„Bogurodzica”

Autor: nieznany (dzieło rodzime)

Rodzaj literacki: liryka

Gatunek literacki: pieśń religijna

Epoka literacka: średniowiecze

„Bogurodzica” jest najstarszą pieśnią religijną. Badacze przyjmują, że jest to dzieło rodzime, ponieważ nie odnaleziono tekstu, który mógłby być pierwowzorem utworu. Najstarszy jej zapis pochodzi z 1407 roku- zawiera dwie zwrotki z zapisem nutowym. Śpiewano ją za czasów Władysława Jagiełły, w ważnych dla kraju chwilach, np. przed bitwą pod Grunwaldem; nazywana była „pieśnią ojców”.

Najstarsza część „Bogurodzicy” składa się z dwóch zwrotek, przedzielonych refrenem- „Kyrieleison” („Panie zmiłuj się”). Pierwsza zwrotka to rozbudowana apostrofa skierowana do Matki Boskiej i krótka prośba, by jako wybranka Boga wstawiła się za ludźmi u swego syna. W drugiej zwrotce pojawia się bezpośredni zwrot (krótka apostrofa) do Jezusa Chrystusa, by ze względu na Jana Chrzciciela spełnił prośby ludzi ( obdarzył dostatnim życiem na ziemi i rajem po śmierci). Pieśń została napisana wierszem średniowiecznym, czyli zdaniowo-rymowym, a ilość sylab w wersie nie jest stała.

„Bogurodzica” jest zabytkiem języka polskiego, czyli świadectwem zachodzących w polszczyźnie procesów. W tekście wyróżniamy archaizmy: leksykalne, np.

„zwolena”= wybrana, składniowe, np. „Bogiem sławiena”, fonetyczne, np. „Krzciciel” = Chrzciciel oraz fleksyjne (w deklinacji i koniugacji).

„Makbet”

Autor: William Szekspir

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: tragedia szekspirowska

Epoka literacka: renesans/ barok

PLAN WYDARZEŃ

1. Przepowiednia czarownic.

2. Zabójstwo króla Dunkana przez Makbeta i jego żonę.

3. Makbet królem Szkocji.

4. Druga zbrodnia- zabójstwo Banka.

5. Ponownie u czarownic; dziwne przepowiednie.

6. Bitwa.

7. Śmierć Makbeta z ręki Makdufa.

DROGA MAKBETA DO WŁADZY

- łamanie zasad moralnych;

- ślepa ambicja;

- przepowiednia czarownic;

- uleganie namową żony;

WALKA WEWNĘTRZNA MAKBETA

• próbuje odwieść żonę od zbrodni;

• ma wątpliwości i lęk przed sprawiedliwością ziemską;

• ma skrupuły, jako poddany Dankana;

• nie akceptuje zbrodni, boi się jej;

• ma wyrzuty sumienia;

MOTYW UTWORU

Nie ma zbrodni bez kary. Naruszenie moralnego ładu niszczy człowieka, przynosi mu cierpienie i tragedie. W dramacie ukazane jest ludzkie wnętrze, psychika i natura człowieka.

„Cierpienia młodego Wertera”

Autor: Johann Wolfgang Goethe

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść epistolarna. Powieść składa się z szeregu listów głównego bohatera do przyjaciela.

Epoka literacki: romantyzm

PLAN WYDARZEŃ

1. Wyjazd Wertera na prowincję.

2. Kontemplowanie przyrody i lektura dzieł Homera.

3. Poznanie Lotty.

4. Romantyczna miłość do kobiety zaręczonej z innym mężczyzną.

5. Poznanie Alberta (narzeczonego Lotty).

6. Rozpacz z powodu niemożności związku z ukochaną.

7. Cierpienie i samobójstwo.

WERTERRYZM- romantyczna postawa charakteryzująca się pesymizmem, melancholią, poczuciem wyjątkowego osamotnienia, wyobcowania i niezrozumienia przez otoczenie, oraz wielką tragiczną miłością.

Powieść ta została odebrana jako protest przeciwko rzeczywistości i obronę prawa jednostki do wolności i miłości.

„Nie-boska komedia”

Autor: Zygmunt Krasiński

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: dramat romantyczny

Epoka literacka: romantyzm

PLAN WYDARZEŃ

1. Ślub Hrabiego z Marią.

2. Poszukiwanie ideału kobiety i poezji.

3. Narodziny syna, Orcia.

4. Opuszczenie Marii przez męża.

5. Zawód Hrabiego, poszukującego idealnej kochanki.

6. Obłęd Marii.

7. Wybuch rewolucji.

8. Hrabia Henryk na czele rewolucjonistów.

9. Choroba Orcia- ślepota, widzenie „oczyma duszy”.

10. Henryk w obozie rewolucjonistów.

11. Rozmowa Hrabiego z przywódcą rewolucjonistów, Pankracym.

12. Obrona twierdzy Okopy Świętej Trójcy.

Henryk to poeta nieszczęśliwy, przeklęty. Podążył za szatańskim wcieleniem poezji. Czuje, że nie może wiernie i poetycko przekazać tego, czego pragnie. Orcio to poeta błogosławiony. Widzi oczyma duszy, poezja jest dla niego treścią życia, oddzielnym światem, ale płaci za wszystko własnym zdrowiem.

Pokusy poetyckie:

• Dziewica (symbol poezji);

• Orzeł (symbol sławy);

• Eden (symbol natury);

Tytuł „Nie-boska komedia” jako przeciwstawienie „Boskiej komedii” Dantego. Pojawia się tu analogiczny motyw wędrówki (u Krasińskiego piekło ukazane jest jako obóz rewolucjonistów= piekło na ziemi). Zawarte w tytule słowo „komedia” brzmi ironicznie.

„Dziady cz. III”

Autor: Adam Mickiewicz

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: dramat romantyczny; połączenie rodzajów literackich

(liryki, epiki, dramatu)

Epoka literacka: romantyzm

PLAN WYDARZEŃ

1. Gustaw w więzieniu- zmiana imienia z Gustawa na Konrad, oznaczająca zmianę z romantycznego kochanka w romantycznego wieszcza, walczącego o wolność Polaków.

2. Spotkanie więźniów w wigilijny wieczór.

3. Opowiadanie Jana Sobolewskiego o cierpieniach więźniów wywożonych na katorgę.

4. Pieśń zemsty Konrada.

5. Walka Konrada z Bogiem.

6. Egzorcyzmy odprawiane nad ciałem Konrada przez księdza Piotra.

7. Widzenie księdza Piotra- „Polska Chrystusem Narodów”.

8. Rozmowy w salonie warszawskim- świadectwo kosmopolityzmu środowisk warszawskich.

9. Historia Cichowskiego.

10. Bal u Senatora; a) przesłuchanie księdza Piotra u Nowosilcowa; b) Rollisonowa u Nowosilcowa; c) taniec; d) powrót zrozpaczonej Rollisonowej; e) przepowiedziana przez księdza Piotra śmierć Doktora.

11. Spotkanie księdza Piotra z prowadzonym na przesłuchanie Konradem.

12. Noc Dziadów.

KONRAD- POETA

• ma poczucie wielkości;

• jest przekonany o swojej potędze twórczej, porównuje się z Bogiem (on- twórca słowa, Bóg- twórca świata);

• jest dumny, przekonany o swej genialności;

• czuje się niezrozumiany przez odbiorców;

KONRAD- BOJOWNIK

• deklaruje miłość do całego narodu- „ja kocham cały naród”';

• utożsamia się z narodem „ja i ojczyzna to jedno”;

• poszukuje sposobu, by pomóc ojczyźnie;

• cierpi za cały naród- „Nazywam się Milijon, bo za milijony/ Kocham i cierpię katusze”;

• jest gotowy poświęcić się dla narodu (postawa prometejska);

• domaga się od Boga władzy absolutnej, by mógł uwolnić swój naród;

Gustaw reprezentował miłość jednostkową, a Konrad reprezentuje miłość patriotyczną.

BUNT KONRADA PRZECIWKO BOGU

• Bóg nie jest miłością, tylko mądrością;

• Bóg popełnia błędy;

• Bóg nie jest ojcem świata, ale carem;

• Świat stworzony przez Boga nie jest doskonały, panuje w nim zło;

• Konrad chciałby przewyższyć Boga i uczynić naród szczęśliwym; rzuca Bogu wyzwanie w imieniu milionów, na które nie dostaje odpowiedzi;

PROMETEIZM

Poświęcenie się jednostki dla dobra ogółu. Konrad pragnie szczęścia narodu, ale chce je wywalczyć sam.

WIDZENIE KSIĘDZA PIOTRA

• Car ukazany jest jako Herod;

• Młodzież polska wydana w ręce Heroda- nawiązanie do rzezi niewiniątek;

• Cierpienie narodu jest częścią planu bożego;

• Ukazanie rozbiorów jako ukrzyżowania Chrystusa;

• Męczeństwo narodu Polskiego na wzór dziejów Chrystusa;

• Francja- Piłat- „umywa ręce”, pozwala na cierpienie Polaków;

• Wolność to Matka Boska;

• Cierpienie narodu będzie nagrodzone- tak jak Chrystus zmartwychwstał, tak Polska odzyska wolność;

• Wyzwoliciel to „straszny mąż”, zwiastun wolności („czterdzieści i cztery”)

MESJANIZM

Teoria, głosząca wyjątkowe posłannictwo danego narodu, uważanego za naród wybrany. Polska ma cierpieć, bo dzięki temu cierpieniu odzyska wolność i wyzwoli inne narody.

„Pan Tadeusz”

Autor: Adam Mickiewicz

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: epopeja narodowa

Epoka literacka: romantyzm

PLAN WYDARZEŃ

1. Przyjazd Tadeusza do Soplicowa.

2. Spotkanie z Zosią.

3. Wieczorna uczta w zamku- fascynacja Tadeusza Telimeną.

4. Historia zamku Horeszków opowiedziana Hrabiemu przez Gerwazego.

5. Zabawy w Soplicowie: polowanie, grzybobranie.

6. Polowanie na niedźwiedzia.

7. Narada szlachty dobrzyńskiej z księdzem Robakiem w karczmie Jankiela.

8. Robak na polowaniu- uratowanie życia Hrabiemu.

9. Kłótnia Hrabiego z Sędzią podczas wieczerzy w zamku.

10. Zajazd na Soplicowo, interwencja Rosjan, bitwa.

11. Walczący w obronie majątku postanawiają go opuścić i udać się do Legionów Polskich.

12. Spowiedź Jacka Soplicy i jego śmierć.

13. Legiony i wojska napoleońskie w Soplicowie.

14. Zaręczyny Tadeusza i Zosi.

15. Polonez w Soplicowie.

JACEK SOPLICA- CHARAKTERSYTYKA

• paliwoda (szybciej działa niż myśli);

• dymny ( honor szlachecki ceni ponad własne dobro, z tego powodu popełnia morderstwo);

• mściwy ( zabija Stolnika, mszcząc się za „czarną polewkę” );

• świetny strzelec ( ratuje Hrabiego i Tadeusza podczas polowania, zabijając jednym strzałem niedźwiedzia;

• nieszczęśliwie zakochany (kocha z wzajemnością Ewę Horeszkównę, lecz miłość ta jest nieszczęśliwa, gdyż ojciec Ewy z przyczyn majątkowych nie pozwala na ślub);

• samotny (po nadaniu mu miana zdrajcy stroni od ludzi i ucieka z Litwy);

• patriota (kocha ojczyznę zarówno w młodości, jak i później, gdy walczy o nią w szeregach wojsk napoleońskich);

„Romantyczność”

Autor: Adam Mickiewicz

Rodzaj literacki: epika/ liryka/ dramat (synkretyzm rodzajowy)

Gatunek literacki: ballada

Epoka literacka: romantyzm

Ballada ta ma charakter programowy, uznawana jest za manifest polskiego romantyzmu. Można ją podzielić na dwie części. Pierwsza przedstawia scenkę, druga jest odzwierciedleniem sporu klasyków z romantykami. Utwór rozpoczyna się mottem zaczerpniętym z Szekspira- słowa te mają podkreślić znaczenie wyobraźni i wrażliwości, które są tak samo ważne jak rozum i myślenie.

