Chów i hodowla zwierząt futerkowych

Ćwiczenia 1

01.10.2010r.

Krótka historia....

• Futro - początkowo jedynie okrycie ludzi

• Skóra - jako „pieniądz”

• Futra ze zwierząt rzadko występują jako zodoba

• Symbolem zamożności - gronostaje w kołnierzach rektorów

• Futra pochodziły od zwierząt z odłowu - przetrzebianie zwierząt w naturze np. Szynszyle

• Pierwsza próba hodowli zwierząt futerkowych przełom XIX /XX wieku

• Zwierzęta fermowe miały lepsze jakościowo skóry - cenny skupu wyższe

• Pierwsze femy w Polsce:

• Lis srebrny - 1924 Śląsk i 1927 Pomorze

• Lis niebieski - 1938

• Jenot - sprowadzony w 1979, rozwój 1988

• Norki - sprowadzone po 1939, rozwój 1975

• Nutria - 1926, rozwój po II Wojnie Światowej

• Szynszyle - 1956

PODZIAŁ ZWIERZĄT FUTERKOWYCH

MIĘŚOŻERNE	ROŚLINOŻERNE
Lis pospolity	Nutria
Lis srebrny	Królik
Jenot	Szynszyla
Tchórz
Norka

NUTRIA

Rząd: Rodentica

Podrząd: Hystriocomorpha

Rodzina: Castoria

• Ziemnowodna (tereny podmokłem, rzeki)

• Odżywia się głównie roślinami wodnymi

• Gniazda buduje w zaroślach nad rzeką/wodą

• Duża głowa, lekko spłaszczona po bokach, tępo zakończona

• Uszy krótkie, owłosione

• Gruba szyja połączona z masywnym tułowiem, rozszerzającym sięku tyłowi

• Długość tułowia dorosłej nutri 50-70 cm

• Długość ogona 35 cm

• Waga 4,5-6,5 kg

• Ogon pokryty łuską i włosami szczecinowymi

• Błony pływne na tylnych kończynach

• Łapy przednie chwytne

• Zęby: 16 trzonowych i 2 siekacze

• Fałd skórny między siekaczami a trzonowcami!!!!!

ZAJĄC

• Długość do 75 cm

• Waga 3-6 kg

• Tylne nogi tzw. SKOKI

• Doskonale biega (70km/h)

• Sierść (KOŻUCH, TURZYCA), szarobrązowa

• Uszy (SŁUCHY) zakończone na czarno

• Ogon (OMYK) zakończony na czarno, od spodu biały

KRÓLIK

• Długość do 45 cm

• Waga 1,5-2,5 kg

• Uszy krótsze niż u zajaca

• Ciało krępe

• Skoki tylko trochę dłuższe od kończyn przednich

• Turzyca krótsza o wielobarwnym umaszczeniu

• Żyje na brzegach lsasów, w młodnikach sosn, na zboczach pagórków

• W Polsce przebiega wschodnia granica zasięgu dzikich królików w Europie

• Układ pokarmowy królika jest przystosowany do rawienia pokarmów roślinnych

• W paszach dla królików musi być .....

Koprofagia - polega na zjadaniu własnego kału, dzięki czemu są samowystarczalne w produkcji witaminy z grupy B.

Kał u królika jest stały i miękki - wytwarzany w jelicie ślepym.

PODZIAŁ RAS ZE WZGLĘDU NA MASĘ:

1. Duże - o masie ciała powyżej 5,5 kg

2. Średnia - o masie ciała od 3,5kg-5,5kg

3. Małe - o masie ciała od 1,5kg-3,5kg

4. Miniaturki (karzełki) do 1,5 kg masy ciała

ZE WZGLĘDU NA DŁUGOŚĆ WŁOSÓW:

1. Długowłose

2. „Lisie”

3. Krótkowłose

4. Normalne

5. Bezwłose

ZE WZGLĘDU NA DOMINACJĘ WŁOSÓW W ŚIERŚCI:

1. Normalnowłose

2. Reksy

3. Satynowe

ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ UCHA:

1. Normalne stojące

2. Duże normalne

3. Małe

4. Zwisające

5. Opadające

ZE WZGLĘDU NA KOLOR OCZU:

