowy 11. Naparstnica purpurowa 12. Oleander pospolity(dół)

Amanita citrina Digitalis purpurea Nerium oleander

13. Szalej jadowity 14. Tojad mocny

Cicuta virosa Aconitum firmum

I to by było na tyle. Wątpię, żebyśmy na praktycznym musieli rozróżniać wszystkie te chwasty i grzybki, ale od niczego powrzucałam zdjęcia.

---