Na rynku małego miasteczka o świcie Karusia zachowuje się jak szalona. Młoda dziewczyna twierdzi, że przyszedł do niej duch zmarłego narzeczonego- Jaśka. Rozmawia z nim, tuli się do niego, prosi by jej nie opuszczał. Z jej opisu wynika, że Jaśko jest zimny i blady, dziewczyna jednak przed nim nie ucieka. Wokół zaczynają się gromadzić ludzie. Nikt oprócz Karusi, nie widzi ducha, gmin jednak modli się, wierząc w kontakty świata zmarłych ze światem żywych. Ludzie twierdzą, że „Jasio być musi przy swej Karusi, / On ją kochał za żywota”. Tak definiują miłość romantyczną- uczucie to łączy dusze, nawet śmierć nie może być dla niego przeszkodą. Nagle wśród tłumu pojawia się Starzec, który wyśmiewa modlących się i oskarża ich o wiarę w zabobony. Ripostuje mu poeta opowiadający się za „czuciem i wiarą”. Kończy on spór, jednoznacznie stwierdzając, że posługiwanie się jedynie rozumem nie daje pełnej możliwości poznania rzeczywistości, ogranicza poznanie do „prawd martwych”, zaleca więc: „Miej serce i patrzaj w serce”.

„Kordian”

Autor: Juliusz Słowacki

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: dramat romantyczny

Epoka literacka: romantyzm

PLAN WYDARZEŃ

Przygotowanie

1. Noc sylwestrowa 31 XII 1799 - w Karpatach w grocie Twardowskiego szatan stwarza przywódców powstania listopadowego.

Prolog - Wypowiedzi trzech Osób:

1. Pierwsza Osoba: poezja ma łagodzić ból po stracie wolności.

2. Druga Osoba: apokaliptyczna wizja współczesnej rzeczywistości.

3. Trzecia Osoba: prawdziwa poezja jest ponadczasowa, pozwala zachować świadomość narodową.

Akt I

1. Kordian rozmyśla o śmierci przyjaciela; brak mu celu, próbuje mu pomóc stary wierny sługa - Grzegorz.

2. Po rozmowie z ukochaną Laurą Kordian pragnie popełnić samobójstwo, próbuje, ale mu się to nie udaje.

Akt II

1. Kordian podróżuje i zdobywa życiowe doświadczenie

• Anglia - pieniądz rządzi światem;

• Włochy - nawet miłość można kupić, ale jest to wówczas puste, nieszczere i sztuczne uczucie (historia z Wiolettą); niewolę Polaków sankcjonuje nawet papież - głowa Kościoła, co jest dowodem, że w świecie liczy się siła i przewaga polityczna.

Improwizacja na szczycie Mont Blanc:

• Kordian staje się patriotą, który będzie walczył o wolność swojego narodu;

• bohater określa rolę Polski w dziejach Europy: poświęci się w walce o wolność wszystkich ciemiężonych narodów.

Akt III

1. Koronacja cara na placu zamkowym w Warszawie.

2. Spotkanie spiskowców w lochach kościoła św. Jana, odbywa się głosowanie nad zamachem na cara, w końcu Kordian podejmuje się go zabić.

3. Przed sypialnią cara: Strach i Imaginacja (oznaki słabości psychicznej) uniemożliwiają Kordianowi wykonanie zadania; zostaje aresztowany, a następnie zamknięty w szpitalu dla obłąkanych.

4. Wizyta Doktora - szatana.

5. Kordian przed carem i księciem Konstantym - skok ponad bagnetami; spowiedź Kordiana i przygotowanie na śmierć.

6. Spór cara i księcia Konstantego: car chce śmierci Kordiana, Konstanty jego ułaskawienia.

7. Plac Marsowy - Kordian przed plutonem egzekucyjnym.

Poeta pisząc ten utwór chciał dać odpowiedź na pytanie, dlaczego powstanie listopadowe upadło i jaką rolę powinna spełniać twórczość poety narodu podbitego.

POLSKA WINKELRIEDEM NARODÓW

Są to słowa Kordiana, wypowiedziane na szczycie Mount Blanc. Odnoszą się one do Arnolda Winkelrieda, który był szwajcarskim rycerzem i podczas bitwy skierował swoją pierś w włócznie nieprzyjaciół i tym sposobem, poświęcając swoje życie, umożliwił Szwajcarom zwycięstwo w bitwie. (Polska ma się poświęcić dla dobra innych narodów)

„Lalka”

Autor: Bolesław Prus

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: pozytywizm

PLAN WYDARZEŃ

Tom I

1. 1878 r. Warszawa - w jednej z jadłodajni toczy się rozmowa o Wokulskim: był subiektem w piwiarni Hopfera, uparcie się uczył, wziął udział w powstaniu styczniowym, za co został zesłany na Syberię. Potem ożenił się z Małgorzatą Minclową (wdową po właścicielu sklepu), został wdowcem i wyjechał do Turcji, gdzie powiększa majątek.

2. Ignacy Rzecki prowadzi sklep Wokulskiego, który ten odziedziczył po Minclowej.

3. Pamiętnik starego subiekta (dzieje Rzeckiego): dzieciństwo, praktyka w galanteryjnym sklepie Mincla, praca w sklepie.

4. Powrót Wokulskiego do Warszawy - dziesięciokrotnie powiększył majątek zmarłej żony.

5. Trudna sytuacja majątkowa Łęckich. Izabela sprzedaje srebrną zastawę, którą podobnie jak weksle ojca, kupuje Wokulski. Dumna i próżna panna przeczuwa, że Wokulski chce się starać o jej rękę.

6. Panna Łęcka udaje się do sklepu Wokulskiego. Traktuje go lekceważąco - jest przecież kupcem. Wokulski rozmyśla nad obłudą i zakłamaniem arystokracji.

7. Wokulski pomaga Wysockiemu, jego sklep odwiedzają jednocześnie hrabia i hrabina Krzeszowscy, którzy pozostają w separacji.

8. Święta wielkanocne. W kościele św. Józefa na Krakowskim Przedmieściu odbywa się kwesta, w której bierze udział panna Izabela.

9. Na przyjęciu w kręgu arystokracji Stanisław spotyka Izabelę. Jej osoba i majątek są tematem większości rozmów. Wokulski nie czuje się dobrze w dusznej atmosferze salonów.

10. Pamiętnik starego subiekta (wspomnienia Rzeckiego na temat kampanii węgierskiej): Wiosna Ludów, Rzecki wraz z przyjacielem, Augustem Katzem, walczą na Węgrzech. Katz popełnia samobójstwo, Rzecki wraca do Warszawy. Wokulski zakłada nowy sklep, którego prowadzenie powierza Rzeckiemu.

11. Wokulski na spotkaniu grupy bogatych szlachciców i kupców, rozmawiają o założeniu spółki handlowej.

12. Stanisław decyduje się kupić za zawyżoną cenę kamienicę Łęckich.

13. Wokulski jest coraz bardziej zakochany w Izabeli. Aby nie zostać wyśmianym w towarzystwie, uczy się języka angielskiego. W końcu zostaje zaproszony na obiad do Łęckich.

Tom II

1. Przygotowania Wokulskiego do wizyty u Łęckich. W końcu ich odwiedza. Mimo że celowo popełnił kilka gaf, zauważa, że dla pana domu jego osoba ma duże znaczenie. Izabela robi mu kilka zwierzeń. W końcu Łęccy zapraszają pana Stanisława na wspólną wycieczkę do Paryża.

2. Wokulski pomaga potrzebującym: Obermanowi, Marii, potem spotyka się z Izabelą.

3. Do Warszawy przyjeżdża na występy śpiewak Rossi. Izabela jest nim zachwycona. Aby zrobić jej przyjemność, Wokulski obsypuje Rossiego kwiatami i prezentami.

4. Wokulski kupuje kamienicę Łęckich za zawyżoną cenę 90 tys. rubli. Łęcki jest zawiedziony, co dowodzi całkowitej ignorancji w sprawach interesów, myślał, że uda mu się uzyskać ze sprzedaży 120 tys. rubli.

5. Rzecki dowiaduje się o celu wszystkich działań Wokulskiego. Tymczasem do Łęckich przybywają wierzyciele. Izabela jest zmuszona wezwać Wokulskiego, aby uregulował należności.

6. W międzyczasie Łęccy dowiadują się o zawyżeniu ceny kamienicy. Unoszą się honorem i ozięble traktują Stanisława.

7. Izabelę odwiedza Starski - młody hulaka i utracjusz - planują wspólne wakacje. Rozmawiają w języku angielskim w obecności Wokulskiego, który rozumie każde słowo i bardzo cierpi.

8. Pamiętnik starego subiekta (dzieje Wokulskiego): Wokulski wyjeżdża do Paryża. Wspomnienia: pobyt Stanisława u Hopfera - upór w zdobywaniu wiedzy, uczestnictwo w powstaniu, pobyt w Irkucku, powrót do Warszawy i kłopoty ze znalezieniem pracy, ślub z Minclową, jej śmierć, spotkanie z Izabelą w teatrze, całkowita zmiana.

9. Pamiętnik starego subiekta: Rzecki odwiedza mieszkańców kamienicy kupionej przez Wokulskiego. Poznaje panie Jadwigę Misiewiczową i Helenę Stawską.

10. Wokulski w Paryżu. Spotyka tu swego przyjaciela Suzina i genialnego chemika, prof. Geista, który namawia go, aby poświęcił się nauce.

11. Powrót do Warszawy i wyjazd do Zasławka na zaproszenie prezesowej Zasławskiej. Spotkanie z Izabelą, nadzieje na związek z ukochaną kobietą.

Tom III

1. Pamiętnik starego subiekta: 1879 r., opis stosunków panujących w kamienicy kupionej przez Wokulskiego, charakter baronowej Krzeszowskiej.

2. Pamiętnik starego subiekta (historia procesu o lalkę): Krzeszowska odkupuje od Wokulskiego kamienicę. Wytacza Stawskiej proces o lalkę i przegrywa go. Rzecki planuje ożenić Wokulskiego ze Stawską.

3. Izabela zaczyna traktować Wokulskiego jako kandydata na męża. Krzeszowscy godzą się. W Algierze zostaje odnaleziony mąż pani Stawskiej.

4. Wokulski wraz z Łęcką i Starskim jadą do Krakowa. Umizgi Starskiego i swobodne zachowanie Łęckiej sprawiają, że Stanisław opuszcza ich i zamierza popełnić samobójstwo.

5. Wysocki ratuje Wokulskiemu życie. Bohater wraca do Warszawy. Wycofuje się z interesów, popada w apatię. W końcu wyjeżdża do Moskwy.

