Intensywna terapia, fizjoterapia


Intensywna terapia - oznacza leczenie chorych w stanie zagrożenia życia.
Za stan zagrożenia życia uznaje się sytuację, gdy z powodu choroby lub innej przyczyny dochodzi do ustania lub zagrożenia podstawowych czynności życiowych, takich jak oddychanie, krążenie, czynności OUN. Intensywna terapia polega na zastąpieniu zagrożonych czynności organizmu metodami leczniczymi, stosowanymi przede wszystkim na oddziale intensywnej terapii. Polega również na diagnozowaniu przyczyn powodujących chorobę wymagającą leczenia na oddziale intensywnej terapii i na leczeniu ich o ile to możliwe z wykorzystaniem wszystkich możliwych środków. W Polsce intensywną terapią zajmują się lekarze anestezjolodzy.

PIERWSZA POMOC
Niezbędnym warunkiem przeżycia jest dostarczenie komórkom organizmu tlenu i substancji odżywczych i zależy od prawidłowego funkcjonowania układów decydujących o podstawowych funkcjach życiowych.

Nagłe zatrzymanie oddychania i krążenia może mieć 3 zasadnicze przyczyny:

Układ oddechowy

Układ krążenia

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)

  • Niedrożność dróg oddechowych

  • Schorzenia nerwowo mięśniowe

  • Odma i krwiak opłucnej

  • Aspiracja

  • Obrzęk płuc

  • Zaburzenia wytwarzania impulsów i przewodnictwa

  • Choroba wieńcowa z powikłaniami - zawał serca

  • Zator tętnicy płucnej

  • Kardiomiopatie

  • Tamponada osierdzia

  • Wstrząs

  • Niewydolność krążenia

  • Urazy czaszkowo - mózgowe

  • Zatrucia lekami

  • Udar mózgu

  • Infekcje i choroby metaboliczne

  • Guzy mózgowia

Jeżeli pierwsze nastąpiło zatrzymanie krążenia to w ciągu kilku minut ustaje także oddech. Jeżeli pierwsze nastąpiło zatrzymanie oddechu to ustanie krążenia następuje po kilku minutach.

Wrażliwość różnych komórek organizmu jest różna i związana z szybkością ich metabolizmu. Najbardziej wrażliwe na niedotlenienie są komórki ośrodkowego układu nerwowego.

Śmierć kliniczna to okres od zatrzymania krążenia, w którym nie doszło jeszcze do nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym - około 4-6 minut - podjęcie reanimacji w tym okresie powoduje przywrócenie funkcji układów krążenia, oddychania i ośrodkowego układu nerwowego - powrót świadomości. Czynności ratownicze po tym okresie - resuscytacja - na skutek nieodwracalnego uszkodzenia OUN prowadzą do przywrócenia funkcji układów oddechowego i/lub krążenia. Jeżeli nie podejmie się koniecznych działań na czas, nieodwracalnie ustanie czynność biologiczna wszystkich komórek organizmu - śmierć biologiczna.
Jak rozpoznać utratę przytomności?

STANDARDY RESUSCYTACJA 2005
W listopadzie 2005 roku Europejska Rada Resuscytacji opublikowała, zapowiadane od wielu miesięcy, Wytyczne Postępowania Resuscytacyjnego 2005. Od czasu wydania poprzednich standardów w 2000 roku nauka dokonała istotnych postępów, zmieniło się znaczenie dowodów oraz metody badawcze w medycynie.
Owe wytyczne są adresowane zarówno do osób niezwiązanych zawodowo z medycyną - przeszkolonych świadków zatrzymania krążenia, jak i do wszystkich pracowników służby zdrowia. Standardy mogą więc dotyczyć wielu milionów osób w Europie i na świecie. Pełna wersja dokumentu, licząca 186 stron, została opracowana przez naukowców z całego świata. Rekomendacje Europejskiej Rady Resuscytacji (ERC), zgodnie z obowiązującymi obecnie zasadami EBM, opracowano w oparciu o szczegółowy przegląd piśmiennictwa. Po dwuletnich pracach wielu zespołów problemowych, konsens został wypracowany podczas spotkania ILCOR (International Liaison Committee on Resuscitation) w Dallas w styczniu tego roku.
“Łańcuch przeżycia”
Kluczowe etapy pomocy ofierze nagłego zatrzymania krążenia (NZK) zostały opisane jako łańcuch zależności:

Nowe, łatwiejsze, czyli (prawie) zawsze 30:2
W porównaniu z poprzednimi wytycznymi z 2000 roku zdecydowano o zmianie częstości uciśnięć klatki piersiowej do oddechów ratowniczych z 15:2 na 30:2 stosowanych zarówno podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej dorosłych, jak i dzieci przez jednego ratownika (wyjątek pozostał jedynie w przypadku noworodków 3:1). Rozpoczęcie RKO ma nastąpić, gdy pacjent jest niereaktywny i nie oddycha normalnie, ucisk mostka w centralnej części - bez znajdowania odpowiedniego położenia metodą “łuku żebrowego”. Wprowadzenie większej liczby uciśnięć w serii ma zmniejszyć ilość przerw, a co za tym idzie - zmniejszyć ilość spadków przepływu w krążeniu wieńcowym oraz zmniejszyć ryzyko hiperwentylacji. Natomiast ujednolicenie schematu ma ułatwić zapamiętanie zarówno profesjonalistom, jak i laikom.
Resuscytacja bez wentylacji
W przypadku braku możliwości wykonania lub niechęci ratownika do sztucznej wentylacji metodą “usta-usta”, zaproponowano resuscytację opartą tylko na uciskaniu klatki piersiowej. Wykazano, że tego typu zabiegi u dorosłych przy NZK w mechanizmie bez pierwotnej asfiksji, przynoszą korzyści w porównaniu do braku jakiejkolwiek resuscytacji.
AED - automatyczny defibrylator
Coraz doskonalsze urządzenia tego typu umożliwiają użycie ich przez przeszkolonych ratowników niezawodowych, zanim przybędzie zespół przygotowany do udzielenia zaawansowanej pomocy medycznej. PAD, czyli program publicznego dostępu do defibrylatora zakłada, że powinien się on znajdować w miejscu, gdzie przewiduje się ponad jeden przypadek nagłego zatrzymania krążenia w ciągu dwóch lat.
Lecznicza hipotermia
Obecne wytyczne zalecają łagodną hipotermię jako środek zmniejszający uszkodzenia układu nerwowego po zatrzymaniu krążenia, do stosowania w warunkach oddziału intensywnej terapii.
Inne części dokumentu obejmują - poza Podstawowymi i Zaawansowanymi Zabiegami Ratującymi Życie - również postępowanie w zadławieniu, postępowanie poresuscytacyjne, w ostrym incydencie wieńcowym, w zatrzymaniu krążenia przy zaburzeniach elektrolitowych, tonięciu, zatruciu, zatorowości, urazach i in.
Wytyczne zostały opublikowane w czasopiśmie “Resuscitation” jako specjalny dodatek do wydania grudniowego 2005 www.elsevier.com/locate/resuscitation
Na stronie internetowej Europejskiej Rady Resuscytacji dostępne jest nieodpłatnie pełne wydanie wytycznych w formie pliku pdf www.erc.edu Można też zakupić formę skróconą - kieszonkową.
Na stronie Polskiej Rady Resuscytacji wytyczne w języku polskim są dostępne od 15 grudnia 2005 roku www.prc.krakow.pl

GŁÓWNE ZMIANY W WYTYCZNYCH ERC
Podstawowe zabiegi ratujące życie - dorośli (BLS)

