Stan prawny na dzień 1 listopada 2005 r.
Spis treści:
Wstęp
I Zdrowie
II Orzekanie o niepełnosprawności
III Zapewnienie środków utrzymania
IV Rehabilitacja społeczna
V Zatrudnienie
Autor: Mariusz Świerczyński
Wstęp
Każdy kto staje się niepełnosprawny - w wyniku wypadku, choroby, czy pogorszenia stanu zdrowia - staje wobec konieczności zmiany sposobu życia, dostosowania się do nowych warunków.
Niepełnosprawność nie jest chorobą, jest stanem, który niesie ze sobą ograniczenia, często znaczne. Niepełnosprawność nie zamyka drogi do normalnego funkcjonowania w życiu, w pracy, w szkole, w rodzinie, nie uniemożliwia tego, a jedynie utrudnia. Trzeba zrobić wszystko, aby wykorzystać istniejące możliwości, zdolności rozpocząć życie na nowo. Pamiętajmy, iż rehabilitacja osób niepełnosprawnych to zespół kompleksowych działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie osoby niepełnosprawnej, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.
Potrzebna do tego jest nie tylko wola, chęci, ale także znajomość przepisów prawnych, tworzących instrumenty, środki
wspomagające w rehabilitacji, w wyrównywaniu szans, w codziennym życiu.
Niniejsza publikacja w swoim założeniu powstała, jako odpowiedź na pytanie, jak poruszać się w gąszczu przepisów, jakie uprawnienia przysługują, od czego zacząć, gdy osoba dotychczas czynna zawodowo staje się niepełnosprawna.
Temu jest podporządkowana treść tej publikacji, poruszone obszary tematyczne ich układ oraz kolejność poruszonych problemów.
Rozpoczyna ją rozdział na temat przepisów dotyczących zdrowia. Pierwszym etapem w razie wypadku, choroby jest podjęcie leczenia, rehabilitacji medycznej, uzyskanie odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego, środków pomocniczych, podjęcie terapii, leczenia uzdrowiskowego. Aby skorzystać z przysługujących uprawnień, konieczne jest legitymowanie się orzeczeniem o niepełnosprawności, stąd kolejny rozdział. Następnym etapem będzie zapewnienie środków utrzymania, przede wszystkim renty. W przywracaniu sprawności niezbędna jest rehabilitacja społeczna; w odrębnym rozdziale omówiono jej podstawowe formy: uczestnictwo w turnusach rehabilitacyjnych, a dla osób tego wymagających - w warsztatach terapii zajęciowej. Osoby, którym stan zdrowia i możliwości psychofizyczne na to pozwalają, powinny starać się o podjęcie zatrudnienia; zasadnicza część publikacji jest temu poświęcona.
Mam nadzieję, że niniejsza publikacja przyczyni się do podniesienia świadomości prawnej osób niepełnosprawnych, pomoże wielu na drodze dochodzenia do maksymalnej sprawności, w uzyskaniu utrzymaniu zatrudnienia, w rehabilitacji, w normalnym funkcjonowaniu w życiu codziennym. Korzystanie ze swych praw jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym. Godne szczególnego polecenia jest wskazanie na: samokształcenie, edukację, podnoszenie kwalifikacji zawodowych, szkolenia, naukę języków obcych, aktywne włączenie się w działalność różnego rodzaju organizacji zrzeszających osoby niepełnosprawne i działających na ich rzecz: stowarzyszeń, fundacji, korzystanie z doświadczenia osób w podobnej sytuacji, wyrabianie takich cech, jak: odpowiedzialność, sumienność, obowiązkowość, punktualność, a także nieunikanie ryzyka, podejmowanie najtrudniejszych wyzwań „niechowanie się” za swoją niepełnosprawnością.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 ze zm.)
Pierwszym krokiem w razie wypadku, choroby jest podjęcie leczenia. Najistotniejsze jest, aby zrobić wszystko, czym dysponuje medycyna, w celu powrotu do zdrowia maksymalnego odzyskania sprawności. Po zabiegu, operacji, często ratującej nie tylko zdrowie, ale i życie, należy poddać się rehabilitacji medycznej, skorzystać z leczenia uzdrowiskowego, uzyskać odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne, środki pomocnicze.
Osoby uprawnione
Prawo do leczenia oraz innych świadczeń zdrowotnych w ramach ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ) przysługuje osobom ubezpieczonym, w tym uczniom, studentom, pracownikom, osobom prowadzącym działalność gospodarczą, rencistom, emerytom, członkom ich rodzin. Praktycznie wszyscy są objęci obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ płacą składkę zdrowotną - bezpośrednio, np. osoby prowadzące działalność gospodarczą; jednak najczęściej czyni to za nich płatnik, np. pracodawca, ZUS. Ci, którzy nie są objęci obowiązkiem ubezpieczenia, mogą ubezpieczyć się dobrowolnie - na podstawie umowy zawartej z NFZ. Osoby te również same bezpośrednio opłacają składkę.
Prawo do świadczeń zdrowotnych przysługuje nie tylko ubezpieczonym w NFZ, ale także:
innym osobom posiadającym obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w ustawie o pomocy społecznej,
niezależnie od uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego wszystkim dzieciom i młodzieży do ukończenia 18 r. życia oraz kobietom w ciąży, w okresie porodu i połogu,
cudzoziemcom na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej oraz na podstawie umów międzynarodowych.
Zakres świadczeń
Osobom uprawnionym przysługuje prawie pełny zakres świadczeń, tj.:
badanie diagnostyczne, w tym medyczna diagnostyka laboratoryjna,
świadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom wczesnego wykrywania chorób, w tym obowiązkowe szczepienia ochronne,
podstawowa opieka zdrowotna,
świadczenia w środowisku nauczania wychowania,
ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne,
rehabilitacja lecznicza,
świadczenia stomatologiczne,
leczenie szpitalne,
świadczenia wysokospecjalistyczne,
leczenie w domu chorego,
badanie i terapia psychologiczna,
badanie i terapia logopedyczna,
świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze, w tym opieka paliatywno-hospicyjna,
pielęgnacja niepełnosprawnych i opieka nad nimi,
opieka nad kobietą w okresie ciąży, porodu i połogu,
opieka nad kobietą w okresie karmienia piersią,
opieka prenatalna nad płodem i opieka nad noworodkiem oraz wstępna ocena stanu zdrowia i rozwoju niemowlęcia,
opieka nad zdrowym dzieckiem, w tym ocena stanu zdrowia i rozwoju dziecka do lat 18,
leczenie uzdrowiskowe,
zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki pomocnicze,
transport sanitarny,
ratownictwo medyczne.
Przepisy szczegółowo regulują zakres poszczególnych świadczeń, np. w ramach lecznictwa uzdrowiskowego, opieki długoterminowej (zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze i opiekuńczo-lecznicze). Rozporządzenia do ustawy określają: wykazy leków podstawowych i uzupełniających, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, materiałów i świadczeń stomatologicznych. W tych przypadkach należy się liczyć z ponoszeniem częściowej odpłatności. Szczególne uprawnienia do leczenia przysługują: inwalidom wojennym i wojskowym, dzieciom, kobietom w ciąży, osobom niepełnosprawnym.
Udzielenie świadczenia oraz wybór metody leczenia, odpowiedniej procedury leczniczo-terapeutyczne w ramach poszczególnych rodzajów świadczeń, powinno być uzasadnione medycznie, tj. oparte na wiedzy i praktyce medycznej i odpowiednie do rodzaju schorzenia.
Określone świadczenia jednak nie przysługują, tzn. można z nich korzystać na zasadach komercyjnych za pełną odpłatnością. Są to np.:
szczepienia ochronne nie wchodzące w zakres obowiązkowych szczepień ochronnych (np. szczepionki przeciw grypie),
zabiegi chirurgii plastycznej i zabieg kosmetyczne w przypadkach nie będących następstwem wady wrodzonej, urazu, choroby lub następstw jej eczenia,
operacje zmiany płci,
świadczenia w zakresie akupunktury, z wyjątkiem świadczeń udzielanych w leczeniu bólu przewlekłego,
zabiegi przyrodolecznicze i rehabilitacyjne w szpitalach uzdrowiskowych, sanatoriach uzdrowiskowych i ambulatoryjnym lecznictwie uzdrowiskowym, nie związane z chorobą podstawową, będącą bezpośrednią przyczyną skierowania na leczenie uzdrowiskowe,
poradnictwo seksuologiczne w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, z wyłączeniem osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
poradnictwo psychoanalityczne,
laseropunktura i akupresura,
diagnostyka i terapia z zakresu medycyny niekonwencjonalnej, ludowej, orientalnej, a także
szereg konkretnych metod leczenia stosowanych w poszczególnych schorzeniach, np. leczenie padaczki przy pomocy implantacji stymulatora nerwu błędnego, zastosowanie komory hiperbarycznej w leczeniu stwardnienia rozsianego, podawanie baclofenu pompą infuzyjną, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to jedyna możliwa do zastosowania metoda terapeutyczna; są one wymienione w załączniku do ustawy.