1. Normalny (orzechowy)

2. Czerwony

3. Niebieski

4. Czarny

ZE WZGLĘDU NA KSZTAŁT CIAŁA:

1. Normalny

2. Zajęczy

ZE WZGLĘDU NA TYP UŻYTKOWANIA:

1. Mięsny

2. Futerkowy

3. Laboratoryjny

4. Wełnisty

5. Amatorski

SZYNSZYLE

• Krępa budowa ciała

• Kształtna głowa

• Niewidoczna szyja

• Duże, zaokrąglone uszy

• Ogon owłosiony, podwinięty ku górze

• Masa ciała dorosłego osbnika: 400-700g

• Długość - 20-37 cm

• Długość ogona - 9-17 cm

• Do 8 lat trwa czas rozpłodowy

• Ruja trwa 2-4 dni

• Cyk płciowy - 29-54 dni (ok. 41 dni)

• Kopulacja w nocy

• Ciąża 111 dni ± 2 dni

Schemat porodu :Śluz -> młode wypycha przy pomocy łapek ->łożysko zjada

• Młode po urodzeniu: (widzą, słyszą, rodzą się owłosione, 1-4 młode w miocie)

• Chów poligamiczny (1m:4d)

• Płodność - zdolność do rozrodu

• Plemność - ilość potomstwa w ciągu roku

• Stosunek poligami

• Wilkość miotu

• % zapłodnień

• % odchowanych młodych

• Wskaźnik dojrzałości płciowej

• Fazy cyklu

ROZRÓD

NUTRIA

• Dojrzałość płciowa: 3-4 miesiące

• Zapłodnienie: 8 m-cy samica, 9 m-cy samiec, i waga 3,5 kg

• Poliestryczne

• W okresie jesienno -zimowym wzrost cyklu

• Cykl płciowy: 25-35 dni ( ok. 30 dni)

• Objawy ruji: obrżek, przekrwienie zewnętrznych narządów płciowych

• Ruja: 1-3 dni

• Owulacja: prowokowana

• Stadne

• System haremowy: 2-5 samic : 1 samiec

• Rozród kierowany:samica - samiec - samica - samiec - samica - samiec - samica

• ciążą: 128-132 dni ( 19 tyg. -> 5 miesięcy)

• poród: nocą 2-6 h

• miot: 5 młodych (1-13szt.)

• zdolne przez 7 lat do rozrodu

KRÓLIK

• Dojrzałość płciowa: 4-6 miesięcy -> małe, średnie rasy

6-8 miesięcy -> duże

• Zdolność do rozrodu do 3 lat

• Owulacja prowokowanado 10 h

• Ruja po porodzie

• Samica -> samiec

• Miot: 6-8 młodych lub około 12 sztuk nawet

• Ciąża: 29-32 dni

• Poród: 4-5 dni przed wkłada sięskrzynkę porodową. Około 30 minut trwa poród. Samica sama wije gniazdo.

• Są gniazdownikami

• Waga osseska 40-70 g

Mleko królicze jest lepsze od krowiego prócz cukru.

Ćwiczenia 2

16.10.2010r.

LISY

Noworodki lisie rodzą się:

• Ślepe

• Mają zamknięte przewody słuchowe

• Są pokryte rzadkimi włosami pierwotnymi

• Masa ciała polarnych (50-80g), pospolitych (70-80 g)

• Wielkość miotu lisów polarnych to 10-12 młodych, pospolitych 6-8

• Dobry przyrost masa ciała w ciągu pierwszych 2 tygodni to około 30g

• Do ukończenia 3 tygodnia życia młode odżywiają się wyłącznie mlekiem matki

• Po ukończeniu 2 tygodnia życia widzą i słyszą

• Odsadzenie następuje w wieku 6 tygodni

• W wieku 2 miesięcy posiadają wszystkie siekacze, kły oraz 6 zębów przedtrzonowych

• W 3-4 miesiącu życia to okres intensywnych zmian w proporcjach sylwetki

• Młodsze osobniki mają długie nogi, wąski i krótki tułów

• Z biegiem czasu ich sylwetka stają się krępe

• U 4 miesięcznych lisów srebrzystych w okrywie włosowej zaczynają pojawiać się włosy srebrzystych