6. Pamiętnik starego subiekta: Rzecki choruje. Wśród mieszkańców Warszawy narasta niechęć do Żydów.

7. Umiera Łęcki, ojciec Izabeli. Wraca Wokulski, który wysadza ruiny zamku w Zasławku, a następnie znika: nie wiadomo, czy popełnił samobójstwo, czy też żyje. Umiera Rzecki. Izabela postanawia zostać zakonnicą.

STANISŁAW WOKULSKI- BOHATER PRZEŁOMU EPOK

1. Stanisław Wokulski- romantyk

• kieruje się w życiu sercem, uczuciem i emocjami (miłość do Izabeli Łęckiej);

• nieszczęśliwie zakochany (kocha, lecz nie jest kochany, wybranka lekceważy go);

• osamotniony (arystokracja go nie akceptuje, nie znajduje zrozumienia wśród kupców);

• patriota (brał udział w powstaniu styczniowym);

• tajemniczy (wyjechał nagle i niespodziewani, nie zostawiając żadnej informacji o dalszych planach);

2. Stanisław Wokulski- pozytywista

• całe życie poświęca pracy (rozwija działalność handlową, zakłada spółkę handlu ze wschodem);

• szczególne znaczenie przypisuje nauce ( uczy się w szkole przygotowawczej i Szkole Głównej);

• realizuje hasła pracy u podstaw (pomaga Mariannie-organizuje dla niej mieszkanie u Magdalenek i pracę w Szwalni);

• popiera emancypację kobiet ( pomaga usamodzielnić się pani Stawskiej);

„Kamizelka”

Autor: Bolesław Prus

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: nowela

Epoka literacka: pozytywizm

Pewnej wiosny, w kwietniu, do warszawskiej kamienicy sprowadziło się małżeństwo ze służącą. Pani dawała lekcje, pan był drobnym urzędnikiem, żyli spokojnie, choć niezbyt bogato. Po pewnym czasie służąca odeszła, a panu przytrafił się nagły krwotok. Sprowadzony natychmiast lekarz uspokoił przerażoną żonę, że to nic poważnego i zalecił spacery, a najlepiej wyjazd na wieś- to ostatnie było jednak nie możliwe. Choroba postępowała, pan przestał pracować, żona, żeby utrzymać dom, brała dodatkowe lekcje. Po pewnym czasie, widząc jak bardzo schudł, chory zaczął podejrzewać, że żona go oszukuje, nie mówi mu prawdy o jego stanie zdrowia. Codziennie ubierał się więc i po luzach w kamizelce sprawdzał, jak bardzo szczupleje. Pewnego dnia zaczął jednak dowodzić żonie, że jest lepiej, że zaczyna nabierać ciała; jego zdaniem, kamizelka stała się za ciasna. W żonę także wstąpiła otucha. Po kilku dniach mąż zastał żonę za szafą, gdy nad czymś ogromnie się trudziła. Zapytana wyjaśniła, że podnosiła ciężkie wieko kufra. Mąż ubrał kamizelkę i rozpromienił się- była za ciasna! Opowiedział wtedy żonie historię swego szachrajstwa: otóż by jej nie martwić ciągłą utratą wagi przesuwał codziennie sprzączkę w kamizelce o jedną dziurkę, by wydawała się ciasna, w ten sposób poprzedniego dnia doszedł do ostatniej dziurki i nie wiedział co robić. A tu nagle, kamizelka, bez przesuwania sprzączki, zrobiła się za obcisła. Chory wkrótce umarł, a jego żona sprzedała wszystkie rzeczy i wyprowadziła się. Gdy się spojrzało na kamizelkę, łatwo było odgadnąć, że pracowały nad nią dwie osoby: mąż przesuwając sprzączkę i żona, skracając za szafą pasek z drugiej strony kamizelki.

Tematem noweli jest głęboka miłość dwojga ludzi, którzy w jej imię są gotowi przyjąć cierpienie.

„Nad Niemnem”

Autor: Eliza Orzeszkowa

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: pozytywizm

Pisarka ukazuje w powieści ukazuje zmiany jakie zachodzą w polskim społeczeństwie szlacheckim. Bohaterowie dzielą się na dwie grupy: bohaterów pozytywnych oraz pasożytów i próżniaków. Ukazany jest konflikt miedzy dworem, a zaściankiem (małą szlachtą). Konflikt ten wynika z zatracenia poczucia wspólnoty. Utwór nawiązuje do walk napoleońskich. Pojawiają się hasła pracy u podstaw oraz kultu nauki i pracy.

DWIE MOGIŁY

1. Mogiła Jana i Cecyli- symbol przeszłości, wielkiej miłości; uczy młodych, że trzeba szukać szczęścia w miłości i w pracy, gdyż one stanowią o bogactwie i pięknie życia człowieka;

2. Mogiła czterdziestu bezimiennych powstańców ( wygląda jak pagórek, nią ma nawet krzyża), którzy zginęli w walce z zaborcą- uczy patriotyzmu; z niej młodzi czerpią moc i otuchę; u jej stóp rodzi się w nich wola, by życie uczynić pięknym;

Tytuł powieści pierwotnie miał nosić tytuł „Mezalians”, ponieważ opowiada o dziejach miłości panny ze dworu i chłopa z zaścianka (Jana i Justyny).

„Gloria victis”

Autor: Eliza Orzeszkowa

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: nowela

Epoka literacka: pozytywizm

PLAN WYDARZEŃ

1. Przyjaźń Marysia i Anieli Tarłowskich z Jagminem.

2. Przybycie powstańczego oddziału do lasu.

3. Życie w oddziale Romualda Traugutta.

4. Starcie z Rosjanami.

5. Śmierć Tarłowskiego i Jagmina.

6. Samotna leśna mogiła.

Nowela jest poświęcona tematyce patriotycznej. Wyrosła z obserwacji samej autorki, która brała udział w powstaniu styczniowym. Symbolika mogiły powstańczej odwołuje się do romantycznego hasła: „umrzeć musi, co ma żyć” Jej tytuł w tłumaczeniu oznacza: chwała zwyciężonym i jest parafrazą słów „vae victis” (biada zwyciężonym).

„Zbrodnia i kara”

Autor: Fiodor Dostojewski

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: pozytywizm

PLAN WYDARZEŃ

część I
1.Raskolnikow u lichwiarki Alony Iwanowny-zastawienie srebrnego zegarka


2.Spotkanie Raskolnikowa z Marmieładowem.
3.Straszny sen Raskolnikowa o katowanej kobyłce.
4.Przygotowania do zbrodni.
5.Zabójstwo lichwiarki i jej siostry- Lizawiety

część II
1.Pozbycie się skradzionych kosztowności.
2.Choroba Raskolnikowa.
3.Aresztowanie Mikołaja podejrzanego o zbrodnię na lichwiarce.
4.Powrót Raskolnikowa na miejsce zbrodni.
5.śmierć Marmieładowa.
6.Matka i siostra u Raskolnikowa.

część III
1.Wizyta Soni z wiadomością o pogrzebie ojca.
2.Pierwsza rozmowa Raskolnikowa z Porfirym.

część IV
1.świdrygajłow u Raskolnikowa.
2.Zerwanie przez Dunię zaręczyn z Lużynem.
3.Raskolnikow w mieszkaniu Soni.
4.Druga rozmowa Raskalnikowa z Porfirym.

cześć V
1.Stypa po pogrzebie Marmieładowa.
2.Katarzyna Marmieładow i jej dzieci wyrzucone z mieszkania.
3.Raskolnikow wyjawia Soni prawdę.
4.Smierć Katarzyny Iwanowny.

część VI
1.Odkrycie prawdy przez Porfirego Pietrowicza.
2.Dramatyczne spotkanie Duni ze Swidrygajłowem.
3.Pożegnanie Raskolnikowa z matką.
4.Przyznanie się Raskolnikowa do winy.

Epilog
1.Wyrok na Raskolnikowa -8 lat katorgi.
2.Slub Duni i Razumichima.
3.Miłość Raskolnikowa do Soni.


Raskolnikow (główny bohater), uważa, że istnieją dwie kategorie ludzi zwykli zjadacze chleba oraz Ci wybitni nadludzie. Uważa się za lepszego od innych, jednostkę wybitną; swoją zbrodnię traktuje jako eksperymenty. Według niego można zabijać „ludzkie wszy”.

KONFRONTACJA DWÓCH FILOZOFII

1. Raskolnikow uważa, że wybitna jednostka ma prawo do łamania norm moralnych, do zabijania innych ludzi; że człowiek wyjątkowy ma prawo zabić „pasożyta”;

2. Głęboko wierząca Sonia, odmawia człowiekowi prawa zabijania innych ludzi; nie dzieli ich na kategorie; reprezentuje jedyną, właściwą filozofię zbrodni;

SYMBOLICZNE ZMARTWYCHWSTANIE BOHATERA

Po rocznym pobycie na katordze, Rodiona Raskolnikowa ogarnia skrucha, uznaje, że bardzo się pomylił, że jego idea była fałszywa i zbrodnicza. Uświadamia sobie, że zabił dwie niewinne osoby i nie ma na to żadnego usprawiedliwienia. Dojrzewa do przemiany wewnętrznej.

SONIA

Wzorowana na biblijnej Marii Magdalenie, nie ma wykształcenia, poświęca się dla rodziny i decyduje na pracę jako prostytutka. Zostaje wyobcowana ze społeczeństwa.

„Mendel Gdański”

Autor: Maria Konopnicka

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: nowela

Epoka literacka: pozytywizm

PLAN WYDARZEŃ

1. Życie Mendla w Warszawie.

2. Sygnały o wystąpieniach antyżydowskich.

3. Smutna przygoda Kubusia.

4. Rozmowa Mendla z zegarmistrzem.

5. Napad na warsztat Mendla.

6. Zmiana uczuć Mendla do Warszawy i jej mieszkańców („u mnie umarło serce do tego miasto”).

W tym utworze Konopnicka krytykuje prześladowania mniejszości narodowych, które są zakorzenione w kulturze polskiej i wniosły do niej dorobek kulturowy i naukowy.

„Chłopi”

Autor: Władysław Stanisław Reymont

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: młoda polska (modernizm)

PLAN WYDARZEŃ

1. Agata wyrusza do miasta żebrać.

2. Na polu Borynów trwają wykopki. Józka przynosi wiadomość, że padła jedna z krów. Hanka - żona Antka - wraca z nią do domu.

3. Gniew gospodarza - Boryna zarzuca Hance, że źle się opiekowała gospodarstwem. W rozmowie z wójtem chętnie słucha o możliwości ponownego ożenku.

4. Boryna udaje się do Tymowa (ma sprawę o uznanie ojcostwa). Wraca z Dominikową - matką Jagny, wzajemnie próbują się wybadać na temat ewentualnych zaręczyn Macieja z Jagną.

5. Niedziela: Kuba (parobek Borynów) zanosi księdzu upolowane kuropatwy. Żyd Jankiel oferuje mu pieniądze z zamian za regularne dostarczanie dziczyzny.

6. Odbywa się jarmark w Tymowie, Boryna kupuje Jagnie prezenty - pierwsze oficjalne oznaki matrymonialnych zamiarów.

7. Antek spotyka Jagnę - czują wzajemne pożądanie. Ambroży rozmawia z Dominikową o zaręczynach jej córki z Boryną. Jagna powierza decyzję matce, która ze względu na wysoki zapis na rzecz Jagny zgadza się na ślub.