Odpłatne są także orzeczenia o zdolności do prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz inne orzeczenia i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie. Nie zapłacimy jednak za orzeczenia i zaświadczenia, jeżeli są one związane z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, kontynuowaniem nauki, uczestnictwem dzieci, uczniów, słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli i studentów w zajęciach sportowych i w zorganizowanym
wypoczynku, a także jeżeli nie są wydawane dla celów pomocy społecznej lub uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego.
Zasady udzielania świadczeń
Zasadą jest udzielanie świadczeń na podstawie skierowania. Jednak w określonych przypadkach skierowanie nie jest wymagane, np.:
do niektórych świadczeń specjalistycznych (ginekologa, położnika, dentysty, dermatologa, wenerologa, onkologa, okulisty, psychiatry, dla osób chorych na gruźlicę, dla osób zakażonych wirusem HIV, dla inwalidów wojennych i osób represjonowanych, dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych - w zakresie lecznictwa odwykowego);
w tzw. stanach nagłych (po wypadkach, urazach, zatruciach itd., wymagających niezwłocznej interwencji lekarskiej ze względu na konieczność ratowania życia lub zdrowia).
Świadczenie bez skierowania w sytuacji, gdy jest ono wymagane, może być udzielone, ale za odpłatnością.
Świadczenia udzielane są przez zakłady opieki zdrowotnej, lekarzy, pielęgniarki położne, którzy mają umowę z NFZ. Umowa taka określa m.in. rodzaj i liczbę świadczeń. To w konsekwencji powoduje, iż wobec dużej liczby pacjentów, wydłuża się okres oczekiwania na poradę lekarską, czy zabieg. Dlatego uregulowano tzw. kolejkę do świadczeń planowych, czyli świadczeń, które nie są udzielane w stanach nagłych. Świadczenia planowe: w szpitalach i specjalistyczne w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej są udzielane według kolejności zgłoszenia.
Informacje o prowadzonych przez świadczeniodawców listach oczekujących, liczbie osób, średnim czasie oczekiwania oraz o możliwości leczenia u innych świadczeniodawców, oddział wojewódzki NFZ publikuje na stronie internetowej. Można skorzystać również z informacji telefonicznej.
UWAGA! W stanach nagłych świadczenia udzielane są niezwłocznie, bez oczekiwania w kolejce.
W przypadku gdy świadczenia w stanie nagłym są udzielane przez świadczeniodawcę, który nie posiada umowy z NFZ, pacjent ma prawo do tych świadczeń, ale tylko w niezbędnym zakresie.
Świadczeniodawca, który z różnych względów, np. z powodu braku „wolnych łóżek”, czy przejściowych braków personelu medycznego, nie ma możliwości udzielenia świadczeń wskazanych w jego umowie z NFZ, ma obowiązek zapewnić je w innej placówce.
Transport sanitarny
Podstawa prawna: art. 41 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 ze zm.)
Na podstawie zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego, przysługuje bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej udzielającego świadczeń we właściwym zakresie i z powrotem, w przypadkach:
konieczności podjęcia natychmiastowego leczenia w zakładzie opieki zdrowotnej;
wynikających z potrzeby zachowania ciągłości leczenia;
dysfunkcji narządu ruchu uniemożliwiającej korzystanie ze środków transportu publicznego.
W przypadkach nie wymienionych powyżej, transport przysługuje odpłatnie lub za częściową odpłatnością, przy czym Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2004 r. określa wykaz grup jednostek chorobowych, stopnie niesprawności oraz wysokość udziału własnego w kosztach przejazdu (Dz. U. nr 275, poz. 2731).
Przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze
W ramach zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze obowiązuje tzw. system otwarty, co oznacza, iż nie przeprowadza się konkursów ofert, ale finansuje się przedmioty/środki do określonego limitu ceny, pozostawiając wybór osobie uprawnionej.
Zlecenie wystawia lekarz lub felczer ubezpieczenia zdrowotnego.
Wystawione zlecenie należy przedstawić w jednym z punktów potwierdzania zleceń uruchomionych przez oddział NFZ. Może to uczynić uprawniony lub inna osoba w jego imieniu - osobiście lub drogą pocztową.
Po uzyskaniu potwierdzenia realizujemy zlecenie bezpośrednio u wybranego świadczeniodawcy, np. w sklepie ortopedycznym (wykaz świadczeniodawców dostępny jest w NFZ, w tym na stronie internetowej). W ramach zaopatrzenia comiesięcznego można pobrać jednorazowo środki na okres 3 kolejnych miesięcy kalendarzowych, licząc od miesiąca wystawienia zlecenia.
W przypadku zaopatrzenia comiesięcznego, np. w chorobach urologicznych, każdorazowe potwierdzanie zlecenia nie jest wymagane. Na podstawie pierwszego zlecenia na dany rodzaj środka, uprawniony otrzymuje z NFZ „Kartę zaopatrzenia comiesięcznego” ważną 1 rok. NFZ może wydać (wysłać pocztą) „Kartę zaopatrzenia” na kolejny okres na podstawie danych o dotychczasowej realizacji. Karta służy do odnotowywania wystawionych zleceń oraz pobranych środków.
Szczegółowe regulacje zawierają:
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego wykazu wyrobów medycznych będących przedmiotami ortopedycznymi i środków pomocniczych, wysokości udziału własnego świadczeniobiorcy w cenie ich nabycia, kryteriów ich przyznawania, okresów użytkowania, a także wyrobów medycznych będących przedmiotami ortopedycznymi podlegającymi naprawie w zależności od wskazań medycznych oraz wzoru zlecenia na zaopatrzenie w te wyroby i środki (Dz.U. nr 276, poz. 2739 ze zm.),
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie limitu cen dla wyrobów medycznych będących przedmiotami ortopedycznymi i środków pomocniczych, o takim samym zastosowaniu, ale różnych cenach oraz limitu cen dla napraw przedmiotów ortopedycznych (Dz.U. nr 275, poz. 2732 ze zm.).
UWAGA! W powiatowym centrum pomocy rodzinie można ubiegać się o dofinansowanie ze środków PFRON na zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i w sprzęt rehabilitacyjny. Warunkiem jest spełnianie kryterium dochodowego, tzn. średni miesięczny dochód netto podzielony przez liczbę osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, obliczony za rok podatkowy poprzedzający rok, w którym składany jest wniosek, nie może przekraczać kwoty:
Wysokość dofinansowania zaopatrzenia w:
Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. nr 96, poz. 861 ze zm.) |
Sanatoria
Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie leczenia uzdrowiskowego (Dz.U. nr 274, poz. 2724)
Leczenie uzdrowiskowe odbywa się wg następujących zasad:
Skierowanie wystawia lekarz ubezpieczenia zdrowotnego i przesyła je do oddziału wojewódzkiego NFZ (może je bezpośrednio przesłać także sam zainteresowany).
Lekarz specjalista w dziedzinie balneoklimatologii i medycyny fizykalnej lub rehabilitacji medycznej zatrudniony w NFZ ocenia skierowanie od względem celowości leczenia.
Oddział wojewódzki NFZ potwierdza skierowanie, jeżeli:
a) lekarz specjalista aprobował jego celowość;
b) są miejsca w odpowiednich zakładach lecznictwa uzdrowiskowego.
Potwierdzając skierowanie, NFZ określa:
a) rodzaj leczenia i jego tryb;
b) odpowiedni zakład lecznictwa uzdrowiskowego;
c) datę rozpoczęcia leczenia i czas jego trwania.
Skierowanie powinno być rozpatrzone w terminie 30 dni od daty jego wpływu.
NFZ doręcza zainteresowanemu potwierdzone skierowanie nie później niż w terminie 14 dni przed rozpoczęciem leczenia, informując o zasadach odpłatności za pobyt w sanatorium.