• Intensywny wzrost trwa do 16 tygodni życia

• Tempo wzrostu zależy w głównej mierze od warunków żywieniowych

• Dojrzałość somatyczna osiągana jest w wieku około 6 miesiąca życia

• Kontrolowanie przwidłowego wzrostu wzrostu odbywa się przez okresowe ważenie losowo wybranych osobników obojga płci

• Prawidłowy przebieg przyrostów u lisów pospolitych:

• 2 lata 2300 - 2200

• 3 lata 3800 - 3500

• 4 lata 5200 - 4800

• 5 lata 6800 - 6300

JENOTY

Nowonarodzone jenoty są:

• Ślepe

• Mają zamknięte przewody słuchowe

• Bez zębów

• Pokryte ciemnymi, krótkimi włosami

• Masa ciała 70 - 120 g.

• Liczebność miotu 8 - 12 młodych

• w wieku 9 dni widzą i słyszą

• W 14 dni po porodzie zaczynają wyrastać pierwsze zęby mleczne

• W wieku 1 miesiąca z reguły mają już pełne uzębienie mleczne

• Przez pierwsze 3 tyg. żywią się wyłącznie mlekiem matki

• W wieku 4 - 6 tyg. zaczynają korzystać z wybiegu

• Odsadzenie ma miejsce w 6 - 8 tygodniu, przy czym początkowo cały miot umieszczamy w jednejklatce, a następnie stopniowo rozsadzamy

• Przyrosty masy ciała:

• Najintensywniejsze w pierwszym miesiącu życia ( 3x )

• Od 4 miesiąca życia przyrosty zaczynają stopniowo spadać

• W wieku 6 miesięcy osiągają dojrzałość somatyczną

NORKI

Nowonarodzone norki są:

• Ślepe

• Mają zamknięte przewody słuchowe

• Masa ciała wynosi 8 - 12 g.

• Mają słabo rozwinięte mechanizmy termoregulacyjne - dlatego należy ocieplać gniazda przez ok. 3 tyg. po wykoceniu !!

• Przez pierwsze 3 tyg. odżywiają się wyłącznie mlekiem matki

• Pod koniec 3 tyg. zaczynają wyrastać zęby mleczne

• Młode zaczynają pobierać paszę stałą

• Odsadzenie młodych ma miejsce w 6 - 7 tyg. życia.

• W przypadku niskiej mleczności matki, młode można odsadzić już w 5 tygodniu

• Początkowo cały miot umieszczamy w jednej klatce a następnie stopniowo rozsadzamy

• Przyrosty masy ciała są najintensywniejsze w pierwszych 3 miesiącach życia

• Dojrzałość somatyczną osiągają ok. 6 miesiąca życia

• W okresie wzrostu przeprowadzane są kontrolne pomiary masy ciała

Ćwiczenia 3

30.10.2010

ŻYWIENIE ZWIERZĄT FUTERKOWYCH

Mięsożerne zwierzęta futerkowe:

• Prosty i krótki przewód pokarmowy

• Trawienie pasz pochodzenia zwierzęcego - dużo białka i skoncentrowana energia

• Zęby trzonowe słabo rozwinięte

• Zęby przedtrzonowe dobrze rozwinięte, ostre o nierównych krawędziach

• Kły duże i ostre do rozrywania karmy

• Żołądek słabo umięśniony o elastycznych, cienkich, gładkich ścianach

• Trawienie u mięsożernych odbywa się enzymatycznie

• Żołądek -> sok żołądkowy (zawiera pepsynę, która w kwaśnym pH żołądka rozkłada białko na peptydy) -> dwunastnica i dlaszy odcinek jelita cienkiego -> enzymy trzustkowe trawią białko c.d. (białko amylolityczne)

• Większość produktów jest wchłaniana w jelicie cienkim - duża powierzchnia chłonna, dzięki kosmkom jelitowym

• Reszta składników pokarmowych idzie do jelita grubego, gdzie jest dalej trawiona.

SKŁAD CHEMICZNY PASZ:

• Białko

• Tłuszcz

• Węglowodany

• Skłądniki mineralne

Białko ogólne - jest to suma związków zawierających azot. Składa się z białka właściwego oraz związków azotowych niebiałkowych (NPN).

W większości pasz przeważa białko właściwe, na które składa się:

• Białko proste - białka zbudowane wyłącznie z aminokwasów (przykładowe białko to: miozyna, albumina, kolagen, kreatyna).