Defibrylacja automatyczna (AED)

Zaawansowane zabiegi ratujące życie - dorośli (ALS)

Podstawowe zabiegi ratujące życie - dzieci (PBLS)

Defibrylacja automatyczna (AED) - dzieci

Zadławienie ciałem obcym - dzieci

Zaawansowane zabiegi ratujące życie - dzieci (PALS)

Resuscytacja noworodka

Zadławienie to zamknięcie dróg oddechowych przez ciało obce. Charakterystycznymi objawami u poszkodowanego są:

Zadławienie osoby dorosłej
*Jeżeli poszkodowany jest przytomny należy:

  1. nakłonić poszkodowanego do kaszlu

  2. uderzyć 5 razy w okolicę między łopatkową

  3. wykonać 5 razy uciśnięcie nadbrzusza. Ratownik staje z tyłu poszkodowanego, obejmuje go rękoma kładąc jedną pięść na nadbrzuszu (pod mostkiem) drugą ręką chwyta pięść pierwszej. Wykonuje silne uciśnięcia w kierunku górno-tylnym. Z uwagi na możliwość utraty przytomności przez poszkodowanego ratownik powinien go asekurować - wstawić stopę między stopy poszkodowanego i oprzeć poszkodowanego o swoje biodro.

  4. Powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez poszkodowanego
    *    Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny należy:

  1. Wezwać pomoc

  2. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

  • Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

  • Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika.

  • Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

  • 5 uciśnięć nadbrzusza - ratownik klękając nad poszkodowanym kładzie część dłoniową nadgarstka jednej ręki na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą dłoń opiera na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku głowy i grzbietu poszkodowanego.

    • Zadławienie kobiety w ciąży
    Zarówno u przytomnej jak i nieprzytomnej ciężarnej nie wykonuje się uciśnięć nadbrzusza. Uciska się klatkę piersiową.

    Zadławienie dziecka
    Jeżeli dziecko jest przytomne należy:

    1. nakłonić dziecko do kaszlu

    2. uderzyć 5 razy w okolicę międzyłopatkową

    3. wykonać 5 razy uciśnięcia nadbrzusza. Ratownik staje z tyłu poszkodowanego, obejmuje go rękoma kładąc jedną pięść na nadbrzuszu (pod mostkiem) drugą ręką chwyta pięść pierwszej. Wykonuje silne uciśnięcia w kierunku górno-tylnym. Z uwagi na możliwość utraty przytomności przez poszkodowanego ratownik powinien go asekurować - wstawić stopę między stopy poszkodowanego i oprzeć poszkodowanego o swoje biodro.

    4. Powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez dziecko

    Jeżeli dziecko jest nieprzytomne należy:

    1. Wezwać pomoc

    2. Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru wymiatania na ślepo.

    3. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

  • Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

  • Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika.

  • Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

  • 5 uciśnięć nadbrzusza - ratownik klękając nad poszkodowanym kładzie część dłoniową nadgarstka jednej ręki na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą dłoń opiera na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku głowy i grzbietu poszkodowanego.

    • Zadławienie niemowlęcia
    Jeżeli niemowlę jest przytomne należy:

    1. Skontrolować otoczenie niemowlęcia w poszukiwaniu możliwych przedmiotów, którymi mogło się zadławić.

    2. Stabilizując głowę i tułów niemowlęcia ratownik kładzie je na swoim przedramieniu twarzą ku dołowi. Głowa niemowlęcia powinna znajdować się niżej niż tułów.

    3. Wykonuje 5 uderzeń między łopatkami

    4. Bierze niemowlę na drugie przedramię odwracając je na plecy

    5. Wykonuje 5 uciśnięć w dolnej połowie mostka 1 cm poniżej linii międzysutkowej na głębokość 1,5 - 2 cm.

    6. Powtarzać punkty 2 do 5 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez niemowlę.

    Jeżeli niemowlę jest nieprzytomne należy:

    1. Wezwać pomoc

    2. Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru wymiatania na ślepo.

    3. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

  • Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

  • Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika.

  • Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

  • 5 uderzeń między łopatkami i 5 uciśnięć mostka według schematu przedstawionego wyżej.

    • Dorosły

    Dziecko

    Niemowlę

    Przytomny

    Rozpoznanie zadławienia

    Zapytaj

    Obserwacja niemowlęcia i otoczenia

    Kaszel

    Nakłoń

    -

    Rękoczyny powtarzane do momentu usunięcia ciała obcego lub utraty przytomności

    5 uderzeń między łopatki
    5 uciśnięć nadbrzusza

    5 uderzeń między łopatki
    5 uciśnięć mostka

    Nieprzytomny

    Zawołaj pomoc

    Połóż na plecach

    Sprawdź zawartość jamy ustnej

    Usuń widoczne ciało obce. Nie usuwaj ciała obcego na ślepo.

    Wykonaj jeden z rękoczynów

    Skieruj brodę ku górze

    Skieruj usta ku górze

    2 wdechy metodą

    Usta - ustaUsta - nos

    Usta - usta - nosUsta - nos

    Repozycja głowy

    Ponownie 2 wdechy metodą

    Usta - ustaUsta - nos

    Usta - usta - nosUsta - nos

    Rękoczyny

    5 uciśnięć nadbrzusza

    5 uderzeń między łopatki
    5 uciśnięć mostka

    Sprawdź zawartość jamy ustnej

    Usuń widoczne ciało obce. Nie usuwaj ciała obcego na ślepo.

    2 wdechy metodą

    Usta - ustaUsta - nos

    Usta - usta - nosUsta - nos

    Powtarzaj 3 ostatnie punkty do skutku lub przybycia wykwalifikowanej pomocy

    Utrata przytomności - to stan, w którym poszkodowany nie reaguje na bodźce zewnętrzne.

    Przyczyny utraty przytomności:

    Stan utraty przytomności może trwać kilka minut lub nawet wiele dni.
    Do oceny stopnia przytomności wykorzystuje się skalę Glasgow (Glasgow Coma Scale)

    Punkty

    Otwieranie oczu

    Reakcja słowna

    Odpowiedź ruchowa

    6

    Odpowiednia do poleceń

    5

    Pełna orientacja

    Celowa

    4

    Spontaniczne

    Mowa chaotyczna

    Ruch ucieczki na ból

    3

    Na głos, zawołanie

    Mowa niewłaściwa

    Zgięciowa

    2

    Na ból

    Niezrozumiałe dźwięki

    Wyprostna

    1

    Brak

    Brak

    Brak

    Ilość zdobytych punktów pozwala na różnicowanie stopnia urazu.
    15 - pełna świadomość
    3 - głęboko nieprzytomny
    W celu oceny progresji/regresji zmian u poszkodowanego badanie należy powtarzać w określonych przedziałach czasu.

    Następstwa utraty przytomności:

    Rozpoznanie:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Ocena oddechu. Patrz: Resuscytacja krążeniowo-oddechowa

    3. Analiza przyczyn i możliwych następstw.

    4. Jeżeli poszkodowany oddycha, po wykluczeniu urazów - ułożenie w pozycji bezpiecznej i regularna kontrola oddechu.

    Pozycja bezpieczna zapewnia drożność dróg oddechowych, umożliwia kontrolę stanu poszkodowanego (oddech) i ponowne ułożenie na plecach w celu rozpoczęcia resuscytacji, minimalizuje również możliwość dalszych uszkodzeń ciała poszkodowanego.