W razie niepotwierdzenia skierowania, NFZ zawiadamia zainteresowanego nie później niż 30 dni od otrzymania wniosku. Na niepotwierdzenie skierowania nie przysługuje odwołanie.
Oddział wojewódzki NFZ prowadzi listę osób, które nie uzyskały potwierdzenia skierowania z powodu braku miejsc i informuje ich pisemnie o kolejności na liście. Jeżeli pojawią się wolne miejsca, NFZ potwierdza ich skierowania w pierwszej kolejności.
Zainteresowany ponosi częściową odpłatność za koszty wyżywienia i za kwaterowania w sanatorium. Odpłatność zależy od sezonu i od standardu pobytu (warunków zakwaterowania) wynosi za dobę, np. w pokoju 2-osobowym z łazienką - 13,50 zł w sezonie od 1 października do 30 kwietnia i 18,50 zł w sezonie od 1 maja do 30 września.
Oprócz pobytu w sanatorium możliwe jest korzystanie ze świadczeń w:
przychodni uzdrowiskowej - koszty zabiegów pokrywa NFZ, natomiast zakwaterowanie i wyżywienie „załatwia” sam kuracjusz,
w szpitalu uzdrowiskowym - nie ponosi się kosztów pobytu i wyżywienia, tak, jak w każdym szpitalu. Jest to forma leczenia stosowana w poważniejszych schorzeniach, najczęściej jako kontynuacja leczenia pooperacyjnego.
Pobyt w sanatorium i korzystanie z przychodni uzdrowiskowej; leczenie odbywa się w ramach urlopu. Natomiast leczenie w szpitalu uzdrowiskowym odbywa się w ramach zwolnienia na podstawie zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy.
Rzecznicy Praw Pacjenta
Biuro Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia
ul. Długa 38/40, 00-238 Warszawa tel./faks: (22) 635-75-78
sekretariat@bpp.waw.pl
Bezpłatna infolinia:
0-800-190-590 (pn. - pt. w godz. 9.00-21.00)
Biuro czynne:
pn. - pt. w godz. 8.15-16.15
Przyjmowanie pacjentów:
pn. -pt. w godz. 9.00-16.00
Prawnik biura przyjmuje:
pn. -pt. w godz. 9.00-15.00
Lekarz przyjmuje:
pn. -czw. w godz. 15.30-19.30
Telefony informacyjne w oddziałach NFZ
1. Dolnośląski (71) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
2. Kujawsko-Pomorski (52) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
3. Lubelski (81) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
4. Lubuski (68) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
5. Łódzki: (42) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
6. Małopolski (12) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
7. Mazowiecki (22) 444-15-01, 444-15-02, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
8. Opolski (77) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
9. Podlaski (85) 94 88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
10. Pomorski (58) 321-86-26, 321-86-35, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
11. Podkarpacki (17) 94-88, 0-801 -339-903, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
12. Śląski (32) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
13. Świętokrzyski (41) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
14. Warmińsko-Mazurski (89) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
15. Wielkopolski (61) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16
16. Zachodniopomorski (91) 94-88, poniedziałek-piątek, w godz. 8-16, (91) 464-50-45 informacja całodobowa „Gdzie się leczyć".
źródło - Zespól Rzecznika Prasowego NFZ
Orzekanie o niepełnosprawności
Podstawa prawna: art. 3 - 6c Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. nr 123, poz. 776 ze zm.)
Jeżeli stan zdrowia objawia się dysfunkcją i naruszeniem sprawności organizmu, które mają charakter długotrwały, należy wystąpić o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności. Orzeczenie takie jest niezbędne w celu korzystania z uprawnień i ulg przewidzianych przepisami prawa, np. uprawnień do skróconego czasu pracy, dodatkowego urlopu, podatkowych odliczeń rehabilitacyjnych, skorzystania z programów PFRON, czy z pomocy społecznej.
Wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności:
znaczny,
umiarkowany,
lekki.
Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Takie brzmienie definicji nie wyklucza możliwości wykonywania pracy. Jest to możliwe zarówno:
1. w warunkach chronionych, jak i
2. u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy.
Postępowanie
Osoba zainteresowana lub jej przedstawiciel ustawowy albo, za ich zgodą, ośrodek pomocy społecznej, składa wniosek o wydanie orzeczenia do powiatowego (miejskiego) zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.
W orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:
a) odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby,
b) szkolenia, w tym specjalistycznego,
c) zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,
d) uczestnictwa w terapii zajęciowej,
e) konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
f) korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
g) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
h) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
i) spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 ze zm.),
j) wymogu zamieszkania w oddzielnym pokoju (dotyczy osób poruszających się na wózkach oraz osób, których niepełnosprawność wymaga zamieszkania w oddzielnym pokoju) zgodnie z art. 5 ust. 3 Ustawy o dodatkach mieszkaniowych. Służy to określaniu normatywnej (dopuszczalnej) powierzchni lokalu mieszkalnego niezbędnej dla celów ustalania prawa do dodatku mieszkaniowego.
W drugiej instancji orzeka wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, może zwrócić się o:
a) stwierdzenie nieważności orzeczenia,
b) wznowienie postępowania - jeżeli w ramach nadzoru stwierdzi, że istnieje uzasadniona wątpliwość, co do zgodności orzeczenia ze stanem faktycznym lub, że orzeczenie zostało wydane w sposób sprzeczny z przepisami prawa. Takie same uprawnienia posiada wojewoda, ale wyłącznie w stosunku do orzeczeń powiatowych zespołów.
Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu przysługuje odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który wydał orzeczenie. Jeżeli wojewódzki zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. Postępowanie w sprawach odwołań jest wolne od kosztów opłat sądowych.
W razie wydania orzeczenia o niepełnosprawności, osoba zainteresowana może wystąpić o wydanie legitymacji niepełnosprawnego, która będzie pomocna w dokumentowaniu przysługujących uprawnień.
UWAGA! Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o: całkowitej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Takie same zasady obowiązują w stosunku do innych odpowiednich orzeczeń, w tym wydanych jeszcze przez komisje do spraw zatrudnienia i inwalidztwa, tj. orzeczeń o I, II i III grupie inwalidztwa. |
W związku z powyższym osoby posiadające ważne orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, oraz orzeczenia o niezdolności do pracy, mogą składać wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań, z tym że dla zachowania jednolitości orzeczeń zespół wydaje orzeczenie, w którym stopień niepełnosprawności określa się na podstawie jednego z posiadanych już orzeczeń, o których mowa powyżej. Jednak od orzeczenia wydanego w takim trybie nie służy odwołanie.
Zapewnienie środków utrzymania
Następnym etapem jest zapewnienie sobie środków utrzymania. Najczęściej będzie to renta z tytułu niezdolności do pracy (dawna renta inwalidzka) wypłacana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Osoby, którym nie przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy, mogą po spełnieniu określonych warunków, starać się o rentę socjalną. Odrębne świadczenia przysługują w razie wystąpienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Jeżeli niepełnosprawność powstaje w wyniku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, za spowodowanie których ponosi odpowiedzialność inna osoba, inny podmiot, aniżeli osoba poszkodowana, istnieje możliwość dochodzenia odszkodowania, w tym renty, na drodze cywilnoprawnej. W pozostałych przypadkach można skorzystać ze świadczeń pomocy społecznej.
RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.)
Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:
jest niezdolny do pracy;
ma wymagany okres składkowy i nie-składkowy; warunek ten nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
niezdolność do pracy powstała we wskazanych w ustawie okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów; warunku tego nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy
nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Renta szkoleniowa. Osobie spełniającej powyższe warunki, w stosunku do której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, przysługuje renta szkoleniowa przez okres 6 miesięcy.
Okres 6 miesięcy:
ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 miesięcy,
może ulec skróceniu, jeżeli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu, lub o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.
Niezdolność do pracy. Kluczową kwestią dla ustalenia prawa do renty jest ocena niezdolności do pracy.
Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania, co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;
możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
UWAGA! Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy. Orzeczenie o niezdolności do pracy nie oznacza dla osoby zakazu pracy!!! |
Postępowanie
Oceny niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik ZUS. Od orzeczenia lekarza orzecznika przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.
Prezes ZUS, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna ZUS niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną.
Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości, dokonuje oceny niezdolności do pracy.
Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub, co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego (ZUS) podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym istnieje możliwość wniesienia do Sądu Pracy Ubezpieczeń Społecznych odwołania od decyzji ZUS. Odwołanie takie wnosi się za pośrednictwem ZUS.
UWAGA! Jeżeli w odwołaniu wskazano nowe okoliczności, które powstały po dniu wydania orzeczenia, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub orzeczenia komisji lekarskiej, ZUS nie przekazuje odwołania do sądu, ale kieruje je do lekarza orzecznika celem ponownego rozpatrzenia sprawy. W takim przypadku ZUS uchyla swoją decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje nową decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu. |
Jednocześnie, niezależnie od kontroli sądowej, funkcjonuje nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawowany przez prezesa ZUS. Nadzór obejmuje m.in. prawo przekazania sprawy do rozpatrzenia przez komisję lekarską, jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzony brak zgodności orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy.
Wysokość renty. Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:
24% kwoty bazowej oraz
po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;
po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat.
Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.
Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty, przy czym nie może być niższa, niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.
Najniższa renta z tytułu niezdolności do pracy wynosi od 1 marca 2004 r.:
562,58 zł miesięcznie - dla osób całkowicie niezdolnych do pracy;
432,74 zł miesięcznie - dla osób częściowo niezdolnych do pracy.
Renta rodzinna. Niezdolność do pracy ma wpływ na możliwość pobierania renty rodzinnej, przy czym w razie zbiegu prawa do świadczeń, przysługuje tylko jedna renta. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie:
1) do ukończenia 16 lat lub
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak, niż do osiągnięcia 25 lat życia.
Dodatek pielęgnacyjny. Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przysługuje dodatek pielęgnacyjny, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Dodatek pielęgnacyjny wynosi aktualnie 144 zł. Kwotę dodatku podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.
Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie. Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, prezes ZUS może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
RENTA SOCJALNA
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. nr 135, poz. 1268 ze zm.)
1. Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
a) przed ukończeniem 18. roku życia;
b) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;
c) w trakcie studiów doktoranckich ub aspirantury.
Osobie uprawnionej przysługuje renta socjalna:
1) stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;
2) okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.
2. Renta socjalna nie przysługuje:
a) osobie uprawnionej do emerytury uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, renty strukturalnej, a także osobie uprawnionej do zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
b) osobie będącej właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych. Osobie będącej współwłaścicielem nieruchomości rolnej nie przysługuje renta socjalna, jeśli udział tej osoby przekracza 5 ha przeliczeniowych,
c) za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.
3. Renta socjalna wynosi 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Od 1 marca 2004 r. wysokość renty socjalnej to 472,57 zł. Renta socjalna finansowana jest ze środków budżetu państwa.
4. W przypadku zbiegu uprawnień do renty socjalnej z uprawnieniem do renty rodzinnej, kwota renty socjalnej ulega takiemu obniżeniu, aby łączna kwota obu świadczeń nie przekraczała 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Renta socjalna nie przysługuje, jeżeli kwota renty rodzinnej przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od 1 marca 2004 r. wysokość najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 562,58 zł, 200% to 1125,16 zł.
5. Prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, za którą uważa się między innymi: zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie działalności pozarolniczej. Za przychód uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, kwoty świadczenia rehabilitacyjnego wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
Prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS do celów emerytalnych; od 1 marca 2005 r. kwota 30% przeciętnego wynagrodzenia wynosi 721,70 zł.
6. Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik ZUS.
Decyzję w sprawie przyznania renty socjalnej wydaje i świadczenie to wypłaca jednostka organizacyjna ZUS właściwa ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby ubiegającej się o rentę socjalną.
Od decyzji w sprawie renty socjalnej przysługują środki odwoławcze przewidziane dla decyzji w sprawach emerytur i rent w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.
WYPADEK PRZY PRACY
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 199, poz. 1673 ze zm.)
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu w ściśle określonych w ustawie sytuacjach, np. podczas wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
w czasie podróży służbowej, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawie zgłaszania, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz.U. nr 132, poz. 1115), jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.
Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:
zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nada niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;
zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, a także dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnego;
dodatek pielęgnacyjny;
pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.
Świadczenia z ustawy wypadkowej są korzystniejsze niż te przysługujące na ogólnych zasadach, jak np. zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, czy renta z tytułu niezdolności do pracy.
Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługują w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Jednorazowe odszkodowanie. Ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.
Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.
Od 1 kwietnia 2005 r. do 31 marca 2006 r. jednorazowe odszkodowanie:
przysługuje w wysokości 412 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz z tytułu zwiększenia co najmniej o 10%, wskutek pogorszenia się stanu zdrowia, stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
zwiększa się o kwotę 8013 zł, jeżeli została orzeczona całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji, wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Przyznanie lub odmowa przyznania jednorazowego odszkodowania oraz ustalenie jego wysokości następuje w drodze decyzji ZUS. Od decyzji przysługuje odwołanie w trybie i na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.
Stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, a także niezdolność do pracy, oraz jej związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, ustala lekarz orzecznik lub komisja lekarska.
Renta przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru renty nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru do 250%.
Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, przywraca się w razie ponownego powstania tej niezdolności bez względu na okres, jaki upłynął od ustania prawa do renty.
Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż:
80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy;
60% podstawy jej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy;
100% podstawy jej wymiaru - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.
Renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa oraz renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS.
Osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:
przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo
emeryturę powiększoną o połowę renty.
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadków było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, a także, gdy będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.
ODSZKODOWANIE W RAZIE USZKODZENIE CIAŁA LUB WYWOŁANIA ROZSTROJU ZDROWIA
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
Zdarzają się sytuacje, w których niepełnosprawność powstaje w wyniku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, za spowodowanie których ponosi odpowiedzialność inna osoba, inny podmiot, aniżeli osoba poszkodowana. Np. dochodzi do wypadku samochodowego, w wyniku którego poszkodowany doznaje uszkodzenia kręgosłupa, ale winę za wypadek ponosi kierowca innego samochodu. W takim przypadku do naprawienia szkody zobowiązany będzie sprawca wypadku, ale na podstawie umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej zawartej pomiędzy sprawcą wypadku, a towarzystwem ubezpieczeniowym, odszkodowanie wypłaci towarzystwo ubezpieczeniowe.
Kodeks cywilny przewiduje, iż naprawienie szkody może polegać na:
zwrocie wszelkich kosztów,
wypłacaniu renty,
zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę.
Zwrot kosztów
W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty.
Obejmuje to m.in.:
koszty leczenia, pielęgnacji, rehabilitacji, konsultacji specjalistycznych, wyjazdów na turnusy rehabilitacyjne do sanatorium, zajęć rehabilitacyjnych w domu, zakupu leków,
koszty opieki przez bliskich i pielęgniarki w ramach płatnych dyżurów, a także dojazdów bliskich na odwiedziny do szpitala,
koszty odpowiedniej diety, np. zakupu owoców, soków, produktów wzbogacających pożywienie,
koszty zakupu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, np. wózka inwalidzkiego, kul, protez, poduszki i materaca przeciwodleżynowego, sprzętu rehabilitacyjnego, innych przyrządów i pomocy technicznych, a także zakupu samochodu wraz z oprzyrządowaniem,
likwidację barier architektonicznych w mieszkaniu,
wszelkie inne koszty niezbędne do naprawienia szkody.
Zasadą jest, iż można dochodzić zwrotu kosztów, które nie zostały pokryte przez inne instytucje na podstawie obowiązujących przepisów prawa, np. przez Narodowy Fundusz Zdrowia, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.
Na żądanie poszkodowanego osoba zobowiązana do naprawienia szkody powinna wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania go do wykonywania innego zawodu. Przepis ten dotyczy sytuacji, w której toczy się sprawa w sądzie i nie można jeszcze dokładnie oszacować szkody. Ma to znaczenie gwarancyjne. Zwrot kosztów leczenia jest konieczny ze względu na potrzebę szybkiej pomocy poszkodowanemu.
Renta
W określonych sytuacjach poszkodowany może żądać ustanowienia i wypłacania renty odszkodowawczej, czyli kwoty pieniężnej wypłacanej okresowo. Kodeks cywilny wymienia następujące przesłanki nabycia prawa do renty:
całkowita lub częściowa utrata zdolności do pracy zarobkowej,
zwiększenie potrzeb,
zmniejszenie szans powodzenia na przyszłość.