• Białko złożone - związki białkowe zawierające w swojej strukturze oprócz podstawowego łańcucha białkowego (białko proste) także inne grupy, tzw. grupy prostetyczne (przykładowe białko to: fosfoproteiny, glikoproteiny, chromoproteiny, lipoproteiny, nukleoproteiny, metalproteiny).

FUNKCJE BIAŁKA W ORGANIŹMIE:

• Funkcja strukturalna - białko to składnik wszystkichkomórek

• Funkcja regulacyjna - koordynuje funkcje organizmu

• Funkcja transportowa - białka błonowe umożliwiają transport substancji do komórki z komórki.

• Udział w procesie widzenia - RODOPSYNA

• Kwas nukleinowy zawiera w swojej budowie zw. azotowe

Tłuszcze - lipidy to związki o charakterze litofilnym, nie rozpuszczają się w wodzie, a dobrze w rozpuszczalnikach niepolarnych (aceton, benzen, eter).

FUNKCJE LIPIDÓW W ORGANIŹMIE:

Izolacyjna - ....

Strukturalna - .....

Energetyczna - ......

Funkcjonalna - ......

Węglowodany

W skład nich wchodzą:

Łatwo strawne węglowodany wewnątrzkomórkowe (bezazotowe wyciągowe) -monosacharydy (ryboza)

Włókno pokarmowe - celuloza, lignina, pektyny

SKŁADNIKI MINERALNE (POPIÓŁ SUROWY)

Makroelementy	Ca, P, Na, K, Mg, Cl, S, N
Mikroelementy	Mn, Zn, Co, Se, Cr, I, Mo, F, Si, Sn, Ni, Fe, Ba, Cu
Ultraelementy	Ag, Au, Pt, Ra

Ćwiczenie 4

13.11.2010

Żywienie roślinożernych zwierząt futerkowych:

Nutria -> jelito ślepe : reszty układu pokarmowego = 32%

Szynszyla -> jelito ślepe : reszty układu pokarmowego = 44%

Króliki -> jelito ślepe : reszty układu pokarmowego = 32%

• Charakterystyczny układ pokarmowy przystosowany do trawienia włókna na paszach objętościowych.

• Siekacze są HYPSELDONTYCZNE (bezkorzeniowe) - rosną przez całe życie

• Łączna długość jelit to 12-16-krotna długości ciała

Pasze stosowane w żywieniu roślinożernych:

• Objęstościowe (soczyste, suche)

• Treściwe (sypike, granulowane)

• Mieszanki (granulowane pełnoskładnikowane)

• Dodatki paszowe

• Gałązki drzew (jabłoń, grusza, dąb, brzoza, wierzba) - mają niską wartość

Mieszanki pełnoskładnikowe granulowane :

• Zoptymalizowana ilość suchej masy, energii, białka, składników mineralnych i witamin

• Mogą być stosowane jako jeden rodzaj paszy w każdym okresie hodowlanym

• Stosuje się do nich dodatki:

• Aminokwasy egzogenne

• Przeciwutleniacze

• Antybiotyki

• Kokcydiostatyki

Strawność pasz

Wykorzystanie pasz przez zwierzę jest zależne od:

• Składu chemicznego; głównie od zawartości włókna

• Przygotowania paszy - rozdrobnienie, prażenie

• Właściwości gatunków i osobników

Ogólnie przyjęta strawność składników pokarmowych:

• Białko - 75%

• ...

• ....

• ....

• ....

Żywienie nutrii

Tradycyjne pasze treściwe ziarnista lub miałka (czasem zmieszana z parowanymi ziemniakami), korzeniowe, zielonki, kiszonki lub inne soczyste.