    Drgawki to reakcja układu nerwowego spowodowana różnymi czynnikami. Towarzyszą jej zmiany świadomości. Wyróżnia się:

    Drgawki mogą dotyczyć części ciała lub obejmować całe ciało - drgawki uogólnione. Często są powodem powstania wtórnych urazów: złamań, krwiaków, wstrząśnień mózgu i krwotoków.

    Przyczyny:

    Rozpoznanie:

    Postępowanie: Sprowadza się do zapewnienia poszkodowanemu warunków ograniczających możliwość dalszych obrażeń:

    1. zabezpieczenie przed upadkiem i urazami

    2. udrożnienie dróg oddechowych, przytrzymywanie głowy

    3. nie zaleca się wkładania w usta poszkodowanego jakichkolwiek przedmiotów

    4. nie zaleca się silnego krępowania ciała poszkodowanego

    5. ułożenie w pozycji bezpiecznej po zakończeniu napadu drgawkowego

    6. kontrola drożności dróg oddechowych i funkcji życiowych

    7. wezwanie pomocy medycznej w przypadku gdy:

    Udarem mózgu określa się zaburzenia neurologiczne spowodowane przerwaniem dopływu krwi do określonego obszaru mózgowia.
    Niedokrwienny udar mózgu - przyczyną jest niedrożność naczynia krwionośnego spowodowana zatorem lub zakrzepem. Zator jest efektem uwięźnięcia w naczyniu mózgowym materiału pochodzącego spoza układu nerwowego - najczęściej są to skrzepliny pochodzące z serca. Zakrzep to stopniowe odkładanie się skrzepliny zamykające światło naczynia krwionośnego. Szczególnie narażeni są chorzy z miażdżycą naczyń.
    Krwotoczny udar mózgu - przyczyną jest uszkodzenie tętnicy w obrębie OUN spowodowane najczęściej nadciśnieniem tętniczym lub pęknięcie tętniaka. Wynaczyniająca się krew tworzy krwiak uciskający tkankę mózgową - dochodzi do niedotlenienia i obumarcia tkanki mózgowej w tym obszarze.
    Rozpoznanie:
    Zakrzep - utrata funkcji mózgu w obszarze nieukrwionym, brak drgawek, brak bólu.
    Zator - utrata funkcji mózgu w obszarze nieukrwionym, drgawki, brak bólu.
    Krwotok - utrata funkcji mózgu w obszarze nieukrwionym, nagły, silny ból, utrata przytomności.
    Objawy kliniczne:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Ocena drożności dróg oddechowych i funkcji życiowych - oddechu i krążenia. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa

    3. Badanie poszkodowanego. Badanie porównawcze napięcia mięśniowego, czucia i funkcji kończyn górnych i dolnych (poruszanie, ściskanie dłoni).

    4. Ułożenie w pozycji bezpiecznej poszkodowanego nieprzytomnego. Zasadą jest ułożenie na porażonej stronie.

    5. Kontrola drożności dróg oddechowych i funkcji życiowych - oddechu i krążenia.

    6. Nie zaleca się podawania pokarmów i płynów.

    CUKRZYCA Jest to zaburzenie metabolizmu glukozy spowodowane całkowitym bądź częściowym spadkiem produkcji insuliny.
    Insulina jest hormonem produkowanym w trzustce. Odpowiada za transport glukozy z krwi do komórki, gdzie z glukozy produkowana jest energia.
    W cukrzycy, gdy nie ma dostatecznej ilości insuliny, dochodzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Nie może być ona wykorzystana do produkcji energii gdyż organizm nie jest w stanie sprawić, by wniknęła do wnętrza komórek!
    Rozróżnia się cukrzycę typu I i typu II
    1. W pierwszym typie dochodzi do całkowitego zaprzestania produkcji i wydzielania insuliny przez trzustkę. Brak tego hormonu musi być wyrównany wstrzyknięciami insuliny.
    2. W drugim typie uwalnianie bądź działanie insuliny na receptory w komórkach jest zmniejszone. Gdy stopień zaawansowania choroby jest nieduży, leczenie może ograniczać się do odpowiedniej modyfikacji diety i zalecenia większej ilości ruchu. Przy wzroście zaawansowania potrzebne stają się doustne leki hipoglikemizujące. W bardziej zaawansowanym stadium choroby (gdy nie da się już bardziej wystymulować trzustki do zwiększania produkcji insuliny) konieczne staje się podawanie insuliny jak w cukrzycy pierwszego typu.
    Hiperglikemia
    Śpiączka cukrzycowa
    Cukrzyca dotychczas nierozpoznana lub niedostatecznie leczona może doprowadzić do utraty przytomności. Śpiączka cukrzycowa jest ciężkim, ostrym powikłaniem cukrzycy.
    Przyczyny hiperglikemii:

    Skutki:

    Energia produkowana jest więc z tłuszczów, których metabolity (są nimi ciała ketonowe) powodują śpiączkę i charakterystyczny zapach acetonu z ust!
    Rozpoznanie:
    A. Jeśli pacjent jest przytomny to:

    B. Jeśli jest nieprzytomny, to:

    Postępowanie:
    Udzielający pomocy z reguły nie ma możliwości oznaczenia poziomu cukru na miejscu zdarzenia. Przy trudnościach w rozpoznaniu, czy ma się do czynienia z hiper- czy z hipo-glikemią, należy:
    1. Jeśli poszkodowany ma zachowaną świadomość- podajemy cukier. Może być rozpuszczony w herbacie, nigdy zaś w postaci suchego proszku!
    2. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny to:

    Hipoglikemia(niedocukrzenie)

    Do tego stanu dochodzi u cukrzyków, u których poziom cukru we krwi jest obniżony, najczęściej w wyniku zbyt wysokiego poziomu insuliny.
    W sytuacji zbyt niskiego poziomu cukru we krwi dochodzi do utraty przytomności jak w przypadku omdlenia, z tą różnicą, że tutaj przyczyną jest „niedożywienie” mózgu a nie niedotlenienie.
    Objawy:
    Z początku:

    Później dołączają się objawy wstrząsu:

    W końcu - utrata przytomności.
    Postępowanie:
    Jak przy śpiączce hiperglikemicznej:
    1. Jeśli poszkodowany ma zachowaną świadomość- podajemy cukier. Może być rozpuszczony w herbacie, nigdy zaś w postaci suchego proszku!
    2. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny to:

    Wstrząs jest stanem zagrożenia życia, który najogólniej wynika z niedostatecznego zaopatrzenia narządów w krew.
    Szerzej, stan ten polega na zaburzeniu przepływu krwi na poziomie mikronaczyń, co powoduje niedobory zaopatrzenia tkanek w tlen i substancje odżywcze oraz zaburza odbieranie produktów przemiany materii. W porównaniu do niewydolności krążenia wstrząs jest stanem który wygląda podobnie, ale jego nasilenie i postęp jest o wiele większy i szybszy niż niewydolności.
    Potoczne określenie „szok” nie powinno być stosowane zamiennie, gdyż oznacza jedynie reakcję układu nerwowego na traumatyczne przeżycia i wyraża się w postaci drżenia mięsni i bladości skóry.
    Wyróżniamy 3 etapy wstrząsu:

    1. Niepostępujący, gdy uruchomione mechanizmy kompensacyjne są wydolne i zapewniają minimalny przepływ krwi przez narządy obwodowe.

    2. Postępujący, gdy wydolność mechanizmów kompensacyjnych ulega zmniejszeniu lub jest niewystarczająca dla przeciwdziałania utrzymującej się przyczynie wstrząsu (np. trwającej utracie krwi), co doprowadza do postępującego niedokrwienia narządów obwodowych.