8. Do Jagny zaleca się Mateusz, spotkanie przerywa Dominikowa. Jagna idzie do Borynów. Wieczorem do domu odprowadza ją Antek.

9. Oficjalne zaręczyny Jagny z Boryną. Wiadomość o tym, że dziedzic sprzedał las częściowo należący do lipczan.

10. Boryna zapisuje Jagnie dużą część ziemi. Cała rodzina jest oburzona. Dochodzi do bójki między Maciejem i Antkiem. Młodzi Borynowie opuszczają dom ojca. Kuba zostaje ranny w lesie.

11. W chacie Dominikowej odbywa się wesele Jagny i Boryny. Kuba umiera.

Reymond ukazuje trud chłopskiej pracy, która stanowi istotny sens chłopskiego życia; jest ściśle związana z egzystencją wsi, ziemią, przyrodą i porami roku, nabiera cech obrzędowych- niemal magicznych.

KONFLIKTY NA WSI

• Walka o ziemię, pragnienie jej posiadania;

• Spór o gospodarstwa, morgi;

Posiadanie ziemi decyduje o poziomie życia, osobistej pomyślności, samodzielności, niezależności, o autorytecie i poczuciu ważności, a także randze społecznej, przyjaźniach i ożenkach. Walka o ziemie to spór pokoleniowy, związany z tradycją rodu.

CECHY CHŁOPÓW

• przywiązanie do ziemi i tradycji;

• religijność;

• pracowitość;

• nieufność do dworu;

• ciemnota i zacofanie;

• kłótliwość, wybuchowość i alkoholizm;

„Wesele”

Autor: Stanisław Wyspiański

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: dramat

Epoka literacka: młoda polska ( modernizm)

PLAN WYDARZEŃ

Akt I

1. Rozmowy gości weselnych: Dziennikarz lekceważąco odnosi się do politycznych zainteresowań chłopów; Pan Młody zachwyca się żoną; Poeta flirtuje z Maryną; przybywa Żyd, który chce nakłonić Czepca do zwrotu pieniędzy, ponieważ sam ma dług u Księdza.

2. Przychodzi Rachela: w rozmowie z Panem Młodym zachwyca się uroczystością.

3. Gospodarz w rozmowie z Poetą mówi o wielkości i godności chłopów.

4. Dziad przypomina rzeź galicyjską z 1846 r.

5. Rachela rozmawia z Poetą o sztuce i „żywej” poezji. Panna Młoda za namową Poety zaprasza na wesele całą poezję.

Akt II

1. Isi ukazuje się Chochoł, zapowiada przybycie innych zjaw.

2. Marysi pojawia się Widmo jej zmarłego narzeczonego; Dziennikarzowi Stańczyk, który wyrzuca mu bierność, fałsz i zakłamanie; Poecie - Czarny Rycerz, który potępia postawę cierpienia, dekadentyzmu; Panu Młodemu Hetman, krytykuje zbliżenie panów do chłopów (a raczej demaskuje jego powierzchowność); Dziadowi zjawia się Upiór - znak czasów rabacji galicyjskiej.

3. Do gospodarza przybywa Wernyhora ze „Słowem-Rozkazem” zorganizowania chłopów i poprowadzenia ich do walki o wolność; zapowiada niezwykłe wypadki i niezwykłych gości.

4. Gospodarz poleca Jaśkowi zawiadomić chłopów o zbliżającej się walce, daje mu złoty róg otrzymany od Wernyhory, sam znajduje złotą podkowę, którą jego żona skrzętnie chowa do skrzyni.

Akt III

1. Gospodarz układa się do snu. Czepcowa i Gospodyni rozmawiają o weselu i gościach z miasta.

2. Z zewnątrz nadchodzą wieści o poruszeniu wśród chłopów i przygotowaniach do walki.

3. Panna Młoda i Poeta rozmawiają o Polsce, która jest w sercu każdego Polaka.

4. Czepca ogarnia poruszenie, budzi ze snu Gospodarza, który nie pamięta spotkania z Wernyhorą. Przed chatą gromadzą się uzbrojeni w kosy chłopi.

5. Wpada podekscytowany Poeta, który opowiada o dziwnych zjawiskach widocznych na niebie. Wszystkich ogarnia podniosły nastrój, oczekują na coś niezwykłego.

6. Gospodarz ciągle nie może sobie przypomnieć, kto się u niego zjawił nocą. W końcu sobie przypomina. Wszyscy oczekują przybycia Wernyhory z Archaniołem. Nieruchomieją zapatrzeni w dal.

7. Przybywa Jasiek. Przypomina sobie, że miał zadąć w róg, ale okazuje się, że go zgubił, kiedy podnosił swoją czapkę z piór.

8. Chochoł każe mu powyjmować chłopom z rąk kosy, a następnie gra melodię, w takt której zgromadzeni tańczą obłędny, monotonny taniec.

Jednym z zasadniczych problemów, ukazanych w dramacie Wyspiańskiego jest obraz różnic istniejących pomiędzy modelami życia i tendencjami panującymi w społeczeństwie polskim, podzielonym na chłopów i mieszczan. Chłopi mają świadomość swej przynależności narodowej i są gotowi podjąć walkę o odzyskanie niepodległości. Brak im jedynie odpowiedniego przywódcy. Natomiast inteligencja ma bardzo sielankowy i nieprawdziwy obraz polskości, wyrażanej w- często pustych i pozbawionych autentycznej treści- symbolach i gestach.

KTO JEST KIM W „WESELU”

Pan Młody - Lucjan Rydel

Panna Młoda - Jadwiga Mikołajczykówna

Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer

Poeta - Kazimierz Przerwa- Tetmajer

SYMBOLE W „WESELU”

a) postacie symboliczne- zjawy

• Chochoł- zapowiada przyjście innych zjaw;

• Widmo- symbol niespełnionej, romantycznej miłości;

• Stańczyk- symbol troski o losy ojczyzny;

• Rycerz- symbol siły i mocy;

• Hetman- symbol zdrady;

• Upiór- symbol rozłamu między szlachtą a chłopami;

• Wernyhora- symbol patriotyzmu;

b) przedmioty symboliczne

• złoty róg: symbol walki, jego sygnał miał rozpocząć powstanie, dlatego zgubienie rogu przez Jaśka zaprzepaszcza te szanse (Jasiek gubi złoty róg, sięgając po czapkę z pawimi piórami , co oznacza, że przekłada sprawę chłopską nad sprawę narodową;

• pawie pióra- symbol prywaty chłopskiej;

• złota podkowa: gubi ją koń Wernyhory, a Gospodyni chowa ją do skrzyni; można w różny sposób interpretować ten symbol- jako szczęście schowane na później, które dopiero nadejdzie, lub zachłanność chłopską;

c) sceny symboliczne

• chocholi taniec- symbol odłożenia sprawy narodowej na później, gdy społeczeństwo będzie lepiej przygotowane. Taniec symbolizuje również bierność społeczeństwa, jego uśpienie;

„Ludzie bezdomni”

Autor: Stefan Żeromski

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: młoda polska ( modernizm)

Tom I

1. Judym spotyka w Luwrze panny Orszeńskie. Wspólne wycieczki - zwiedzanie Luwru, Wersalu.

2. Mija rok. Judym jest w Warszawie, odwiedza brata Wiktora, który jest robotnikiem w stalowni. Z przerażeniem obserwuje nędzę mieszkańców ulicy Ciepłej i Krochmalnej.

3. W warszawskim salonie doktora Czernisza Judym przedstawia swój plan walki z nędzą. Nie wysuwa jednak konkretnych propozycji, dlatego zostaje uznany za idealistę i nikt nie traktuje poważnie jego wystąpienia.

4. Judym otwiera praktykę lekarską w Warszawie; niepowodzenia zawodowe, wyjazd do uzdrowiska w Cisach na stanowisko asystenta w ekskluzywnym zakładzie leczniczym.

5. Historia uzdrowiska: założenie przez pana Niewadzkiego, kierownictwo doktora Węglichowskiego, pomoc finansowa Leszczykowskiego.

6. Spotkanie z pannami Orszeńskimi i Karbowskim na plebani.

7. Dziennik Joasi Podborskiej: życie w Kielcach, wyjazd do Warszawy, praca nauczycielki, pomoc braciom (Henrykowi i Wacławowi), odwiedziny u wujostwa w Głogach, poczucie bezdomności i poszukiwanie własnych korzeni.

Tom II

1. Lato. Judym jest pochłonięty pracą w uzdrowisku. Zakłada szpital dla ubogich.

2. Walka z Chobrzańskim i Krzywosądem o osuszenie stawów rybnych, co poprawiłoby sytuację najuboższych mieszkańców okolicy.

3. Zima: Wiktor - brat Judyma - wyjeżdża do Szwajcarii. Judym zakochuje się w Joasi Podborskiej.

4. Lato: Judymowa wyjeżdża do męża do Szwajcarii, w drodze przeżywa nieszczęśliwą przygodę (gubi się). Pomaga jej Natalia Orszeńska, która, jak się okazało, wzięła potajemnie ślub z Karbowskim i uciekła z Cisów.

5. Po kłótni z Krzywosądem i Węglichowskim z powodu zanieczyszczenia wody pitnej przez szlam ze stawów, Judym opuszcza cisy. Wcześniej oświadczył się Joasi i został przyjęty.

6. Judym spotyka dawnego znajomego, inż. Korzeckiego, wraz z nim udaje się do Sosnowca. Zwiedza kopalnię. uczestniczy w rozmowie z Kalinowiczem - dyrektorem kopalni „Sykstus”, w której panują tragiczne warunki pracy.

7. Judym otrzymuje posadę lekarza fabrycznego. Korzecki popełnia samobójstwo.

8. Do Sosnowca przyjeżdża Joasia, chce wyjść za Judyma i wspólnie z nim pracować. Ten się na to nie zgadza i ostatecznie rozstaje się z ukochaną. Jego uczucia symbolizuje rozdarta sosna.

ZNACZENIE TYTUŁU

1. Znaczenie dosłowne- ludzie bezdomni to ludzie, którzy nie mają własnego domu, nie mają gdzie mieszkać (np. nędzarze paryscy z domu noclegowego, czy warszawski proletariat);

2. Znaczenie metaforyczne:

1. bezdomność społeczna- życie poza klasami społecznymi: Tomasz Judym dzięki wykształceniu osiągnął awans społeczny, ale nie jest pełnoprawnym członkiem inteligencji;

2. bezdomność moralna- Tomasz Judym odrzuca możliwość założenia rodziny;

3. bezdomność polityczna- bezdomni są emigranci zmuszeni do opuszczenia kraju z powodów ekonomicznych, np. brat Tomasza Judyma, Wiktor;

4. bezdomność egzystencjalna- obcość człowieka w świecie, poczucie niemocy, dekadentyzm np. Korzecki, który popełnił z tego powodu samobójstwo;

„Ferdydurke”

Autor: Witold Gombrowicz

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść metaforyczna

Epoka literacka: dwudziestolecie międzywojenne

PLAN WYDARZEŃ

1)Przebudzenie bohatera i zwątpienie we własną dojrzałość.
2)Zaskakujące odwiedziny profesora Pimki.
3)Cofnięty w latach Józio z powrotem w szkole.
4)Szkolne metody „upupiania” młodzieży.
5)Dygresja na temat tworzenia i wszechobecnej formy.
6)Historia Filidora i Anty-Filidora.
7)Józio na stancji u Młodziaków.
8)Nowoczesny światopogląd inżynierostwa.
9)Fascynacja „nowoczesną pensjonarką” Zutą.
10)Podstęp w pokoju Zuty - obnażenie schematów.
11)Kolejna dygresja - oczekiwania pisarza wobec literatury.
12)Wydarzenia na stadionie tenisowym, czyli Filibert dzieckiem podszyty.
13)Wyprawa na wieś w poszukiwaniu parobka.
14)Obraz konserwatywnego ziemiaństwa - dwór Hurleckich w Bolimowie.
15)Bratanie się z „prawdziwym” parobkiem.
16)Bunt chłopów przeciw panom.
17)Ucieczka z Bolimowa i „porwanie” Zosi.
18)Pocałunek - przed formą nie ma ucieczki.