Nowoczesne pasze mieszanki granulowane pełnoskładnikowe (do woli)

	Żywienie zimowe	Żywienie letnie
Treściwe	97-98%	80-85%
zielone	2-3%	15-20%

ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ MINIMUM 0,5l/24h

Żywienie królików:

Tradycyjne - pasze objetościowe i soczyste

Nowoczesne - mieszanki pełnoskłądnikowe (do woli)

• Samice w okresie laktacji i wczesnego odchowu młodych - karmimy 3 razy dziennie

• króliki starsze i w okresie spokoju płciowego - karmiy 2 razy dziennie

• Rano - pasza treściwa + siano

• Wieczorem - zielonki, korzeniowe lub parowane ziemniaki z suszem

• Ciężarna karmiąca 125% zapotrzebowania bytowego ilości paszy

• 2 tygodnie przed porodem 200% zapotrzebowania bytowego ilości paszy

• Stały dostęp do wody w temperaturze 15˚C

Żywienie szynszyli:

Pasze objętościowe - sucha, soczysta, korzeniowe

Mieszanki treściwe z dodatkiem mineralno - witaminowym

Siano wysokiej jakości

Okres jesienno - zimowy (w niewielkiej ilości marchew, pietruszka, seler, jabłko, suszone owoce)

Okres wiosenno - letni (trawy, lucerna, esperaceta, łubin, jarzyny, zioła)

STAN HIGIENICZNY PASZ

• Pasze powinny odpowiadać normom sanitarnym

• Ocena ogranoleptyczna lub laboratoryjna (na zawartość drobnoustrojów, produktów)

KAŻDY HODOWCA MUSI SAM UMIEĆ ZBADAĆ ORGANOLEPTYCZNIE PASZĘ!!

Konserwacja paszy

Mrożenie: -35˚C

Temperatura chłodnicza: +4˚C (-20˚C)

Przeciwutleniacze: wit.E

Kwasy organiczne: kwas siarkowy, kwas solny

Kwasy nieorganiczne

Sole: siarczan sodu

Formalina

Antybiotyki

Bakterie kwasu mlekowego: lactobacillus

Konserwacja:

Krew -> 1% kwas mrówkowy lub 0,5% pirosiarczyn sodu + 1,5% kwasy solny

Krew + serwatka = limks paszowy -> w pokojowej temperaturze 1 dobę lub w 4˚C 2 tgodnie = zdatna pasza

Ćwiczenia 5

27.11.2010

FERMY ZWIERZĄT FUTERKOWYCH:

• Zdala od skupisk ludzkich i objektów użyteczności publicznej

• Dobra łączność z miastem (tory kolejowe, drogi)

• Odgrodzona naturalną barierą ( las, specjalnie zasadzone 3 rzędy rózńych roślin)

• Odgrodzona 2,5m w górę i 40cm w ziemię (betonowy płot najlepszy oraz pastuch elektryczny - celem bezpieczeństwa)

• Na terenie piaszczystym, suchym, na terenie nie równym (aby wody po opadach wsiąkały w blebę i nie stały)

• Własne ujęcie wody, prąd

• Wielkość fermy podawana jest w ilości matek podstawowych (matki+młode+samce) + teren zapasowy + miejsce na gromadzenie pasz w pomieszczeniach + dodatkowe miejsce pod zabudowę (+ miejsca do uboju i obróbki technicznej jeżeli chcemy)

• Jenoty + lisy + norki (w pawilonach, klatki wolno stojące w tym wybieg + domek)

• Norki - głównie w pawilonach

• Każda klatka musi być wyposarzona w karmidło + pojemnik z wodą!!!

• Dla szczeniaków karmidło ciężkie lub mocno zawieszone

• Nutrie mogą być trrzymane w pawilonach, w klatkach na ziemi z kapieliskiem lub bez

• Króliki w klatkach wolno stojących z domkiem

• Szynszyle w regałąch 4 piętrowych po 4 klatki i korytarz dla samca

ODMIANY BARWNE:

Lis pospolity:

W populacjach lisów rudych (z Kanady i wschodniej Syberii) są lisy czarne, wsród których pojawiają się osobniki o strefowym zabarwieniu włosów -> efekt posrebrzenia

Stopniowa slekcja tych lisów dała początek lisom hodowlanym:

Ogniówka

Siwoduszka

Żmijka

Węglarz POLSKIE ODMIANY LISA CZERWONEGO

Lis szary

Krzyżak

Lis srebrzysty:

• Najpospolitsza odmiana lisa pospolitego w hodowli

• Dwie rózne genetycznie odmiany lisa czarnosrebrnego:

• Standardowy (wschodniokanadyjski)

• Alaskański

• Włosy podszyciowe ciemnołupkowe, nogi, brzuch, ogon - czarne. Na ogonie biały kwiat