    3. Nieodwracalny, gdy niewydolność mechanizmów kompensacyjnych powoduje niedokrwienie, niedotlenienie i martwicę komórek prowadzącą do niewydolności narządów.

    Na początku organizm radzi sobie ze wstrząsem dzięki tzw. centralizacji krążenia. Polega ona na ograniczeniu zaopatrzenia w krew mniej ważnych dla przeżycia części ciała (skóry, mięsni kończyn, jelit) i zapewnienia go dla życiowo ważnych narządów: mózgu, serca i płuc. Co ważne, usunięcie przyczyny wstrząsu w dwóch pierwszych etapach umożliwia przywrócenie prawidłowej funkcji układu krążenia.
    W zależności od mechanizmu powstania, wyróżniamy:

    Wstrząs hipowolemiczny

    Wynika ze zmniejszonej zawartości krwi w naczyniach.

    Przyczyny:

    Objawy:

    Postępowanie:

    1. Jeśli to możliwe, należy usunąć przyczynę wstrząsu, np. zatamować krwotok.

    2. Ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, tj. płasko na wznak z nogami uniesionymi około 30cm wyżej (można podłożyć wałek z koca itp.)

    3. Zapobiegać utracie ciepła, poszkodowany powinien leżeć na kocu i być też nim przykryty.

    4. Uspokoić poszkodowanego i starać się zachować spokój w jego otoczeniu.

    5. Wezwać karetkę pogotowia.

    6. Regularnie kontrolować ważne funkcje życiowe.

    Wstrząs kardiogenny

    Spowodowany jest ostrym spadkiem wydajności pracy serca.

    Przyczyny:

    Objawy:

    Często dotyczy osób już leczonych z powodu chorób serca.

    Postępowanie:

    1. Sprawdzić podstawowe funkcje życiowe

    2. Ułożyć poszkodowanego z lekko uniesioną górną połową ciała (patrz: Zawał mięśnia sercowego)

    3. Uspokoić poszkodowanego

    4. Chronić go przed wyziębieniem

    5. Wezwać karetkę

    W tym rodzaju wstrząsu NIE WOLNO stosować pozycji przeciwwstrząsowej! Może ona obciążyć dodatkowo już i tak przeciążone serce!

    Wstrząs anafilaktyczny

    Jest ostrą, zagrażającą życiu reakcją alergiczną całego organizmu. Z reguły występuje natychmiast po kontakcie z substancjami wyzwalającymi, mogą to być np. leki, preparaty krwi, jad owadów (patrz: Użądlenie przez owady)

    Objawy:

    Postępowanie:

    1. Przerwać kontakt z alergenem (np. zaprzestać podawania leku!)

    2. Skontrolować podstawowe funkcje życiowe

    3. Ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej

    4. Wezwać karetkę pogotowia.

    Pamiętać należy, że poszkodowany we wstrząsie jest na ogół przytomny!

    Obciążenia psychiczne, jak strach czy ból mogą nasilać wstrząs.

    Nie należy stosować ułożenia przeciwwstrząsowego w przypadku:

    Inne rodzaje wstrząsu:

    HIPOTERMIA Jest to znacznego stopnia oziębienie ciała, stwierdzone przez zbadanie temperatury głębokiej ciała (np. w odbycie, na błonie bębenkowej).

    Wyróżnia się:

    Czynniki wpływające na wychłodzenie:

    Skutki hipotermii:

    Następuje centralizacja krążenia, przez co skóra i końcowe części kończyn szczególnie narażone są na zmniejszony przepływ krwi i w ten sposób na brak ogrzewania.

    Następuje także obniżenie ciśnienia i tętna, a co najważniejsze - zwolnienie metabolizmu i spadek zapotrzebowania na tlen (korzystny skutek).

    Objawy kliniczne:

    Postępowanie:

    1. W pierwszej kolejności należy zabezpieczyć poszkodowanego przed dalszą utratą ciepła poprzez zdjęcie mokrej odzieży i ogrzanie go.

    2. Należy ułożyć poszkodowanego na plecach i nie poruszać nim.

    3. W przypadku:

      1. Lekkiej hipotermii - stosujemy bierne ogrzanie poprzez okrycie kocami i przeniesienie do ciepłego pomieszczenia lub, gdy jest taka możliwość, czynne ogrzewanie zewnętrzne poprzez zastosowanie ciepłego powietrza, ciepłej kąpieli.

      2. Średniej hipotermii - stosujemy jak wyżej - bierne ogrzanie lub też czynne ogrzanie zewnętrzne, ale tylko tułowia.

      3. Ciężkiej hipotermii - postępowanie jak w średniej plus konieczne jest zastosowanie ogrzewania czynnego wewnętrznego np. wentylowanie poszkodowanego ciepłym, nawilżonym tlenem (jest to już postępowanie przyrządowe).

    4. Jeżeli brak jest oddechu i tętna - prowadzenie wentylacji i masażu serca - Resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Uwaga! - obecność oddechu i krążenia w hipotermii sprawdza się dłużej - nawet do jednej minuty!

    Utonięcie jest to uduszenie z powodu zalewnia wodą dróg oddechowych.

    Mechanizm tonięcia:

    1. Wstrzymanie oddechu. Na początku poszkodowany broni się przed zalanie wodą poprzez wstrzymanie oddechu. Trwa to do momentu, gdy gromadzący się w jego organizmie dwutlenek węgla osiągnie taki poziom, że pobudzi ośrodek oddechowy i nastąpi wznowienie oddychania niezależnie od woli poszkodowanego.

    2. Rozpoczęcie oddychania. Ponieważ woda może zalewać jamę ustną i dalej przedostawać się do dróg oddechowych tonący broni się przed tym i zaczyna ją połykać. Trwa to do momentu, gdy żołądek będzie całkowicie wypełniony i odruchowo dojedzie do wymiotów.

    3. Napływ wody do dróg oddechowych. Doprowadza do odruchowego kurczu krtani, jednak pogłębiające się niedotlenienie poszkodowanego, (który nie oddycha) doprowadza do utraty świadomości, otwarcia obkurczonej krtani i swobodnego przedostania się wody do płuc.

    Skutki tonięcia:

    Postępowanie:

    1. Rozpoczynamy od stabilizacji kręgosłupa szyjnego, połączonego z równoczesnym udrożnieniem dróg oddechowych. Szczególnie jest to istotne w przypadku podejrzenia skoku do płytkiej wody!

    2. Sprawdzenie przytomności poszkodowanego (potrząśnij za ramiona i spytaj czy wszystko w porządku)

    3. Nawet jeśli poszkodowany jest przytomny, należy cały czas (do momentu dowiezienia do szpitala) stabilizować kręgosłup szyjny!

    4. Wezwanie pomocy

    5. Udrożnienie dróg oddechowych nieprzytomnego. Należy oczyścić jamę ustną z zanieczyszczeń (rośliny, wymiociny). Nigdy jednak nie należy kierować głowy na bok (ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego!). Z tego samego powodu udrażniając drogi oddechowy nie odchyla się głowy poszkodowanego ku tyłowi, tylko unosi się żuchwę

    6. Sprawdzenie oddechu (10 sekund obserwacji klatki piersiowej i słuchania nad ustami poszkodowanego)

    7. Przy braku oddechu - 5 wdechów ratowniczych

    8. Jeżeli istnieje podejrzenie aspiracji ciała obcego do dróg oddechowych można wykonać 5 uciśnięć na nadbrzusze w kierunku do mostka

    9. Rozpoczęcie resuscytacji

    Uwaga! Nawet, jeśli poszkodowany prezentuje objawy śmierci klinicznej i ma obniżoną temperaturę ciała nie należy odstępować od jego ratowania!!! Hipotermia daje większe szanse na przeżycie! Konieczne jest także ogrzanie poszkodowanego.