KONSTRUKCJA ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO

To sposób wyrażania stosunku do rzeczywistości, buntu przeciw schematom, wzorcom, konwencjom i formie.

• bohater i narrator to ta sama osoba;

• brak indywidualizacji postaci, bohaterowie to określone typy ludzkie, np. uczeń- kujon, sceneria wydarzeń jest niespójna;

• sytuacje są schematyczne, wszystkie maja takie samo zakończenie;

• wprowadzenie słów kluczy:

1. pupa- infantylizm, dzieciństwo;

2. upupiać- zdziecinniać;

3. gęba- forma istnienia człowieka;

4. łydka - młodość, nowoczesność, erotyzm;

5. kupa- chaos, efekt rozbicia formy, zdjęcia maski;

„Przedwiośnie”

Autor: Stefan Żeromski

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: dwudziestolecie międzywojenne

PLAN WYDARZEŃ

Rodowód

1. Miłość Jadwigi Dąbrowskiej i Szymona Gajowca.

2. Małżeństwo Jadwigi z Sewerynem Baryką i wyjazd w głąb Rosji.

3. Osiedlenie się w Baku: Narodziny syna - Cezarego.

Część I Szklane domy

1. Baku: Wybuch I wojny światowej - Seweryn zostaje powołany do wojska. Cezary i Barykowa zostają sami.

2. Młodzieńcze wybryki Cezarego, smak swobody, wolności, kłopoty wychowawcze pani Barykowej.

3. Wybuch rewolucji 1917 r. - Cezary zafascynowany ideałami równości wszystkich stanów i władzy proletariatu.

4. Ograniczenia i utrudnienia w codziennym życiu spowodowane rewolucją - ciasnota, głód, lęk.

5. Wizyta księżnej Szczerbatow-Mamajew - aresztowanie Barykowej.

6. Śmierć matki - rozpacz i samotność Cezarego.

7. Przerażająca rzeczywistość ogarniętego rewolucją Baku: zamęt, głód, rzezie i mordy dokonywane na niewinnych.

8. Praca Cezarego przy wywożeniu trupów - refleksje nad zwłokami pięknej Ormianki, zamęczonej przez Tatarów.

9. Spotkanie z ojcem i wspólna podróż do Polski, w czasie której Seweryn opowiada synowi o szklanych domach.

10. Śmierć starszego Baryki. Rozczarowanie Cezarego polską rzeczywistością.

Część II Nawłoć

1. Warszawa: Cezary pod opieką Szymona Gajowca - dawnego ukochanego matki, obecnie wysokiej rangi urzędnika Ministerstwa Skarbu.

2. Wojna polsko-bolszewicka 1920 r. Cezary bierze udział w walkach; ratuje życie Hipolitowi Wielosławskiemu i na jego zaproszenie udaje się do Nawłoci - rodzinnego majątku Wielosławskich.

3. Flirty Cezarego z Karoliną Szarłatowiczówną i romans z Laurą Kościeniecką.

4. Bal w odolańskim pałacu.

5. Karolina odkrywa związek Cezarego z Laurą, popada w rozpacz.

6. Nieszczęśliwa miłość Wandy Okszeńskiej do Cezarego.

7. Śmierć Karoliny z powodu otrucia (najprawdopodobniej zrobiła to Wanda).

8. Spotkanie Cezarego z narzeczonym Laury, Władysławem Barwickim - kłótnia i rozstanie kochanków.

9. Pobyt Cezarego w położonym nieopodal Nawłoci folwarku Chłodek, obserwacja skrajnej nędzy chłopów.

10. Wyjazd do Warszawy.

Część III Wiatr od wschodu

1. Studia medyczne. Obserwacje mieszkańców ubogich dzielnic miasta oraz Żydów.

2. Praca w kancelarii Gajowca.

3. Cezary na zebraniu komunistów.

4. Program reform przedstawiony przez Szymona Gajowca.

5. Ostatnie spotkanie z Laurą.

6. Baryka na czele ulicznej demonstracji robotniczej.

PRZYCZYNY POWSTANIA UTWORU

• rozczarowanie pisarza rzeczywistością Polski;

• jego niepokój, obawy, lęki, refleksje;

• troska o dalsze losy kraju, chęć ukazania drogi dla Polski na przyszłość;

ANALIZA MITÓW SZKLANYCH DOMÓW W UTWORZE

1. Symbol marzeń Żeromskiego o nowej Polsce;

2. Symbol straconych złudzeń ideałów społecznych pisarza;

3. Stanowi wybieg ojcowski Seweryna Baryki, który chce nakłonić syna do powrotu do Polski;

4. Jest to nierealna wizja utopijnego państwa;

„Granica”

Autor: Zofia Nałkowska

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: dwudziestolecie międzywojenne

PLAN WYDARZEŃ

1. Skandal związany ze śmiercią Zenona Ziembiewicza - prezydenta miasta.

Wydarzenia z przeszłości - retrospekcja

1. Ziemiańskie pochodzenie i lata nauki Zenona. Nowe spojrzenie bohatera na rodziców i sytuację panującą w domu rodzinnym.

2. Warszawska znajomość z Elżbietą Biecką, krewną pani Cecylii Kolichowskiej.

3. Kilka lat później: imieniny u pani Kolichowskiej, kontrast pomiędzy młodością i świeżością Elżbiety a starością przyjaciółek pani Cecylii.

4. Uczucie panny Bieckiej do rotmistrza Awaczewicza i utrata złudzeń co do szczerości męskich uczuć.

5. Powrót Zenona z Paryża, wakacje w Boleborzy; poznanie Justyny Bogutówny, romans z dziewczyną.

6. Zenon udaje się po pomoc finansową do radcy Czechlińskiego. Spotkanie z Elżbietą Biecką - narodziny uczucia. Wyjazd bohatera do Paryża w celu ukończenia studiów.

7. Elżbieta zostaje prawą ręką pani Kolichowskiej, w rzeczywistości sama zajmuje się sprawami dotyczącymi kamienicy, wyręczając ciężko już chorą panią Cecylię.

8. Choroba Bogutowej, matki Justyny, przenosiny do Warszawy, śmierć starej służącej.

9. Powrót Zenona do kraju. Spotkanie z Justyną i odnowienie romansu.

10. Zenon zostaje redaktorem „Niwy” - czasopisma, które podlegało, bezpośrednio radcy Czechlińskiemu. Od tej pory Ziembiewicz zaczyna kroczyć drogą kompromisu.

11. Przedłużający się romans z Justyną, a jednocześnie uczuciowe deklaracje składane Elżbiecie, która zostaje jego narzeczoną.

12. Wiadomość o tym, że Justyna spodziewa się dziecka. Pomoc finansowa. Zgoda dziewczyny na zabieg przerwania ciąży.

13. Kolejne stopnie kariery Ziembiewicza. Zostaje prezydentem miasta. Zenon wyznaje Elżbiecie swój romans z Justyną. Biecka spotyka się z Bogutówną i decyduje się na rozstanie z narzeczonym.

14. Wyjazd Bieckiej do matki.

15. Pojednanie z Zenonem. Wspólna decyzja pomocy Justynie. Ślub Ziembiewiczów.

16. Pogarszający się stan Justyny. Do kraju wraca z kuracji syn pani Kolichowskiej - Karol Wąbrowski, następuje jego pojednanie z matką.

17. Wzrasta popularność Zenona wśród mieszkańców miasta. Pojawiają się jednak również pierwsze trudności.

18. Umiera Cecylia Kolichowska.

19. Choroba Justyny związana z niedawnym zabiegiem aborcji. Bogutówna obwinia Zenona za swoje nieszczęścia.

20. Z powodu wciąż pogarszających się warunków bytowych wybuchają demonstracje robotnicze. Zenon wydaje rozkaz strzelania do demonstrantów.

21. Justyna, powodowana cierpieniem i chęcią pomszczenia swoich krzywd, oblewa twarz Ziembiewicza kwasem solnym. Zenon ślepnie. Jest załamany. W końcu popełnia samobójstwo.

Powieść zaczyna się od końca (odwrócenie kompozycji utworu).

REFLEKSE NAD LUDZKĄ EGZYSTENCJĄ ZAWARTE W UTWORZE

Pisarka uważa, że nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie kim jest człowiek. Jest on istotą bardzo złożoną o psychice składającej się z wielu sprzecznych cech. Nałkowska rozważą, czy człowiek jest taki, za jakiego sam się uważa, czy za jakiego uchodzi w oczach innych ludzi. Według niej człowiek jest egocentrykiem.

ZNACZENIE TYTUŁU

- Granica moralna, granica którą bohater przekroczył dwukrotnie ( będąc w związku z Elżbietą, przespał się z Justyną; nakazał Justynie usunąć ciąże; przekroczył granice powierzonej mu władzy).

- Granica społeczna między poszczególnymi grupami społeczeństwa;

- Granica psychologiczna, granica pomiędzy tym jak my się widzimy, a jak widzą nas inni;

- Granica filozoficzna, granica poznania świata przez człowieka;

„Inny świat”

Autor: Gustaw Herling Grudziński

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: dokument ( pisany w formie pamiętnika)

Epoka literacka: współczesność/ postmodernizm

PLAN WYDARZEŃ

Część I

1. Przyjazd narratora do łagru w Jercewie.

2. Realia życia w „zonie”

• polowania mężczyzn na samotne kobiety, gwałty

• ciężka praca w nieludzkich warunkach (przy wyrębie lasu, przy żniwach).

• Sylwetki więźniów - towarzyszy niedoli

• człowiek, który uwierzył, że zabił Stalina

• młodzi Niemcy

• Kostylew - samookaleczenie formą walki z systemem, który upadla i zniewala.

• Pozory stwarzane w łagrze - dom spotkań więźniów z gośćmi z zewnątrz.

• Szpital łagrowy - oaza, w której można było na chwilę odzyskać człowieczeństwo.

• Dzień wolny od pracy - łagrowe święto.

Część II

1. Głód - tortura łagrów.

2. Niespokojne noce - krzyki i jęki więźniów pozbawionych nadziei.

3. Powieść F. Dostojewskiego Zapiski z martwego domu (o więźniach łagru w carskiej Rozji) pomocą w przetrwaniu obozowego piekła.

4. Ogłoszenie amnestii dla Polaków przebywających w łagrach i walka narratora o odzyskanie wolności.

5. Głodówka i widmo śmierci.

6. Uwolnienie i podróż do armii gen. Andersa.

7. Spotkanie z byłym więźniem w Paryżu i brak akceptacji dla jego niemoralnej działalności w łagrze.

Utwór ma charakter autobiograficzny. Tytuł został zaczerpnięty z książki Fiodora Dostojewskiego, pt. „Zapiski z martwego domu”, którą Grudziński czytał w obozie pracy.