• Alaskański jest większy

EFEKT SREBRZYSTOŚCI - powstaje w wyniku występowania dwóch ordzajów włosów pokrywowych

Cały czarny

Czarny ze strefą białą nie pigmentowaną o szerokości 11-20 cm

Włosy z niepigmentowaną strefą są u lisów rudych

KATEGORIE:

1	Czarne	Brak srebrzystości
2	¼ srebrzystości	Część krzyżowa
3	½ srebrzystości	Połowa długości tułowia
4	¾ srebrzystości	Tył, grzbiet, boki aż do łopatek
5	⅚ srebrzystości	Cały tułów (z łopatkami)
6	Srebrzystość	Cały tułów (z głową)

KOMBINACJE GENETYCZNE LISA RUDEGO I SREBRZYSTEGO

Lp.	Nazwa odmiany	Układ genotypowy
1.	Lis rudy	AABB
2.	Lis srebrzysty standardowy	Aabb
3.	Lis srebrzysty alaskański	aaBB
4.	Lis srebrzysty substandardowy	Aabb
5.	Lis srebrzysty subalaskański	aaBb
6.	Podwójny srebrzysty	Aabb
7.	Lis złocisty (płomienisty)	AABb
8.	Krzyżak alaskański (złocisty krzyżak)	AaBB
9.	Krzyżak srebrzysty	AaBb

Lis płomienny => czarnosrebrny

ODMIANY

1. Lis alaskański
   lis standardowy
   biały albinos

2. Lis srebrny
   colicott
   largundzki (cynamowy)
   pastelowy polarny
   perłowy I
   perłowy II (mansfilda)
   radowy

DOMINUJĄCE ODMIANY

Białoszyjny polski - odmiana lisa srebrzystego

ODMANY KOMBINOWANE

RECESYWNA x RECESYWNA

• Bursztynowa

• Bursztynowozłocista

• Szafirowa

• Perłowobursztynowa

RECESYWNA x DOMINUJĄCA

• Perłowoplatynowa(perlatka)

• Lodowcowoniebieska

DOMINUJĄCA x DOMINUJĄCA

• Słonecznoplatynowa

• Słonecznoplatynowo złocisty

Lis niebieski = lis alaskański + lis genlandzki + lis islandzki

1. Lis norweski

2. Lis polski

ODMIANY DOMINUJĄCE

Lapponia

Cienista (HETEROTROFIA -JEDNO OKO NIEBIESKIE DRUGIE BRĄZOWE)

Jotun

Platynowa Haugena

Sognlibles

Songlibles white

ODMIANY KOMBINOWANE

RECESYWNA X RECESYWNA

• Polarna szafirowa

• Polarna perłowa

DOMINUJĄCA X RECESYWNA

• Cienistoszafirowa

KRZYŻÓWKI MIĘDZYGATUNKOWE

Lis pospolity + lis polarny

JENOT

ODMIANY

• Srebrzystoszary

• Brunatnozłocisty

ODMIANY MUTACYJNE

• Biała (niealbinotyczna)

• Plamista (Motley'a)

NORKI

ODMIANY

• Czarna <- standardowa

• Biała Hedlunda

• Srebrnoniebieska

• Aleutcka

• Szwedzka Palomino

• Amerykańska Palomino

• Królewski pastel

• Czarny krzyżak

• Cienista Heggedala

• Finnjaguar

TCHÓRZ

ODMIANY

• Pastelowy Albinotyczny <- standardowa

NUTRIA

ODMIANY

• Brązowozłotawy <- standardowa

• Pastelowa ciemnoczekoladowa

• Szafiorowa

• Perłowa

SZYNSZYLE

ODMIANY

• Biała mozajkowa

• Beżowa polska

• Black velvet (biały brzuszek)

• Brown velvet (biały brzuszek)

• Ebony (czarna lub brązowa cała)

• Ebony white

• Fioletowa ( biały brzuszek)

Ćwiczenia 6

11.12.2010r.

Skóra

• Zewnętrzna osłona zwierząt

• Pokryta włosami lub piórami

• Oddziela organizm od otoczenia

Ogólna powierzchnia skóra u człowieka wynosi 1,5 - 2 m² , a grubość 1,-5 mm.