    Odmrożenie to miejscowa zmiana powstająca w tkankach na skutek wpływu na nie zimna. Predysponowane części ciała to: stopy, dłonie, twarz, nos, uszy. Czynniki sprzyjające to: nadużycie alkoholu, narkotyków, palnie papierosów, choroby przewlekłe naczyń obwodowych. Do odmrożenia dochodzi poprzez pozakomórkowe zamarzanie wody, co prowadzi do odwodnienia i rozpadu komórek.

    Objawy:
    W zależności od głębokości odmrożenia wyróżniamy trzy stopnie:

    I stopień: Obejmuje zasięgiem powierzchowne warstwy naskórka. Skóra jest blada, zimna, odczuwalne jest mrowienie w odmrożonych częściach ciała, występuje upośledzenie ruchów palców, zachowane jest czucie bólów.
    Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzanie odmrożonej części ciała, odmrożone dłonie można okryć własnymi bądź włożyć je pod pachy lub między uda.

    II stopień: Obejmuje wszystkie warstwy naskórka oraz sięga ogniskowo do skóry właściwej. Skóra jest biała, woskowa, twarda. Pojawiają się pęcherze, obrzęk, po ogrzaniu zaczerwienie, czucie jest zachowane.
    Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, odmrożonych części ciała nie należy pocierać gdyż kryształki lodu mogłyby pogłębić uszkodzenia - należy je ogrzać własnymi dłońmi następnie okryć jałowym, suchym opatrunkiem. Poszkodowanego powinno się okryć np. kocem, aby nie narażać go na dalszą utratę ciepła.

    III stopień: Obejmuje skóre i głębiej położone tkanki oraz narządy. Skóra jest biała i twarda, są obecne pęcherze i obrzęk wykraczający poza granice odmrożenia, również martwica, całkowity brak możliwości poruszania objętą częścią ciała, utrata czucia.
    Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzewanie części ciała najbardziej narażonych, szczególnie kończyn, w ciepłej wodzie; innych części ciała takich jak nos czy uszy- własnymi dłońmi. Po osuszeniu ogrzanych części ciała należy okryć te miejsca jałowym, suchym opatrunkiem a w przypadku odmrożenia stóp opatrunek można umieścić także między palcami. Jest wskazane okrycie kocem (zahamowanie dalszej utraty ciepła) i podawanie ciepłych płynów do picia.

    Udar cieplny jest stanem zagrożenia życia, w którym temperatura ciała niekontrolowanie wzrasta, ustaje pocenie się i może dojść do utraty przytomności spowodowanej wyczerpaniem się lub całkowitym brakiem mechanizmów regulujących ciepłotę ciała.

    Organizm ludzki utrzymuje stałą temperaturę dzięki wielu mechanizmom regulacyjnym. Przed nadmiernym przegrzaniem broni się, oddając ciepło do otoczenia np. poprzez rozszerzenie naczyń skórnych i zwiększone pocenie się. Możliwości regulacji ciepłoty ciała są jednak ograniczone, szczególnie w gorącym i wilgotnym klimacie, gdy wilgotność względna przekracza 75%. Należy pamiętać, że do udaru cieplnego może dojść także wtedy, gdy przebywa się zbyt długo w samochodzie (szczególnie dzieci!) podczas upalnych dni.

    Objawy:

    Postępowanie:

    1. Przeniesienie poszkodowanego w ciemne i chłodne miejsce, ułożenie w pozycji pół siedzącej, gdy poszkodowany jest przytomny (lub przynajmniej uniesienie głowy).

    2. Udrożnienie dróg oddechowych i kontrola ważnych funkcji życiowych.

    3. Rozebranie poszkodowanego.

    4. Jak najszybsze obniżenie temperatury ciała poprzez polewanie zimną wodą, owinięcie całego ciała łącznie z głową mokrymi, zimnymi chustami, wachlowanie powietrzem.

    5. Opieka nad poszkodowanym do czasu przybycia lekarza.

    Oparzenie to uraz tkanek spowodowany działaniem wysokiej temperatury (90% oparzeń), płynów żrących (5%) oraz prądu elektrycznego lub wyładowania atmosferycznego (5%).

    W zależności od temperatury i czasu jej działania uszkodzenia tkanek wahają się od przemijających zmian zapalnych (zaczerwienienie, obrzęk) aż do nieodwracalnych zmian - martwicy.

    Każde oparzenie uszkadza funkcję ochronną skóry. W wyniku oparzenia znacznej powierzchni ciała organizm traci duże ilości płynów tkankowych, soli i białka. Takie rany łatwo ulegają zakażeniu, co może prowadzić do powstania ropni i dużych blizn.

    Ciężkość oparzenia oraz rokowanie ustalane jest na podstawie rozmiarów oparzenia, jego lokalizacji oraz wieku ofiary (gorzej rokują dzieci i ludzie starsi).

    Ryzyko oparzenia jest największe u 5. letnich dzieci.

    Niestety wbrew pozorom, im mniejsza bolesność przy rozległych oparzeniach tym rokowanie jest gorsze.

    O rozmiarze oparzenia decyduje powierzchnia i głębokość.

    Powierzchnię oparzenia określa „Reguła 9” Wallacea: powierzchnia ciała oparzonego podzielona jest na pola, które stanowią 9% lub 18% całkowitej powierzchni ciała. U dorosłych: głowa stanowi 9%, przednia i tylnia powierzchnia tułowia po 18%, każda z kończyn górnych po 9%, krocze 1%, każda kończyna dolna po 18%. U dzieci poniżej 5. roku życia głowa stanowi 18%, kończyny górne po 9%, kończyny dolne po 14% i tułów łącznie 36%.

    Podział głębokości oparzeń:

    Stopnie kliniczne oparzeń:

    Postępowanie:

    1. Odsunięcie poszkodowanego do źródła ciepła.

    2. Ugaszenie odzieży. Przyczepiony do ubrania palący się materiał musi zostać usunięty, podczas gdy przyczepiony do skóry powinien tam pozostać.

    3. Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych (należy usunąć oparzonego z pomieszczenia zadymionego)

    4. Natychmiastowe schładzanie zimną wodą oparzonej powierzchni przez kilkanaście minut (zmniejsza to stopień oparzenia, ponieważ zimna woda odbiera oparzonej skórze ciepło, działa przeciwobrzękowo a ponadto uśmierza ból). Należy pamiętać, że woda powinna być czysta i mieć temperaturę ok. 20 st.C. Można zanurzyć poszkodowanego w wannie, na co najmniej 20 minut.

    5. Przy oparzeniach w obrębie jamy ustnej i gardła poszkodowany powinien płukać gardło zimną wodą albo ssać kawałki lodu.

    6. W przypadku oparzeń chemicznych np. kwasem lub zasadą, należy spłukiwać oparzoną powierzchnię strumieniem bieżącej wody przez 15 minut. Jedynie w przypadku ofiar oparzonych wapnem niegaszonym przed zmywaniem oparzonej powierzchni należy najpierw na sucho wytrzeć wapno ze skóry.

    7. Trzeba koniecznie zdjąć obrączki, pierścionki, krawat itp. - ze względu na szybko pojawiający się obrzęk.

    8. W celu uniknięcia zakażenia należy zaopatrzyć ranę jałowym opatrunkiem.

    9. W przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu należy ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciw wstrząsowej.

    10. Należy przewieźć oparzonego do szpitala.

    Czego nie wolno robić:

    Ranami nazywamy uraz mechaniczny, powodujący uszkodzenie bądź przerwanie ciągłości skóry i/lub tkanek leżących pod nią.