„Inny świat” nosi podtytuł- zapiski sowieckie. (oznacza świat łagrów radzieckich, zrodzony z przemocy, martwy). Dokument pozwala zrozumieć istotę zła i przemocy, jakie zrodził sowiecki system totalitarny.

„Tango”

Autor: Sławomir Mrożek

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: dramat

Epoka literacka: współczesność/ postmodernizm

PLAN WYDARZEŃ

1. W mieszkaniu Stomilów.

2. Walka Artura z awangardyzmem rodziców.

3. Decyzja o tradycyjnym ślubie z Alą.

4. Zdrada Ali.

5. Przegrana Artura w walce o zasady.

6. Tango.

Utwór opowiada o starciu pokoleń i problemach władzy. Postacie ukazane są groteskowo, są całkowicie wyzwolone z konwencji (nie mają zasad i reguł). Świat przedstawiony w dramacie, to świat, w którym brakuje ładu i wszelkich zasad moralnych- to świat zdegenerowanych stosunków międzyludzkich. Centralną postacią utworu jest Artur, który buntuje się przeciwko rzeczywistości- chce przywrócić ład i porządek oraz dawne obyczaje (poprzez tradycyjny ślub z Alą). Przy tym fascynuje go przemoc i władza.

Bezpośrednią przyczyną klęski Artura jest wyznanie cynicznej Ali, o tym, że zdradziła go z Edkiem. Bohater ginie nie dla swojej idei lecz przypadkiem.

Finałową sceną dramatu jest tango, tańczone przez Edka i Eugeniusza, które nawiązuje do motywu chocholego tańca z wesela.

ZNACZENIE TYTUŁU „TANGO”

• Krytyka współczesnego świata;

• Ironiczny komentarz do wydarzeń politycznych (metafora komunizmu i totalitaryzmu);

• Rozliczenie z pozbawioną wszelkich zasad inteligencją;

„Opowiadania”

Autor: Tadeusz Borowski

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: opowiadanie

Epoka literacka: współczesność/ postmodernizm

I. „Pożegnanie z Marią”

PLAN WYDARZEŃ

1. Rozmowa Marii i Tadeusza na temat poezji i miłości, która jest miarą człowieczeństwa.

2. Przyjęcie weselne pianisty i pianistki urządzone przez ich przyjaciół

• rozmowa na temat wyższości kultury i sztuki nad agresją

• sygnał z getta - informacje młodej Żydówki, która stamtąd uciekła

• proroctwo Żydówki - po śmierci Żydów przyjdzie czas na Polaków

• Przyjazd starej Żydówki z getta (czeka na córkę i zięcia, którzy załatwiają tam ostatnie interesy).

• Pożegnanie Tadeusza i Marii.

• Realia działalności firmy budowlanej w okupowanej przez Niemców Warszawie.

• Zmartwienie doktorowej, która przeczuwa, że córka i zięć nie wyjdą z getta.

• Wieczory Tadeusza.

• Decyzja Żydówki, by wrócić do getta.

• Maria zostaje uwięziona w łapance i wywieziona do obozu koncentracyjnego.

II. „U nas, w Auschwitzu...”

PLAN WYDARZEŃ

Tadeusz informuje listownie narzeczoną, że przebywa na kursie sanitarnym w Auschwitz. Udało mu się znaleźć w gronie kilkunastu szczęśliwców z obozu Birkenau. Gdy tylko ukończy szkolenie, będzie mógł leczyć pozostałych więźniów. Flegerzy (obozowi sanitariusze) cieszą się licznymi przywilejami. Mają prawo chodzić w cywilnych ubiorach, nie są zmuszani do udziału w apelach. Ich baraki są wyposażone w piec i stół, przykrywany czasami obrusem, na łóżkach zaś znajdują się miękkie koce i czyste prześcieradła. Sanitariuszom pozwala się spacerować, a nawet grać w piłkę nożną. Przy brzozowej dróżce, miejscu przechadzek, stoi płaskorzeźba przedstawiająca trzy osoby. Dwie rozmawiają, a trzecia pochyla się nad nimi. Płaskorzeźba ma być przestrogą przed tym, że wszystkie rozmowy są podsłuchiwane i donosi się o nich, gdzie należy.

III „Proszę państwa do gazu”

PLAN WYDARZEŃ

Tadek wraz ze znajomymi Francuzami idzie do „rozładunku” kolejnego transportu. Chce zdobyć buty. Przybywa transport. Ludzie stłoczeni w bydlęcych wagonach. W upalny letni dzień „mdleli, dusili się i dusili innych”. Na rozkaz hitlerowca pozbywają się bagażu. Kobiety z dziećmi, osamotnione matki, matki, które nie chcą przyznać się do swoich dzieci, opuszczone dzieci. Kaleki i starcy - między trupy na ciężarówki. Do krematorium. „Transporty rosną w tygodnie, miesiące, lata (...) Ein Reich, ein Volk, ein Führer - i cztery krematoria”. Esesman zbiera kosztowności do teczek. Upał. Dużo wódki. Tadeusz wymiotuje, ale wraca do obozu dopiero wieczorem. Słyszy pieśń SS - „A jutro cały świat”.

OBRAZ CZŁOWIEKA ZLAGROWANEGO:

Człowiek zlagrowany:

• myśli tylko kategoriami życia obozowego;

• jest upodlony, odczłowieczony, poszczuty przeciw bratu;

• ma zniszczony system nerwowy;

• jest obdarty ze wszystkiego, co było przynależne jego naturze;

• postępuje według moralności obozowej;

IV „Bitwa pod Grunwaldem”

Na dziedzińcu poesesmańskich koszar odbywa się marsz Batalionu, który bacznie jest obserwowany przez Tadeusza. Bohater rozmawia ze współmieszkańcami na temat kradzieży dokonywanych w kuchni oraz możliwości otrzymywania przepustek do wyjścia na zewnątrz. Podchorąży Kolka namawia Tadka na udział we mszy. Bohater zwraca uwagę na śliczną dziewczynę siedzącą na dziedzińcu. Kobita okazuje się Żydówką, która przez sześć lat była katoliczką. Nina zakochała się w mężczyźnie, który nienawidził Żydów. Nie mogąc dalej okłamywać ukochanego, uciekła. Tadeusz zaprasza kobietę na spacer poza granicę murów. Przyznaje się, że boi się ucieczki. Redaktor wraz z Tadeuszem udają się do teatru (garaże). Po drodze zwracają uwagę na kończące się przygotowania do wieczornego ogniska. Tadeusz oraz Nina są w lesie. Para rozmawia na temat przyszłości. Młoda Żydówka chciałaby z Tadeuszem wyjechać do Brukseli do jej siostry. Bohater boi się podjęcia takiego kroku. Zdenerwowana Nina zarzuca mężczyźnie, że chciał z nią spędzić tylko miłe chwile. Każe mu wrócić do Polski. Ona sama została z niej wyrzucona, a do Żydów czuje wstręt. Nagle dyskusję przerywa Stefan. Mężczyzna informuje sprzeczających się, że w obozie trwają przygotowania do wywózki. Para udaje się pod bramę. Nina, wbrew sugestii Tadeusza, by zaczekali do zmierzchu, wspina się na górę gruzu. Kobieta ginie. W rocznicę zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem na placu odbywa się ognisko (palone są kukły esesmanów).

„Dżuma”

Autor: Albert Camus

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: współczesność

PLAN WYDARZEŃ

1. Szczury - zwiastuny dżumy.

2. Walka doktora Rieux z epidemią.

3. Zamknięcie bram Oranu.

4. Życie w mieście śmierci.

5. Płomienne kazania ojca Panneloux.

6. Panneloux przy śmiertelnym łoży synka sędziego Othona - zmiana poglądów na dżumę jako karę bożą.

7. Współpracownicy doktora Rieux - Rambert, Grand.

8. Stadia epidemii.

9. Cofnięcie się dżumy - zwycięstwo człowieka w walce ze złem.

METAFORYCZNY SENS DŻUMY

Można się domyślić, że w powieści chodzi o ludzką egzystencję, zagrożoną przez śmierć, albo, że utwór jest parafrazą czasów okupacji, jako że został napisany bezpośrednio pod wpływem doświadczeń drugiej wojny światowej. Dżuma może być również odbierana jako zło, które zawsze nas dosięgnie.

EGZYSTENCJSLIŚCI

Uważali, że istnienie ludzkie jest niepewne, kruche, zagrożone zniszczeniem. Człowiek jest pozostawiony samemu sobie i dąży do śmierci. Negowali wartość i sens życia. Poglądy Camusa zbliżone były to poglądów egzystencjalistów.

„Potop”

Autor: Henry Sienkiewicz

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść

Epoka literacka: pozytywizm

PLAN WYDARZEŃ

Tom I

1. Testament Herakliusza Billewicza, w którym ustanawia swą wnuczkę, Oleńkę Billewiczównę, spadkobierczynią majątku i stawia ją przed wyborem: wyjść za Kmicica lub zostać mniszką.

2. Styczeń 1655 r. Do Wodoktów, majątku Oleńki, przybywa Kmicic. Oboje bardzo się sobie nawzajem podobają. Po wspólnie spędzonym wieczorze Kmicic jedzie do Lubicza, majątku podarowanego mu przez Billewicza. Tam odbywa się pijacka zabawa, w czasie której Kmicic i jego kompani strzelają do portretów billewiczowskich przodków.

3. Spotkanie Kmicica z Oleńką, wyznanie miłości. Kmicic wyrusza do Upity stłumić bunt mieszczan, którzy nie chcą utrzymywać kmicicowej drużyny.

4. Do Oleńki przybywają szlachcice laudańscy, którzy opowiadają jej o zachowaniu Kmicica i jego kompanów. Zagniewana Billewiczówna wyrzuca z domu przyjaciół Kmicica, którzy prosili o oddanie pod ich komendę czeladzi i zbrojnych, aby mogli wyruszyć Kmicicowi na pomoc.

5. W karczmie dochodzi do bijatyki między ludźmi Kmicica a Butrymami.

6. Do Wodoktów wraca Kmicic, ale Oleńka nie jest mu przychylna i każe wybierać między sobą a przyjaciółmi. W końcu pojednany z narzeczoną Kmicic jedzie do Lubicza, gdzie znajduje martwych przyjaciół. Okazuje się, że pobili ich Butrymowie.

7. Kmicic z wściekłości pali Wołmontowicze - zaścianek Butrymów. Potem szuka schronienia u Oleńki, ale ta udziela mu tylko niezbędnej pomocy i nakazuje odejść.

8. Kmicic znika, a po sześciu tygodniach Billewiczówna otrzymuje od niego list z prośbą o przebaczenie. Panna stawia warunek: przebaczy, jeśli za Kmicicem wstawią się poszkodowani przez niego.

9. Rzeczpospolita nękana jest powstaniem kozackim i wewnętrznymi sporami.

10. W Pacunelach przebywa Wołodyjowski. Pewnego dnia przychodzi wiadomość, że Kmicic porwał Oleńkę i uwięził pannę w Lubiczu. Wołodyjowski pojedynkuje się z Kmicicem, rani go, ale nie zabija.

11. Billewiczówna odrzuca zaloty Wołodyjowskiego. Tymczasem „mały rycerz” otrzymuje listy od księcia Janusza z rozkazem organizowania zaciągów.

12. Wołodyjowski rozmawia z Kmicicem, informuje go o pogłoskach na temat nowej wojny i o rozkazie Radziwiłła, a także o miłości Oleńki - rozstają się jak przyjaciele.