Fukcje skóry

• Mechaniczna osłona i obrona organizmu przed drobnoustrojami

• Izolacyjna środowiska wewnętrznego przed środowiskiem zewnętrznym

• Udział w termoregulacji

• Udział w oddychaniu - niższe kręgowce

• Udział w gospodarce wodno - elektrolitowej -> gruczoły potowe

• Odbieranie informacji ze środowiska zwnętrznego - ból, ciepło, zimno

• Melanogeneza -> melanina chroni przed (promieniowanie; wchłanianiem niektórych substancji; udział w gospodarce tłuszczowej; udział w gospodarce witaminowej)

BUDOWA SKÓRY

1. Naskórek (epidermais)

2. Skóra właściwa (dermis)

3. Komórka nabłonka (hipodermis)

4. Gruczoły potowe

5. Otworek potowy

6. Cebulka włosowa

7. Brodawka włosowa

8. Otoczka tkanki włosowej

9. Mięśień przywłosowy

10. Gruczoł łojowy

11. Trzon włosa

12. Mieszek włosowy

13. Warstwa zrogowaciała

NASKÓREK

1. Warstwa podstawowa (rozrodcza) ; leży najgłębiej - posiada melanocyty; wnikają tu też zakończenia nerwowe (dotyk, ciepło, ból)

2. Warstwa kolczysta

3. Warstwa ziarnista

4. Warstwa jasna

5. Warstwa zrogowaciała - chroni przed urazami mechanicznymi i wysychaniem

NASKÓREK -> włosy, pazury, opuszki rogowe oraz gruczoły potowe i łojowe

Gruczoły łojowe - natłuszczają włosy nadając im miękkość i połysk; ochronna przed środowiskiem zewnętrznym, wilgocią

Gruczoł potowy - uchodzą bezpośrednio na skórę, udział w regulacji temp., wydalają produkty przemiany materii

Występują na całej skórze u krowy, konia, owcy.

Na nieowłosionych partiach skóry (płytka nosowa, opuszki palców, okolice odbytu), u królika, kota, nutrii, łasicowatych.

SKÓRA WŁAŚCIWA

1. Warstwa brodawkowata - odżywia naskórek

2. Warstwa siaeczkowata

3. Tkanka podskórna - tu odkłąda się tzw. podściółka tłuszczowa (chroni przed utratą ciepła; zapasy)

Skóra pozbawiona włosów, naskórka oraz tkanki podskórnej w procesie garbowania staje się „skórą” w znaczeniu urzytkowym. Skóra właściwa od strony tkanki podskórnej - mizdra.

WŁOSY

• Wytwory komórek naskórka,

• Na zewnątrz jest cienka osłonka - powłoczka w postaci płytek rogowych zachodzących na siebie dachówkowo,

• Głębiej jest kora - otacza rdzeń włosa; zbudowana jest z komórek zawierających melaninę,

• Rdzeń - kilka szeregów komórek

OSKÓREK

• Pierścieniowy - włosy podszyciowe; zabezpecza przed wilgocią, sprzyja spilśnianiu włosów

• Dachówkowy - włosy pokrywowe; głdka powierzchnia -> połysk

• Brukowy - włosy czuciowe

PRZEKRÓJ POPRZECZNY WŁOSA PRZEWODNIEGO

Włos dzieli się na 3 rodzaje:

1. Włosy pokrywowe

1. Włosy wełniste - delikatne, słaby rdzeń lub brak

2. Włosy szczecinowe - grube, wyraźny rdzeń (rzęsy)

2. Włosy długie

3. Włosy dotykowe (zatokowe) - grube i długie; zwane czuciowymi

OKRYWA WŁOSOWA

1. Włosy pokrywowe

1. Włosy przewodnie

2. Włosy ościste

2. Włosy podszyciowe

1. Włosy przejściowe

2. Włosy puchowe

Włosy przewodnie - najdłuższe, najgrubsze; duża sprężystość i połysk. Wyrastają ponad powierzchnię okrywy i z włosami ościstymi tworzą tzw. woal

Włosy ościste -krótsze, cieńsze; połysk; zabarwienie jednolite lub strefowe; chronią włosy puchowe