    Dzielimy je na zamknięte i otwarte.

    Rany zamknięte

    Jest to uszkodzenie głębszych warstw skóry i/lub tkanek leżących głębiej z zachowaniem ciągłości warstwy powierzchownej. Taki rodzaj urazu najczęściej powstaje w wyniku uderzenia tępym przedmiotem. Głęboko w skórze z uszkodzonych naczyń wydostaje się krew i powstaje tzw. siniak.

    Objawy:

    Postępowanie:

    Przy niewielkich obrażeniach - brak specjalnego postępowania.

    Gdy powstaje obrzęk:

    Rany otwarte

    Rana otwarta to taka, w której ma miejsce przerwanie ciągłości skóry, co sprzyja zabrudzeniu i zakażeniu rany oraz krwawieniu.

    Postępowanie:

    KRWOTOK Dzielimy go na zewnętrzny i wewnętrzny.
    Jeśli nie zostanie zatamowany, może dojść do znacznej utraty krwi co w konsekwencji najczęściej prowadzi do rozwinięcia     wstrząsu hipowolemicznego.

    Krwotok zewnętrzny

    Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływającą z rany krew.

    Postępowanie:

    Użycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne; potencjalne powikłania:

    Zakładając opaskę należy pamiętać, że:

    Technika zakładania opaski uciskowej:

    Krwotok wewnętrzny

    W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, tutaj nie ma miejsca wypływ krwi z rany na zewnątrz ciała.

    Rozpoznanie:

    Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku:

    Postępowanie:

    Krwawienie z nosa

    Przyczyny:

    Postępowanie:

    A. poszkodowany nieprzytomny:

    B. poszkodowany przytomny:

    URAZY KOŃCZYN
    Złamanie jest to przerwanie ciągłości kości.

    Podział złamań:

    Każdemu złamaniu może towarzyszyć krwawienie (Patrz: Krwotok), dlatego szczególnie przy złamaniach dużych kości np. udowej należy przewidywać możliwość rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego (Patrz: Wstrząs hipowolemiczny)

    Objawy złamania:

    Skręcenie

    Jest to uszkodzenie struktur okołostawowych (więzadeł, torebki stawowej itp.)
    Nie towarzyszy mu uszkodzenie kości.

    Najczęściej skręcenie ma miejsce w obrębie następujących stawów:

    Objawy skręcenia:

    Zwichnięcie
    Jest to przemieszczenie przylegających do siebie powierzchni stawowych.
    Może towarzyszyć mu uszkodzenie torebki stawowej.

    Pomiędzy przemieszczone powierzchnie stawowe mogą dostać się tkanki miękkie, co zdecydowanie utrudnia nastawienie zwichniętego stawu.
    Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie sąsiadujących naczyń i nerwów, podobnie jak w złamaniu.

    Zwichnięcia (urazowe) najczęściej dotyczą następujących stawów:

    Objawy zwichnięcia:

    W każdym z przedstawionych powyżej trzech przypadkach postępowanie praktyczne jest podobne, dlatego w razie wątpliwości na miejscu zdarzenia nie ma potrzeby ustalenia właściwego rozpoznania - czy jest to złamanie, skręcenie, czy zwichnięcie.

    Postępowanie - przy złamaniach, skręceniach i zwichnięciach:

    1. Usunięcie odzieży znad miejsca uszkodzenia, można rozciąć

    2. Jeśli są obecne rany - przykrycie jałowym opatrunkiem

    3. Jeśli jest obecne krwawienie - zatamowanie

    4. Stabilizacja uszkodzonej kończyny poprzez unieruchomienie w pozycji w jakiej się znajduje. Nastawienie kończyny może spowodować dodatkowe powikłania między innymi nasilenie krwawienia, uszkodzenie naczyń i nerwów oraz - przy złamaniach zamkniętych - możliwość spowodowania złamania otwartego!

    Zasada unieruchomienia jest następująca:

    Unieruchamiając kończynę, materiał usztywniający najlepiej jest w miarę możliwości wymodelować i dopasować do kształtu uszkodzonej kończyny.

    Korzyści wynikające z unieruchomienia:

    URAZY GŁOWY

    0x01 graphic
    0x01 graphic
    0x01 graphic
    0x01 graphic
    U każdego poszkodowanego należy podejrzewać uraz głowy w następujących przypadkach:

    Obrażenia powłok czaszki

    Uszkodzenie w obrębie powłok czaszki może spowodować masywne krwawienie, ponieważ okolica ta jest obficie unaczyniona.

    Postępowanie:
    Założenie opatrunku na miejsce krwawienia i jego uciśnięcie.

    Złamania kości czaszki

    Mogą dotyczyć:

    Objawy złamania podstawy czaszki:

    Postępowanie:

    1. Założenie opatrunku na miejsce uszkodzenia, ale przy złamaniu otwartym - bez stosowania ucisku

    2. Jeśli wycieka płyn mózgowo-rdzeniowy nie należy hamować wpływu, gdyż grozi to wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego - można tylko przyłożyć jałowy opatrunek

    3. Jeśli u poszkodowanego stwierdza się obecność penetrujących w głąb czaszki ciał obcych, nie wolno ich usuwać - tylko zabezpieczyć w miejscu, w którym się znajdują (przy użyciu opatrunku). Ciała obce o takim umiejscowieniu mogą być usunięte tylko w warunkach sali operacyjnej.

    Wstrząśnienie mózgu

    Jest to taki stan, w którym na skutek nagłego zadziałania siły (przyśpieszenie, hamowanie) dochodzi do przeniesienia się drżeń na mózgowie i jego czasowych odkształceń. W tym przypadku nie ma uszkodzenia mózgu.

    Objawy:

    Stłuczenie mózgu

    Jest to różnego stopnia uszkodzenie mózgu (wynaczynienie krwi, rany, rozerwanie) powstające na skutek znacznej różnicy ciśnień w jamie czaszki.

    Objawy:

    Krwawienie wewnątrzczaszkowe

    Jest to wyciekanie krwi poza naczynia krwionośne i w konsekwencji gromadzenie się jej (powstawanie krwiaka) w następujących przestrzeniach wewnątrz czaszki:

    W zależności od szybkości narastania krwawienia wyróżnia się:

    Skutki:
    Niezależnie od miejsca powstawania krwiaka wewnątrzczaszkowego - wskutek dodatkowej objętości jaką zajmuje - dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy czaszki.
    Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego powoduje utratę przytomności, zmiany w oddychaniu (zwolnienie), pracy serca (zwolnienie) oraz ciśnieniu tętniczym krwi (wzrost) - co określane jest     triadą Cushinga.

    Poniższa tabela przedstawia porównanie objawów towarzyszących wzrostowi ciśnienia wewnątrzczaszkowego z objawami towarzyszącymi wstrząsowi hipowolemicznemu.

    Oceniane parametry

    Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego

    Wstrząs hipowolemiczny

    Przytomność

    Spadek

    Spadek

    Częstość oddechów

    Spadek

    Wzrost

    Czynność serca

    Spadek

    Wzrost

    Ciśnienie tętnicze krwi

    Wzrost

    Spadek

    Narastanie krwiaka wewnątrzczaszkowego może powodować rozszerzenie źrenicy po tej samej stronie, po której narasta krwawienie.

    Ostry krwiak nadtwardówkowy

    Krew gromadzi się między czaszką, a oponą twardą. Najczęściej jest to krew tętnicza z uszkodzonej tętnicy oponowej środkowej. Często współistnieje linijne uszkodzenie kości czaszki.