13. Do granic Polski zbliżają się wojska szwedzkie. Pierwsze uderzenie dosięga Wielkopolski, która dzielnie się broni. Pod Ujściem znajduje się obóz polski, do którego zjeżdża szlachta. W końcu dochodzi do kapitulacji. Magnaci oddają Wielkopolskę pod protekcję Karola Gustawa.

14. Do Burzca, gdzie w dworku Skrzetuskich przebywa Zagłoba, przyjeżdża Stanisław Skrzetuski z wiadomością o zdradzie i poddaniu Wielkopolski Szwedom. Wspólnie wyruszają, aby oddać się pod komendę Janusza Radziwiłła.

15. W Upicie Zagłoba i Skrzetuscy spotykają się z Wołodyjowskim. Ruszają do Kiejdan. Okazuje się, że król Jan Kazimierz opuścił Warszawę i udał się do Krakowa.

16. W Kiejdanach na zamku Radziwiłłów gromadzi się znakomite rycerstwo polskie, ale są też posłowie szwedzcy. Wśród gości jest także Tomasz Billewicz z Oleńką.

17. Wieczorem część szlachty zostaje zaproszona na poufne rozmowy z Radziwiłłem, który chce sobie zapewnić ich przychylność. Jest wśród nich Kmicic, który przysięga pozostać wierny. O północy zostaje odczytany dokument o poddaniu Litwy Szwedom.

18. Wołodyjowki, Skrzetuscy i inni oficerowie sprzeciwiający się temu postanowieniu zostają aresztowani.

19. Janusz Radziwiłł wzywa do siebie Kmicica, który cieszy się wielkim autorytetem wśród żołnierzy, dlatego magnat chce mieć jego przychylność. Informuje go, że sojusz ze Szwecją jest pozorny. Kmicic wierzy w słowa Radziwiłła.

20. W obozie wybucha walka. Żołnierze są oburzeni, że uwięziono ich dowódców. Spokój przywraca Kmicic.

21. Tymczasem po okolicy rozchodzą się wieści o zdradzie Radziwiłła. Uwięzieni oficerowie zostają wysłani do Birż. Dzięki podstępowi Zagłoby odzyskują wolność i postanawiają udać się pod komendę Sapiehy.

22. Na Litwie rozpoczyna się wojna domowa. Kmicic zostaje uznany za zdrajcę.

23. Do Billewicz przybywa Kmicic, aby z rozkazu Radziwiłła zabrać Tomasza i Oleńkę na dwór książęcy. Na miejsce w porę przyjeżdża Wołodyjowski z kompanią. Odkrywają, że Kmicic wstawiał się za nimi do Radziwiłła i namawiają, by się do nich przyłączył. Ten, chociaż już wie, że książę Janusz go oszukuje, odjeżdża.

24. Radziwiłł przywozi Oleńkę i pana Tomasza do Kiejdan. Wieczorem na uczcie Kmicic siedzi obok Billewiczówny. W trakcie uczty towarzystwo dowiaduje się, że Szwedzi opanowali Warszawę. Radziwiłł nie tai swej radości.

25. Kmicic zostaje wysłany z listem do księcia Bogusława (brata Janusza). Spotyka się z nim w Pilwiszkach. W trakcie rozmowy ostatecznie się przekonuje o zdradzie Radziwiłłów.

26. Kmicic uprowadza księcia, ale Bogusławowi udaje się uciec. Rani Kmicica, którego opatruje wierny wachmistrz Soroka. W obawie przed pościgiem odjeżdżają.

Tom II

1. Soroka chroni się w lesie. Kmicic odzyskuje przytomność i poprzysięga zemstę. Okazuje się, że chata, w której przebywa jest własnością Kiemliczów, jego dawnych żołnierzy.

2. Kmicic wysyła listy: do Radziwiłła, w którym wypowiada służbę, i do Wołodyjowskiego, w którym ujawnia zamiary Radziwiłła. W liście do „małego rycerza” Kmicic podpisuje się nazwiskiem Babinicz.

3. Kmicic-Babinicz zamierza udać się na Śląsk do króla.

4. Pan Wołodyjowski rozsyła listy do konfederatów, w których informuje ich o podstępnych zamiarach Radziwiłła. Wojska polskie gromadzą się pod Białymstokiem. Zagłoba zostaje regimentarzem.

5. O zgromadzeniu konfederatów dowiaduje się Janusz Radziwiłł, jego wpływy na Litwie słabną. Do Kiejdan przybywa Bogusław, spotyka Oleńkę i postanawia ją uwieść. W tym celu przedstawia Kmicica jako zdrajcę, który chce porwać Jana Kazimierza i oddać go w ręce Szwedów.

6. Kmicic podąża do Warszawy. Dowiaduje się o kolejnych przegranych Polaków. Z Warszawy wyrusza do Częstochowy. Przybywa na Jasną Górę.

7. Kmicic przekazuje księdzu Kordeckiemu, przeorowi klasztoru, wiadomość, że Szwedzi chcą zająć klasztor. Następnie spowiada się.

8. Przygotowania do obrony. Na klasztor decyduje się uderzyć dowódca szwedzki, Miller. Rozpoczyna się oblężenie i bohaterska obrona klasztoru. Kraj ogarnia walka. Ludzie masowo chwytają za broń.

9. Kmicic decyduje się wysadzić działo oblężnicze, którego użycie grozi zburzeniem klasztoru. Udaje mu się to, ale dostaje się do niewoli.

10. Kiemlicze ratują Kmicica. Szwedzi rezygnują z dalszej walki o klasztor. Kordecki podczas wieczerzy wigilijnej ujawnia prawdziwe nazwisko Babinicza, myśląc, że ten nie żyje.

11. Kmicic przedostaje się na Śląsk. Staje przed królem i opowiada o obronie Jasnej Góry. Jednocześnie dowiaduje się o fałszywych pogłoskach na swój temat, które rozpowszechnia Bogusław Radziwiłł.

12. Król wyrusza do Opola. Korzysta z rady Kmicica, aby przodem puścić oddział dragonów.

13. Na orszak napadają Szwedzi. Kmicic bohatersko broni króla, ale wygrana jest możliwa tylko dzięki pomocy górali.

14. Jan Kazimierz dociera do Lubowli. Jest z nim ciężko ranny Kmicic. W czasie królewskich odwiedzin Kmicic ujawnia swą przeszłość i prawdziwe nazwisko, prosi też króla o przebaczenie.

15. Janusz Radziwiłł przebywa w Tykocinie. Jest oblegany przez wojska Sapiehy, choruje. W końcu umiera. Tykocin zostaje zdobyty.

16. Jan Kazimierz pozostaje we Lwowie, pewnego dnia oddaje naród polski pod opiekę Matki Boskiej. W żołnierzach rośnie radość i zapał do walki.

17. Sapieha zostaje wielkim hetmanem litewskim. Jan Kazimierz informuje Wołodyjowskiego o bohaterskich dokonaniach Kmicica. Następnie spotyka się z Kmicicem i informuje go, że Oleńka przebywa w Taurogach, na dworze księcia Bogusława.

18. Kmicic obejmuje dowództwo nad czambułem tatarskim i wyrusza wspomóc Sapiehę, na którego ma uderzyć Bogusław.

19. Kmicic dociera do Zamościa, gdzie poznaje Anusię Borzobohatą-Krasieńską. Ratuje ją przed uwiedzeniem przez pana Zamojskiego, następnie dociera do Sapiehy.

20. Wojska Sapiehy i Bogusława spotykają się pod Sokółką. Radziwiłł próbuje układów. Kmicic dowiaduje się, że Bogusław uwięził jego wiernego wachmistrza Sorokę. Prosi Bogusława o uwolnienie przyjaciela.

21. W obozie Bogusława dochodzi do buntu żołnierzy. Soroka zostaje uwolniony.

22. Bitwa. Bogusławowi udaje się uciec. Kmicic zostaje ranny.

Tom III

1. Armia szwedzka maszeruje na południe, po drodze toczy liczne walki.

2. Oblężenie Zamościa i walki w okolicach Jarosławia. Zwycięstwa Czarnieckiego.

3. Szwedzi zakładają obóz w widłach Wisły i Sanu. Po drugiej stronie Wisły stacjonują wojska Czarnieckiego, a po drugiej stronie Sanu - wojska Sapiehy. Zagłoba, Wołodyjowski i Kmicic spotykają się ze sobą. Roch Kowalski dostaje się do niewoli.

4. Zagłoba i przyjaciele wyruszają do obozu Karola Gustawa, aby prosić o uwolnienie Rocha.

5. Bitwa pod Warką. Zwycięstwo wojsk Czarnieckiego. Wołodyjowski wraz z chorągwią laudańską przyłącza się do Sapiehy. Wojska polskie oblegają Lublin. Tymczasem Szwedom udaje się opuścić Warszawę. Do niewoli dostaje się tylko oddział rajtarii księcia Bogusława. Kmicic wypytuje służącego w nim Hasslinga o wieści z Taurogów, gdzie przebywa Oleńka.

6. Jan Kazimierz przybywa pod Warszawę. Szwedzi odpierają atak Polaków. Pod Warszawę przybywają Czarniecki i Sapieha.

7. Wieści z Taurogów: Bogusław chciał uwieść Oleńkę, ale dotknięty ciężką chorobą, odstąpił od tego zamiaru. Anusia Borzobohata bardzo się zaprzyjaźniła z Billewiczówną. Powstał plan ucieczki z Taurogów do Puszczy Białowieskiej, który się nie powiódł.

8. 1 lipca: szturm na Warszawę i zwycięstwo Polaków. Billewiczówna nadal przebywa w Taurogach - kiedy dowiaduje się, że Bogusław sprzyja Szwedom, zamierza uciec i wstąpić do klasztoru.

9. Retrospekcja: Bogusław wyrusza na Podlasie. Pan Tomasz i Oleńka nadal pozostają w Taurogach, gdzie przybywa Anusia Borzobohata. Panny zaprzyjaźniają się. Bogusław otrzymuje rozkaz objęcia komendy nad wojskiem. Tomasz Billewicz wymyka się z Taurogów i tworzy zbrojny oddział.

10. Pan Andrzej dzielnie walczy, jest postrachem Szwedów. Pod Ostrołęką spotyka się z Zagłobą i Wołodyjowskim. Potem wyrusza do Prus.

11. Los armii szwedzkiej jest przesądzony. Bogusław dostaje się do niewoli. Anusia i Oleńka uciekają z Taurogów. Przybywają do Lubicza.

12. Pannom grozi niebezpieczeństwo. Ściga je Sakowicz, który uderza na Wołmontowicze. Na szczęście w porę przybywa Kmicic.

13. Kmicic zamierza wracać do Oleńki, ale otrzymuje rozkaz, aby dalej walczyć.

14. Jesień 1657 r. Oleńka chce wstąpić do klasztoru. Pewnego dnia na drodze spotykają orszak konnych, wiozą oni ciężko rannego Kmicica.

15. Kilka tygodni później po mszy w kościele w Upicie zostaje odczytany list królewski, w którym wymieniono wszystkie zasługi Kmicica.

16. Wkrótce potem odbywają się huczne zaręczyny Kmicica z Oleńką i Wołodyjowskiego z Anusią Borzobohatą.

PRAWDA HISTORYCZNA W UTWORZE

Pisarz poznał bardzo dobrze czasy najazdu szwedzkiego. Wiernie trzyma się źródeł historycznych, wplata do utworu autentyczne przemówienia Zamoyskiego do zakonników jasnogórskich oraz oryginalne listy Janusza Radziwiłła do Bogusława.