Włosy puchowe - najkrótsze i najcieńsze; bardzo liczne; słaby połysk

Włosy czuciowe - tzw. wibrysy

CECHY OKRYWY WŁOSOWEJ

• Gęstość okrywy - ocena wzrokowa; wielkość rozetki przy rozchyleniu włosów lub policzenie ilości włosów na 1 cm kwadratowym skóry

• Wysokość okrywy i jej wyrównanie - długowłose (lisy, jenoty - włosy pokrywowe powyżej 40 mm); średniowłosowe (nutrie, tchórze, króliki - włosy pokrywowe 20-40mm); krótkowłose (norki, szynszyle - włosy pokrywowe do 20 mm)

• Skład, sprężystość i puszystość włosów - zdolność powrotu włosów do pierwotnego położenie po wcześniejszym zgnieceniu

• Miękkość okrywy - ocena subiektywna; ocenia się grubość, gęstość i wysokość

• Barwa okrywy - rodzaj pigmentu, kształt ziarenek, ich koncentracja i rozmieszczenie; jednomaściste, umaszczenie strefowe, umaszczenie plamiste lub prążkowe

• Połysk - rodzaj oskórka, stopień natłuszczenia

• Ciepłochłonność

• Trwałość futra

DOJRZAŁOŚĆ OKRYWY WŁOSOWEJ

1. Lisy

1. Niebieski - początek XI - połowa XII

2. Pospolity - dwa tygodnie później

2. Jenot - listopad

3. Norki

1. Odmiana niebieska - 15-25 XI

2. Odmiana brązowa - 20XI - 5XII

3. Odmiana standard - 25XI - 10XII

4. Tchórze hodowlane

1. Miot wiosenny - połowa XII - połowa I

2. Miiot letni - 4-6 tygodni później, koniec I - koniec II

5. Nutire - wiek 8-10 miesięcy, waga 4kg

6. Króliki - XII - koniec I

7. Szynszyle - 9-12 miesięcy

PROCES TECHNOLOGICZNY POZYSKIWANIA SKÓR OD ZWIERZĄT

1. Ubój zwierząt

2. Wstępne czyszczenie okrywy włosowej ubitych zwierząt

3. Skórowanie - zdjemowanie skóry

4. Mizdrowanie

5. Trocinowanie (lajtrowanie)

6. Formowanie na prawidłach

7. Suszenie

SKÓROWANIE

Zdjemowanie skór przeprowadza się bezpośrednio po uboju i wstępnym oczyszczeniu (wodą u norek i tchórzy). Temperatura w pomieszczeniu być około 12 stopni Celcjusza.

Skórę zdejmuje się systemem workowym(lisy, jenoty, norki, tchórze, królik, nutrie), a u szynszyli system otwarty.

MIZDROWANIE

Polega na usunięciu resztek tkanki łącznej i tłuszczowej ze skóry właściwej. Przy mizdrowaniu ręcznym skóry zdjęte sposobem workowym naciąga się na wałki o wymiarach dostosowanych do wielkości skór. Po nałożeniu na wałki oczyszcza się przy pomocy tępego noża.

LAJTROWANIE

Odtłuszczanie skór i usuwanie zanieczyszczeń. Lajtrowanie przeprowadza się zaraz po mizdrowaniu, bo skóra jest jeszcze elastyczna a tłuszcze nie stwardniał. Lajtruje sięprzy pomocy bukowych trocin ( lub innych, nie zawierających garbników) w specjalnych bębnach obrotowych.

FORMOWANIE SKÓRY NA PRAWIDAŁACH

Prawidłą mogą być drewnian lub z tworzywa sztucznego; pełne lub ażurowe. Prawidła ażurowe przystosowane są do suszenia skór na urządzeniach z wymuszonym obiegiem powietrza.

Formowanie skór rozpoczyna się od luźnego naciągania na prawidła. Linia grzbietu powinna pokrywać się z linią brzucha.

SUSZENIE SKÓR

Suszy się na specjalnych stojakach w pomieszczeniach o regulowanej temperaturze i wilgotności lub w urządzeniach o wymuszonym ruchu powietrza i temperaturze (18-20 stopni Celcjusza). Czas suszenia około 3-4 dni.

Wysuszone skóry czesze się , trzepie, poddaje wstępnej ocenie i sortowaniu.

-17-

1. Oskórek

2. Kora

3. Rdzeń

1.

2

3

A.

B.

C.

D.

---