    Objawy:

    Ostry krwiak podtwardówkowy

    Krew - najczęściej żylna z naczyń uchodzących do zatok opony - gromadzi się między oponą twardą a mózgiem. Narastanie krwiaka nie jest gwałtowne (ponieważ jest to krwawienie żylne). Często miejsce powstawania krwiaka odpowiada miejscu złamania czaszki.

    Objawy:

    Krwiak śródmózgowy

    Krwiak śródmózgowy
    Krew gromadzi się w różnych miejscach w obrębie mózgu. Krwiak śródmózgowi może być spowodowany tępymi urazami czaszki lub też penetrującymi ciałami obcymi.

    Objawy:
    Zależą od rozległości urazu oraz od miejsca, w którym powstaje krwiak:

    Postępowanie w przypadku urazu głowy:

    1. Ocena zagrożenia poszkodowanego i ratownika na miejscu zdarzenia, oraz w przypadku grożącego niebezpieczeństwa, przeniesienie poszkodowanego w inne, bezpieczne miejsce

    2. Wezwanie pomocy

    3. Bardzo istotne dla dalszego postępowania jest dokładne zebranie wywiadu dotyczącego mechanizmu urazu oraz tego, czy doszło do utraty przytomności, jeśli tak - to na jaki okres czasu

    4. Zbadanie poszkodowanego:

  • Zabezpieczenie poszkodowanego przed utratą ciepła

  • Okresowa kontrola funkcji życiowych

  • Można ocenić źrenice oraz przeprowadzić badanie według skali Glasgow.

    • Algorytm stabilizacji kręgosłupa szyjnego:

    1. ratownik klęka za głową poszkodowanego, pochyla się, chwyta za głowę oburącz w okolicach skroniowych, wykonując jednocześnie lekki naciąg w osi długiej ciała, łokcie opiera o podłoże

    2. może jednocześnie udrożnić drogi oddechowe

    3. jeśli sytuacja tego wymaga i np. konieczne jest prowadzenie masażu serca, a ratownik jest sam, musi wtedy klęknąć z boku poszkodowanego. Dlatego w dalszej kolejności stabilizuje głowę poszkodowanego między swoimi kolanami - ma wtedy wolne ręce i z obu stron głowy przykłada prowizoryczne materiały, które mają uniemożliwić wykonywanie głową ruchów na boki - odzież, ręczniki, buty, albo jeśli umożliwia to podłoże, na którym leży poszkodowany - podsypuje piasek, ziemię itp.

    4. jeśli jest dwóch ratowników, to jeden z nich przez cały czas stabilizuje głowę i szyję i jednocześnie udrażnia drogi oddechowe, a drugi prowadzi czynności ratownicze.

    URAZY SZYI
    Należy podejrzewać w następujących przypadkach:

    Uszkodzenie krtani i tchawicy

    Objawy:

    Postępowanie:

    Uszkodzenie naczyń szyjnych

    Uszkodzenie naczyń w obrębie szyi może dotyczyć zarówna żył jak i tętnic.

    Skutki:

    Objawy:

    Postępowanie:

    1. W przypadku uszkodzonej żyły należy zatamować krwawienie, przykładając jałowy opatrunek, folię. W przypadku braku powyższych materiałów można przyłożyć rękę.

    2. W przypadku krwawienia tętniczego działanie musi być bardzo szybkie! Krwawienie należy zatamować, stosując ucisk na uszkodzoną tętnicę. Ucisk (na tętnicę szyjną) może być tylko jednostronny.
      Uciskanie tętnic po obydwu stronach szyi powoduje zaburzenia ukrwienia mózgowia!

    URAZY KRĘGOSŁUPA I RDZENIA KRĘGOWEGO
    Urazy tego typu mogą towarzyszyć urazom głowy.

    Zawsze należy je podejrzewać w następujących okolicznościach:


    Urazy, które predysponują do uszkodzeń kręgosłupa są następujące:

    Skutki:
    Urazy kręgosłupa mogą powodować złamania kręgów, przemieszczenie krążków międzykręgowych itp. i doprowadzić do ucisku rdzenia kręgowego (np. przez odłam kostny).
    Urazy rdzenia kręgowego mogą prowadzić do wstrząśnienia i stłuczenia rdzenia, przerwania jego ciągłości oraz uszkodzenia nerwów rdzeniowych. W zależności od wysokości, na której został uszkodzony rdzeń kręgowy, mogą mieć miejsce zaburzenia oddychania poszkodowanego:

    Zdarza się, że uraz rdzenia kręgowego ma podłoże jatrogenne, tzn. został spowodowany wskutek nieumiejętnie udzielonej pomocy.

    Objawy:

    Uszkodzenia kręgosłupa:

    Uszkodzenia rdzenia kręgowego:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Unieruchomienie głowy i szyi oraz tułowia

    3. Ocena funkcji życiowych - oddech, tętno:

  • Jeśli poszkodowany musi być przeniesiony, jest to możliwe po uprzednim unieruchomieniu głowy, szyi i tułowia.

    • URAZY KLATKI PIERSIOWEJ
    Stany zagrożenia zdrowia i życia związane z urazami w obrębie klatki piersiowej dotyczą głównie zaburzeń funkcjonalnych w obrębie układów oddechowego i krążenia.

    Złamania żeber

    Objawy:

    Postępowanie:

    Nie ma specjalnego postępowania w przypadku złamania żebra - nie jest zalecane unieruchamianie klatki piersiowej poprzez założenie opaski elastycznej.

    Niestabilna klatka piersiowa

    Definicja - o niestabilnej klatce piersiowej można mówić w przypadku złamania trzech lub więcej żeber w dwóch miejscach.

    Objawy:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Udrożnienie dróg oddechowych

    3. Ustabilizowanie klatki piersiowej, poprzez unieruchomienie złamanych żeber. Początkowo mogą to być ręce ratownika. Można poszkodowanego położyć na uszkodzonym boku - pozycja taka stabilizuje złamane żebra oraz poprawia oddychanie i zmniejsza ból.

    Odma opłucnowa

    Krwawienie do jamy opłucnej

    Definicja - krwawienie do opłucnej to gromadzenie się krwi w jamie opłucnowej. Określane jest też jako krwiak opłucnej.

    Skutki:

    Napływająca do opłucnej krew może pochodzić z uszkodzonych naczyń ściennych klatki piersiowej, dużych naczyń znajdujących się w śródpiersiu oraz z płuc. Krwawienie może doprowadzić do rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego, a gromadząca się krew w opłucnej, wskutek ucisku na płuco - do zaburzeń oddychania.

    Objawy:

    Przy gromadzeniu się krwi w jamie opłucnowej objawy mogą być podobne, jak w przypadku odmy opłucnowej:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Udrożnienie dróg oddechowych

    3. Gdy poszkodowany jest przytomny - pozycja siedząca lub półsiedząca; poprawia to oddychanie. Jeśli stwierdza się objawy wstrząsu hipowolemicznego - pozycja przeciwwstrząsowa

    W przypadku stwierdzenia obecności penetrującego ciała obcego w klatce piersiowej, np. pręta, noża należy je ustabilizować poprzez przyłożenie opatrunku. Takiego ciała obcego nie wolno usuwać na miejscu zdarzenia! Grozi to powstaniem otwartej rany klatki piersiowej, odmy opłucnowej oraz masywnym krwiakiem!

    Tamponada serca

    Jest to obecność dużej ilości płynu (krwi) w worku osierdziowym.