PROBLEMY MORALNE SPOŁECZEŃSTWA

Na początku „Potopu” ukazany jest upadek moralny społeczeństwa polskiego: zdrada, zaprzedanie się wrogom, odstępowanie od władcy. Później następuje punkt zwotny- naród stopniowo odradza się duchowo. Przy końcu powieści widzimy już odrodzenie się moralne całego społeczeństwa (nawet Szwedzi nie mogą się nadziwić zmianom jakie zaszły w narodzie).

MOTYW ODRODZENIA NARODU - to powrót do stanu wyjścia, zło zostaje ukarane, a satysfakcja moralna dotyczy tych, którzy wiernie trwali przy królu i przy Rzeczypospolitej lub tych, którzy jak Kmicic odkupili swoje niegodne czyny;

PORÓWNANIE KMICICA Z JACKIEM SOPLICĄ

• ich zawadiacka młodość;

• ich przełom moralny i wewnętrzna przemiana duchowa;

• odkupienie win poprzez służbę ojczyźnie;

• ich rehabilitacja;

„Jądro ciemności”

Autor: Joseph Conrad

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: nowela

Epoka literacka: młoda polska

PLAN WYDARZEŃ

1. Spotkanie przyjaciół na jachcie.

2. Opowiadanie Marlowa

• zaciągnięcie się do służby w spółce handlowej;

• Bruksela - podpisanie umowy i wyjazd do stacji spółki;

• naprawa parowca;

• wyprawa do stacji Kurtza;

• droga powrotna, śmierć Kurtza;

• wizyta Marlowa u narzeczonej Kurtza.

• Reakcja słuchaczy.

SYTUACJA TUBULCÓW W KONGO

Sytuacja Murzynów była tragiczna. Z łatwością dawali się ujarzmić i zmuszać do pracy ponad siły. Byli bezlitośnie wykorzystywani przez białych, którzy zupełnie nie interesowali się ich tragicznym losem. Biali zachowywali się bezmyślnie, okrutnie chłostali Czarnych, byli pozbawienie jakichkolwiek zasad etycznych czy moralnych- traktowali ich gorzej niż zwierzęta.

JĄRDO CIEMNOŚCI= PIEKŁO

Czarny ląd porównywany był do piekła, a rzeka Kongo do węża połykającego swe ofiary.

W Afryce Marlow natrafiał na przykłady bezsensownych i niedorzecznych przedsięwzięć (np. ostrzeliwanie dżungli przez francuski okręt wojenny czy celowanie w gąszcz do wyimaginowanych nieprzyjaciół). Na terenie osady widoczne były przejawy marnotrawstwa.

KURTZ NEGATYWNYM PRZYKŁADEM KOLONIZATORA

• miał ambitne plany, posiadał szeroką wiedzę i zdolności;

• chodziło mu tylko i wyłącznie o zdobycie kości słoniowej;

• zapomniał o sobie, zagubił się w Afryce;

• prześcigał wszystkich w ograbianiu tubylców;

• Marlow porównuje go do szatana;

• Murzyni byli nim zauroczenie, czcili go jak Boga;

• jego upadek moralny degraduje go całkowicie;

• ostatnia chwila życia Kurtza to wybuch jego szczerości- zorientował się, że z normalnego człowieka zmienił się w kreaturę;

„Świętoszek”

Autor: Molier

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: komedia

Epoka literacka: barok

PLAN WYDARZEŃ

1. Tartuffe w domu Orgona.
2. Damis pragnie małżeństwa z siostrą Walerego, Walery zaś chce się ożenić z Marianną.
3. Fascynacja Orgona Świętoszkiem.
4. Plany Orgona, aby wydać Mariannę za Tartuffe'a.
5. Odkrycie postępowania Taruffe'a przez Damisa.
6. Wyrzucenie przez Orgona syna z domu.
7. Zapisanie przez Orgona majątku Świętoszkowi.
8. Odkrycie prawdziwej natury Tartuffe'a przed Orgonem przez Elmirę.
9. Zamiar Tartuffe'a, aby wyrzucić z domu rodzinę Orgona.
10. Aresztowanie Świętoszka.

Utwór wyśmiewa postawy społeczeństwa francuskiego. Ośmiesza obłudę religijną i fałszywą pobożność. Jest to komedia psychologiczna. Ukazuje absolutna i nieograniczoną władzę głowy domu oraz zależność dzieci od ojca. W utworze występuje komizm sytuacji, charakteru i języka. Komedia ma znaczenie uniwersalne, krytykuje wady ludzkie, jest ponadczasowa.

„Król Edyp”

Autor: Sofokles

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: dramat

Epoka literacka: starożytność/ antyk

PLAN WYDARZEŃ

1. Edyp przyrzeka odszukać i ukarać zabójcę Lajosa, aby w ten sposób uwolnić Teby od gniewu bogów.

2. Wróżbita Tejrezjasz nie chce ujawnić imienia mordercy, co staje się powodem jego konfliktu z Edypem.

3. Między Edypem a Kreonem wybucha kłótnia.

4. Jokasta opowiada o okolicznościach śmierci Lajosa i drwi z przepowiedni.

5. Posłaniec z Koryntu przynosi wiadomość o śmierci Polybosa, którego Edyp uważał za ojca

6. Edyp dowiaduje się prawdy o swoich rodzicach.

7. Jokasta rozpacza z powodu usłyszanej historii i wbiega do pałacu.

8. Przybywa Stary sługa i potwierdza zeznania Posłańca.

9. Oszalały z bólu Edyp wbiega do pałacu.

10. Posłaniec domowy przynosi wieść o samobójstwie Jokasty.

11. Z pałacu wychodzi oślepiony Edyp i prosi Kreona o to, by wygnał go z miasta i zaopiekował się jego córkami.

Edyp (gr. opuchłonogi)

Cechy ballady romantycznej:

• ludowość (obecność ludu - mieszkańców wsi, symbolika ludowa),

• wiara w obecność nimf, rusałek, duchów,

• przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi,

• przyroda jako żywy bohater,

• język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary),

• cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści,

• autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem (mieszkańcy wsi),

• pejzaż romantyczny.

Cechy bohatera romantycznego:

• buntownik przeciw zastanym normom, skostniałemu światu
  - odkrywca, ciekawy świata
  - nieszczęśliwie zakochany
  - podróżnik, wrażliwy na piękno natury, poszukujący samego siebie
  - tajemniczy, skryty, izolujący się od otoczenia, wyniosły często ironiczny
  - religijny, często buntujący się, bluźnierczy wobec Boga
  - patriota, buntownik o wolność
  - metamorfoza, przemiana duchowa
  - poświęcenie dla ojczyzny, utożsamia się z nią, przekonany o własnej wartości
  - wrażliwy, marzy o sławie, docenieniu własnych czynów
  - świadomy swoich błędów, niemoralnych czynów, pragnie je odpokutować, gdyż chce osiągnąć zbawienie
  - egoizm, pewność siebie, indywidualizm
  - niezdecydowanie, rozdarcie wewnętrzne, zmiennie nastroje, kierowanie się emocjami
  - często odczuwający swoją moc (nadprzyrodzoną) i potęgę
  - nie chce dożyć własnej starości;

Cechy powieści poetyckiej:

Powieść poetycka to gatunek, który powstał z przemieszania epiki (powieści) i liryki (poetyka). Cechą typową dla epiki jest fabuła i obecność kogoś, kto ją opowiada, czyli narrator. Z kolei wyznacznikiem liryki jest wyrażanie uczuć (a więc subiektywizm narracji), poetyckie obrazowanie w opisach np. pejzaży, rymowany i wierszowany układ utworu.

Cechy epopei

1. Akcja rozgrywa się na tle ważnych wydarzeń historycznych.

2. Obszerny utwór pisany wierszem.

3. Realizm szczegółów.

4. Porównania homeryckie (bogactwo środków stylistycznych).

5. Inwokacja.

6. Retardacja (zatrzymanie biegu akcji i skupienie się na opisie przedmiotu charakterystycznego dla epoki).

7. Bohater zbiorowy.

8. Często pisany heksametrem.

9. Podział na księgi.

10. Synkretyzm rodzajowy, gatunkowy.

Cechy bohatera pozytywistycznego:

•  inteligentny;

• realizuje idee pracy u podstaw;

• samotny z racji swej nieprzeciętności, indywidualista;

• altruista;

• reprezentuje nieprzeciętne wartości moralne, jednostka bierze odpowiedzialność za zło, los świata, narzuca sobie obowiązki, które usiłuje bezkompromisowo rozwiązać;

• zafascynowany nauką;

• reprezentuje swoją postawą scientyzm i determinizm - wieży, że i tak podlega przeznaczeniu;

Cechy dramatu antycznego:

1. Zasada trzech jedności- miejsca, czasu i akcji;

2. Stasimony i Epeisodiony;

3. Najwyżej trzech aktorów (mężczyźni);

4. Mimesis- zasada naśladownictwa rzeczywistości;

5. Decorum- odpowiedniość stylu do tematu;

6. Występowanie chóru na scenie;

7. Fatum- bieg wydarzeń, na który bohaterowie nie mają wpływu, decydują bogowie;

8. Katharsis- oczyszczenie;

Cechy dramatu romantycznego:

1. Zerwanie z zasadą trzech jedności;

2. Podział na akty i sceny;

3. Sceny zbiorowe;

4. Synkretyzm rodzajowy;

5. Złamanie zasady decorum;

6. Występowanie chóru;

7. Postacie metafizyczne;

8. Didaskalia;

Cechy dramatu modernistycznego:

1. Podział na akty i sceny;

2. Występowanie chóru;

3. Postacie wydarzenia realistyczne mieszają się ze światem metafizycznym;

4. Bohater sam kieruje swoim losem; nie ma fatum;

5. Katharsis;

6. Zerwanie z zasadą decorum;

7. Zasada trzech jedności;

8. Sceny zbiorowe;

9. Występuje synkretyzm rodzajowy;

10. Didaskalia;

Sonet - budowa stroficzna, dwie strofy czterowersoweo charakterze opisowym plus dwie trzywersowe o charakterze refleksyjnym ("sonety Krymskie", Mickiewicz);

Chronologia epok literackich:

a) ANTYK- rozpoczął się w XIII w p.n.e. powstaniem biblii (Księga Rodzaju) oraz literaturą Greków i Rzymian. Antyk zakończył się w 476 roku upadkiem Rzymu.

b) ŚREDNIOWIECZE- rozpoczęło się w 476 roku, a zakończyło w XV wieku najazdem na Konstantynopol.

c) RENESANS- rozpoczął się w XV wieku, a zakończył się ok. 1600 roku.

d) BAROK- rozpoczął się na początku XVII wieku, a zakończył w pierwszej połowie XVIII.

e) OŚWIECENIE- ok. 1750- 1822 rok (1822 rok- wydanie „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza).

f) ROMANTYZM- 1822- 1863rok ( 1863 r- powstanie styczniowe).

g) POZYTYWIZM (REALIZM)- 1863- 1914 rok.

h) MŁODA POLSKA (MODERNIZM)- 1890- 1914 rok (Stanisław Wyspiański).

i) DWUDZIESTOLECIE MĘDZYWOJENNE- 1918- 1939 rok.

j) POSTMODERNIZM (WSPÓŁCZESNOŚĆ)- od 1945 roku do dzisiaj...

---