Możliwe jest, że wystąpią wszystkie trzy przesłanki jednocześnie, ale nie jest to konieczne. Każda z nich stanowi odrębną podstawę przyznania renty i każda w określonym stopniu wpływa na wysokość świadczenia. Np.' poszkodowany może nadal pracować, czyli nie nastąpiła utrata zdolności do pracy zarobkowej, ale niezbędna jest kontynuacja rehabilitacji, korzystanie z leków, stosowanie specjalnej diety, korzystanie z pomocy w poszczególnych czynnościach życia codziennego, a więc zwiększyły się jego potrzeby.
Wysokość renty ocenia się, szacując wpływ każdej z przesłanek, ale jednocześnie biorąc pod uwagę świadczenia, które są wypłacane na podstawie innych przepisów, związane z powstałą niepełnosprawnością, np. wysokość renty odszkodowawczej (wyrównawczej) obniża się o wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej przez ZUS.
Przy ustalaniu wysokości renty z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej bada się, jakie dochody mógłby osiągnąć poszkodowany, gdyby nie wystąpiła szkoda i pomniejsza się je o dochody, jakie można osiągnąć w nowej sytuacji bez zagrożenia stanu zdrowia. Pod uwagę bierze się wszelkie dochody: wynagrodzenie zasadnicze, premie, nagrody, wypłatę za nadgodziny, dodatkowe zlecenia, a nawet dochody nieformalne, np. napiwki. Od tak obliczonej kwoty odlicza się dochody aktualnie osiągane, np. z wykonywania pracy w ograniczonym zakresie z renty ZUS.
W przypadku zwiększenia potrzeb ocenia się wszelkie koszty, jakie poszkodowany musi ponosić po wystąpieniu szkody. Mogą być one związane z: odpłatnym leczeniem, rehabilitacją, wyjazdami do sanatoriów i na turnusy rehabilitacyjne, zakupem leków, przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych, pomocy technicznych, zastosowaniem odpowiedniej diety, utrzymaniem samochodu, opieką, pomocą w sprawach życia codziennego, np. z załatwianiem spraw w urzędach, sprzątaniem mieszkania, robieniem zakupów itd.
Przy ocenie zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość, bierze się pod uwagę, iż poszkodowany z wiekiem, z upływem czasu mógłby awansować, podnosić swoje kwalifikacje, nabyć większe doświadczenie w pracy, większy staż w pracy, rozwinąć karierę zawodową.
Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę
Ponadto w razie uszkodzenia ciała bądź wywołania rozstroju zdrowia, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Celem zadośćuczynienia jest wynagrodzenie cierpień moralnych, psychicznych, poczucia krzywdy za utratę zdrowia, ból oraz cierpienie. Pojęcie krzywdy mieści w sobie wszelkie ujemne następstwa uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, zarówno w sferze cierpień fizycznych, jak i psychicznych.
Przy określaniu wysokości zadośćuczynienia podstawowe znaczenie ma stopień natężenia krzywdy, cierpień fizycznych psychicznych, ich rodzaj, charakter i długotrwałość. Ale także: poczucie bezradności, utrata możliwości wykonywania pracy, korzystania z rozrywek, wiek poszkodowanego, rodzaj doznanych obrażeń, nasilenie i czas trwania cierpień, skutki uszkodzenia ciała w zakresie ogólnej zdolności do życia.
Szerzej na ten temat - Mariusz Świerczyński „Odszkodowania. Poradnik osoby poszkodowanej”. Warszawa 2003. Wyd. Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji.
POMOC SPOŁECZNA
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. nr 64, poz. 593 ze zm.)
Osoby niepełnosprawne, które z powodu niskich dochodów znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, mogą korzystać ze świadczeń pomocy społecznej. Instytucjami właściwymi w tym zakresie są przede wszystkim ośrodki pomocy społecznej.
Aktualnie kryterium dochodowe wynosi w przypadku:
osoby samotnie gospodarującej - 461 zł,
osoby w rodzinie - 316 zł.
rodziny - sumę kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Oznacza to, iż, aby skorzystać ze świadczeń pieniężnych, z pewnymi wyjątkami dochód osoby nie może przekraczać podanych powyżej kwot.
Dla celów udzielanej pomocy ustawa definiuje całkowitą niezdolność do pracy - jako całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albo zaliczenie do I lub II grupy inwalidów lub legitymowanie się znacznym, czy umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Zasiłek stały przysługuje:
pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Zasiłek stały ustala się w wysokości:
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej, a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;
w przypadku osoby w rodzinie - róż-nicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie, a dochodem na osobę w rodzinie.
W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej zasiłek stały nie przysługuje.
Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:
osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.
Zasiłek okresowy ustala się:
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej, a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;
w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny, a dochodem tej rodziny.
Okres, na jaki ma być przyznany zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy.
Zasiłek celowy może być przyznany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Zasiłek celowy może być przyznany także:
osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ - na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne,
osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego,
klęski żywiołowej lub ekologicznej; w takim przypadku zasiłek może być przyznany niezależnie od dochodu może nie podlegać zwrotowi,
w formie biletu kredytowanego.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach, osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:
specjalny zasiłek celowy w wysokości nie przekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;
zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
Pomoc w formie pieniężnej lub rzeczowej w celu ekonomicznego usamodzielnienia może być przyznana osobie albo rodzinie:
w formie jednorazowego zasiłku celowego lub nieoprocentowanej pożyczki; pożyczka może być umorzona w całości lub w części,
w formie rzeczowej przez udostępnienie na podstawie umowy użyczenia maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających pracę niepełnosprawnym.
Poradnictwo specjalistyczne, w szczególności prawne, psychologiczne i rodzinne, jest świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód.
Pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych przysługuje:
osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona,
sobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także niezamieszkujący wspólnie małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.
W przypadku tego rodzaju pomocy należy liczyć się z odpłatnością.
Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne rentowe od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, jeżeli:
dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, a
osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty.
Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie. Przez ojca matkę należy rozumieć również ojca matkę współmałżonka.
Składka na ubezpieczenia emerytalne rentowe nie przysługuje osobie, która w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczenia:
ukończyła 50 lat i nie posiada okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego co najmniej 10 lat;
posiada okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn;
- przy czym przy ustalaniu okresu ubezpieczenia, okresy nieskładkowe ustala się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.
Rehabilitacja społeczna
Rehabilitacja społeczna ma na celu umożliwienie osobom niepełnosprawnym uczestniczenia w życiu społecznym, a realizowana jest przede wszystkim przez wyrabianie zaradności osobistej pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej, a także wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych. Do podstawowych form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji społecznej, ale także zawodowej, zalicza się uczestnictwo w: turnusach rehabilitacyjnych i w warsztatach terapii zajęciowej.
TURNUS REHABILITACYJNY
Podstawa prawna: art. 10c-10f Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. nr 100, poz. 926)
Uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym jest podobną formą do pobytu w sanatorium, jednak nie jest świadczeniem zdrowotnym; w założeniu ma wspomagać rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych; polega na zorganizowanej aktywnej rehabilitacji połączonej z elementami wypoczynku. Jego program powinien zawierać elementy rehabilitacji odpowiedniej do rodzaju schorzeń oraz obejmować zajęcia kulturalno-oświatowe, sportowo-rekreacyjne oraz inne wynikające ze specjalistycznego rodzaju turnusu, z uwzględnieniem zajęć indywidualnych grupowych. Turnusy dofinansowywane są przez powiatowe (miejskie) centra pomocy rodzinie (PCPR) ze środków PFRON.
Warunkiem uczestnictwa w turnusie jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia równorzędnego.
1.Ubiegający się o dofinansowanie składa osobiście lub za pośrednictwem opiekuna albo organizatora turnusów wniosek o dofinansowanie we właściwym dla miejsca zamieszkania Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie. Druk wniosku można otrzymać w PCPR. Do wniosku należy dołączyć:
a) kopię orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia równorzędnego,
b) wniosek lekarza, pod którego opieką znajduje się osoba, o skierowanie na turnus.
Można ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie także opiekuna, ale pod warunkiem, że wniosek lekarza zawiera wyraźne zalecenie uczestnictwa opiekuna.
2. PCPR rozpatruje wnioski w ciągu 30 dni od daty ich złożenia i w terminie 7 dni od dnia rozpatrzenia wniosku powiadamia wnioskodawcę na piśmie o sposobie jego rozpatrzenia.
3. Warunkiem dofinansowania jest przede wszystkim spełnianie kryterium dochodowego, tzn. przeciętny miesięczny dochód netto rodziny za poprzedni rok, podzielony przez liczbę osób w gospodarstwie domowym, nie może przekraczać kwoty 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę (65% w przypadku osoby samotnej). W razie przekroczenia kwot dochodu dofinansowanie pomniejsza się o kwotę, o którą dochód ten został przekroczony. W przypadku uzasadnionym trudną sytuacją materialną lub losową osoby niepełnosprawnej, dofinansowanie uczestnictwa tej osoby lub jej opiekuna może zostać przyznane bez pomniejszania kwoty dofinansowania, pomimo przekroczenia kwot dochodu.
4. Wysokość dofinansowania wynosi:
a) 27% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej ze znacznym stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do 16 roku życia oraz osoby niepełnosprawnej w wieku 16-24 lat uczącej się i niepracującej, bez względu na stopień niepełnosprawności;
b) 25% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
c) 23% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej z lekkim stopniem niepełnosprawności;
d) 18% przeciętnego wynagrodzenia - dla opiekuna osoby niepełnosprawnej;
e) 18% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od posiadanego stopnia niepełnosprawności.
Aktualnie przeciętne wynagrodzenie wynosi 2308 zł.
5. W przypadku uzasadnionym szczególnie trudną sytuacją życiową osoby niepełnosprawnej, dofinansowanie dla tej osoby lub dofinansowanie uczestnictwa jej opiekuna może zostać podwyższone do wysokości 35% przeciętnego wynagrodzenia. Podwyższenie dofinansowania uczestnictwa opiekuna może nastąpić, jeżeli opiekun pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą niepełnosprawną lub osoba ta ponosi koszty uczestnictwa opiekuna w turnusie.
6. W sytuacji znacznego niedoboru środków PFRON w danym roku w stosunku do istniejących potrzeb w zakresie dofinansowania uczestnictwa w turnusach, można obniżyć wysokość tego dofinansowania, nie więcej jednak niż o 20% kwot, o których mowa powyżej.
7. Osoba niepełnosprawna, w terminie 30 dni od otrzymania powiadomienia o przyznaniu dofinansowania, nie później jednak niż na 21 dni przed dniem rozpoczęcia turnusu, informuje PCPR o turnusie, w którym będzie uczestniczyła.
Szerzej: Mariusz Świerczyński: „Niepełnosprawni - sanatoria i turnusy rehabilitacyjne”. Warszawa 2005. Wyd. Klon/Jawor
WARSZTATY TERAPII ZAJĘCIOWEJ
Warsztat terapii zajęciowej (wtz) to placówka stwarzającą osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia. Wtz-y mogą być organizowane przez fundacje, stowarzyszenia, a także inne podmioty. Ich tworzenie działalność finansuje PFRON; przewidziany jest w tym również udział powiatu.
Uczestnictwo w wtz to codzienny pobyt uczestników w grupie, pod kierunkiem instruktorów i innych specjalistów, połączony z zajęciami z zastosowaniem technik terapii zajęciowej, najczęściej w ramach tzw. pracowni, np. ceramicznej, komputerowej, plastycznej, fotograficznej itp., zmierzających do rozwijania:
umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej,
psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.
Każdy z uczestników objęty jest indywidualnym programem rehabilitacji dostosowanym do jego potrzeb i możliwości. Nie rzadziej, niż co 3 lata ocenia się uczestnictwo każdego w wtz i jego postępy w rehabilitacji. W zależności od tego może być wskazane:
podjęcie zatrudnienia w warunkach pracy chronionej lub na przystosowanym stanowisku pracy,
skierowanie do ośrodka wsparcia ze względu na brak postępów w rehabilitacji i złe rokowania, co do podjęcia zatrudnienia,
przedłużenie uczestnictwa w terapii ze względu na:
a) pozytywne rokowania, co do przyszłych postępów w rehabilitacji, umożliwiających podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej lub na rynku pracy,
b) okresowy brak możliwości podjęcia zatrudnienia lub skierowania osoby niepełnosprawnej do ośrodka wsparcia.
Zatrudnienie
Osoby, które w wyniku interwencji medycznej (zabiegu, operacji), a następnie rehabilitacji medycznej uzyskały określony poziom sprawności, niezależnie od ograniczeń funkcjonalnych powinny starać się o podjęcie zatrudnienia. Może to być praca w warunkach specjalnych, w zakładach pracy chronionej, w zakładach aktywności zawodowej lub na otwartym rynku pracy. Istotne jest, aby w celu osiągnięcia maksymalnej samodzielności dysponować odpowiednim zaopatrzeniem w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, np. dobrze dobranym wózkiem, a jeżeli jest taka potrzeba i możliwości, to odpowiednio wyposażonym i oprzyrządowanym samochodem.
Świadomość przepisów z zakresu prawa pracy pomaga korzystać z przysługujących uprawnień, np. dotyczących wymiaru czasu pracy, dodatkowego urlopu. Jednocześnie warto pamiętać, aby zachęcić pracodawcę, iż zatrudnienie osoby niepełnosprawnej wiąże się nie tylko z obowiązkami, ale także z dodatkowymi uprawnieniami, zwolnieniem z określonych obowiązków, a nawet z korzyściami finansowymi.
W rozdziale tym wskazano także na możliwość podejmowania działalności gospodarczej przez osoby niepełnosprawne oraz szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe.
UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z ZAKRESU PRAWA PRACY
Podstawa prawna: art. 113, art. 18, art. 183a - art. 183e Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 nr 21, poz. 94 ze zm.)
Sytuację osób niepełnosprawnych w stosunkach pracy, tak jak wszystkich innych pracowników, regulują przepisy prawa pracy, przede wszystkim Kodeksu pracy. Niezależnie od tego obowiązują przepisy szczególne, które przyznają osobom niepełnosprawnym określone uprawnienia, mające na celu wyrównanie szans tej grupy osób. Przepisy te zawarte są zarówno w Kodeksie pracy, jak i w Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Zakaz dyskryminacji - zasada równego traktowania
Jedną z podstawowych zasad pracy jest zawarty w art. 113 zakaz dyskryminacji (bezpośredniej lub pośredniej) z jakiejkolwiek przyczyny, w tym z powodu niepełnosprawności. Ma on na celu urzeczywistnienie zasady równego traktowania szczegółowo opisanej w rozdziale IIa artykułu „Równe traktowanie w zatrudnieniu”, zgodnie z którą pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn, którego skutkiem jest w szczególności:
odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe - chyba, że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.
Skutki naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu
Postanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, naruszające tę zasadę są nieważne. W konsekwencji:
a) zamiast takich postanowień stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy lub
b) w razie braku takich przepisów - postanowienia te należy zastąpić odpowiednimi postanowieniami nie mającymi charakteru dyskryminacyjnego.
Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej, niż minimalne wynagrodzenie za pracę, które od 1 stycznia 2005 r. wynosi 849 zł.
UWAGA! Skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu, nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia. |
CZAS PRACY
Podstawa prawna: art. 15-18 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 ze zm.)
Regułą jest, że czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
Natomiast czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę 35 godzin tygodniowo.
Dodatkowo obowiązuje zakaz zatrudniania osób niepełnosprawnych w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
WAŻNE! Powyższy wymiar czasu pracy obowiązuje od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności i nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. |
W takim przypadku godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na nowe normy czasu pracy, ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.
Wymiar czasu pracy dla osób niepełnosprawnych oraz zakaz zatrudniania w porze nocnej i godzinach nadliczbowych nie ma zastosowania w dwóch przypadkach:
do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku, lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę; koszty takich badań ponosi pracodawca.
W ramach czasu pracy osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Dodatkowa przerwa, tak jak przerwa z art. 134 Kodeksu pracy, wynosi 15 minut i również jest wliczana do czasu pracy. Oznacza to, iż niepełnosprawnemu pracownikowi przysługuje w sumie 30 minut przerwy w pracy i nie powoduje to wydłużenia efektywnego czasu pracy.
DODATKOWY URLOP WYPOCZYNKOWY
Podstawa prawna: art. 19 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 ze zm.)
Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego nabywa się po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia do jednego ze stopni niepełnosprawności.
Dodatkowy urlop nie przysługuje osobie uprawnionej do:
urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub
urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów.
Jeżeli wymiar urlopu dodatkowego przysługującego na podstawie odrębnych przepisów jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast tego urlopu przysługuje urlop dodatkowy przysługujący z tytułu niepełnosprawności.
ZWOLNIENIE OD PRACY Z ZACHOWANIEM WYNAGRODZENIA
Podstawa prawna: - art. 20 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 ze zm.), rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2003 r w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. nr 100, poz 927)
Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:
w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, ale nie częściej niż raz w roku,
w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.
Zwolnienie od pracy w związku z wyjazdem na turnus odbywa się wg następujących reguł:
pracodawca udziela zwolnienia na podstawie skierowania na turnus rehabilitacyjny wystawionego przez lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną; lekarz w skierowaniu wskazuje rodzaj turnusu i czas jego trwania,
skierowanie na turnus osoba przedstawia pracodawcy w takim terminie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie,
uczestnik turnusu przedstawia pracodawcy dokument, który potwierdza pobyt na turnusie, wystawiony przez organizatora turnusu. Dokument ten (zaświadczenie) jest podstawą wypłaty wynagrodzenia za czas zwolnienia.
UWAGA! Łączny wymiar dodatkowego urlopu dla osoby niepełnosprawnej i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. |
OBOWIĄZKI I UPRAWNIENIA PRACODAWCÓW W ZWIÑZKU Z ZATRUDNIANIEM OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Podstawa prawna: art. 14, 21-26d Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 ze zm.)
Wpłaty na PFRON
Pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy jest obowiązany dokonywać comiesięcznych wpłat na Fundusz, w wysokości kwoty stanowiącej iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6%, a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.
Wskaźnik jest niższy dla niektórych pracodawców, np. dla szkół, placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych, szkół wyższych wynosi 2%; dla państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych będących jednostkami budżetowymi, zakładami budżetowymi albo gospodarstwami pomocniczymi, instytucji kultury oraz jednostek organizacyjnych zajmujących się statutowo ochroną dóbr kultury uznanych za pomnik kultury, wskaźnik wynosi 3% w 2005 r., 4% w 2006 r., 5% w 2007 r. i 6% w 2008 r. oraz w latach następnych.
Ponadto obniża się go w razie zatrudnienia osób niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy. Ich wykaz zawiera Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 września 1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania (Dz. U. nr 124, poz. 820 ze zm.).
Na zasadach określonych w art. 22 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. wpłaty na Fundusz ulegają obniżeniu z tytułu zakupu usługi, z wyłączeniem handlu, lub produkcji pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w wysokości co najmniej 10%.
Z wpłat zwolnieni są:
pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6%, a także
jednostki organizacyjne nie działające w celu osiągnięcia zysku, których wyłącznym przedmiotem prowadzonej działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza, edukacja osób niepełnosprawnych lub opieka nad osobami niepełnosprawnymi,
pracodawcy prowadzący zakłady pracy będące w likwidacji albo, co do których ogłoszono upadłość.
Przystosowanie stanowiska pracy
Pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osoby niepełnosprawne, może otrzymać ze środków Funduszu zwrot kosztów:
poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób,
adaptacji pomieszczeń zakładu pracy,
adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej funkcjonowanie w zakładzie pracy,
rozpoznania przez służby medycyny pracy potrzeb, o których mowa powyżej.
Zwrot kosztów dotyczy osób niepełnosprawnych:
bezrobotnych lub poszukujących pracy i niepozostających w zatrudnieniu, skierowanych do pracy przez powiatowy urząd pracy,
pozostających w zatrudnieniu u pracodawcy występującego o zwrot kosztów, jeżeli niepełnosprawność tych osób powstała w okresie zatrudnienia u tego pracodawcy, z wyjątkiem przypadków, gdy przyczyną powstania niepełnosprawności było zawinione przez pracodawcę lub przez pracownika naruszenie przepisów, w tym przepisów prawa pracy.
Zwrot kosztów nie może przekraczać dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy dla osoby niepełnosprawnej.
Zwrotu kosztów dokonuje starosta na warunkach i w wysokości określonych umową zawartą z pracodawcą, z tym że zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przez pracodawcę przed dniem podpisania umowy. Warunkiem zwrotu kosztów jest uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowanym stanowisku pracy, wydanej na wniosek starosty.
DOFINANSOWANIE DO WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Pracodawcy zatrudniającemu osoby niepełnosprawne, które nie osiągnęły wieku emerytalnego, przysługuje ze środków Funduszu miesięczne dofinansowanie do wynagrodzeń tych pracowników niepełnosprawnych, wypłacane raz na dwa miesiące, w kwocie:
130% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
110% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
50% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Pracodawcy zatrudniającemu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników oraz pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6% przysługuje miesięczne dofinansowanie w wysokości:
70% kwot, o których mowa powyżej,
90% kwot, o których mowa powyżej, w przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych.
Kwota miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć kwoty miesięcznego wynagrodzenia osiąganego przez pracownika niepełnosprawnego.
UWAGA! Miesięczne dofinansowanie nie przysługuje pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i nieosiągającemu wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%. |
SKŁADKI NA UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE
W zakładach pracy zatrudniających mniej niż 25 osób, w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych, zaliczonych do znacznego lub do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności:
część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenie emerytalne finansuje Fundusz,
część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie emerytalne od pracodawcy, finansuje budżet państwa.
Fundusz finansuje u pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągającego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ogółem w wysokości co najmniej 6%, w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych:
zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - część wynagrodzenia odpowiadającą należnej od pracownika składce na ubezpieczenie emerytalne oraz część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej od pracodawcy składce na ubezpieczenie emerytalne,
zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności - część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie wypadkowe.
Różnica między składką na ubezpieczenia społeczne, potrącaną osobie niepełnosprawnej pracującej w podmiotach, o których mowa w ust. 2-3a, a częścią składki na ubezpieczenia społeczne odprowadzoną do ZUS, pozostaje w tych podmiotach.
Z uprawnień dotyczących zwrotu kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych (dofinansowanie do wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie społeczne) korzystają również na zasadach określonych w ustawie zakłady pracy chronionej i zakłady aktywności zawodowej.
ZWROT KOSZTÓW ZATRUDNIENIA ASYSTENTA PRACOWNIKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO
Podstawa prawna: art. 26d Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.
Pracodawca, który zatrudnia pracownika niepełnosprawnego, może otrzymać ze środków PFRON zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy.
Zwrot obliczany jest jako iloczyn kwoty najniższego wynagrodzenia i ilorazu liczby godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu i miesięcznej liczby godzin pracy pracownika niepełnosprawnego w miesiącu.
Liczba godzin przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu nie może przekraczać liczby godzin odpowiadającej 20% liczby godzin pracy pracownika w miesiącu.
WYPADEK PRZY PRACY - OBOWIĄZKI PRACODAWCY
Podstawa prawna: art. 14 i 23 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.
Osobie zatrudnionej, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie później niż w okresie trzech miesięcy od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy. Zgłoszenie to powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania za osobę niepełnosprawną. Nie dotyczy to przypadków, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było naruszenie przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracownika z jego winy lub jego stanu nietrzeźwości - udowodnione przez pracodawcę.
Jeżeli pracodawca nie wydzieli lub nie zorganizuje w przepisanym terminie stanowiska pracy, obowiązany jest dokonać, w dniu rozwiązania stosunku pracy z tą osobą, wpłaty na Fundusz w wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za pracownika.
ZAKŁADY PRACY CHRONIONEJ I ZAKŁADY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ
Podstawa prawna: Art. 28-33a Ustawy
Zakład pracy chronionej oznacza jednostkę zatrudniającą nie mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i spełniającą dodatkowe warunki:
wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi:
a) co najmniej 40%, a w tym co najmniej 10% ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności albo
b) co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych, upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy:
a) odpowiadają przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy,
b) uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniają wymagania dostępności do nich,
jest zapewniona doraźna i specjalistyczna opieka medyczna, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne.
Zakład aktywności zawodowej jest, utworzony przez powiat, gminę, fundację, stowarzyszenie lub inną organizację społeczną, którego statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych i jest jednostką która:
posiada określony wskaźnik zatrudnienia osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
spełnia warunki, o których mowa powyżej w p. 2 i 3,
przeznacza uzyskane dochody na cele związane z aktywnością zawodową osób niepełnosprawnych,
Zakłady pracy chronionej oraz zakłady aktywności zawodowej korzystają ze zwolnień i dofinansowań. Jednocześnie mają obowiązek utworzenia: zakładowego funduszu rehabilitacji (przez zpch) i zakładowego funduszu aktywności (przez zaz). Środki z tych funduszy przeznaczane są na rehabilitację osób niepełnosprawnych.
SZKOLENIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Podstawa prawna: art. 37-41 Ustawy; Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. nr 96, poz. 861 ze zm.)
Celem szkolenia osób niepełnosprawnych jest: nauka zawodu, przekwalifikowanie, podwyższenie kwalifikacji, zwiększenie szans na zatrudnienie, zwiększenie aktywności zawodowej, w szczególności w razie:
braku kwalifikacji zawodowych,
konieczności zmiany kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniego zatrudnienia,
utraty zdolności do pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie.
Szkolenie może odbywać się:
w placówkach szkolących,
w specjalistycznych ośrodkach szkoleniowo-rehabilitacyjnych, które są tworzone przede wszystkim przez samorząd województwa.
Instytucją właściwą w sprawach szkoleń jest powiatowy urząd pracy. Szkolenia są adresowane do osób niepełnosprawnych: bezrobotnych lub innych osób niepełnosprawnych poszukujących pracy i nie pozostających w zatrudnieniu, a zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy. Szkoleniem mogą być objęte również osoby niepełnosprawne, będące w okresie wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników.
Szkolenie może trwać nie dłużej niż 36 miesięcy, a jego koszty są finansowane ze środków PFRON. Osoba niepełnosprawna, która nie ukończyła szkolenia z własnej winy, jest obowiązana do zwrotu kosztów, chyba że powodem tego było podjęcie zatrudnienia.
UWAGA! Szkolenie może być organizowane także przez pracodawcę. Na wniosek pracodawcy poniesione przez niego koszty szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych mogą być zrefundowane ze środków PFRON do wysokości 75%, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę, pod warunkiem że po zakończeniu szkolenia będą zatrudniane zgodnie z kierunkiem szkolenia, na innych stanowiskach pracy przez okres co najmniej 24 miesięcy. Zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przez pracodawcę przed datą podpisania umowy o refundację. |
USTAWA O PROMOCJI ZATRUDNIENIA
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001 ze zm.)
Niektóre osoby niepełnosprawne, np. te, które nie nabyły prawa do renty, mogą ubiegać się w powiatowym urzędzie pracy o uzyskanie statusu osoby bezrobotnej. W takim przypadku, tak jak inni bezrobotni, będą korzystać ze świadczeń i instrumentów rynku pracy, które przewiduje ustawa o promocji zatrudnienia, np.: pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy, szkoleń, z pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Jako bezrobotną określa się osobę niezatrudnioną i niewykonującą żadnej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, bądź, jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczorowym albo zaocznym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy, oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Ponadto ustawa wymaga spełnienia szeregu innych warunków (poniżej najważniejsze). Bezrobotną może być osoba, która:
ukończyła 18 lat,
nie ukończyła 60 lat - kobieta lub 65 lat - mężczyzna,
nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, nie pobiera zasiłku stałego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego,
nie pobiera świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania,
nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,
nie uzyskuje przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że dochód nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha przeliczeniowych,
nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych.
Ustawa w stosunku do osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, do których zalicza bezrobotnych niepełnosprawnych, przewiduje możliwość podejmowania dodatkowych działań, takich jak:
zwrot pracodawcy, który zatrudnił w ramach prac interwencyjnych skierowanych bezrobotnych, części kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ich ubezpieczenia społeczne,
przyznanie pracodawcy jednorazowej refundacji wynagrodzenia, jeżeli pracodawca bezpośrednio po zakończeniu prac interwencyjnych trwających co najmniej 6 miesięcy zatrudniał skierowanego bezrobotnego przez okres dalszych 6 miesięcy i po upływie tego okresu dalej go zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy,
skierowanie na okres do 6 miesięcy bezrobotnych do odbycia przygotowania do wykonywania zawodu u pracodawcy, bez nawiązywania stosunku pracy. Bezrobotnemu w tym okresie przysługuje stypendium w wysokości zasiłku dla bezrobotnych, przy czym za okres, za który przysługuje stypendium, zasiłek nie przysługuje.
Oprócz kategorii „bezrobotny”, ustawa przewiduje kategorię „poszukujący pracy”, którego definiuje jako osobę niezatrudnioną, poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz osobę zatrudnioną zgłaszającą zamiar i gotowość podjęcia innej pracy zarobkowej lub zatrudnienia w wyższym wymiarze czasu pracy, dodatkowego albo innego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy.
W praktyce oznacza to, iż np. osoba niepełnosprawna, która nabyła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, może zarejestrować się jako poszukująca pracy, a nie jako bezrobotna, ponieważ nie spełnia warunków, o których mowa powyżej. W konsekwencji nie będzie korzystała z uprawnień bezrobotnego, np. z zasiłku, z możliwości skierowania na staż, ponieważ ma prawo do renty; ale będzie mogła skorzystać z pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy.
ZAWIESZANIE RENT I EMERYTUR
Podstawa prawna: art. 103-106 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.)
Osoby podejmujące pracę muszą się liczyć z koniecznością zawieszenia bądź zmniejszenia pobieranej renty lub emerytury.
Zależne jest to od wysokości przychodów, które osoba osiąga nie tylko z tytułu zatrudnienia, ale także służby, innej pracy zarobkowej, prowadzenia pozarolniczej działalności (działalności gospodarczej). Bierze się także pod uwagę kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
I. Nie wpływa na zmniejszanie i zawieszanie świadczeń osiąganie przychodu nieprzekraczającego 70% kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
Kwoty równe 70% przeciętnego wynagrodzenia wynoszą:
od 1 stycznia 2005 r. - 1589,00 zł miesięcznie
od 1 marca 2005 r. - 1683,90 zł miesięcznie.
II. Jeżeli przychód przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale będzie niższy niż 130% przeciętnego wynagrodzenia - emerytura, renta z tytułu niezdolności do pracy oraz renta rodzinna dla jednej osoby ulegną zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia, ogłaszaną przy kolejnych waloryzacjach. Od 1 marca 2004 r. kwoty maksymalnego zmniejszenia wynoszą: 389,24 zł - emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy 291,95 zł - renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy 330,87 zł - renta rodzinna dla jednej osoby
III. Jeżeli przychód przekroczy 130% przeciętnego wynagrodzenia, świadczenia ulegają zawieszeniu.
Kwoty równe 130% przeciętnego wynagrodzenia:
od 1 stycznia 2005 r. - 2951,00 zł miesięcznie,
od 1 marca 2005 r. - 3127,10 zł miesięcznie.
IV. Osiągane przychody oblicza się w skal całego roku. Ma to znaczenie w szczególności w tych przypadkach, gdy osoba np. podjęła pracę w połowie roku. Pomimo, iż może osiągać zarobki przekraczające w poszczególnych miesiącach podane kwoty graniczne, to „rozkładają się” one na pozostałe miesiące i w ujęciu rocznym nie następuje ich przekroczenie.
W 2004 r. graniczne roczne kwoty przychodu wynosiły:
70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - 18 976,60 zł,
130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - 35 241,70 zł.
Podane powyżej graniczne kwoty przychodów wpływające na zawieszenie/zmniejszenie świadczeń ulegają zmianie w ciągu roku. Ogłasza je prezes ZUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”.
UWAGA! Zawieszeniu ulegają też emerytury pobierane przez osoby, które nie rozwiązały stosunku pracy przed dniem nabycia prawa do emerytury i pracują nadal u tego samego pracodawcy. |
Natomiast nie zmniejsza się ani nie zawiesza, bez względu na wysokość przychodu, następujących świadczeń:
emerytur osób, które osiągnęły wiek: 60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni,
rent inwalidy wojennego i rent rodzinnych po tym inwalidzie,
rent inwalidy wojskowego, którego niezdolność do pracy powstała w związku ze służbą wojskową i rent rodzinnych po tym inwalidzie.
Należy pamiętać o konieczności informowania ZUS o osiąganych przychodach. Renta/emerytura jest zawieszana, a nie odbierana, co oznacza, iż w sytuacji nieosiągania przychodów lub osiągania ich w wysokości nie powodującej zawieszenia, jej wypłata zostanie wznowiona. Należy o tym poinformować ZUS (złożyć wniosek o wypłacanie świadczenia).
Zawieszanie renty socjalnej odbywa się na zasadach opisanych w części dotyczącej renty socjalnej