    Skutki:

    Normalnie w worku osierdziowym znajduje się niewielka ilość płynu. Jeśli jednak w worku osierdziowym gromadzi się np. duża ilość krwi, która może pochodzić z pękniętego serca, czy rozerwanych dużych naczyń to powoduje ucisk serca i tym samym pogarsza wyrzut krwi na obwód. W związku z tym praca serca jest upośledzona - serce uciskane coraz bardziej nie może się skuteczne kurczyć. Gdy miejsca zaczyna brakować- serce zostaje niedotlenione i dochodzi do zatrzymania jego akcji w fazie rozkurczu.
    Objawy:

    Zaburzenia ze strony układu krążenia:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Ułożenie poszkodowanego w pozycji półsiedzącej, aby zmniejszyć napływ krwi do serca i tym samym do osierdzia

    3. Kontrolowanie oddechu i tętna

    4. Jeśli rozpoznanie tamponady serca jest pewne, należy ją obarczyć poprzez nakłucie worka osierdziowego i odciągnięcie płynu. Jest to jednak postępowanie przyrządowe i nie wszyscy ratownicy mają do tego uprawnienia. Wykonywanie tej procedury wymaga odpowiedniego przeszkolenia.

    Czasami rozpoznanie tamponady serca może być trudne. Należy zróżnicować ją z odmą opłucnową wentylową. Poniższa tabela przedstawia podobieństwa i różnice w obu przypadkach.

    Porównywane parametry

    Odma opłucnowa wentylowa

    Tamponada serca

    Wypełnienie żył szyjnych

    Nadmierne

    Nadmierne

    Pozycja tchawicy na szyi

    Przesunięta w stronę przeciwną do występującej odmy

    W linii środkowej - nie jest przesunięta

    Odgłos opukowy

    Nadmiernie jawny nad miejscem występowania odmy

    Prawidłowy - symetryczny


    URAZY MIEDNICY
    Najczęstsze okoliczności urazów miednicy:


    Skutki:

    Urazy miednicy mogą manifestować się jako złamania kości miednicy, którym często towarzyszy masywne krwawienie. Może dojść do uszkodzenia układu moczowego (pęcherza i cewki moczowej), układu pokarmowego (odbytnicy), a także do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych tej okolicy.

    Objawy:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Ocena stanu poszkodowanego (szczególnie istotna przy współistniejącym krwawieniu)

    3. Unieruchomienie miednicy i obu kończyn dolnych

    4. Okresowa kontrola oddechu, tętna.

    URAZY BRZUCHA
    Skutki:

    Urazy brzucha mogą spowodować uszkodzenia powłok jamy brzusznej oraz narządów wewnętrznych. Skutkiem urazów wątroby i śledziony może być krwawienie prowadzące do powstania wstrząsu hipowolemicznego. Uszkodzenie narządów posiadających światło, takich jak np. żołądek czy jelita powoduje wydostanie się ich zawartości do jamy brzusznej, co zwiększa ryzyko powstania zapalenia otrzewnej.

    Objawy:

    Postępowanie:

    1. Wezwanie pomocy

    2. Jedlinie stwierdza się objawów wstrząsu - ułożenie poszkodowanego w pozycji półleżącej ze zgiętymi kończynami dolnymi

    3. W przypadku wstrząsu - ułożenie w tzw. pozycji przeciwwstrząsowej - z uniesionymi kończynami dolnymi o 30st.

    4. W razie potrzeby udrożnienie dróg oddechowych oraz kontrola oddechu i tętna

    5. Jeśli ma miejsce wytrzewienie, tzn. narządy wydostają się na zewnątrz jamy brzusznej - często są to jelita - należy pokryć je wilgotnym, jałowym opatrunkiem. Nie wolno wprowadzać ich do jamy brzusznej!

    6. Jeśli widoczne są tkwiące w powłokach jamy brzusznej ciała obce - nie wolno ich usuwać, należy zabezpieczyć je opatrunkiem!

    WYPADEK SAMOCHODOWY
    Skutki:

    W czasie wypadku samochodowego na pasażerów działają siły, które powodują różnego stopnia uszkodzenia ciała. Wyróżnia się 4 rodzaje kolizji, w przypadku których mamy różne mechanizmy powstawania urazów. Są to:

    Możliwe urazy po wypadku samochodowym:

    Powyższym uszkodzeniom może towarzyszyć krwawienie i wstrząs.

    Postępowanie:

    1. Zabezpieczenie miejsca wypadku - bezpieczne zaparkowanie własnego samochodu, ustawienie trójkąta ostrzegawczego. Jeśli jest ciemno, miejsce zdarzenia można oświetlić, kierując w tę stronę włączone światła własnego samochodu.

    2. Wezwanie pomocy

    3. Wyłączenie stacyjki samochodu, który uległ wypadkowi

    4. Dokonanie wstępnej oceny - ilu poszkodowanych znajduje się w samochodzie, w jakim są stanie, czy sami są zdolni do opuszczenia pojazdu, ewentualnie, czy można ich wyjąć z samochodu, jeśli jest to konieczne, np. gdy istnieje możliwość wybuchu pożaru

    5. Jeśli są wskazania do wydobycia poszkodowanego z pojazdu (niebezpieczeństwo pożaru itp., poszkodowany nie oddycha i nie ma tętna - należy to bezzwłocznie uczynić stosując chwyt Rauteka:
      Ratownik otwiera drzwi samochodu, schyla się i będąc z tyłu poszkodowanego umieszcza ręce do wysokości łokcia pod jego pachami. Następnie jedną ręką przytrzymuje brodę poszkodowanego (jeśli to możliwe - naciąga w długiej osi ciała) i przytrzymywaną w ten sposób głowę układa między swoim barkiem a głową. Drugą ręką ratownik chwyta przedramię poszkodowanego, układa je na wysokości jego brzucha i wtedy obraca poszkodowanego plecami do drzwi; w tej pozycji można bezpiecznie wydobyć go z pojazdu.
      Bardzo ważne jest sprawdzenie przed tym manewrem, czy kończyny ofiary wypadku nie są zaklinowane lub czy nie ma innych przeszkód fizycznych, które uniemożliwiałyby wyjęcie poszkodowanego.

    6. Jeśli poszkodowany znajduje się już poza pojazdem, należy go zbadać. Raz rozpoczęta stabilizacja kręgosłupa szyjnego nie może zostać przerwana, dlatego układając poszkodowanego, należy w dalszym ciągu unieruchamiać głowę i szyję a udrażniając drogi oddechowe - nie odginać głowy do tyłu!
      Jeśli poszkodowany nie oddycha i nie ma tętna, należy rozpocząć       resuscytację krążeniowo-oddechową

    7. Jeśli poszkodowany jest przytomny, również należy stabilizować odcinek szyjny kręgosłupa!

    8. Należy sprawdzić czy poszkodowany nie ma krwawień/krwotoku, zabezpieczyć miejsca krwawienia, unieruchomić złamania

    9. Zabezpieczyć poszkodowanego przed utratą ciepła (np. okryć kocem) i co kilka minut kontrolować oddech i tętno.

    Ciało obce w oku 

    Objawy:

    Pamiętaj:

    1. Ciało obce, które spowodowały uraz i tkwią wbite w jakąkolwiek część oka lub powiekę mogą być usuwane tylko przez lekarza!

    2. Jeśli nie ma rany i ciało obce znajduje się luźno pod powieką, może je usunąć dowolna osoba.

    3. Jeśli ciało nie daje się usunąć, mimo, że wydaje się nie być wbite, również należy zgłosić się do lekarza.

    Postępowanie:

    1. Pod powieką dolną:

  • Pod powieką górną: